Պըլը Պուղի
| Պըլը Պուղի | |
|---|---|
 Պըլը Պուղու մատիտով ուրվանկար, հեղինակ Հրաչյա Ռուխկյան | |
| Ծնվել է | ապրիլի 1, 1731 |
| Ծննդավայր | Ավետարանոց |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 1, 1810 (79 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Շոշ, Արցախ |
| Գերեզման | Շուշի |
| Մասնագիտություն | ծաղրածու |
Պըլը Պուղի (բառացի՝ խենթ-Պողոս, 1731, գյուղ Ավետարանոց (Ասկերանի շրջան)-1810), հայ զվարճախոս-առակախոս։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պըլը Պուղին ծնվել է Արցախի Ավետարանոց գյուղում։ Ըստ Մակար վարդապետ Բարխուդարյանցի՝ եղել է Վարանդայի իշխան Մելիք-Շահնազարի զվարճախոս-կատակաբանը։ Պըլը Պուղին հորինել է զվարճալի զրույցներ ու առակներ, որոնք, ժողովրդի մեջ տարածվելով, վերափոխվել, լրացվել են և նրա անունով բանավոր հասել մինչև մեր օրերը։ Առաջինը Մակար Բարխուդարյանցն է Ղարաբաղի ծերունիներից գրի առել Պըլը Պուղու 189 զվարճախոսություն ու առակ և 1883 թվականին տպագրել Թիֆլիսում՝ «Պըլը- Պուղի» խորագրով։ Հետագայում նոր գրառումներ են հրատարակել այլ բանահավաքներ (Ս․ Իսրայելյան, Մ․ Գրիգորյան-Սպանդարյան)։ Տպագրվել են նաև Պըլը Պուղու նյութերի վերապատումներ, թարգմանություններ ու գրական մշակումներ[1]։ Նրա զվարճախոսություններն ու առակները ժամանցի, ծիծաղի ու զավեշտի հետ միասին ունեն խրատական, բարոյախոսական առողջ միտում, մերկացնում են ժամանակի կյանքի ու կենցաղի, սոցիալական հարաբերությունների արատավոր կողմերը։
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Բանահյուսությանը համաձայն՝ Պըլը Պուղիի աճյունը գտնվում է Շոշ և Մխիթարաշեն գյուղերի արանքում տեղակայված քարանձավում, և այդտեղ էլ, 1976 թվականին կառուցվեց Վարանդայի Մելիք Շահնազարի պալատական ծաղրածուի՝ Պըլը Պուղու հուշաքարը։
- Պըլը Պուղու անունով բազմաթիվ նյութեր են պահպանվում ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում, Երևանի Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում և այլուր[2]։
Պըլը Պուղին արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սերո Խանզադյան - «Պըլը-Պուղի»։ Զրույցներ—1934. Երևան․ Արևիկ․ ISBN 5807700287.
- Ասատուր Սահակյան - «Պըլը-Պուղին հայ մշակութի Էջերում»—2010. ISBN 9789994124237
- Սերոբ Իսրայելյան, Ամալյա Ղուկասյան, Ռաֆայել Իսրայելյան - «Ղարաբաղի զվարճախոս Պըլը Պուղին»․ Երևան․ Հայպետհրատ, 1956
- Արարատ Բարսեղյան - «Պըլը-Պուղի» (կոմեդիա)․ Երևան, Հայպետհրատ, 1963, 67 էջ։
- Վարդան Հակոբյան - «Պըլը-Պուղի» պարբերական հանդես․ Ստեփանակերտ, 1991-ից ի վեր
- Մակար Բարխուդարեանց]] «Պըլը-Պուղի», Թիֆլիս․ 1883
- Հրաչյա Բեգլարյան - «Պըլը-Պուղի» («Արցախ Նամե», հատոր 5-րդ) Ստեփանակերտ․ 2007․ ISBN 9789994158270
- «Պըլը-Պուղի» հերոսական կոմեդիա (դրամատուրգ Արարատ Բարսեղյանի պիեսի հիման վրա), բեմադրիչ՝ Գայանե Բարսեղյան, Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոն, 2016
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Խանզադյան, Սերո Նիկոլայի (1988). Պըլը-Պուղի։ Զրույցներ ։ [Դպրոցական բարձր տարիքի համար]. Արեւիկ. ISBN 9785807700285.
- ↑ «AV Production - Պըլը Պուղի». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 1-ին.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Հայ ժողովրդական բանահյուսություն», «Գիտելիք», 1979։
- «Պըլը Պուղի», Մակար Բարխուդարյանց, Վաղարշապատ, 1904։
- «Հայկական ազգագրության և բանահյուսություն»։ Հատոր 2, Երևան, 1971։
- «Ղարաբաղցի կատակախոս Պըլը Պուղի», Ս․ Իսրայելյան, Երևան, 1956։
- «Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդական բանահյուսություն», Մ. Գրիգորյան-Սպանդարյան, Երևան, 1971։