«Խաչենի իշխանական տուն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տող 89. | Տող 89. | ||
{{անավարտ}} |
{{անավարտ}} |
||
{{Աղբյուր|* Բագրատ Ուլուբաբյան, Խաչենի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան 1975 |
{{Աղբյուր|* Բագրատ Ուլուբաբյան, Խաչենի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան 1975 |
||
* Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, Արցախ. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996 |
* Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, [http://artsakh.50megs.com/Foreword.htm Արցախ]. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996 |
||
* {{reflist}}}} |
* {{reflist}}}} |
||
11:52, 21 Մայիսի 2008-ի տարբերակ
Խաչենի իշխանականն տունը իշխել է Արցախում 9-րդ դարից մինչև 19-րդ դարի սկիզբ։ Ուշ միջնադարում Խաչենի իշխանական տոհմը բաժանված է եղել երեք ճյուղերի՝ Հաթերք, Ծար (կամ Վերին-Խաչեն) և Ներքին-Խաչեն (Գանձասար կենտրոնով)։ 12-րդ դարի կեսերին գահերեց են եղել Հաթերքի իշխանները, որից հետո գահերեց են եղել նախ Ներքին-Խաչենի, ապա կարճ ժամանակ Ծարա (որին միացել է Հաթերքը), իսկ 13-րդ դարի սկզբից մեկընդմիշտ Ներքին-Խաչենի իշխանները։ Հետագա դարերում Խաչենի իշխանությունը կազմված է եղել երկու նշանավոր տոհմերից՝ Դոփյաններ (Ծարում կամ Վերին-Խաչեն) և Հասան-Ջալալյաններ (Ներքին Խաչեն)։
Ստորև ներկայացվող Խաչենի իշանների ցանկը վերջնական չէ և կարիք ունի հավելյալ ճշգրտման։ Փակագծերում նշված է իշխանության շրջանը կամ այլ հայտնի թվական։
Տոհմաբանություն
Խաչենի իշխանական տան տոհմաբանություն.
- Առանշահիկներ (մ.թ.ա. 2-րդ դարից)
- ...
- Բակ զորապետ (451թ.)
- ...
- Վաչագան Բարեպաշտ, Աղուանից թագավոր (487-510) ∞ Շուշան
- ...
- Առմիհր Առանշահիկ
- ...
- Սահլ Սմբատյան, Խաչեն ամրոցի իշխան, Սյունիքի տեր (†854)
(Սահլ Սմբատյանի իշխանությունն է համարվում Խաչենի իշխանության սկիզբը։)
- Ատրներսեհ ∞ Սպրամ Միհրանյան
- Գրիգոր-Համամ, Աղուանից իշխանաց իշխան
- Սահակ Սևադա, միաժամանակ Գարդմանի և Փառիսոսի իշխան,Ձորագետի ավազակապետերի իշխան (10-րդ դարի երկրորդ կես)
- Գրիգոր Մեծ
- Սենեքերիմ
- Գրիգոր (11-րդ դար)
- Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
(Վախտանգ-Սակառից են սերվում Խաչենի իշխանության երեք ճյուղերը, որոնք կոչվում էին Վախտանգյաններ։)
Հաթերք
- Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
- Հասան Կրոնավորյալ (1142-1182) ∞ Մամա
(1182թ. քառասուն տարի իշխելուց հետո Հասան Կրոնավորյալը իր իշխանությունը թողնում է վեց որդիներին և կնոջ Մամայի հետ կրոնավորելու է գնում Դադիվանք։)
(1216 թ. սելջուկ-թուրքերի դեմ պատերազմին զոհվում է Հասան Բ-ն, որով ավարտվում է Հաթերքի ճյուղը և նրա տարածքը միանում է Ծարին։
Ծար կան Վերին-Խաչեն
- Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
- Հասան Ա ∞ Դոփի (Զաքարե և Իվանե Զաքարյանների քույր)
(Դոփի իշխանուհին նշանավոր դեր է խաղւմ Վերին-Խաչենում և նրա մահից հետո այստեղի տոհմը կոչվում է Դոփյան)
- Գրիգոր Ա Դոփյան
- Հասան Բ (†1298) ∞ Մամքան (Վաչուտյան Քրդի դուստր)
- Գրիգոր Բ (13-րդ դարի երկրորդ կես, 14-րդ դարի սկիզբ) ∞ Ասփա
- Վահրամ
- Հասան Գ (†1383) ∞ Գոնցա
(Հասան Գ-ից հետո Դոփյանների տոհմը բաժանվում է երեք ճյուղի, որոնցից Ջհանշյանները շարունակում են տիրել Ծարում։)
Ներքին-Խաչեն
- Վախտանգ-Սակառ (†1190) ∞ Շուշիկ
- Գրիգոր Ա (Խաչենի իշխան)Գրիգոր Ա
- Վախտանգ Ա (12-րդ դարի երկրորդ կես) ∞ Թագուհի (Բաղքի (Սյունիք) արքայադուստր)
- Հասան Մեծ∞ Մամքան
- Վախտանգ Տանգիկ ∞ Խորիշահ (Զաքարէ և Ավանէ ամիրսպալասարների քույր)
- Հասան-Ջալալ, Խաչենի և Առանի իշխան, Արցախի թագավոր (1214-1261) ∞ Մամքան (Բաղքի (Սյունիք) արքայադուստր)
(նշանավոր Հասան-Ջալալից հետո Վերին-Խաչենի տոհմը կոչվում է Հասան-Ջալալյան)
- Իվանե Ա (1261-1287)
- Ջալալ Բ (1287-մոտ1318)
- Իվանե Բ (†1361)
- Ջալալ Գ (†1431)
- Աղբաստ (15-րդ դարի կես)
- Սայտուն
- Վելիճան (մինչև 16-րդ դարի սկիզբ)
- Մեհրաբ ∞ Շահում
- Ջալալ Դ, Խաչենի թագավոր (մինչև 17-րդ դարի սկիզբ)
- Մեհրաբ Բ
- Վելիճան Գ (†1686)
- Մուլքի Բեկ (†1716)
- Մելիք-Գրիգոր Բ
- Մելիք-Ալավերդի Ա
- Մելիք Բեկ
- Մելիք Դանիել Բեկ (†1797)
- Մելիք-Ալավերդի Բ(†1827)
Մելիք Ալավերդու մահից հետո ավարտվում է Խաչենի իշխանությունը։[1]
Գանձասարի կաթողիկոսներ
- ..
- ..
- ..
- ..
- ..
- ..
- ..
- ..
<div class="reflist reflist-columns references-column-width " style="column-width: * Բագրատ Ուլուբաբյան, Խաչենի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան 1975
- Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, Արցախ. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996
- ↑ Րաֆֆի, Խամսայի մելիքությունները, XLII
;">