«Գաճաճ մոլորակ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ r2.7.2+) (Ռոբոտ․ pnb:بونا سیارہ փոփոխվել է pnb:نکا پاندھیով
Տող 219. Տող 219.
[[nrm:Ragot d'plianète]]
[[nrm:Ragot d'plianète]]
[[pl:Planeta karłowata]]
[[pl:Planeta karłowata]]
[[pnb:بونا سیارہ]]
[[pnb:نکا پاندھی]]
[[pt:Planeta anão]]
[[pt:Planeta anão]]
[[qu:Tuna puriq quyllur]]
[[qu:Tuna puriq quyllur]]

01:24, 18 հունվարի 2013-ի տարբերակ

Գաճաճ կամ թզուկ մոլորակներ, համաձայն Միջազգային աստղագիտական միության, — դա երկնային մարմին է, որը՝

«Գաճաճ մոլորակ» անվանումը ընդունվել է 2006 թվականին Արեգակի շուրջ պտտվող մարմինների դասակարգման շրջանակներում: Մարմինները, որոնք բավականին մեծ են, որպեսզի կարողանան մաքրել իրենց ուղեծրերի շրջակայքը, սահմանվել են որպես մոլորակներ, իսկ ոչ բավարար մեծ մարմինները, որոնք դեռ չեն հասնում հիդրոստատիկ հավասարակշռության — որպես Արեգակնային համակարգի փոքր մարմիններ: Գաճաճ մոլորակները միջանկյալ դիրք են գրավում այդ երկու կատեգորիաների միջև: Այս սահմանումը մի կողմից հավանության արժանացավ, մյուս կողմից էլ քննադատության, և մինչ այժմ վիճարկվում է որոշ գիտնականների կողմից:

Միջազգային աստղագիտական միության կողմից պաշտոնապես ընդունված են հինգ գաճաճ մոլորակներ՝ Սերեսը, Պլուտոնը, Հոմեան, Մակեմակեն և Էրիսը, սակայն ենթադրվում է, որ ամենաքիչը 40 մինչ այժմ հայտնի մարմիններ պատկանում են այս խմբին: Գիտնականների գնահատականներով, կարող են հայտնաբերվել մինչև 200 գաճաճ մոլորակներ Կոյպերի գոտում և մինչև 2000 գաճաճ մոլորակներ այս գոտուց դուրս:

Գաճաճ մոլորակների ցանկը

ՄԱՄ-ը պաշտոնապես անվանեց երեք մարմին որոնք անմիջապես ստացան գաճաճ մոլորակի դասակարգում — Սերեսը, Էրիսը և Պլուտոնը[3]: Ավելի ուշ գաճաճ մոլորակներ են անվանվել ևս երկու մարմին: «Գաճաճ մոլորակ» անվանումը պետք է տարբերել «փոքր մոլորակ» անվանումից, որով անվանում են նաև աստերոիդները:

Գաճաճ մոլորակներ
Անվանումը Սերես Պլուտոն Հոմեա Մակեմակե Էրիս
Համարը ըստ ՓՄԿ 1 134340 136108 136472 136199
Արեգակնային համակարգի մասը Աստերոիդների գոտի Կոյպերի գոտի Կոյպերի գոտի Կոյպերի գոտի Ցրված սկավառակ
Տրամագիծը (կմ) 975×909 2306±20 1960×1518×996 1500×1420 2340
Զանգվածը (կգ)
նույն Երկրի համեմատ
9,5 x 1020
0,00016
1,305 x 1022
0,0022
4,2 x 1021
0,0007
~1,67 x 1022
0,0028
Միջին հասարակածային ծառավիղը*
Նույնը կիլոմետրերով
0,0738
471
0,180
1148,07

~750
0,19
~1300
Ծավալը* 0,0032 0,053 0,013 0,013 0,068
Խտությունը (տ/մ³) 2,08 2,0 2,5
Ազատ անկման արագացումը հասարակածում (մ/վ²) 0,27 0,60 ~0,68
Առաջին տիեզերական արագությունը (կմ/վ) 0,51 1,2
Պտույտի պարբերությունը (օր)
(նույնը սիդերիկ օրերով)
0,3781 −6,38718 (հակադարձ)
Ուղեծրի շառավիղը* (ա. մ.)
մեծ կիսաառանցքը*
նույնը կիլոմետրերով
2,5—2,9
2,766
413 715 000
29,66—49,30
39,48168677
5 906 376 200
37,77—97,56
67,6681
10 210 000 000
Սիդերիկ պտույտի պարբերությունը* (տարի) 4,599 248,09 557
Միջին ուղեծրային արագությունը (կմ/վ) 17,882 4,666 3,437
Ուղեծրի էքսցենտրիսիտետը 0,080 0,24880766 0,44177
Ուղեծրի թեքումը 10,587° 17,14175° 44,187°
Հասարակածի հարթության թեքվածությունը ուղեծրի հարթության նկատմամբ 119,61°
Մակերևույթի միջին ջերմաստիճանը (Կ) 167 40 30
Հայտնի արբանյակների քանակը 0 4 2 0 1
Հայտնաբերման ամսաթիվը հունվարի 1 1801 փետրվարի 18 1930 մարտի 7 2003 մարտի 31 2005 հոկտեմբերի 21 2003

* Արժեքը Երկրի հետ համեմատված:

Այլ թեկնածուներ

Բացի վերը նշվածները, կան մի քանի մարմիններ, որոնք հավանաբար կարող են դասակարգվել որպես գաճաճ մոլորակներ: Ստորև բերված աղուսյակում նշված են այն մարմինները, որոնց տրամագիծը մեծ է կամ հավանաբար մեծ են 750 կիլոմետրից՝

Գաճաճ մոլորակի կարգավիճակի հավակնորդներ
Անվանումը Դասակարգը Տրամագիծը Զանգվածը
Օրկ Պլուտոիդ 840—1880 կմ 6,2—7,0 x 1020 կգ
Սեդնա Ցրված սկավառակի մարմին 1180—1800 կմ 1,7—6,1 x 1021 կգ
Կվավար Քյուբիվանո 989—1346? կմ 1,0—2,6 x 1021 կգ
2002 TC302 Ցրված սկավառակի մարմին ~1200 կմ անհայտ է
Վարունա Քյուբիվանո ~936 կմ ~5,9 x 1020 կգ
2002 UX25 Քյուբիվանո ~910 կմ ~7,9 x 1020 կգ
2002 TX300 Քյուբիվանո <900 կմ անհայտ է
Իքսիոն Պլուտոիդ <822 կմ անհայտ է

Տես նաև

Ծանոթություններ

  1. «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes». International Astronomical Union. 2006. Վերցված է 2008-09-27-ին.
  2. «Dwarf Planets». NASA. Վերցված է 2008-09-27-ին.
  3. «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes».

Հղումներ


Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA