«Հարուցիչ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ r2.7.3) (Ռոբոտը ավելացնում է․: new:भाइरस |
չ r2.5.4) (Ռոբոտ․ ckb:ڤايرووس փոփոխվել է ckb:ڤایرووسով |
||
Տող 55. | Տող 55. | ||
[[bs:Virus (biologija)]] |
[[bs:Virus (biologija)]] |
||
[[ca:Virus]] |
[[ca:Virus]] |
||
[[ckb: |
[[ckb:ڤایرووس]] |
||
[[cs:Virus]] |
[[cs:Virus]] |
||
[[cy:Firws]] |
[[cy:Firws]] |
09:17, 8 փետրվարի 2013-ի տարբերակ
- Այս հոդվածը կենսաբանական ազդակի մասին է։ Այլ գործածությունների համար այցելեք Վիրուս։
Առաջարկվում է այս և Վիրուսներ հոդվածները միացնել իրար: (քննարկում) |
Հարուցիչ կամ վիրուսը (լատիներեն՝ virus, որը նշանակում է թույն) մի ենթամանրադիտակային վարակային ազդակ է, որն ունակ չի տեր բջիջից դուրս աճի կամ բազմացման: Հարուցիչները վարակում են բոլոր բջիջային կյանքի տեսակներին,[1] Երկրագնդի մոտավորապես բոլոր էկոսիստեմում են գտնվում[2] և մոլորակի վրայի ամենաառատ կենսաբանական էությունն են կազմում:[3] Առաջին ճանաչված հարուցիչը ծխախոտի խճանկարի հարուցիչն էր, որը հայտնաբերվեց Մարտինուս Բեյջերինքի կողմից 1898 թվականին,[4] և մինչ այժմ ավելի քան 5,000 հարուցիչների տեսակներ են մանրամասնորեն նկարագրվել[5], դրանով հանդերձ, որ հարուցիչների ամենաշատ տեսակները դեռ չեն հայտնաբերվել:[6] Հարուցիչների ուսումնասիրությունը հարուցչաբանություն է կոչվում, և մանրէաբանության ճյուղերից է:
Հարուցիչները երկու կամ երեք մասերից են բաղկացած՝ բոլոր հարուցիչները ունեն գեներ, որոնք ԴՆԹ-ից կամ ՌՆԹ-ից են կազմված՝ երկար մոլեկուլներ, որոնք ծագումնաբանական տեղեկություն են կրում. բոլորն ունեն սպիտակուցե երեսապատում, որը պաշտպանում է այս գեները. և որոշներն ունեն մի ճարպե թաղանթ, որն ընդգրկում է նրանց երբ բջիջից դուրս են գտնվում: Հարուցիչները տարբերվում են ձևով՝ հասարակ պարուրաձևից և քսանկողմանուց մինչ ավելի բարդ կառուցվածքներ: Նրանք բակտերիաների չափի մոտ 1/100-րդն են:[7] Հարուցիչների սկզբունքները անհայտ են՝ նրանցից որոշները կարելի է պլազմիդներից--ԴՆԹ-ի մասնիկներ, որ կարող են բջիջների մեջ շարժվել-- զարգացած լինեն, ուրիշները կարելի է բակտերիաներից զարգացած լինեն: Էվյոլուցիայի մեջ, հարուցիչները հորիզոնական գենի փոխադրման կարևոր միջոցներից են:[8]
Հարուցիչները շատ ճանապարհներով են տարածվում. բույսերի հարուցիչները փոխանցվում են բույսից բույս այն միջատների միջոցով, որոնք սնվում են բուսահյութից, ինչպիսին են բույսոջիլները, իսկ անասնական հարուցիչները փոխանցվում են արնախում միջատների միջոցով: Այս ձևով հիվանդություն փոխանցող օրգանիզմները կոչվում են փոխանցողներ: Գրիպի հարուցիչները հազալով և փռշտալով են տարածվում, իսկ աղեստամոքսաբորբի նորոհարուցիչը ֆակելա-բերանային ուղով է տարածվում, երբ աղտոտում է ձեռքերը, ուտելիքը կամ ջուրը: Ռոտահարուցիչները ընհանրապես երեխաների հետ ուղիղ շփումից են փոխանցվում: ՄԻԱՎ-ը մի քանի հարուցիչներից մեկն է, որ սեռական հարաբերության միջոցով է փոխանցվում:
Ոչ բոլոր հարուցիչներն են հիվանդության պատճառ դառնում, քանի որ շատ հարուցիչներ բազմանում են առանց վարակված օրգանիցմին որևէ տեսանելի վնաս պատճառելու: Որոշ հարուցիչներ ինչպես հեպատիտ B կարող են կյանքի ընթացքի կամ քրոնիկական վարակներ առաջացնել, և անկախ տիրոջ պաշտպանական մեխանիզմներից` շարունակում են մարմնում կրկնապատկվել: Սակայն, անասունների միջև հարուցչային վարակները ընդհանրապես իմունային պատասխանի պատճառ են դառնում, որը կարող է բոլորովին ոչնչացնել հարուցիչը: Այս իմունային պատասխանները կարող են նաև պատվաստանյութերի միջոցով առաջացվել, որոնք կյանքի ընթացքի անընկալություն են առաջացնում հարուցչային վարակի հանդեպ: Բակտերիաների նման միկրոօրգանիզմները նաև հարուցչային վարակների հանդեպ պաշտպանություններ ունեն, ինչպիսին են սահմանափակում ձևափոխում համակարգերը: Անտիբիոտիկները հարուցիչների վրա ոչ մի ազդեցություն չունեն, իսկ հակահարուցչային դեղեր են ստեղծվել կյանքի սպառնացող և ավելի փոքր վարակների բուժման համար:
Աղբյուրներ
- ↑ Կունին ԷՎ, Սենկևիչ ՏԳ, Դոլյա ՎՎ (2006). «Անցյալի Հարուցիչի Աշւարհը և Բջիջների Էվյոլուցիան (անգլերեն)». Biol. Direct. 1: 29. doi:10.1186/1745-6150-1-29. PMC 1594570. PMID 16984643.
{{cite journal}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) - ↑ Լավրենս ՍՄ, Մենոն Ս, Էլիերս ԲՋ, և այլն (2009). «Արկաեական Հարուցիչների Կառուցվածքային և Գործունեական Ուսումնասիրություններ (անգլերեն)». J. Biol. Chem. 284 (19): 12599–603. doi:10.1074/jbc.R800078200. PMID 19158076.
{{cite journal}}
: Unknown parameter|month=
ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Էդվարդս ՌԱ, Ռոհվեր Ֆ. (2005). «Հարուցիչական մետագենոմիկա». Nat. Rev. Microbiol. 3 (6): 504–10. doi:10.1038/nrmicro1163. PMID 15886693.
{{cite journal}}
: Unknown parameter|month=
ignored (օգնություն) - ↑ Դիմմոք, Ն.Ջ.; Իստոն, Էնդրու Ջ; Լեփփարդ, Կիթ (2007). Ներածություն Ժամանակակից Հարուցչաբանության (անգլերեն) (6 ed.). Blackwell Publishing. ISBN 1405136456.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Dimmock p. 49
- ↑ Բրեյբարտ Մ., Ռոհվեր Ֆ. (2005). «Այստեղ մի հարուցիչ, այնտեղ մի հարուցիչ, ամենու՞ր նույն հարուցիչը: (անգլերեն)». Trends Microbiol. 13 (6): 278–84. doi:10.1016/j.tim.2005.04.003. PMID 15936660.
{{cite journal}}
: Unknown parameter|month=
ignored (օգնություն) - ↑ Կոլիեր, Լեսլի; Բալոզ, Ալբերտ; Սուսման, Մաքս ((1998)). Մահի, Բրայան և Կոլիեր, Լեսլի: (ed.). Տոպլի և Վիլսոնի Մանրէաբանություն և Մանրեաբանական Վարակները (անգլերեն). Vol. 1, Virology (9 ed.). էջ 33–55. ISBN 0340663162.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link) - ↑ Կանչայա Ս., Ֆուրնուս Գ., Չիբանի-Չեննուֆի Ս., Դիլման ՄԼ, Բրուսով Հ. (2003). «Ֆագերը որպես կողմնային գենի փոխադրումի միջոցներ (անգլերեն)». Curr. Opin. Microbiol. 6 (4): 417–24. PMID 12941415.
{{cite journal}}
: Unknown parameter|month=
ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA