«Սյունիքի մարզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ 212.73.65.135 (քննարկում) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել MerlIwBot մասնակցի վերջին տարբերակին։ |
|||
Տող 109. | Տող 109. | ||
[[pnb:صوبہ سیونک]] |
[[pnb:صوبہ سیونک]] |
||
[[pt:Syunik]] |
[[pt:Syunik]] |
||
[[ru:Сюник]] |
|||
[[sco:Syunik Province]] |
[[sco:Syunik Province]] |
||
[[sh:Sjunik]] |
|||
[[simple:Syunik Province]] |
[[simple:Syunik Province]] |
||
[[sr:Сјуник]] |
[[sr:Сјуник]] |
10:15, 5 Մարտի 2013-ի տարբերակ
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սյունիք (այլ կիրառումներ)
Քարտեզ | |
դիրքը Հայաստանում | |
Կառավարություն | |
Մարզկենտրոն | Կապան |
---|---|
Մարզպետ | Սուրեն Խաչատրյան |
Մարզի կազմավորման թիվը՝ | ապրիլի 12, 1995 |
Տարածաշրջանները | Գորիսի շրջան Կապանի շրջան Մեղրիի շրջան Սիսիանի շրջան |
Քաղաքային համայնքների թիվ | 7 |
Գյուղական համայնքների թիվ | 106 |
Գյուղական բնակավայրերի թիվ | 128 |
Վիճակագրություն | |
Տարածք - Ընդհանուր |
4,506 կմ² |
Բնակչություն - (01.01.2002) - խտություն |
164,000 36.4/կմ²/կմ² |
Հապավումներ - Փոստային ինդեքս - ISO 3166-2 - FIPS 10-4 |
3201-3519 AM-SU AM08 |
Կայք: syunik.gov.am |
Սյունիք մարզ ՀՀ-ում: Գտնվում է հանրապետության հարավում: Սահմանակից է Իրանին, արևմուտքից` Նախիջևանին, արևելքից Լեռնային Ղարաբաղին, իսկ հյուսիսից Վայոց Ձորին։
Աշխարհագրություն
Սյունիքի մարզի տարածքի մեծ մասը կազմում են ժայռերը, լեռնաշղթաները և անդնդախոր ձորերը, որոնց միջով հոսում են լեռնային գետակներ։ Ամենամեծ գետը Որոտանն է։ Սյունիքի միջին բարձրությունը ծովի մակարդակից 2.200 մ է։ Ամենաբարձր լեռնագագաթներն են. Կապուտջուղը (3.904), Ծղուկը (3.581), Մեծ Իշխանասարը (3.550) և այլն։ Սյունիքը կոչվում է նաև Զանգեզուր, Սիսական:
Պատմություն
Պատմականորեն Սյունիքը Մեծ Հայքի 15 նահանգներից մեկն է կազմում, որը վարչականորեն բաժանված է եղել 12 գավառների։ Սիսական աշխարհը հռչակված է եղել իր երկնամբարձ ամրոցներով ու հազարամյա վանքերով։ Այստեղ էր գտնվում 13-րդ դարում ստեղծված Հայաստանի ամենահին համալսարանը՝ Գլաձորը։ Միջնադարյան Սյունիքը շատ ավելի մեծ տարածք էր գրավում, քան այժմ։ Այն ժամանակ Վայոց Ձորը, Գեղարքունիքը, Նախիջևանի մեծ մասը և ներկայիս Լեռնային Ղարաբաղի մի մասը Սյունիքի իշխանների տիրույթների մեջ էին մտնում։
X-XII դարերում Սյունիքը թագավորություն էր, որտեղ իշխում էր Սիսական տոհմը։ Հետագայում այստեղ իշխանել է Օրբելյան տոհմը։ Հայտնի է հատկապես կոմս Տարսայիճ Օրբելյանը։ Նրա զավակ Ստեփանոս Օրբելյանը՝ Սյունիքի մետրոպոլը, XIII դարում գրել է «Սյունիքի պատմություն» մեծարժեք պատմագրությունը։
1918-1920 թթ Սյունիքը, ինչպես նաև Նախիջևանը և Արցախը, դարձել էր վիճելի տարածք Հայաստանի և Ադրբեջանի հանրապետության միջև։ 1920-ի դեկտեմբերի 2-ին Թուրքիան, որն այդ ժամանակ գրավել էր Հայաստանի Հանրապետության մեծ մասը, ստիպեց հայկական կառավարությանը ստորագրել Ալեքսանդոպոլի համաձայնագիրը, որով Հայաստանը Ադրբեջանին էր հանձնում Սյունիքը։ Սակայն Սյունիքի հայ բնակչությունը չճանաչեց այս համաձայանգիրը և զինված պայքարի ելավ Գարեգին Նժդեհի հրամանատարությամբ։
Սյունիքը անկախ մնաց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ բոլշևիկները գրավել էին Հայաստանի Հանրապետության մնացած մասն ամբողջությամբ։ 1920-ի սկզբներին, երբ բոլշևիկները ճնշեցին հայերի փետրվարյան ապստամբությունը, կառավարության շատ անդամներ և սպաներ նահանջեցին Սյունիք։ Շուտով այստեղ հռչակվեց Լեռնահայաստանի հանրապետությունը, իսկ Գարեգին Նժդեհը ընտրվեց վարչապետ։ Կարմիր բանակը միայն կատաղի կռիվներ և բազմաթիվ զոհեր տալուց հետո կարողացավ այն գրավել 1921-ին:
Հայկական ԽՍՀ-ում Սյունիքը առանձին վարչական միավոր չէր կազմում, այլ բաժանված էր մի քանի շրջանների։ Հայաստանի Հանրապետության վերանկախացումից հետո Սյունիքը կրկին ինքնուրույն մարզ է կազմում
Քաղաքներ
- Կապան, 46.600 (բնակչությունը ըստ 2008-ի[1])
- Գորիս, 20.840
- Դաստակերտ
- Սիսիան, 16.823
- Քաջարան, 7.976
- Ագարակ, 4.801
- Մեղրի, 4.514
Ենթակառուցվածք
2006 թվականից Սյունիքով է անցնում Հայ-իրանական գազամուղը։ Նախատեսվում է մոտ ապագայում ստեղծել երկաթուղային հաղորդակցություն։
Պատմամշակութային հուշարձաններ
- Տաթև, ամրացված վանք, Սյունիքի հոգևոր կենտրոնը:
- Վահանավանք
- Որոտնավանք
- Հարանց անապատ
- Բղենո Նորավանք
- Երիցավանք
- Սիսավանի եղեկեցի
- Երնջակ բերդ
- Բաղաբերդ
- Շլորուտի բերդ
- Քարահունջ
- Ողտասարի ժայռապատկերներ
- Կուլձորի քարայր
Ծանոթագրություններ
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սյունիքի մարզ կատեգորիայում։ |