Չարլի Չապլին
.svg){kind=small}
Չարլզ Սպենսեր Չապլին (անգլ.՝ Charles Spencer «Charlie» Chaplin, ապրիլի 16, 1889[1][2][3][…], Walworth, Սաութուրք[4] - դեկտեմբերի 25, 1977[3][3][3][…], Manoir de Ban), անգլիացի նշանավոր կինոդերասան, կատակերգու, սցենարիստ, երգահան և ռեժիսոր, կինեմատոգրաֆիայի ունիվերսալ վարպետ, համաշխարհային կինեմատոգրաֆիայի ամենահայտնի կերպարներից մեկի՝ թափառաշրջիկ Չարլիի կերպարի ստեղծողը։ Ճանաչում է ձեռք բերել անձայն ֆիլմերի ժամանակաշրջանում։ Համարվում է ֆիլմարտադրության ամենակարևոր կերպարներից մեկը[8]։ Նրա մասնագիտությունը տևել է ավելի քան 75 տարի՝ սկսած Վիկտորյան ժամանակաշրջանի մանկությունից մինչև իր մահից 1 տարի առաջ։
Չապլինի լոնդոնյան մանկությունը եղել է ծանր և աղքատ։ Հոր բացակայության և մոր ծանր ֆինանսական դրության պատճառով նրան, ինը տարեկանը չբոլորած, երկու անգամ ուղարկել են աշխատանքի։ Երբ 14 տարեկան է եղել, մայրը տեղափոխվել է հոգեբուժարան։ Չապլինը դերեր է ստանձնել վաղ տարիքից՝ հանդես գալով երաժշտական սրահներում, իսկ ավելի ուշ աշխատելով բեմում՝ որպես դերասան և կատակերգու։ 19 տարեկանում համագործակցել է հայտնի Ֆրեդ Կարնո ընկերության հետ, որի միջոցով մեկնել է ԱՄՆ։ Չապլինը հետամուտ է եղել ֆիլմարտադրությանը և իր առաջին քայլերն արել է Քիստոուն Ստուդիայի «Կեցություն ստեղծելով» ֆիլմում (1914)։ Շուտով բարելավել է թափառաշրջիկի կերպարը և երկրպագուհիների մեծ բանակ հավաքել։ 1918 թվականին նրա ստեղծած թափառաշրջիկի կերպարն աշխարհում ամենահայտնի կերպարներից է եղել։
1919 թվականին Չապլինը հիմնել է տարածաշրջանային Միացյալ Արվեստագետների ընկերությունը, որի միջոցով կարող էր լիովին վերահսկել իր ֆիլմերը։ Նրա առաջին լիամետրաժ ֆիլմը «Փոքրիկը» ֆիլմն էր (1921), որին հաջորդել են «Փարիզուհին» (1923), «Ոսկու տենդ» (1925), «Կրկես» (1928) ֆիլմերը։ 1930 թվականին հրաժարվել է վերադառնալ հնչյունային ֆիլմին` փոխարենը թողարկել է «Մեծ քաղաքի լույսերը» (1931) և «Նոր Ժամանակներ» (1936) համր ֆիլմերը։ Չապլինը սկսել է քաղաքականությամբ հետաքրքրվել և իր «Մեծ բռնապետը» (1940) ֆիլմում ծաղրել է Ադոլֆ Հիտլերին։ 1940-ական թվականները տարաձայնությունների տասնամյակ է եղել Չապլինի համար, որի հետևանքով արագորեն նվազել է նրա հանրաճանաչությունը։ Նրան մեղադրել են կոմունիստներին համակրելու մեջ։ Միևնույն ժամանակ իր հայրության դատական հայցը և իրենից չափազանց ավելի երիտասարդ կանանց հետ ամուսնությունները սկանդալների պատճառներ են եղել։ Դաշնային հետախուզում է սկսվել, և Չապլինը ստիպված է եղել թողնել Միացյալ Նահանգները՝ հաստատվելով Շվեյցարիայում։ Դերասանը թափառաշրջիկի կերպարը չի ընդգրկել իր հետագա ֆիլմերում, որոնց թվում էին «Մըսյե Վերդու» (1947), «Բեմի լույսերը» (1952), «Արքան Նյու Յորքում» (1957), «Կոմսուհին Հոնկոնգից» (1967) ֆիլմերը։
Չապլինն ինքն է գրել, խմբագրել, խաղացել և հանդես եկել որպես ռեժիսոր, պրոդյուսեր, երգահան իր ֆիլմերից շատերի համար։ Ձգտել է կատարելության։ Ֆինանսական ինքնուրույնությունը նրան հնարավորություն է տվել տարիներ ծախսել պատկերի կատարելագործման և արտադրման վրա։ Նրա՝ թափառաշրջիկի դիպուկ և հուզական կերպարը պայքար էր թշվառության դեմ։ Շատ ֆիմեր պարունակում են սոցիալական և քաղաքական ուղղվածություն, ինչպես նաև ինքնակենսագրական տարրեր։ 1972 թվականին, որպես իր աշխատանքի նոր գնահատանք, Չապլինին տրվում է Ակադեմիական մրցանակ «կինեմատոգրաֆիան այս դարաշրջանի արվեստը դարձնելու անասելի ջանքերի համար»։ Նրա «Ոսկու Տենդ», «Մեծ քաղաքի լույսեր», «Նոր Ժամանակներ (ֆիլմ, 1936)|Նոր Ժամանակներ», «Մեծ բռնապետը» ֆիլմերը շարունակում են բարձր հարգանքի արժանանալ և կինոարտադրությունում դասվում են բոլոր ժամանակների լավագույն ֆիլմերի ցանկում։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1889֊1913։ Վաղ տարիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մանկություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չարլի Սպենսեր Չապլինը ծնվել է 1889 թվականի ապրիլի 16-ին Լոնդոնում՝ Հանահ և Չարլզ Չապլինների ընտանիքում։ Չկան պաշտոնական տեղեկատվություն նրա ծննդյան մասին, սակայն Չապլինը միշտ հավատացել է, որ ինքը ծնվել է Ուոլուորթ թաղամասի Իսթ Սթրիթում[9][Ն 1]։ Ծնողներն ամուսնացել էին իր ծնունդից 4 տարի առաջ և այդ ժամանակ Չարլզ Սպենսեր Չապլինը Հանայի ապօրինի որդու՝ Սիդնեյ Ջոն Հիլի օրինական խնամակալն էր[13][Ն 2]։ Չապլինի ծնվելիս Չապլինի ծնողները մյուզիք֊հոլլի դերասաններ էին։ Հաննան, որը կոշկակարի[14] դուստր էր, ունեցել էր կարճ և անհաջող կարիերա՝ Լիլի Հարլի բեմական կեղծանվամբ[15], մինչդեռ Չարլզ Չապլին ավագը, որը մսավաճառի տղա էր[16], ճանաչված երգիչ էր[17]։ Չապլինի ծնողները, չնայած երբեք պաշտոնապես չբաժանվեցին, սակայն իրարից սկսեցին հեռանալ արդեն 1891 թվականից[18]։ Հաջորդ տարի ծնվեց Հաննայի երրորդ որդին՝ Ջորջ Ուիլեր Դրայդենը, որի հայրն էր համերգասրահների երգիչ-կատարող Լեո Դրայդենը։ Դրայդենը երեխային վերցրեց 6 ամսական հասակում, և Չապլինը նրա հետ չի շփվել հետագա 30 տարիների ընթացքում[19]։
Չապլինը մանկությունից պայքարում էր աղքատության և զրկանքնրերի դեմ, ինչը, Չապլինի կենսագիր Դեյվիդ Ռոբինսոնի հավաստմամբ, խթան է հանդիսացել, որպեսզի նրա ինքնակենսագրությունը դառնա «ամենադրամատիկ աղքատությունից հարստություն անցման պատմությունը, որը երբևէ պատմվել է»[20]։ Չապլինն իր կյանքի վաղ տարիներն անցկացրել է մոր և եղբոր՝ Սիդնեյի հետ Լոնդոնի Քեննինգթոն թաղամասում։ Հաննան չուներ եկամտի ոչ մի աղբյուր բացի բուժքույրությունից և զգեստներ կարելուց, իսկ Չապլին Ավագը ֆինանսապես չէր աջակցում ընտանիքին[21]։ Իրավիճակի սրման պատճառով 7 տարեկան Չապլինին ուղարկում են Լամբեթ աշխատանքային տուն[Ն 3]։ Խորհուրդը տեղավորում է նրան Լոնդոնի կենտրոնական համայնքային դպրոցում՝ նախատեսված չքավորների համար։ Այդ տարիները տպավորվում են Չապլինի մեջ որպես «անմխիթար գոյության» տարիներ[23]։ Նա հապճեպորեն միանում է մորը 18 ամիս անց, սակայն Հաննան ստիպված էր ընտանիքին կրկին անօթևանների կացարան ընդունել 1898 թվականի հուլիսին։ Որդիներին կարճ ժամանակով ուղարկում է Նորվուդ դպրոց, որը մեկ այլ կրթօջախ էր աղքատների համար[24]։
«Ես այդքան էլ տեղյակ չէի ճգնաժամի մասին, քանի որ այն շարունակական էր և, լինելով փոքր, ես բաց էի թողնում մեր փորձանքները շնորհակալական ներողամտությամբ»[25]։
1898 թվականի սեպտեմբերին Հաննային հայտնվեց Քեյն Հիլլ հոգեբուժարանում։ Նրա մոտ փսիխոզ էր առաջացել հավանաբար սիֆիլիսով վարակվելու և թերսնման պատճառով[26]։ Այն 2 ամիսների ընթացքում, որ մայրն այնտեղ էր, տղաների խնամակալությունը անցնում է հորը, ում նրանք այդքան էլ լավ չէին ճանաչում[27]։ Չարլզ Ավագն այդ ժամանակ արդեն անհույս հարբեցող էր, և նրա կյանքի պայմաններն այնքան վատ էին, որ հանգեցրեց «Երեխաների դեմ դաժանության կանխարգելման ազգային հասարակական կազմակերպության» այցին[28]։ Չապլինի հայրը 2 տարի անց՝ 38 տարեկան հասակում, լյարդի ցիռոզից մահացավ[29]։
Հաննան բուժման փուլն անցնելուց հետո, 1905 թվականի մայիսին կրկին հիվանդացավ[28]։ Չապլինի վրա, որն այն ժամանակ 14 տարեկան էր, դրված էր մորը հիվանդանոց տեղափոխելու գործը, որտեղից վերջինիս ետ ուղարկեցին Քեյն Հիլլ[30]։ Չարլզը մի քանի օր շարունակ ապրում էր մենակ՝ թերսնվելով և քիչ քնելով, մինչև 2 տարի առաջ ռազմային նավատորմում ծառայության անցած Սիդնին վերադառնում է[31]։ Հաննան 8 ամիս անց դուրս գրվեց հոգեբուժարանից[32], սակայն նրա հիվանդությունը կրկին գլուխ բարձրացրեց 1905 թվականի մարտին․ այս անգամ՝ վերջնականապես։ Հետագայում Չապլինը գրել է․ «Մեզ ոչինչ չէր մնում անել, քան ընդունել խեղճ մայրիկի ճակատագիրը»։ Նա շարունակում խնամել մորը մինչև նրա մահը, 1928 թվականին[31]։
Երիտասարդ դերասան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չարլի Չապլինը սկսեց ելույթ ունենալ բեմում, երբ դեռ սովորում էր չքավորների համար նախատեսված դպրոցներում, իսկ մայրը հոգեկան հիվանդությամբ էր տառապում։ Նրա կատարած առաջին հասուն դերը եղել է 5 տարեկանում, Օլդերշոթ քաղաքում․ էպիզոդային դեր էր[Ն 4]։ Երբ լրացավ Չապլինի 9 տարին, մոր խրախուսանքների շնորհիվ հետաքրքրությունը դեպի բեմն ավելի մեծացավ։ Չապլինը հետագայում գրել է. «Մայրս ինձանում սերմանում էր իմ տաղանդավոր լինելու զգացումը»[33]։ Հոր կապերի շնորհիվ[34] Չարլին դառնում է «The Eight Lancashire Lads»-ի՝ երիտասարդ տղաների պարի խմբի անդամ, ում հետ շրջագայում էր Անգլիայի տարբեր համերգասրահներով 1899-1900 թվականներին[Ն 5]։ Չապլինը քրտնաջան աշխատում էր, ներկայացումներն էլ լավ էին ընդունվում հանդիսատեսի շրջանում, սակայն միայն պարելը քիչ էր նրա համար։ Նա ցանկանում էր կատակերգական դեր խաղալ[36]։
Այն տարիներին, երբ Չապլինը շրջագայում էր Eight Lancashire Lads-ի հետ, մայրը նրան համոզել էր, որ շարունակի դպրոց հաճախել[37], սակայն 13 տարեկան հասակում նա հեռացավ դպրոցից[38]։ Սկսեց աշխատել տարբեր վայրերում, որպեսզի կարողանա իրագործել դերասան դառնալու իր նպատակը[39]։ 14 տարեկանում, մոր հիվանդության կրկնությունից հետո, նա գրանցվեց Լոնդոնի Վեստ Էնդի թատերախմբերից մեկում։ Ղեկավարը Չարլիի մեջ ներուժ տեսավ։Նրան վստահվեց առաջին դերը Հարի Արթուր Սեյնսբերիի «Ջիմ. Կոկեյնի սիրավեպը» ներկայացումում[40]։ Առաջին ներկայացումը բեմադրվեց 1903 թվականի հուլիսին, սակայն հաջողություն չունեցավ և 2 շաբաթ անց հանվեց խաղացանկից։ Չապլինի կատարումը, սակայն, առանձնացվեց հրապարակումների մեջ և արժանացավ բազմաթիվ գովասանքների[41]։
Սեյնսբերիի շնորհիվ Չարլին դեր ստացավ Չարլզ Ֆրոմանի ստեղծած «Շերլոկ Հոլմս»֊ում, որտեղ նա խաղում էր Բիլիի դերը[42] 3 հյուրախաղերի ընթացքում։ Չապլինի խաղն այնքան լավ ընդունվեց, որ նրան հրավիրեցին Լոնդոն՝ խաղալու Վիլյամ Ժիլեթի հետ, որը Շերլոկ Հոլմսի առաջին դերակատարն էր[Ն 6]։ Չապլինը հիշում է[44]․ «Դա կարծես դրախտից լուր լիներ»[45]։ 1905 թվականի հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին՝ 16 տարեկան հասակում, Չապլինն արդեն խաղում էր Վեստ Էնդի Duke of York's թատրոնի ներկայացումներում[46]։ Երկուսուկես տարի անընդմեջ Շերլոկի դերը խաղալուց հետո դուրս եկավ ներկայացումից՝ վերջին անգամ կատարելով Հոլմսի դերը 1906 թվականի սկզբին[47]։
Թատերական կատակերգություն և վոդևիլ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չապլինը շուտով աշխատանք գտավ այլ ընկերությունում և շրջագայեց եղբոր հետ, ով նույնպես դերասանական գործունեություն էր ծավալում՝ խաղալով «Վերանորոգումներ» հումորային մանրապատումում[48]։ 1906 թվականի մայիսին Չապլինը միացավ «Քեյսիի կրկեսը» երիտասարդական ներկայացմանը[49], որտեղ խաղում էր բուռլեսկի տեսարաներում և շուտով դառնում է շոուի աստղը։ Ներկայացման գործունեության ավարտից հետո, 1907 թվականի հուլիսին, 18֊ամյա Չապլինն արդեն դարձել էր կատակերգության ժանրի հանրաճանաչ դերասան[31]։ Դրանից հետո, սակայն, նոր աշխատանք գտնելը չէր հաջողվում, և նա փորձեց միայնակ գործունեություն ծավալել, սակայն դերասանի այդ փորձը ձախողվեց[Ն 7]։
Իսկ ահա Սիդնի Չապլինը 1906 թվականին միացել էր Ֆրեդ Կարնոյի նշանավոր հումորային կազմակերպությանը և 1908 թվականին արդեն նրանց գլխավոր դերասաններից էր[31]։ Փետրվարին նրան հաջողվեց երկշաբաթյա փորձաշրջան կազմակերպել իր փոքր եղբորը ևս թատերախմբում ներառելու համար։ Կարնոն սկզբում զգուշավոր էր և Չապլինին համարում էր «գունատ, չնչին, խոժոռ տեսքով երիտասարդ», որը «չափազանց ամաչկոտ էր թատրոնում հաջողության հասնելու համար»[51]։ Դեռահասը, սակայն, մեծ տպավորություն գործեց Լոնդոնի Կոլիզեումում կայացած իր առաջին ներկայացման ժամանակ և թատերախումբն արագորեն պայմանագիր կնքեց նրա հետ[52]։ Չապլինը սկսեց հանդես գալ երկրորդական դերերի շարքով, սակայն ժամանակի ընթացքում առաջխաղացում ցուցաբերելով 1909 թվականից արդեն սկսեց գլխավոր դերեր խաղալ[53]։ 1910 թվականի ապրիլին նրան վստահվեց գլխավոր դերը «Անվախ Ջիմմին» մանրապատումում։ Ներկայացումը մեծ հաջողություն ունեցավ և արժանացավ մամուլի նկատելի ուշադրությանը[31]։
Կարնոն ընդգրկում է իր նոր աստղին թատերախմբի այն կազմում, որի անդամն էր նաև Ստեն Լաուրելը, որը վոդևիլներով շրջագայում էր հյուսիսային Ամերիկայում[54]։ Երիտասարդ կատակերգուն գլխավորում էր շոուն և տպավորում լրագրողներին, նկարագրվելով որպես «մնջախաղի լավագույն դերասաններից մեկը, ով երբևէ հանդես էր եկել այնտեղ»[55]։ Նրա ամենաճանաչված դերը «Գինովցած կոհակ» կոչվող հարբեցողն էր, որը նրան բերում է նշանակալի ճանաչում[31]։ Շրջագայությունը տևում է 21 ամիս, և թատերախումբն Անգլիա է վերադառնում 1912 թվականի հուլիսին[56]։ Չապլինը նշել է, որ ինքն «ունեցել է ընկճված միօրինակության մեջ մխրճվելու անհանգստության զգացում» և, այդպիսով, հրճվանք էր ապրում հոկտեմբերին սկսվող նոր հյուրախաղի առիթով[31]։
1914–1917: Մուտք գործելով ֆիլմաշխարհ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քիսթոուն Ստուդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամերիկյան շրջագայության մեջ 6 ամիս գործունեություն ծավալելուց հետո Չապլինը հրարվիրվեց միանալու Նյու Յորքի շարժական ֆիլմի ընկերության աշխատանքերին։ Ներկայացուցիչներից մեկը, ով տեսել էր նրա ներկայացումները, մտածել էր, որ նա կարող էր փոխարինել իրենց Հիմնաքար ընկերության աստղ Ֆրեդ Մեյսին, ով հեռանալու նպատակ ուներ[57]։ Չապլինը կարծում էր, որ Քիսթոուն կատակերգական ընկերությունը «կոպիտ և աղմուկով լի անտաշ միջավայր» էր։ Նրան դուր էր գալիս ֆիլմաշխարհում աշխատելու հնարավորություն ունենալը և կարծում էր, որ գաղափարն ինքնին ռացիոնալ էր․ «Բացի այդ, դա կնշանակեր նոր կյանք»[58]։ Նա հանդիպեց կազմակերպության հետ 1913 թվականի սեպտեմբերին[31] և ստորագրեց շաբաթական 150 դոլար երաշխավորող պայմանագիր (2017 թվականի փոխարժեքով՝ 3,714 դոլար)
։ 1913 թվականի վաղ դեկտեմբերին[59] Չապլինը ժամանեց Լոս Անջելես՝ Քիսթոուն ստուդիայի կենտրոն։ Նրա տնօրենը Մաք Սեննեթն էր, որը սկզբնական շրջանում չէր թաքցնում իր մտահոգվածությունը, որ 24֊ամյա երիտասարդը չափազանց ցածրահասակ էր[60]։ Մինչև հունվարի վերջը նա դեր չստացավ ֆիլմում և ազատ ժամանակը տրամադրում էր ֆիլմարտադրության գործընթացները սովորելուն[61]։ «Կեցություն ստեղծելով» ֆիլմը նշանավորվեց նրա՝ կինոդերասանի կարիերայի դեբյուտով և ցուցադրվեց 1914 թվականի փետրվարի 2֊ին։ Չապլինիը չհավանեց ֆիլմը, սակայն քննադատական հոդվածներից մեկն ընտրել էր նրան որպես «առաջին ջրի կատակերգու», այսինք ամենաբարձրակարգ կատարերգու։ Տեսախցիկի առջև հայտնվելու իր երկրորդ հնարավորության համար Չապլինն ընտրեց այն բեմական հագուստը, որը հետագայում իր այցեքարտն էր դառնալու։ Նա նկարագրել է գործընթացն իր ինքնակենսագրականում․
|
Ես ցանկանում էի հակասություն ստեղծել՝ պարկային տաբատ, կիպ վերարկու, փոքր գլխարկ և մեծ կոշիկներ․ ես ավելացրել էի փոքր մորուք, որը, ինչպես պատճառաբանել էի, նկատելիորեն կավելացներ տարիքս առանց թաքցնելու դեմքիս արտահայտությունը։ Ես գաղափար չունեի կերպարի մասին, սակայն կերպարանափոխվելու պահին հագուստն ու դիմահարդարումն ինձ զգացնել տվեցին, թե ում էի պատրաստվում մարմնավորել։ Ես սկսեցի ճանաչել նրան և, նկարահանման հրապարակում հայտնվելու պահին, նա արդեն ամբողջությամբ ծնված էր[Ն 8] | 
|
«Մելբլի տարօրինակ վիճակ» ֆիլմը ավելի վաղ էր նկարահանվել «Մանկական ավտոմրցարշավերը Վենետիկում» ֆիլմից։ Սակայն «Թափառաշրջիկի» կերպարը առաջին անգամ հանդիսատեսին ներկայացավ «Մանկական ավտոմրցարշավերը Վենետիկում» ֆիլմում[63]։
Չապլինը որդեգրել էր կերպարը որպես իր էկրանային ինքնություն և փորձել էր առաջարկներ ներկայացնել այն ֆիլմերի վերաբերյալ, որոնցում նկարահանվում էր։ Այս գաղափարները, սակայն, չէին ընդունվում ֆիլմերի ռեժիսորների կողմից[64]։ Իր 11֊րդ` «Մեյբլը՝ ղեկին» ֆիլմի նկարահանումների ժամանակ նա բախվում է ռեժիսոր Մեյբլ Նորմանդի հետ և հայտնվում աշխատանքից հեռացման կարգավիճակում։ Սենեթը, սակայն, պահում է նրան, երբ սկսում է չապլինյան ֆիլմերի ավելի շատ պատվերներ ստանալ։ Սեննեթը նաև Չապլինին թույլ է տալիս որպես ռեժիսոր ղեկավարել իր հաջորդ ֆիլմը այն բանից հետո, երբ վերջինս խոստանում է 1500 դոլար (2017 թվականի փոխարժեքով՝ 37141 դոլար) վճարել ֆիլմի անհաջող ստացվելու դեպքում։
«Անձրևի տակ բռնվածը», որը լույս տեսավ 1914 թվականի մայիսին, Չապլինի առաջին ռեժիսորական փորձն էր և այն, հիրավի, հաջողված էր[65]։ Այնուհետև, որպես ռեժիսոր, Չապլինը ղեկավարում էր գրեթե յուրաքանչյուր կարճամետրաժ ֆիլմ, որում նկարահանվում էր Քիսթոունի համար[66] շաբաթը գոնե մեկ անգամ հաճախականությամբ[67]։ Այս ժամանակահատվածը նա հետագայում հիշում էր որպես իր կարիերայի ամենահուզիչ շրջան[68]։ Չապլինի ֆիլմերը ներկայացնում էին կատակերգության ավելի կարճ տարբերակ, քան սովորական քիսթոունյան զավեշտը[63], և նա երկրպագուների մեծ բանակ է ձեռք բերում[31]։ 1914 թվականի նոյեմբերին, նա երկրորդական դեր ուներ իր առաջին լիամետրաժ՝ «Թիլլիի տապալված սիրավեպը» կատակերգությունում, որում որպես ռեժիսոր հանդես էր գալիս Սեննեթը, իսկ որպես դերասանուհի՝ Մերի Դրեսսլերը։ Ֆիլմն արժանացավ կոմերցիոն հաջողություն և մեծացրեց նրա ճանաչվածությունը[69]։ Տարեվերջին, երբ գալիս է Չապլինի պայմանագիրը վերակնքելու ժամանակը, նա ներկայացնում է շաբաթական 1000 դոլլարով վարձատրվելու պահանջ (2017 թվականի փոխարժեքով՝ 24761 դոլար)։ Պահանջը, սակայն, մերժվում է Սեննեթի կողմից՝ չափազանց բարձր լինելու պատճառաբանությամբ։
Էսսենեյ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չիկագոյի Էսսենեյ կոչվող ֆիլմարտադրող ընկերությունը Չապլինին ուղարկում է շաբաթական 1250 դոլլարով վարձատրվող աշխատանքի առաջարկ, որն իր մեջ ընդգրկում էր նաև հավելյալ 10000 դոլար՝ հավելավճարի տեսքով։ 1914 թվականի ուշ դեկտեմբերին նա միանում է ստուդիային, որտեղ սկսում է ձևավորել հիմնական դերասանների կոլեկտիվ, որն ներառում էր Լեո Ուայթին, Բադ Ջեմիսոնին, Փեդի Մքգուայրին և Բիլլի Արմսթրոնգին։ Նա շուտով հավաքագրում է նաև մի օրիորդի՝ Էդնա Փարվիանսին, որը կխաղար գլխավոր դերերում։ Չապլինը նրան հանդիպել էր սրճարանում և աշխատանքի ընդունել հաշվի առնելով աղջկա գեղեցկությունը։ Էդնան Չապլինի հետ համագործակցելու 8 տարիների ընթացքում նկարահանվեց շուրջ 35 ֆիլմերում։ Զույգը նաև ռոմանտիկ հարաբերությունների մեջ էր, որը տևեց մինչև 1917 թվականը։
Չապլինը չափազանց խիստ հսկողություն էր սահմանել իր ֆիլմերին և սկսեց ավելի երկար ժամանակ տրամադրել ու ավելի հոգատար վերաբերվել յուրաքանչյուր ֆիլմի։ Չապլինի առաջին՝ «Գիշերային ժամանց», և երկրորդ՝ «Չեմպիոնը» ֆիլմերի հրապարակումների միջև մեկամյա դադար եղավ։ Չապլինի էսսենեյան 14 ֆիլմերից վերջին 7-ի ստեղծումը չափազանց դանդաղ ընթացան։ Չապլինը սկսել էր նաև փոփոխել իր էկրանային ինքնությունը, որը որոշակի քննադատության արժանացավ Քիսթոունում իր «կոպիտ, անտաշ, վայրենի» բնավորության պատճառով։ Կերպարը դարձավ ավելի նուրբ և ռոմանտիկ։ Թափառաշրջիկը մեծագույն շրջադարձ էր համարվում Չապլինի՝ որպես դերասան զարգացման մեջ[31]։ Հետագայում՝ «Բանկը» ֆիլմի հետ, որի վերջաբանը տխուր էր, պաթոսն ավելի աճեց։ Ռոբինսոնը նշում է, որ սա նորամուծություն էր կատակերգական ֆիլմերում և այս ֆիլմով նշանավորվել էր այն ժամանակահատվածը, երբ խիստ քննադատները սկսել էին գնահատել Չապլինի աշխատանքը։ «Էսսենեյում», գրում է կինոգետ Սայմոն Լուվիշը, «Չապլինը գտավ այն թեմաներն ու միջավայրները, որոնք կսահմանեին Թափառաշրջիկի աշխարհը»։
1915 թվականին Չապլինը դարձավ մշակութային ֆենոմեն։ Խանութները լի էին չապլինյան ապրանքով, նա կերպարանավորվում էր մուլտֆիլմերում և կատակերգական երիզներում, նրա մասին բազմաթիվ երգեր էին գրվում։ Motion Picture Magazine֊ի մի լրագրող հուլիս ամսին գրում է, որ «Չապլինիտիս»֊ը տարածվել էր ողջ Ամերիկայում[70]։ Իր համաշխարհային ճանաչման հետ մեկտեղ, նա դարձավ առաջին միջազգային աստղը[31][Ն 9]։ 1915 թվականի դեկտեմբերին, երբ ավարտվեց նրա պայմանագիրն Էսսենեյի հետ, Չապլինը, քաջատեղյակ լինելով իր հանրաճանաչությանը, 150 000 դոլարի չափով հավելավճար պահանջեց իր հաջորդ ստուդիայից։ Նա բազմաթիվ առաջարկներ էր ստացել՝ այդ թվում Universal֊ից, Fox֊ից, և Vitagraph-ից, որոնցից լավագույնը եկել էր Mutual Film Corporation֊ից՝ շաբաթական $10,000 դոլար առաջարկը[72]։
Մյուչուալ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մյուչուալի հետ կնքվում է տարեկան 670 000 դոլլար խոստացող պայմանագիր, որն, ինչպես Ռոբինսոնն է նշում, 26֊ամյա Չապլինին դարձնում է աշխարհի ամենաբարձր վարձատրվող մարդկանցից մեկը։ Աշխատավարձի չափը շոկի էր ենթարկել հանրությանը և լայնորեն հրապարակվեց մամուլում։ Ստուդիայի նախագահ Ջոն Ֆրուլերը բացատրում է․ «Մենք կարող ենք այսքան բարձր վարձատրել Չապլինին, քանի որ լսարանը ցանկանում է նրան և կվճարի նրա համար[73]։
Մյուչուալը տալիս է Չապլինին իր սեփական լոս անջելեսյան ստուդիան, որը բացվում է 1916 թվականի մարտին[74]։ Նա իր թատերախումբը համալրում է երկու նոր անդամներով՝ Ալբերտ Օսթինով ու Էրիկ Քեմփբելլով և սկսում քրտնաջանորեն թողարկել երկժապավենանոց ֆիլմեր՝ «Հատակին քայլողը», «Հրշեջը», «Թափառականը», «Ժամը մեկը» և «Հաշիվը»[75]։ «Գրավատուն» ֆիլմի համար նա աշխատանքի է վերցնում դերասան Հենրի Բերգմանին, որը շարունակում է նրա հետ աշխատել ևս 30 տարի[76]։ «Էկրանի ետևում» և «Սահադաշտ» ֆիլմերը եզրափակում են Չապլինի` 1916 թվականի թողարկումները։ Համաձայն Մյուչուալի հետ կնքած պայմանագրի՝ նա պետք է չորս շաբաթը մեկ նոր ֆիլմ թողարկեր, և նա չէր խախտում պայմանագիրը։ Տարվա սկզբին, սակայն, Չապլինը պահանջեց ժամանակը երկարացնել[77]։ Նոր տարվա առաջին տասն ամսիներին նա Մյուչուալի համար չորս ֆիլմ էր պատրաստում՝ «Խաղաղ փողոց», «Հակաթույնը», «Գաղթականը» և «Արկածախնդիրը»[78]։ Այս ֆիլմերն, իրենց լրջմիտ կառուցվածքով, չապլինագետների կողմից դասվում են նրա գլուխգործոցների շարքում[79][31]։ Հետագայում Չապլինը հիշում է մյուչուալյան տարիները որպես իր կարիերայի ամենաերջանիկ ժամանակահատված[80]։ Չապլինը, սակայն, սկսում է զգալ, որ այդ ֆիմերի ընդհանուր բնույթը պայմանագրի ամբողջ ժամանակահատվածի շրջանում անփոփոխ էր մնում, և նա աստիճանաբար սկսեց ավելի ու ավելի դժգոհել իր աշխատանքի պայմաններից, որոնք կարող էին ոգևորել իրեն[81]։
Չապլինը խիստ քննադատության է ենթարկվում բրիտանական մամուլում՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմում չկռվելու համար[82]։ Նա, ի պաշտպանություն ասում է, որ կկռվեր Բրիտանիայի համար, եթե զանգ ստանա և զորագրվի Ամերիկայի համար, սակայն նրա հետ կապ չէր հաստատվել այդ երկրներից ոչ մեկի կողմից[Ն 10]։ Չնայած քննադատությանը, Չապլինն, իր թատերախմբի հետ միասին հանրության կողմից սիրված էր, և նրա ճանաչումը շարունակում էր աճել միջազգայնորեն։ Harper's Weekly֊ն հաղորդում է, որ Չարլի Չապլինի անունը «առօրյա խոսակցության մաս էր կազմում գրեթե ցանկացած երկրում, և նար Թափառաշրջիկը անսահման հայտնիություն ուներ[84]։ 1917 թվականին Չապլինին նմանակողներն այնքան շատ էին, որ նա օրինական քայլեր է ձեռնարկում, և հաղորդվում է, որ 10 տղամարդուց 9-ը թեմատիկ հավաքույթներին Թափառաշրջիկի կերպարով էին ներկայանում[85]։ Նույն տարում, Boston Society for Psychical Research֊ի հետազոտություններն ամփոփում են, որ Չապլինն «ամերիկյան տարվածություն» էր[85]։ Դերասանուհի Միննի Մադդերն Ֆիսկեն գրում է, որ «զարգացած, արտիստիկ մարդկանց պարբերաբար աճող զանգվածը սկսել է երիտասարդ անգլիական միմոս Չարլի Չապլինին վերաբերել որպես անսովոր արտիստի, ինչպես նաև կատակերգական հանճարի»։
1918–1922: First National
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մյուչուալում համբերատար էին վերաբերվում Չապլինի եռանդի աստիճանական նվազմանը, և պայմանագիրն ավարտվեց բարեկամաբար։ Իր`պայմանագրի ժամկետների պատճառով ֆիլմերի որակի վատացման սկզբնական մտահոգության հետ մեկտեղ, Չապլինի գլխավոր անհանգստությունը նոր կազմակերպություն գտնելու հարցում, ազատությունն էր։ Սիդնեյ Չապլինը, որն այն ժամանակ նրա բիզնես մենեջերն էր, հայտնում է մամուլին․ «Չարլին պետք է ի վիճակի լինի օգտագործել այնքան ժամանակ և գումար, որքան անհրաժեշտ է իրեն։ Մենք որակ ենք ստեղծում, այլ ոչ թե՝ քանակ»[86]։ 1917 թվականի հուլիսին, Չապլինը պայմանագիր է ստորագրում First National Exhibitors' Circuit֊ի հետ՝ 8 ֆիլմ նկարահանելու և 1 000 000 դոլարով վարձատրվելու պայմանով[87]։ Նա նախընտրում է ստեղծել իր անձնական ստուդիան, որը գտնվում էր Sunset Boulevard-ի 5 ակր տարածքով հողի վրա։ Այն ներառում էր բարձրագույն կարգի ռեսուրսներ։ Ստուդիայի ստեղծման աշխատանքներն ավարտվում են 1918 թվականի հուլիսին և Չապլինին ազատություն է տրվում իր ֆիլմերը ստեղծելու հարցում։
1918 թվականի ապրիլին թողարկված «Մի շան կյանք» ֆիլմն առաջինն էր՝ նոր պայմանագրի կնքումից ի վեր։ Այս ֆիլմում Չապլինն արտահայտեց իր աճող անհանգստությունը պատմության կառուցվածքի և իր՝ Թափառաշրջիկը որպես «ինչ֊որ կարգի միմոսի» վերաբերվելու հարցերում[88]։ Ֆիլմը նկարագրվում է Լուի Դելլյուկի կողմից որպես «կինոյի առաջին իրական արվեստի գործ»[89]։ Չապլինը ապա ձեռնարկում է Third Liberty Bond կազմակերպությունը, որը մեկամսյա շրջագայություն է ունենում Միացյալ նահանգներով՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցների համար հանգանակություններ հավաքելու նպատակով։ Նա նաև մի կարճ քարոզչական ֆիլմ ստեղծեց «Բոնդը» անվանումով, նվիրաբերելով այն կառավարությանը, որպեսզի վերջիններս օգտագործեն ֆիլմը բարեգործական նպատակներով։ Չապլինի հաջորդ թողարկումը`«Ուսային թևեր»֊ը հիմնված էր պատերազմի վրա՝ Թափառաշրջիկին տեղափոխելով խրամատներ։ Համախոհները, ինչպես նա հետո նշում է, զգուշացրել էին պատերազմի մասին կատակերգություն նկարահանելու վտանգի վերաբերյալ, «Վտանգավոր, թե՞՝ ոչ, գաղափարը հուզում էր ինձ»։ Նա 4 ամիս է անցկացնում՝ նկարահանելով 45֊րոպեանոց ֆիլմը, որը հանրությանը ներկայացվելով 1918 թվականի հոկտեմբերին, ունենում է մեծ հաջողություն։
Միասնական արտիստներ, Միլդրեդ Հարրիս և Երեխա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Ուսին» ֆիլմի թողարկումից հետո Չապլինն ավելի մեծ գումար է պահանջում First National֊ից, սակայն մերժում է ստանում։ Նրանց՝ որակի բացակայության մասին չանհանգստանալու նկրտումով զայրացած և կազմակերպության ու Famous Players-Lasky֊ի հնարավոր միաձուլման մասին բամբասանքներից անհանգստացած՝ Չապլինը 1919 թվականի հունվարին միավորում է ուժերը Դուգլաս Ֆեյրբենքսի, Մերի Փիքֆորդի և Դ․ Ու․ Գրիֆիթի հետ՝ «Միասնական արտիստներ» ընկերությունը ստեղծելու համար[31]։ Այս իրադարձությունը հեղափոխական էր ֆիլմաշխարհում, քանի որ թույլատրում էր 4 համախոհների, որոնք ստեղծագործ արտիստներ էին, ինքնուրույն ֆինանսավորել իրենց ֆիլմերը և ունենալ ամբողջական հսկողություն[90]։ Չապլինը չէր համբերում սկսել աշխատել նոր կազմավորված ընկերությունում և First National֊ին առաջարկել էր գնել պայմանագիրը։ Առաջարկը մերժվել էր և ստուդիան պնդել էր, որ նա ավարտի այն 6 ֆիլմերը, որոնք պարտք էր մնացել[91]։
«Միասնական դերասաններ»֊ի ստեղծումից առաջ, Չապլինն առաջին անգամ ամուսնացել էր։ 16֊ամյա դերասանուհի Միլդրեդ Հարրիսը բացահայտել էր, որ ինքը հղի էր նրա երեխայով և, 1918 թվականի սեպտեմբերին նա ամուսնացել էր դերասանուհու հետ Լոս Անջելեսում հանգիստ միջավայրում` թյուրաբանություններից խուսափելու համար[92]։ Շուտով պարզվում է, որ հղիությունը կեղծ է եղել[93]։ Չապլինը տխուր էր այդ միությամբ և, զգալով, որ ամուսնությունն արգելք էր իր ստեղծագործ մտքի համար, դժվարանում էր «Արևակողմ» ֆիլմի պատրաստման հարցում[31]։ Հարրիսն այդ ժամանակ արդեն իրապես հղի էր, և, 1919 թվականի հուլիսի 7֊ին, որդի է ունենում։ Նորման Սպենսեր Չապլինը տձև էր ծնվել և մահանում է ծնունդից 3 օր անց[94]։ Ամուսնությունն ավարտվում է 1920 թվականի ապրիլին։ Հետագայում Չապլինն իր ինքնակենսագրականում բացատրում է, որ իրենք «անհաշտորեն էին զուգակցված»[31]։
Համաձայն մի շարք վարկածների՝ իր սեփական մանկության դառը փորձն ու երեխայի կորուստը անդրադառնում են Չապլինի ֆիլմերի վրա, որը Թափառաշրջիկին դարձնում է փոքրիկ տղայի մասին հոգ տանող կերպար[95][31]։ Այս նոր արկածի համար Չապլինը ցանկանում է անել ավելին, քան կատակերգությունը, և, Լուվիշի հավաստմամբ, «իր նշանը դնել փոխված աշխարհի վրա»[96]։ «Երեխան» ֆիլմի նկարահանման աշխատանքները, օգտագործելով 4֊ամյա Ջեքի Քուգանին որպես Չապլինի խաղընկեր, սկսում են 1919 թվականի օգոստոսին[97]։ Այն երկար նախագծի էր վերածվում, ուստի, First National֊ին գոհացնելու համար, նա դադարեցնում է ստեղծագործական աշխատանքը և արագորեն նկարահանում է «Մի օրվա հաճույք»֊ը[98]։ Երեխան ֆիլմի ստեղծումը տևում է մինչ 1920 թվականի մայիս (9 ամիս) և, 68 րոպե տևողությամբ, այն Չապլինի ամենաերկար ֆիլմն էր[99]։ Վեր հանելով հարցեր, ինչպիսիք էին աղքատությունը և ծնող֊երեխա բաժանումը, «Երեխան» ֆիլմն առաջիններից էր, որ ներառում էր միաժամանակ կատակերգություն և դրամա[100]։ Այն թողարկվում է 1921 թվականի հունվարին՝ ակնթարթորեն հաջողություն արձանագրելով և, 1924 թվականին արդեն էկրանավորվել էր 50֊ից ավելի երկրներում։
Չապլինը 5 ամիս է տրամադրում իր հաջորդ՝ «Անգործ դասակարգ» ֆիլմին[90]։ 1921 թվականին՝ ֆիլմի սեպտեմբերյան թողարկումից հետո, նա, առաջին անգամ 1 տասնամյակի ընթացքում, նախընտրում է վերադառնալ Անգլիա[101]։ Այնուհետև նա աշխատում է First National֊ի իր պայմանագրի վրա՝ թողարկելով «Աշխատավարձի օր»֊ը 1922 թվականի փետրվարին։ Նրա վերջին կարճամետրաժ ֆիլմը՝ «Պանդուխտը», դադարեցվում է ստուդիայի հետ արտադրողական անհամաձայնությունների պատճառով, և թողարկվում է մեկ տարի անց[102]։
Փարիզուհի և Ոսկու տենդ ֆիլմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]First National֊ի հետ կնքած պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո Չապլինն ազատ էր թողարկելու իր առաջին ֆիլմը որպես անկախ պրոդյուսեր։ 1922 թվականի նոյեմբերին, նա սկսում է նկարահանել «Փարիզուհին» ֆիլմը. ռոմանտիկ դրամա` տարաբախտ սիրահարների մասին[103]։ Չապլինը մտադրվել էր իր միջոցով ճանաչում ձեռք բերել Էդնա Փարվիանսի համար, ով պարզապես մի կարճ ու հապճեպ մասնակցություն է ունենում կադրում[104]։ Նա ցանկանում էր, որ ֆիլմն իրականության զգացում ունենա, և, որպես ռեժիսոր, իր դերասններին պատվիրում է, որ սահմանափակորեն ներկայանան։ «Իրական կյանքում», բացատրում էր նա «տղամարդիկ ու կանայք ավելի շատ փորձում են թաքցնել իրենց զգացմունքները, քան ձգտել արտահայտել դրանք»[105]։ «Փարիզուհին» ֆիլմը թողարկվում է 1923 թվականի սեպտեմբերին և ողջունվում է իր նորարար, սրամիտ մոտեցման համար[106]։ Հանրությունն, այնուամենայնիվ, այդքան էլ չհետաքրքրվեց առանց Չապլինի չապլինյան ֆիլմի նկատմամբ և այն անհաջողություն ունեցավ հանդիսատեսի շրջանում[107]։ Ֆիլմարտադրողի համար ցավալի էր այս ձախողումը։ Նա երկար ժամանակ դրամատիկ ֆիլմ թողարկելու ցանկություն ուներ ու չափազանց հպարտ էր արդյունքով։ Շուտով դադարեցվեց «Փարիզուհին» ֆիլմի ցուցադրությունը[108]։
Չապլինը կատակերգության է վերադառնում իր հաջորդ նախագծի համար։ Բարձր չափանիշներ դնելով՝ նա ասում է ինքն իրեն, «Այս հաջորդ ֆիլմը պետք է պատմական լինի»[109]։ 1898 թվականին կատարված Կլոնդայքի ոսկե տենդի մի նկարից, ինչպես նաև 1846-1847 թվականներին կատարված Donner Party-ի պատմությունից ոգեշնչված՝ նա թողարկում է այն ֆիլմը, որը Ջեֆֆրի Մաքնաբը կոչում էր «պատմական կոմեդիա՝ դաժան թեմայով»[110]։ «Ոսկու տենդ»֊ում Թափառաշրջիկը միայնակ խուզարկու է, ով կռվում է թշվառության դեմ և փնտրում է սեր։ Չապլինը սկսում է նկարահանումները 1924 թվականի փետրվարին՝ վերցնելով Ջորջիա Հեյլին որպես գլխավոր դերակատար[111]։ Նրա քրտնաջան աշխատանքը, մոտավորապես 1000000 դոլլար արժողությամբ, նկարահանվում էր Truckee Mountains-ում, ուներ 600 հավելյալ դերասաններ[112], արտառոց նկարահանման հրապարակներ և, ինչպես նաև համակցված կինոնկարահանում[113]։ Վերջին տեսարանը նկարահանվում է 1925 թվականի մայիսին՝ ազդարարելով 15֊ամսյա նկարահանումների ավարտը[114]։
Չապլինը զգում էր, որ «Ոսկու տենդ»֊ը լավագույն ֆիլմն էր, որն ինքը երբևէ թողարկել էր[115]։ Դրա ցուցադրումը սկսվեց 1925 թվականի օգոստոսին և դարձավ համր ֆիլմի ժամանակաշրջանի ամենաշահութաբեր ֆիլմերից մեկը՝ 5000000-անոց ամերիկյան հանդիսատեսով[31]։ Կատակերգությունն ընդգրկում էր Չապլինի ամենահայտնի շարքերից, ինչպիսիք էին, օրինակ, Թափառաշրջիկի՝ իր կոշիկն ուտելը և «Գլանների պար»֊ը[31]։ Մաքնաբն այն կոչել է «միանշանակորեն անհրաժեշտ չապլինյան ֆիլմը»[116]։ Չապլինը հայտարարեց պրեմիերայի ժամանակ. «Սա այն ֆիլմն է, որով ես ցանկանում եմ հիշվել»[117]։
1923–1938: Համր ֆիլմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լիտա Գրեյ և Կրկեսը ֆիլմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Ոսկու տենդ»֊ի պատրաստաման ընթացքում, Չապլինն երկրորդ անգամ ասմուսնացավ։ Արտացոլելով իր առաջին միության պայմանները, Լիտա Գրեյը երիտասարդ դերասանուհի էր, սկզբնապես նախատեսված էր, որ պետք է նկարահանվի ֆիլմում, որի հղիության անակնկալ հայտարարությունը Չապլինին ստիպեց, որպեսզի վերջինս ամուսնանա նրա հետ։ Դերասանուհին 16 տարեկան էր, իսկ Չապլինը՝ 35, իսկ դա նշանակում էր, որ Չապլինը կարող էր մեղադրվել անօրինական բռնաբարության մեջ՝ ըստ Կալիֆորնիա նահանգի օրենսդրության[118]։ Այսպիսով, 1924 թվականի նոյեմբերի 25֊ին՝ Մեքսիկայում, նա գաղտնի ամսուսնություն կազմակերպեց[31]։ Նրանց առաջին որդին՝ Չարլզ Սպենսեր Չապլին Կրտսերը, ծնվեց 1925 թվականի մայիսի 5֊ին, իսկ ահա 1926 թվականի մարտի 30֊ին ծնվեց նրանց երկրորդ որդին՝ Սիդնեյ Ըրլ Չապլինը[119]։
Դա մի դժբախտ ամուսնություն էր, և Չապլինը ստուդիայում ժամանակ էր սպանում՝ կնոջից խուսափելով[120]։ 1926 թվականի նոյեմբերին, Գրեյը վերցրեց երեխաներին և հեռացավ տնից[121]։ Այդ դեպքին հաջորդեց մի ցավագին ամուսնալուծություն, և, այս ամենի արդյունքում, Գրեյի հայտը, որում նա Չապլինին մեղադրում էր անհավատարմության, բռնության ու «անառակ սեռական ցանկություններ» ունենալու մեջ, հրապարակվեց մամուլում[31][Ն 11]։ Հաղորդվում էր, որ պատմության՝ լուրերի գլխավոր թեմա դառնալը և Չապլինի ֆիլմերի հեռացումը պահանջող խմբերի ձևավորումը պատճառ են հանդիսացել, որպեսզի դերասանի մոտ նյարդային լարում առաջանա[31]։ Շտապելով ավարտել գործն առանց սկանդալի՝ Չապլինի փաստաբանները համաձայնվում են 600000 դոլարի չափով առձեռն գործարքի։ Սա, այդ պահի դրությամբ, Ամերիկայի դատարանի ամենամեծ գործարքն էր [123]։ Նրա երկրպագուների բանակն այնքան մեծ էր, որ կարողացավ հաղթահարել այս միջադեպը և այն շուտով մոռացության մատնվեց հասարակության կողմից՝ մեծապես ազդելով Չապլինի վրա[31]։
Մինչ բաժանության գործի ավարտը, Չապլինը սկսել էր նոր՝ «Կրկեսը» ֆիլմի վրա աշխատել[124]։ Նա պատմություն էր կառուցել կրկեսային ժապավենով քայլելու և միևնույն ժամանակ կապիկներով շրջապատված լինելու գաղափարի շուրջ, իսկ ահա Թափառաշրջիկին դարձրել էր կրկեսի պատահական աստղը[125]։ Նկարահանման աշխատանքները 10 ամսով դադարեցվել էին՝ մինչ նա բաժանության սկանդալի[126] հարցերով էր զբաղվում և այն, ընդհանուր առմամբ, փորձանքներով լի աշխատանքային ընթացք էր[127]։ Վերջապես ավարտուն լինելով 1927 թվականի հոկտեմբերին՝ «Կրկեսը» ֆիլմը թողարկվում է 1928 թվականի հունվարին՝ ունենալով դրական ընդունելություն[128]։ Օսկարի առաջին մրցանակաբաշխության ժամանակ, Չապլինն արժանանում է հատուկ մրցանակի «Կրկեսը» ֆիլմում» «փոփոխականության և դերասանական, սցենարային, ռեժիսորական և պրոդյուսերային աշխատանքի համար»[129]։ Չնայած իր հաջողությանը, այդ ֆիլմը որոշ ժամանակ նա ասոցացնում էր դրա թողարկման ընթացքում ունեցած սթրեսի հետ։ Այդ իսկ պատճառով, Չապլինը դուրս է թողնում «Կրկեսը» ֆիլմն իր ինքնակենսագրականից[31]։
Մեծ Քաղաքի Լույսերը ֆիլմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մինչ Կրկեսը ֆիլմի թողարկումը, Հոլիվուդն, արդեն, ականատես էր եղել հնչունային կինոյի ներկայացմանը։ Չապլինը ցինիզմով էր վերաբերվում այս նոր ձևին և այն տեխնիկական թերություններին, որոնք այս ձևը ներկայացնում էր, հավատալով, որ «խոսողները» զուրկ էին ֆիլմային արտիստիզմից[130]։ Նա երկմտանքի մեջ էր նաև այն ֆորմուլան փոխելու վերաբերյալ, որն իրեն հաջողություն էր բերել[131] և վախենում էր, որ, Թափառաշրջիկին ձայն տալով, կսահմանափակեր նրա միջազգային ընկալումը[132]։ Այսպիսով, նա մերժեց հոլիվուդյան նոր խելագարությունը և շարունակեց աշխատել համր ֆիլմի վրա։ Չապլինն անհանգիստ էր այս որոշման վերաբերյալ և այդպես անհանգիստ էլ մնաց ֆիլմի նկարահանումների ընթացքում[132]։
1928 թվականի վերջին, երբ սկսվեցին նկարահանումները, Չապլինն արդեն համարյա 1 տարի աշխատել էր սցենարի վրա[133]։ Մեծ Քաղաքի Լույսերը հետևում էր Թափառաշրջիկի սիրուն՝ կույր ծաղկավաճառ աղջկա նկատմամբ (այս դերում Վիրջինիա Չերիլն էր) և նրա՝ աչքի վիրահատության համար գումար հավաքելու ջանքերին։ Նկարահանման պրոցեսը բավականին բարդ էր, և տևում է 21 ամիս[134]։ Չապլինը հետագայում խոստովանում է, որ ինքը «իրեն նևրոզի էր հասցրել՝ իդելականության ձգտումներով»[135]։ Առավելությունը, որը Չապլինը գտավ ձայնային տեխնոլոգիաների մեջ, ֆիլմի համար իր գրած երաժշտական համարները ձայնագրելու հնարավորությունն էր[135][136]։
Չապլինն ավարտում է Մեծ Քաղաքի Լույսերի մոնտաժման աշխատանքները 1930 թվականի դեկտեմբերին, երբ համր ֆիլմերն, արդեն, ժամանակագրավրեպ էին դարձել[137]։ Լսարանի համար անսպասելի էր կազմակերպված նախադիտումը և հաջողություն չունեցավ[138], սակայն մամուլի համար կազմակերպված դիտումը դրական հոդվածներն ապահովեց։ Լրագրողներից մեկը գրել է. «Աշխարհում ոչ ոք, Չարլի Չապլինից բացի, չէր կարող անել դա։ Նա միակ մարդն է, ով գիտի ինչպես հաճոյանալ հանդիսատեսին՝ բավական որակով նվազեցնելով խոսող ֆիլմերի հռչակը»[139]։ Լույս ընծայվելով 1931 թվականին՝ Մեծ Քաղաքի Լույսերը, 3 միլիոն դոլարից ավելի եկամուտ բերելով[140], ապացուցեց, որ այն ժողովրդականություն վայելելու և ֆինանսական առումներով հաջողված էր։ Բրիտանական ֆիլմերի միաբանությունը հիշատակում է այն որպես Չապլինի լավագույն ձեռքբերում, իսկ քննադատ Ջեյմս Էջին վերջին տեսարանը կոչում է «ֆիլմաշխարհի լավագույն դերակատարումը և բարձրագույն պահը»[141][142]։ Քաղաքի Լույսերը ֆիլմը Չապլինի համար դարձավ իր ստեղծած ֆիլմերից ամենասիրելին, և այդպես էլ չզիջեց իր դիրքերը նրա ողջ կյանքի ընթացքում[143]։
Ճանապարհորդություններ, Փոլեթ Գոդար և նոր ժամանակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեծ Քաղաքի Լույսեր ֆիլմն ունեցել էր հաջողություն, սակայն Չապլինը վստահ չէր արդյոք կարող էր մեկ այլ համր ֆիլմ նկարահանել։ Նա շարունակում էր ապրել այն համոզմամբ, որ ձայնը չէր աշխատի իր ֆիլմերում, բայց նաև «նրան տանջում էր հնաոճ լինելու նյարդայնացնող վախը»[144]։ Անորոշության այս աստիճանում՝ 1931 թվականի սկզբներին, կատակերգուն որոշեց արձակուրդ վերցնել և այնպես ստացվեց, որ 16 ամիս շարունակ ճամփորդում էր[145][Ն 12]։ Նա ամիսներ շարունակ ճանապարհորդում էր արևմտյան Եվրոպայով, որն ընդգրկում էր նաև երկարատև կանգառներ Ֆրանսիայում և Շվեյցարիայում։ Նա նաև անսպասելիորեն որոշեց այցելել Ճապոնիա[147]։
Ճապոնիա ժամանումից մեկ օր անց փոխնախարար Ինուկաի Ցույոշին սպանվեց ազգայնամոլ ծայրահեղականների կողմից կազմակերպված մայիսի 15-ի պատահարում։ Խմբի նախնական ծրագիրը, փոխնախագահի կողմից կազմակերպված ընդունելության ժամանակ Չապլինին սպանելով, Միացյալ նահանգների հետ պատերազմ սկսելն էր, սակայն ծրագիրը ձախողվեց միջոցառման ամսաթվի մասին մասսայական հայտարարության ուշացման պատճառով[148]։
Իր ինքնակենսագրականում Չապլինը նշել է, որ, Լոս Անջելես վերադառնալով, «Ես շփոթված էի և ծրագիր չունեի, անհանգիստ էի և ծայրահեղ մենակության զգացում ունեի»։ Մի պահ կար, որ նա սկսել էր մտածել աշխատանքից հեռանալու և Չինաստան տեղափոխվելու մասին[150]։ Չապլինի մենակությունն ամոքվեց 1932 թվականի հուլիսին, 21-ամյա դերասանուհի Փոլեթ Գոդարին հանդիպելով և զույգը սկսեց հանդիպել[151]։ Չապլինն, ամեն դեպքում, պատրաստ չէր նոր ֆիլմի վրա աշխատանքներ սկսելուն, և կենտրոնացավ իր ճամփորդությունների մասին գրելու շարքի վրա (տպագրվում է Կնոջ տնային ուղեկցորդ ամսագրում)[152]։ Ուղևորությունը խթան հանդիսացավ Չապլինի համար՝ ներառելով մի քանի երևելի մտածողների հետ հանդիպումներ, և նա սկսել էր առավելապես հետաքրքրվել միջազգային հարաբերություններով[153]։ Նրան անհանգստացնում էր աշխատանքի իրավիճակն Ամերիկայում և նա վախենում էր, որ աշխատավայրերի կապիտալիզմն ու մեքենայացումը կաճեցնեն գործազրկության մակարդակը։ Այս մտահոգություններն էին, որ Չապլինին ստիպեցին սկսել իր նոր ֆիլմի ստեղծագործական աշխատանքները[154]։
Նոր Ժամանակները Չապլինի կողմից հայտարարվեց որպես «սատիրա՝ մեր աշխատանքային կյանքի որոշ հատվածների վրա»[155]։ Ներկայացնելով, թե ինչպես էին Թափառաշրջիկն ու Գոդդարդը դիմակայում Մեծ ճգնաժամին, նկարահանման աշխատանքները տևում են տաս ու կես ամիս[156]։ Չապլինը նպատակ ուներ օգտագործել երկխոսություններ, սակայն փորձերի ընթացքում մտափոխվում է։ Իր նախորդի նման, Նոր Ժամանակներ ֆիլմն ուներ երաժշտական հատվածներ, սակայն համարյա զերծ էր խոսքից[157]։ Ֆիլմում Թափառաշրջիկի միակ ձայնային հատվածը Չապլինի՝ հիբրուական երգի կատարումն էր[158]։ Երաժշտությունը ձայնագրելուց հետո՝ 1936 թվականի փետրվարին, Չապլինը թողարկեց Նոր ժամանակներ ֆիլմը[159]։ 15 տարիներիների ընթացքում այն առաջին ֆիլմն էր, որ ներառում էր քաղաքական ակնարկներ և սոցիալական ռեալիզմ[160]․ ազդակ, որը գրավում է նկատելի լրատվական ուշադրություն` անկախ Չապլինի կողմից հարցը կոծկելու փորձերին[161]։ Ֆիլմը տոմսարկղում ավելի քիչ վաճառվեց, քան իր նախորդները և խառը քննադատությունների արժանացավ, քանի որ որոշ հեռուստադիտողների դուր չէր եկել ֆիլմի քաղաքականացումը[162]։ Այսօր Նոր ժամանակները Բրիտանական ֆիլմերի միաբանության կողմից դիտվում է որպես Չապլինի «լավագույն ֆիլմերից» մեկը[141], մինչդեռ Դեյվիդ Ռոբինսոնն ասել էր, որ այն ցուցադրում է ֆիլմի հեղինակին «լավագույն գագաթնակետում որպես վիզուալ կատակերգության ստեղծող»[163]։
Նոր ժամանակներ ֆիլմի թողարկումից հետո Չապլինը և Գոդարը մեկնեցին ճանապարհորդության դեպի հեռավոր արևելք[164]։ Զույգը հրաժարվել էր իրենց հարաբերությունների մանրամասները մեկնաբանելուց և պարզ չէր, արդյոք նրանք ամուսնացած են, թե՞՝ ոչ[165]։ Որոշ ժամանակ անց Չապլինը բացահայտում է, որ իրենք ամուսնացել են հենց այս ուղևորության ընթացքում՝ Կանտոնում[166]։ 1938 թվականին զույգը խնդիրներ ուներ, քանի որ երկուսն էլ քրտնաջանորեն կենտրոնացել էին աշխատանքի վրա, չնայած որ հաջորդ՝ Մեծ Բռնապետը ֆիլմում Գոդարը կրկին գլխավոր դերում էր։ Նա ի վերջո, 1942 թվականին Մեքսիկայում բաժանվեց Չապլինից` պատճառաբանելով մեկ տարուց ավելի տևած անմրցունակությունը և հեռացվածությունը[167]։
1939–1952: Հակասություններ և մարող Ժողովրդականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեծ Բռնապետը ֆիլմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1940-ական թվականներին Չապլինը բախվեց մի շարք հակասությունների և՛ աշխատանքում, և՛ անձնական կյանքում, ինչը փոխեց նրա ապագան և խստորեն ազդեց Միացյալ նահանգներում նրա ժողովրդականության վրա։ Սրանցից առաջինն օրեցօր աճող համարձակությունն էր՝ իր քաղաքական կողմնորոշումները դրսևորելու հարցում։ Խորապես անհանգստացած 1930-ական թվականների բանակային հայրենասիրության մեծ ալիքով միջազգային քաղաքականությունում՝ Չապլինը հասկացավ, որ այս խնդիրները չեն կարող անմասն մնալ իր աշխատանքից[168]։ Իր և Ադոլֆ Հիտլերի միջև տարվող զուգահեռները լայն տարածում էին գտել․ զույգը ծնվել էր չորս օրվա տարբերությամբ, երկուսն էլ ծայրահեղ աղքատությունից հասել էին համաշխարհային ուշադրության, և Հիտլերը կրում էր նույն խոզանակե բեղը, ինչ Չապլինը։ Այս ֆիզիկական նմանություններն էին, որ առաջ բերեցին Չապլինի հաջորդ՝ Մեծ Բռնապետը ֆիլմի գաղափարը, որն ուղղակիորեն ծաղրի էր ենթարկում Հիտլերին և քննադատում էր ֆաշիզմը[169]։
Երկու օր տևած սցենարային աշխատանքներից հետո Չապլինը սկսեց նկարահանումները։ Դա 1939 թվականի սեպտեմբերն էր, Բրիտանիայի՝ Գերմանիային պատերազմ հայտարարելուց վեց օր անց[170]։ Նա համակերպվել էր հնչեղ երկխոսություններ օգտագործելուն՝ մասամբ ելնելով այն հանգամանքից, որ այլ տարբերակ չուներ, ինչպես նաև այն պատճառով, որ այն համարում էր ավելի լավ մեթոդ՝ քաղաքական պատգամ հաղորդելու համար[171]։ Հիտլերի մասին կատակերգություն նկարահանելը հակասական տեսակետների արժանացավ, սակայն Չապլինի ֆինանսական անկախությունը նրան թույլ էր տալիս ռիսկի դիմել[172]։ «Ես նպատակ ունեի առաջ ընթանալ», հետագայում գրել է նա, «քանի որ Հիտլերի վրա պետք է ծիծաղեն»[173][Ն 13]։ Չապլինը Թափառաշրջիկը փոխարինեց (միաժամանակ հանդերձանքը չփոխելով) «հրեա վարսահարդար»-ով՝ որպես ակնարկ նացիստական կուսակցության այն համոզմանը, որ ինքը հրեա էր[Ն 14][176]։ Նա միաժամանակ խաղում էր նաև բռնապետ «Ադենոիդ Հինկել»-ի դերը, որը Հիտլերի նմանակն էր[177]։
Մեծ Բռնապետի աշխատանքները 1 տարի տևեցին, և այն լույս տեսավ 1940 թվականի հոկտեմբերին[178]։ Ֆիլմը մեծ տարածում ունեցավ և Նյու Յորք Թայմսի քննադատի կողմից արժանացավ «տարվա ամենասպասված ֆիլմ» կոչմանը ՝ դառնալով ժամանակաշրջանի ամենամեծ եկամուտ ունեցող ֆիլմերից մեկը[179]։ Ավարտն, այնուամենայնիվ, այնքան էլ մեծ ժողովրդականություն չարժանացավ` հակասությունների պատճառ հանդիսանալով[180]։ Չապլինը ֆիլմն ամփոփել է 5-րոպեանոց ուղերձով, որում թողնում է վարսահարդարի իր կերպարը, ուղիղ նայում տեսախցիկին և խոսում պատերազմի ու ֆաշիզմի դեմ[181]։ Չարլզ Մալանդը այս բացահայտ քարոզը համարել է որպես խոչընդոտ Չապլինի ժողովրդականության նկատմամբ և գրել է, «Այսուհետև, կինոյի ոչ մի երկրպագու ի վիճակի չի լինի տարբերել աստղային կերպարը քաղաքական կերպարից»[182][Ն 15]։ Մեծ Բռնապետն արժանանում է Օսկարի հինգ նոմինացիայի, որոնց մեջ մտնում էին Լավագույն կինոնկար, Լավագույն ինքնատիպ սցենար և լավագույն դերասան նոմինացիաները[184]։
Օրինական փորձանքներ և Ունա Օ՚Նիլ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1940-ական թվականների կեսերին Չապլինն ընդգրկված էր դատական խնդիրների շարքում, որոնք զբաղեցնում էին նրա ժամանակի մեծ մասը և զգալիորեն անդրադառնում էին հանրության կողմից նրա ընկալման վրա[185]։ Խնդիրների հիմքը նրա սիրավեպն էր ասպիրանտ դերասանուհի Ջոան Բերրիի հետ, ում հետ հանդիպել էր 1941 թվականի հունիսից մինչև 1942 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում[186]։ Բերրին, ով օբսեսիվ խանգարման խնդիր ուներ և նրանց բաժանումից հետո երկու անգամ ձերբակալվել էր[Ն 16], հաջորդ տարի կրկին հայտնվեց և հայտարարեց, որ ինքը հղի է Չապլինի երեխայով։ Չապլինը հերքում էր, այդ պատճառով Բերրին հայրության ճանաչման հայտ ներկայացրեց նրա դեմ[187]։
Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի (ՀԴԲ) ղեկավար Էդգար Հուվերը, ով երկար ժամանակ կասկածներ էր ունեցել Չապլինի քաղաքական հայացքների մասին, օգտագործում է այս հնարավորությունը և բացասական հրապարակումներ տարածում Չապլինի մասին։ Որպես Չապլինի կերպարն աղավաղելու նպատակ ունեցող նախաձեռնության անդամ, ՀԴԲ-ն նրա դեմ Բերրիի հայցի հետ կապված չորս մեղադրող ակտ է ներկայացնում[188]։ Սրանցից ամենալուրջը անբարոյականության և մանկական պոռնոգրաֆիայի մասին օրենքի խախտումն էր․ այս օրենքն արգելում էր կանանց՝ նահանգի սահմաններից այն կողմ տեղափոխելը՝ սեռական նպատակների համար[Ն 17]։ Պատմաբան Օտտո Ֆրեդրիխը սա կոչում է «հնագույն օրենքի աբսուրդ մեղադրանք»[191]։ Չնայած դրան, եթե Չապլինին մեղքն ապացուցվեր, ապա նրան սպասում էին բանտային կյանքի 23 տարիներ[192]։ Երեք մեղադրանքներում ապացույցների քանակաը բավարար չէր, որպեսզի դրանք դատարան հասնեին, սակայն անբարոյականության և մանկական պոռնոգրաֆիայի օրենքի խախտման դատը սկսվեց 1944 թվականի մարտին։ Չապլինն ազատ արձակվեց 2 շաբաթ անց[189]։ Գործը պարբերաբար գլխավոր նորությունների շարքում էր։ Newsweek շաբաթաթերթն այն անվանում էր «1921 թվականի Ֆեթթի Արբաքլի սպանության գործից հետո հանրային մեծագույն սկանդալը»[193]։
Բերրիի երեխան՝ Քերոլ էննը, ծնվեց 1944 թվականի հոկտեմբերին, իսկ հայրության ճանաչման հայցը դատարան մտավ 1945 թվականի փետրվարին։ Երկու բարդ նիստերից հետո, որոնցում հայցվոր կողմի փաստաբանը մեղադրում էր նրան «բարոյապես նվաստ»[194] լինելու մեջ։ Չապլինը ճանաչվում է երեխայի հայր։ ԴՆԹ թեստերը հակառակն էին ապացուցում, սակայն որպես ապացույց չեն ընդունվում[Ն 18]: Եվ դատավորը վճռում է, որ Չապլինը պետք է երեխայի խնամքի համար գումար վճարի մինչ Քերոլ Էննի 21 տարեկան դառնալը։ Հայրության ճանաչման գործընթացի լրատվական մեկնաբանության վրա կար Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի ազդեցությունը, քանի որ տեղեկությունը հրամցվում էր բամբասանքների հիմնական հոդվածագիր Հեդդա Հոփփերին, և Չապլինը ներկայացվում էր քննադատողական լույսի ներքո[196]։
Չապլինին շրջապատող հակասական կարծիքները սրվում են, երբ, հայրության ճանաչման նիստի ավարտից 2 շաբաթ անց, հայտարարվում է, որ նա ամուսնացել է իր 18-ամյա նոր հովանավորյալ Ունա Օ՚Նիլի հետ, ով ամերիկյան հայտնի թատերագիր Յուջին Օ՚Նիլի դուստրն էր[197]։ Չապլինն, ով այդ ժամանակ արդեն 54 տարեկան էր, նրան ներկայացվել էր ֆիլմի միջոցով՝ 7 ամիս առաջ[Ն 19]: Իր ինքնակենսագրականում Չապլինն Օ՚Նեիլի հետ հանդիպումը նկարագրում է որպես «իմ կյանքի լավագույն իրադարձություն» և պնդում, որ գտել է «կատարյալ սեր»[200]։ Չապլինի որդին՝ Չարլզ Կրտսերը, հաղորդում է, որ Ունան երկրպագում էր նրա հորը[201]։ Զույգն ամուսնացած է մնում մինչ Չապլինի մահը և 18 տարվա ընթացքում ունենում 8 երեխա՝ Ջերալդին Լեյը (ծնված 1944 թվականի հուլիսին), Մայքլ Ջոնը, (ծնված 1946 թվականի մարտին), Ժոզեֆին Հաննան (ծնված 1949 թվականի մարտին), Վիկտորիան (ծնված 1951 թվականի մարտին), Յուջին էնթոնին (ծնված 1953 թվականի օգոստոսին), Ջեյն Սեսիլը (ծնված 1957 թվականի մայիսին), Անետ Էմիլին (ծնված 1959 թվականի դեկտեմբերին) և Քրիստոֆեր Ջեյմսը (ծնված 1962 թվականի հուլիսին)[202]։
Մըսյե Վերդուն և կոմունիստական մեղադրանքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չապլինը պնդում էր, որ Բերրիի նիստերը «ջլատել էին (իր) մուսան» և իրենից շատ ժամանակ է պահանջվում նորից ստեղծագործելոջւ համար[203]։ 1946 թվականի ապրիլին նա վերջապես սկսում է նկարահանել մի նախագիծ, որի նախապատրաստական աշխատանքները սկսվել էին 1942 թվականից[204]: Մըսյե Վերդու ֆիլմը սև հումոր էր. ֆրանսիացի մի վաճառականի՝ Վերդուի (Չապլին) պատմությունը, ով կորցնում է իր աշխատանքը և սկսում ամուսնանալ երիտասարդ այրիների հետ, ապա սպանում նրանց, որպեսզի ի վիճակի լինի ապահովել իր ընտանիքի կեցությունը։ Չապլինի ներշնչանքն այս նախագծի համար եկել էր Օրսոն Ուելսից, ով ցանկացել էր, որ նա խաղա ֆրանսիացի սերիական մարդասպան Հենրի Դեսիրե Լանդրուի մասին պատմող ֆիլմում։ Չապլինը որոշել էր, որ այդ մտապատկերը «հրաշալի կատակերգություն կարող է դառնալ»[205], և Ուելսին 5000 դոլլար էր վճարել գաղափարի դիմաց[206]։ Այս ֆիլմում ևս Չապլինը ներկայացնում է իր քաղաքական հայացքները՝ քննադատելով կապիտալիզմը և վիճելով, որ աշխարհը ոգևորում է մարդկանց, որպեսզի վերջիններս պատերազմներ սկսեն և սպանեն միմյանց[207]։ Այս ամենի պատճառով ֆիլմը բախվում է վիճաբանությունների, երբ թողարկվում է 1947 թվականի ապրիլին[208]։ Չապլինին դիմավորում են դժգոհություն արտահայտող բացականչություններով և ֆիլմը բոյկոտելու [209]կոչեր են հնչում։ Մըսյե Վերդուն Չապլինի առաջին ֆիլմն էր, որը Միացյալ նահանգներում[210] տապալվեց և՛ քննադատական, և՛ կոմերցիոն տեսանկյուններից։ Այն ավելի մեծ հաջողություն գրանցեց արտերկրում[211], իսկ Չապլինի սցենարը նոմինացվեց Օսկարի մրցանակաբաշխությանը[212]։ Նա իր ինքնակենսագրականում հպարտորեն գրել է, «Պարոն Վերդուն ամենախելացի և չքնաղ ֆիլմն է, որը երբևէ ստեղծել եմ»[213]։
Մըսյե Վերդու ֆիլմին ուղղված բացասական արձագանքը փոխում է Չապլինի կերպարը հանրային աչքում[214]։ Ջոան Բերրիի հետ կապված սկանդալի հետ մեկտեղ, նա հրապարակայնորեն մեղադրվում է կոմունիստ լինելու մեջ[215]։ Նրա քաղաքական գործունեությունն ակտիվանում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, երբ նա ծառայում է Երկրորդ ճակատ բացելու գործին, որպեսզի օգնի Սովետական միությանը և աջակցում է մի շարք Սովետա-ամերիկյան ընկերական խմբերի[216]։ Նա նաև ընկերական հարաբերությունների մեջ էր մի քանի մարդկանց հետ, ովքեր կասկածվում էին կոմունիստ լինելու մեջ և Լոս Անջելեսում [217]հաճախում էր խորհրդային դիվանագետների կազմակերպած հանդիսությունների։ Ամերիկայի՝ 1940-ական թվականների քաղաքական տրամդրությունների ֆոնի վրա այսպիսի քայլերը նշանակում էին, որ Չապլինը համարվում էր, ինչպես Լարչերն է գրում, «սարսափելի առաջադիմողական և անբարո»[218]։ ՀԴԲ-ն ցանկանում էր նրան վռնդել երկրից[219], այդ իսկ պատճառով էլ 1947 թվականի սկզբներին[220] [Ն 20]կազմակերպվում է պաշտոնական հետախուզում։
Չապլինը հերքում էր կոմունիստ լինելու փաստը և դրա փոխարեն ինքն իրեն «խաղաղության վաճառական» էր անվանում[222], սակայն զգում էր կառավարության ջանքերը՝ գաղափարախոսության խափանման գործում և դա համարում քաղաքացիական ազատության [223]անընդունելի դրժում։ Չցանկանալով լռել խնդրի մասին՝ նա բացահայտորեն մերժում էր Կոմունիստական կուսակցության անդամների դեմ կազմակերպված նիստերը և Հակաամերիկյան գործողությունների հետախուզման հանձնաժողովի [224] քայլերը։ Չապլինը դատարանում Հակամերիկյան գործողությունների հետախուզման հանձնաժողովի առաջ կանգնելու ծանուցում է ստանում, սակայն այդպես էլ վկայություն տալու չի հրավիրվում[225]։ Քանի որ նրա քայլերը լայնորեն հաղորդվում էին մամուլում, և Սառը Պատերազմի վախերը մեծանում էին, հարցեր էին բարձրացվում նրա՝ամերիկյան քաղաքացիություն[226] ստանալու ձախողման վերաբերյալ։ Նրան արտաքսելու կոչեր էին արվում, իսկ մի լայն տարածում գտած օրինակում ներկայացուցիչ Ջոն Ռենքինը, ով օգնել էր հիմնադրել Հակաամերիկյան գործողությունների հետախուզման հանձնաժողովը, 1947 թվականի հունիսին դիմում է Կոնգրեսսին, որ «Հենց (Չապլինի) հոլիվուդյան կյանքը վնասակար է Ամերիկայի բարոյական գործունեության համար։ Նրա գարշելի լուսանկարները պետք է հեռացվեն ամերիկյան երիտասարդության աչքից։ Նրան անհրաժեշտ է արտաքսել և մեկընդմիշտ ազատվել նրանից»[227]։
Բեմի լույսերը ֆիլմ և Ամերիկայից վտարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած Մըսյե Վերդուի ֆիլմի անհաջողությանը[Ն 21], նրա հաջորդ ֆիլմը, որը Էդվարդիանյան ժամանակաշրջանի Լոնդոնում ապրող վոդևիլի մոռացված դերասանի և բալետի երիտասարդ պարուհու մասին էր, զերծ էր քաղաքական բնաբաններից։ Բեմի լույսերը խիստ ինքնակենսագրական է՝ ընդգրկելով ոչ միայն Չապլինի մանկությունը և նրա ծնողների կյանքը, այլ նաև Միացյալ նահանգներում նրա՝ փառքի կորուստը[229]։ Դերասանական կազմում ընդգրկված էին նրա ընտանիքի տարբեր անդամներ, որոնց թվում էին Չապլինի 5 ավագ զավակները և խորթ եղբայր Ուիլեր Դրայդենը[230]։
Նկարահանումները սկսվեցին 1951 թվականի նոյեմբերին, սակայն մինչ այդ Չապլինը երեք տարի աշխատել էր սցենարի վրա[231][Ն 22]: Նա այս անգամ ավելի խիստ շեշտադրումների էր ձգտում, քան իր նախորդ ֆիլմերում, որոնցում հաճախ օգտագործում էր «մելանխոլիա» բառը, երբ իր ծրագրերն էր բացատրում խաղընկեր Քլեր Բլումին[233]։ Բեմի լույսերը ֆիլմը ներկայացնում էր նաև Բաստեր Քիթոնի վերադարձը, ում Չապլինն ընտրել էր որպես իր բեմական զուգընկեր համր տեսարանում։ Սա միակ դեպքն է, երբ կատակերգուները միասին են աշխատել[234]։
Չապլինը որոշեց Քաղաքի լույսերի պրեմիերան անցկացնել Լոնդոնում, քանի որ հենց այդ քաղաքն էր ներկայացված ֆիլմում[235]։ Լոս Անջելեսը լքելիս՝ նա կանխազգացում ուներ, որ չի վերադառնալու[236]։ 1952 թվականի սեպտեմբերին[237] Նյու Յորքում Չապլինն իր ընտանիքի հետ միասին նստում է «Եզիսաբեթ թագուհի RMS» թագավորական նավը։ Հաջորդ օրը գեներալ-դատախազ Ջեյմս ՄքԳրեներին հետ է վերցնում Չապլինի՝ հետադարձի թույլտվությունը և սահմանում, որ ինքը պետք է հարցազրույց անցկացնի նրա հետ՝ քաղաքական հայացքների և բարոյական նկարագրի մասին, որպեսզի կարողանա Միացյալ Նահանգներ մուտք գործելու թույլտվությունը ետ վերադարձնել[237]։ Չնայած Մաք Գրեներին մամուլին ասում է, որ «Ընդդեմ Չապլինի բավականին լավ հայց ունի», Մալանդն ամփոփում է, որ, հիմնվելով ՀԴԲ-ի փաստերի վրա, որոնք թողարկվել էին 1980-ական թվականներին, Միացյալ նահանգների կառավարությունն իրական ապացույց չուներ Չապլինի վերադարձն արգելելու համար։ Նա ամենայն հավանականությամբ հետդարձի թույլտվություն կստանար, եթե դիմեր այդ հարցով[238]։ Այնուամենայնիվ, երբ Չապլինն այս նորության մասին տեղեկացնող հեռագիր է ստանում, ներքուստ որոշում է կտրել իր կապերը Միացյալ Նահանգների հետ։
|
|
Այդ դժբախտ երկիր մտնել-չմտնելու հարցն ինձ համար մի փոքրիկ պատահականություն էր։ Ես կցանկանայի ասել նրանց, որ որքան շուտ ազատվեի այդ ատելություն սերմանող մթնոլորտից, այնքան ավելի լավ։ Ես կուշտ էի Ամերիկայի վիրավորանքներից և բարոյական պերճությունից [239]... |
|
Քանի որ իր ողջ գույքը մնացել էր Ամերիկայում, Չապլինը զգուշանում էր մամուլի հետ կապված միջադեպի մասին բացասական մեկնաբանություններ անելուց[240]։ Սկանդալը մեծ ուշադրություն գրավեց[241], սակայն Չապլինն ու իր ֆիլմերը ջերմորեն ընդունվեցին Եվրոպայում[237]։ Ամերիկայում նրա շուրջ պտտվող լարվածությունը շարունակվում էր, և, չնայած որոշ դրական արձագանքներ ստանալուն, Քաղաքի Լույսեր ֆիլմը մեծածավալ բոյկոտի առարկա դարձավ[242]։ Սա հիշատակելով՝ Մալանդը գրում է, որ Չապլինի՝ «աննախադեպ» փառքի մակարդակից անկումն «ամենադրամատիկն է ամերիկյան աստղային պատմությունների շարքում»[243]։
Շվեյցարիա տեղափոխվել և Արքան Նյու-Յորքում ֆիլմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Ես ստերի և քարոզչության առարկա եմ հանդիսացել հետադիմական ուժեղ խմբերի կողմից, ովքեր իրենց ազդեցությամբ և Ամերիկայի դեղին մամուլի օգնությամբ, անառողջ միջավայր են ստեղծել, որտեղ լիբերալ մտածողությամբ անհատները կարող են կղզիացվել և հալածվել։ Այս պայմանների ներքո ես էականորեն անհնար եմ համարում շարունակել իմ աշխատանքն, ուստի հրաժարվում եմ ամերիկյան քաղաքացիությունից»[244]։
Չապլինն իր՝ ետդարձի թուլտվությունից զրկվելուց հետո Միացյալ նահանգներ վերադառնալու փորձ չարեց և իր փոխարեն կնոջն ուղարկեց իր գործերն ավարտին հասցնելու համար[Ն 23]: Զույգը որոշել էր հաստատվել Շվեյցարիայում և 1953 թվականի հունվարին ընտանիքը տեղափոխվեց իրենց մշտական տուն` Մանօիր դը Բան, որը 14-հեկտարանոց կալվածք էր[246], որը գտնվում էր Քորսիեր սուր Վեվեյ մունիցիպալիտետում` Ժնևի լճի հարևանությամբ[247][Ն 24]: Մարտ ամսին Չապլինը վաճառքի է հանում Բեվերլի Հիլլզի իր առանձնատունը և ստուդիան, իսկ ապրիլին՝ ետ է վերադարձնում Միացյալ Նահանգներ վերադառնալու իր թույլտվությունը։ Հաջորդ տարի նրա կինը հրաժարվում է իր ամերիկյան քաղաքացիությունից և Բրիտանիայի քաղաքացի դառնում[249]։ 1955 թվականին Չապլինը դադարեցնում է Ամերիկային կապող վերջին մասնագիտական կապերը, երբ վաճառում է իր Միացալ Արտիստների իր բաժնեմասը, որը ֆինանսական բարդություններ էր առաջացնում 1940-ական թվականներից[250]։
Չապլինի հակասական կերպարը շարունակեց պահպանվել 1950-ական թվականների ընթացքում, հատկապես երբ կոմունիստների կողմից ղեկավարվող Խաղաղության համաշխարհային խորհուրդը նրան շնորհեց Խաղաղության համաշխարհային մրցանակ, ինչպես նաև հանդիպումներ ունեցավ Չու էնլաիի ու Նիկիտա Խրուշչովի հետ հետո[251]։ 1954 թվականին նա սկսեց Արքան Նյու-Յորքում` իր առաջին եվրոպական ֆիլմի ստեղծման աշխատանքները[252]։ Ինքն իրեն ընտրելով որպես աքսորված թագավորի դերակատար, ով ապաստան էր փնտրում Միացյալ նահանգներում՝ Չապլինը սցենարում ընդգրկեց իր անձնական փորձից հատվածներ։ Նրա որդին՝ Մայքլը, ընտրվեց որպես տղա, ում ծնողները թիրախավորված էին ՀԴԲ-ի կողմից, իսկ մինչ Չապլինի կերպարը կոմունիստական մեղադրանքների խնդրի առաջ էր կանգնած[253]։ Քաղաքական սատիրան ծաղրում էր Հակամերիկյան գործողությունների հետախուզման հանձնաժողովին և հարձակում գործում 1950-ական թվականների մշակութային էլեմենտները, ներառյալ կոնսումերիզմը, պլաստիկ վիրահատությունները և մեծ էկրանով կինոթատրոնները[254]։ Ֆիլմի մասին իր քննադատականում Ջոն Օսբորնն այն անվանում է Չապլինի «ամենադառը» և «բացահայտորեն անձնական» ֆիլմը[255]։
Չապլինը նոր ֆիլմարտադրող ընկերություն է հիմնում՝ Ատտիկա անունով և նկարահանումների համար օգտագործում Շեպպերտոն Ստուդիան[252]։ Անգլիայում նկարահանելը մեկ այլ բարդություն է առաջացնում. նա սովոր էր հոլիվուդյան իր ստուդիային և ծանոթ նկարահանման խմբին, ինչպես նաև Անգլիայում նկարհանման ժամանակը սահմանափակ էր։ Ըստ Ռոբինսոնի՝ այս ամենն անդրադարձավ ֆիլմի որակի վրա[256]։ Արքան Նյու-Յորքում ֆիլմը լույս տեսավ 1957 թվականի սեպտեմբերին և ստացավ խառը քննադատություններ[257]։ Չապլինը վռնդեց ամերիկյան լրագրողներին ֆիլմի փարիզյան պրեմիերայից և որոշեց չցուցադրել ֆիլմը Միացյալ նահանգներում։ Սա սաստիկ սահմանափակես ֆիլմի եկամուտը՝ չնայած այն հասավ կոմերցիոն միջին հաջողոջթյան Եվրոպայում[258]։ Թագավորը Նյու-Յորքում չցուցադրվեց Ամերիկայում մինչ 1973 թվականը[259][260]։
Վերջին աշխատանքները և նոր գնահատանքը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իր կարիերայի վերջին երկու տասնամակներում Չապլինը կենտրոնացավ իր հին ֆիլմերի նոր կաք տալու և դրանք նորովի ներկայացնելու վրա՝ միևնույն ժամանակ ապահովելով դրանց պատկանելութունը և ցուցադրման իրավունքները[261]։ 1959 թվականի (դա իր 70-ամակ լրանալու տարին էր) հարցազրուցներից մեկում սահմանել է, որ «փոքրիկ մարդու համար դեռևս տեղ կար ատոմական դարում»[262]։ Այս նորացված ֆիլմերից առաջինը Չապլինի զորահանդեսն էր (1959), որն իր մեջ ընդգրկում էր Շան կյանք, Ուսային Թևեր և Պանդուխտ ֆիլմերը[262]։
Ամերիկայում քաղաքական մթնոլորտը սկսեց փոխվել և ուշադրությունը կրկին ուղղվեց Չապլինի ֆիլմերին, այլ ոչ թե նրա հայացքներին[261]։ 1962 թվականի հուլիսինThe New York Times-ում լույս է տեսնում մի խմբագրական, որը սահմանում էր. «մենք չենք հավատում, որ հանրապետությունը վտանգի մեջ կլիներ, եթե երեկվա անմոռաց փոքրիկ թափառաշրջիկը կարողանար ամերիկյան նավահնագստում թիթեղներով տախտակամածի ուղղությամբ շարժվել»[263]:Նույն ամսում Չապլինին շնորհվում է դոկտորական պատվո աստիճան Օքսֆորդի և Դարհեմի համալսարանների կողմից[264]։ 1963 թվականի նոյեմբերին Նյու-Յորքի Պլազա թատրոնը Չապլինի ֆիլմերի երկար շարք է սկսում՝ ներառելով Մըսյե Վերդուն և Քաղաքի Լույսերը, որոնք գերազանց գնահատականի են արժանանում ամերիկյան քննադատների կողմից[265]։ 1964 թվականի սեպտեմբերը տեսնում է Չապլինի հիշատակագրի՝ Իմ ինքնակենսագրականի ծնունդը, որի վրա նա աշխատում էր 1957 թվականից սկսած[266]։ Չնայած նրան, որ բազմաթիվ քննադատութուներ կային կարիերայի մասին սակավ տեղեկատվութուն ներառելու վերաբերյալ[267], 500-էջանոց գիրքը, որը կենտրոնացված էր նրա վաղ տարիների և անձնական կանքի վրա, դառնում է աշխարհահռչակ բեսթսելլեր։
Իր հիշատակագրերը լույս ընծայելուց կարճ ժամանակ անց, Չապլինը սկսում է աշխատել Կոմսուհին Հոնկոնգից ֆիլմի վրա (1967), որը ռոմանտիկ կատակերգություն էր՝ հիմնված մի սցենարի վրա, որը նա գրել էր 1930-ական թվականներին՝ Պոլետ Գոդդարդի համար[268]։ Դերերում էին Մառլոն Բրանդոն՝ որպես ամերիկացի դեսպան և Սոֆի Լորենը՝ որպես դեսպանի խցում գտնված ճամփորդ[268]։ Ֆիլմը տարբերվում է Չապլինի վաղ աշխատանքներից՝ բազմազան տեսանկյուններով։ Սա նրա առաջին ֆիլմն էր, որու օգտագործվում էին տեխնիքոլորը և մեծ էկրանով ֆիլմի ֆորմատը մինչ նա կենտրոնացավ որպես ռեժիսոր աշխատելու վրա և էկրանին հայտնվեց փոքրիկ դերով որպես ծովային հիվանդությամբ տառապող մառանապետ[269]։ Նա նաև պայմանագիր է ստորագրում Universal Pictures-ի հետ և իր ասիտենտ Ջերոմ Էպստեինին նշանակում պրոդյուսեր[270]։ Չապլինին 600.000 դոլար էին վճարում որպես վարձ, ինչպես նաև տոկոսներ կեղտոտ չեկերից[271]։ Կոմսուհին Հոնկ-Կոնգից ֆիլմը թողարկվում է 1967 թվականի հունվարին և, ստանալով աննպաստ քննադատություններ, ձախողվում է[272][273]։ Չապլինը խորապես վիրարվորված էր ֆիլմի ստացած բացասական արձագանքից։ Սա նրա վերջին ֆիլմն էր[272]։
1960-ական թվականներին Չապլինը փոքր կաթվածներ է տանում, ինչով սկսվում է նրա առողջության անկումը[274]։ Չնայած խանգարող հանգամանքներին՝ նա շուտով նոր ֆիլմի սցենար էր գրում։ Խելառը ֆիլմը թևավոր մի աղջկա մասին էր, ում գտել էին հարավային Ամերիկայից։ Նա ցանկանում էր այս դերը շարժանիվ դարձնել իր դստեր՝ Վիկտորիայի համար[274]։ Նրա փխրուն առողջական վիճակը թույլ չի տալիս, որ ծրագիրն իրականացվի[275]։ 1970-ական թվականների սկզբերին Չապլինը կենտրոնացավ իր հին ֆիլմերին նոր կյանք հաղորդելու վրա՝ ներառելով Երեխան և Կրկեսը ֆիլմերը[276]։ 1971 թվականի Կաննի կինոփառատոնին նա արժանանում է Պատվավոր լեգեոնի շքանշանի[277]։ Հաջորդ տարի նա պատվի է առնվում Վենետիկի կինոփառատոնի հատուկ մրցանակը ստանալով[278]։
1972 թվականին Կինոարվեստի և գիտության ակադեմիան Չապլինին Պատվավոր մրցանակ է առաջարկում, ինչը Ռոբինսոնը դիտարկում է որպես նշան, որ «Ամերիկան ցանկանում էր զիջումների գնալ»։ Չապլինը սկզբում երկմտում էր մրցանակն ընդունելու վերաբերյալ, սակայն, 20 տարիների մեջ առաջին անգամ որոշում է Միացյալ նահանգներ վերադառնալ[277]։ Այցը մեծ քանակությամբ մամուլի կողմից մեծ ուշադրության է արժանանում և, մրցանակաբաշխության ժամանակ նա 12-րոպեանոց հոտնկայս ծափահարությունների է արժանանում, որն ամենաերկարն է մրցանակաբաշխության պատմության մեջ[279][280]։ Չապլինը՝ տեսանելիորեն հուզված, ընդունում է մրցանակը «շարժվող ֆիլմերն այս դարի արվեստը դարձնելու գործում ունեցած աննկարագրելի ներդրման» համար[281]։
Չնայած Չապլինը դեռ ծրագրեր ուներ ապագա ծրագրերի համար, 1970-ական թվականների կեսերին նա շատ տկար էր[282]։ Նա կրկին ինֆարկտներ է ստանում, ինչը նրա բարդացնում է նրա հաղորդակցվելու կարողությունները և ստիպում անվասայլակ օգտագործել[283]։ Նրա վերջին աշխատանքները կապված էին ֆիլմային ինքնակենսագրական կազմելու հետ. Իմ կյանքը լուսանկարներում և Փարիզի տիկինը վերաթողարկվում են 1976 թվականին[284]։ Նա նաև վավերագրական ֆիլմ է նկարահանում՝ Ջենթլմեն Թափառաշրջիկը (1975), որի ռեժիսորը Ռիչարդ Պատերսոնն էր[285]։ 1975 թվականին՝ Ամանորյա պատվո միջոցառմանը Եղիսաբեթ 2-րդ թագուհու կողմից ասպետի կոչման է արժանանում[284][Ն 25][287]՝ չնայած, որ չափազանց թույլ էր ծնկի գալու համար և մրցանակն իր անվասայլակում նստած է ընդունում[288]։
Մահը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1977 թվականի հոկտեմբերին Չապլինի առողջական վիճակն այնքան էր վատացել, որ նրան անհապաղ խնամք էր հարկավոր[289]։ 1977 թվականի դեկտեմբերի 25-ի վաղ առավոտյան Չապլինը մահացավ իր տանը՝ քնի մեջ կաթված ստանալուց հետո[290]։ Նա 88 տարեկան էր։ Հոգեհանգիստը, որը տեղի ունեցավ դեկտեմբերի 27-ին, փոքրիկ ու նեղ շրջանակներում կազմակերպված անգլիկանական արարողություն էր.ճիշտ այնպես, ինչպես ինքն էր ցանկացել[291][Ն 26]: Չապլինը թաղվեց Corsier-sur-Vevey քաղաքի գերեզմանատանը[289]։ Ռեժիսոր Ռենե Քլերը կինոաշխարհի գործիչների անունից գրեց. «Նա բոլոր երկրների ու ժամանակաների կինոյի հուշարձան էր...լավագույն նվերը, որ կինոաշխարհը պատրաստել էր մեզ համար»[293]։ Դերասան Բոբ Հոուփը հայտարարեց. «Մենք բախտավոր էինք, որ նրա ժամանակաշրջանում էինք ապրում»[294]։
1978 թվականի մարտին 2 գործազուրկ փախստականներ՝ Ռոման Վարդասը՝ Լեհաստանից և Գանչո Գանևը՝ Բուլղարիայից։ գերեզմանատնից հանում և գողանում են Չապլինի դագաղը։ Մարմինն առևանգված է պավում Ունա Չապլինից փրկագին վերցնելու նպատակով։ Ոստիկանական մեծ օպերացիան, սակայն, մայիս ամսին բռնում է հանցավոր զույգին և պարզում, որ Չապլինի դագաղը Նովիլլ գյուղում է պահված եղել։ Այն ետ է վերադարձվում Կորսիերի գերեզմանատուն՝ շրջապատված ավելի խիստ անվտանգության համակարգով[295][296]։
Ֆիլմերի ստեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ազդեցություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չապլինը հավատում էր, որ առաջին մարդն, ով ազդեցոոթյուն է ունեցել իր վրա, եղել է մայրը, ով նրան երեխա ժամանակ զաբաղեցնում էր՝ պատուհանի մոտ նստելով և անցորդներին նմանակելով. «Նրան նայելու միջոցով էր, որ ես սովորեցի ոչ միայն հույզերս ներկայացնել օգտագործելով ձեռքերս և դեմքս, այլ նաև ինչպես ուսումնասիրել մարդկանց»[297]։ Մյուզիք հոլլում ելույթ ունենալու վաղ տարիները նրան թույլ տվեցին կատակերգուներին տեսնել աշխատանքային գործընթացի ընթացքում. նա նաև Դրուրի Լեյնում հաճախում էր ամանորյա մնջախաղի, որտեղ սովորում էր խեղկատակության արվեստն այնպիսի արտիստներից, ինչպիսին էր, օրինակ, Դեն Լենոն[298]։ Ֆրեդ Կառնոյի ընկերության հետ անցկացրած տարիները Չապլինի՝ որպես դերասան և ֆիլմեր ստեղծող ձևավորման գործում մեծ դեր ունեցան։ Սիմոն Լուվիշը գրում է, որ կազմակերպությունը նրա համար «պարապելու հող էր»[299] և այստեղ էր, որ Չապլինը սովորեց ինչպես տարբերակել իր կատակերգության ընթացքը[300]։ Պաթոսը կատակերգության հետ խառնելը Չապլինը սովորեց Կառնոյից[Ն 27], ով օգտագործում էր նաև աբսուրդի էլեմենտներ, ինչը հավելում դարձավ Չապլինի արվեստում[300][301]։ Չապլինը ֆիլմաշխարհից ոգեշնչվեց կատակերգու Մաքս Լինդերից, ում ֆիլմերով չափազանց հիացած էր[302]։ Թափառաշրջիկի հագուստի և կերպարի ստեղծման գործում, նա, ամենայն հավանականությամբ, ոգեշնչված էր ամերիկյան վոդևիլի այն տեսարանով, որտեղ թափառաշրջիկի կերպարն, առհասարակ, հաճախ էր հանդիպում[303]։
Մեթոդ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չապլինը հիմնականում հպանցիկ էր խոսում ֆիլմեր ստեղծելու իր մեթոդների մասին՝ պնդելով, որ դա համարժեք կլինի նրան, որ աճպարարը խանգարի իր սեփական իլյուզիային[304]։ Կյանքի ընթացքում Չապլինի գործունեության գործընթացի մասին շատ քիչ բան էր հայտնի[305], սակայն կինոպատմաբանների (հատկապես Քևին Բրաունլոուի և Դեյվիդ Ջիլլի) հետազոտությունները, որոնք ներկացված են 3-մասից կազմված «Անհայտ Չապլինը» ֆիլմում (1983), բացահայտեցին նրա աշխատանքային յուրահատուկ մեթոդը[306]։
Մինչ հնչյունային ֆիլմերին անցնելը, որոնցից առաջին Մեծ Նվաճող ֆիլմն էր, Չապլինը երբեք չի արել ավարտուն սցենարով նկարահանումներ[307]։ Նրա՝ վաղ շրջանի ֆիլերը սկսվում էին անորոշ բացատրությամբ։ Օրիակ. «Չարլի մտնում է առողջական սպա-կենտրոն» կամ «Չարլին աշխատում է գրավատանը»[308]։ Ապա նա պատրաստում էր նկարահանման հրապարակը և աշխատում բաժնետիրական ընկերության հետ՝ արվեստի և բիզնեսի վերաբերյալ իմպրովիզներ անելով՝ համարա միշտ ֆիլմի գաղափարների վրա աշխատելով[306]։ Մինչ գաղափարներն ընդունվում և մերժվում էին, պատմության կառուցվածքը հասունանում էր՝ հաճախ Չապլինին պարտադրելով կրկին նկարահանել արդեն պատրաստ տեսարանները, որոնք կարող էին պատմության անիվը դեպի այլ կողմ շրջել[309]։ «Կինը Փարիզից» ֆիլմից սկսած Չապլինը նկարահանումները սկսում էր պատրաստ սցենարով[310], սակայն Ռոբինսոնը գրել է, որ յուրաքանչյուր ֆիլմ մինչև Նոր ժամանակները ֆիլմը, «շատ մետամորֆոզների և փոփոխությունների միջով էր անցնում մինչև պատմությունը վերջնական տեսք կստանար»[311]։
Այս ձևով ֆիլմեր ստեղծելը նշանակում էր, որ Չապլինից ավելի երկար ժամանակ էր պահանջվում իր ֆիլմերն ավարտելու համար, քան ժամանակի ցանկացած այլ կինեմատոգրաֆից[312]։ Երբ նա գաղափարներ չուներ, հաճախ նկարահանումներից դադար էր վերցնում, ինչը կարող էր օրեր տևել. ստուդիան պատրաստ էր պահվում մինչև ոգեշնչման վերադառնալը[313]։ Գործընթացը հետաձգելը Չապլինի անաչառ կատարելությունն էր[314]։ Ըստ նրա ընկեր Այվոր Մոնտագուի՝ «ոչ այլ ինչը, քան կատարելությունն է ճիշտ կինեմատոգրաֆի համար»[315]։ Քանի որ նա ինքն էր ֆինանսավորում իր ֆիլմերը, Չապլինն ազատ էր իրականեցնել այս նպատակը և նկարահանել այնքան, որքան կամենար[316]։ Թիվը հաճախ ծայրահեղությունների էր դիմում այդ հարցում. օրինակ 53 կադր է նկարահանել «Երեխան» ֆիլմի յուրաքանչյուր ավարտուն տեսարանի համար[317], իսկ 20 րոպե տևողությամբ «Փախստականը» ֆիլմի համար Չապլինը նկարահանել է 40.000 ֆիթ, ինչը բավական էր լայնամետրաժ ֆիլմի համար[318]։
"Ոչ մի այլ կինեմատոգրաֆ երբևէ չի հսկել աշխատանքի ցանկացած կետ և արել յուրաքանչյուր գործ։ Եթե կարողանար, Չապլինը կխաղար բոլոր դերերը և (ինչպես նրա որդի Սիդնեյն է հումորով, բայց և ըմբռնողականորեն նկատել) կկարեր բեմական բոլոր զգեստները"[304]:
Իր աշխատանքային մեթոդը նկարագրելով որպես «բարկության հասնող պայծառ հարատևություն»[319]՝ Չապլինն ամբողջությամբ մխրճված էր իր ֆիլմերի ստեղծման գործընթացում[320]։ Ռոբինսոնը գրել է, որ նույնիսկ մեծ տարիքում, Չապլինի աշխատանքը շարունակում էր «ավելի լավը լինել, քան ամեն ոք և ամեն բան»[321]։ Իմպրովիզի միջոցով ստեղծված պատմությունների և անողոք կատարելության խառնուրդը, որը ստացվում էր օրեր շարունակ տևած ջանքերի և հազարավոր ֆիթերի նկարահանումների արդյունքում, ինչը բավականին թանկ էր, հաճախ Չապլինի համար երևան էր հանում հարկեր և նա, բարկացած այս ամենից, զգացմունքները թոթափում էր դերասանների և նկարահանող անձնակազմի վրա[322]։
Չապլինն ամբողջական հսկողություն ուներ իր ֆիլմերի վրա[304] և սա այն աստիճանի էր, որ նա խաղում էր բոլոր դերերը իր դերասանների համար՝ ակնկալելով, որ նրանք ճիշտ ձևով կկրկնեն իրեն[323]։ Նա ինքն էր մոնտաժում իր բոլոր ֆիլմերը՝ մխրճվելով նկարահանված հսկայածավալ նյութի մեջ՝ իր պատկերացրած ֆիլմը ստեղծելու համար[324]։ Իր ամբողջական ազատության արդյունքում՝ նա կինոպատմաբան Էնդրյու Սարրիսի կողմից ճանաչվել էր որպես առաջին աութեր[Ն 28] կինեմատոգրաֆներից մեկը[325]։ Չապլինն օգնություն է ստանում իր երկարաժամկետ կինեմատոգրաֆ Ռոլանդ Թոթերոհից, իր եղբայր Սիդնի Չապլինից և այլ տարբեր ռեժիսորի ասիստենտներից, ինչպիսիք էին, օրինակ, Հարրի Քրոքերը և Չարլզ Ռեյսները[326]։
Ոճը և բնաբանները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չնայած Չապլինի ոճը մեծ մասամբ սահմանվում է որպես բուֆոնադ[327], այն համարվում է զուսպ և ինտելիգենտ[328]։ Կինոպատմաբան Ֆիլիպ Քեմփն այն նկարագրել է որպես «բալետի ոճով արված ֆիզիկական կոկիկ կատակերգություն»[329]։ Չապլինը հեռացավ ավանդական բուֆոնադից՝ քայլերը դանդաղեցնելով և իր հումորային պոտենցիալի ցանկացած տեսարան ուժասպառ անելով՝ ավելի կենտրոնանալով հանդիստաեսի և կերպարների միջև կապ ստեղծելու վրա[330][63]։ Ի հակադրություն ավանդական բուֆոնադի այլ դերասանների՝ Ռոբինսոնը սահմանում է, որ Չապլինի ֆիլմերի կատակերգական մասերը հիմնականում կենտրոնանում են Թափառաշրջիկի վարքի վրա. հումորն առաջանում է ոչ թե նրանից, որ Թափառաշրջիկը ծառի է բախվում, այլ նրանից, որ նա, իր գլխարկը վեր բարձրացնելով, նորողություն է խնդրում ծառից[63]։ Դեն Քեմինը գրում է, որ Չապլինի «հետաքրքիր շարժուձևը» և «բուֆոնադի տեսարանների մեջտեղում լուրջ վարք դրսևորելն» իր կատակերգության այլ հիմնական տարրերից են[331].մինչդեռ առարկաների սուրռեալ փոփոխությունները և տեսախվիկում օգտագործված հնարքները ևս հաճախ հանդիպող երևույթներ են[332]։
Chaplin's Չապլինի համր ֆիլմերը հաճախ հետևում են Թափառաշրջիկի՝ չարակամ աշխարհում գոյատևելու ջանքերին[333]։ Կերպարն ապրում է աղքատության մեջ և հաճախ արժանանում վատ վերաբերմունքի, սակայն մնում է բարի և լավատես, դիմադրելով իր սոցիալակն դիրքին՝ նա ձգտում է հանդես գալ որպես ջենթլմեն[334]։ Ինչպես 1925 թվականին ասել է Չապլինը. «Երիտասարդ ջահելի կերպարի ողջ իմաստն այն է, որ անկախ նրանից, թե որքան ներքև է նրա հետույքը, անկախ նրանից, թե ինչի են հասնում շակալները, ովքեր փորձում են իրեն վնասել, նա, միևնույն է, չի կորցնում իր տղամարդկային արժանապատվությունը»[335]։ Թափառաշրջիկը դիմադրում է հեղինակավոր կերպարների[336] և «տալիս անքան, որքան ստանում է»[335]՝ Ռոբիսոնին և Լուվիշին առաջնորդելով, որ իրեն տեսնեն որպես անարտոնյալների ներկայացուցիչ՝ «սովորական մարդ, ով հերոս փրկիչ է դաձել»[337]։ Հանսմեյերը նշում է, որ Չապլինի ֆիլմերից որոշներն ավարտվում են «անտուն ու մենակ Թափառաշրջիկի՝ լավատես քայլելով դեպի արևածագը՝ իր ճամփորդությունը շարունակելու»[338]։
"Պարադոքսալ է, որ ոբերգությունը խթանում է ծաղրի հոգին...ծաղրը, կարծում եմ, արհամարհական վարմունք է, մենք պետք է, բնության ուժերին դեմ դուրս գալով, ծիծաղենք մեր անօգնականության երեսին, կամ էլ խելագարվենք"[339]:
Պաթոսի ներմուծումը Չապլինի աշխատանքի ճանաչված կտոր է[340] և Լարչերը նշում է նրա համբավը որպես «ծիծաղ և արցունքներ»[341]։ Նրա ֆիլմերում հուզումնալից պահերը բազմազան աղբյուրներից են գալիս, օրինակ, ինչպես Լուվիշն է նշում. «անձական ձախողում, խիստ հասարակություն, տնտեսագիտական խառնաշփոթ և այլ էլեմենտներ»[342]։ Չապլինը ժամանակ առ ժամանակ ողբերգական իրադարձություններ էր ներմուծում իր ֆիլմեր, ինչպես, օրինակ, Ոսկու Տենդը Gold Rush (1925) ֆիլմի դեպքում, որը Դոններ կուսակցության հավատով էր ոգեշնչված[339]։ Քոնստանս Կուրիյաման թաքնված լուրջ բնաբաններ է գտել վաղ կատակերգություններում, ինչպիսիք էին, օրինակ, ագահությունը (Ոսկու տենդը) և կորուստը (Երեխան).[343] Չապլինը դիպչում էր նաև հակասական թեմաների. փախստականություն (Փախստականը, 1917), ապօրինություն (Երեխան, 1921) և թմրամոլություն (Easy Թեթևաբարո փողոցը Street, 1917)[330]: Նա հաճախ հեգնանքով էր բացահայտում այս թեմաները՝ տառապանքը դարձնելով կատակերգություն[344]։
Չապլինի կարիերայի վաղ տարիներից սկսած՝ սոցիալական թեմաներն ուրույն տեղ են ունեցել նրա ֆիլմերում. երբ, օրինակ, նա մարմնավորում էր չնկատվող մեկին՝ պաթետիկ լույսի ներքո, և ընդգծում աղքատ մարդկանց կյանքի դժվարությունները[345]։ Ավելի ուշ երբ նրա մոտ հետքրքրություն է առաջանում տնտեսագիտության նկատմամաբ, իրեն պարտավորված է զգալով հանրայնացնել իր հայացքները[346], Չապլինը սկսում է քաղաքական հաղորդագրություններ ներմուծել իր ֆիլմեր[347]։ Նոր Ժամանակներ ֆիլմը (1936) նկարագրում էր գործարանային աշխատողների աղետալի կյանքը, Մեծ Բռնապետը (1940) ֆիլմը ծաղրում էր Ադոլֆ Հիտլերին և Բենիտո Մուսոլինիին՝ ավարտվելով ազգայնականության դեմ ելույթով, Պարոն Վերդու (1947) ֆիլմը քննադատում էր պատերազմը և կապիտալիզմը, իսկ Արքան Նյու-Յորքում (1957) ֆիլմն ուղղված էր մակկարտիզմի դեմ[348]։
Չապլինի ֆիլմերից մի քանիսը պարունակում են ինքնակենսագրական էլեմենտներ, և հոգեբան Զիգմունդ Ֆրեյդը հավատում էր, որ Չապլինը «միշտ ինքն իրեն էր խաղում իր մռայլ երիտասարդության ժամանակ»[349]։ Վարկած կա, որ Երեխան Kid is ֆիլմը պատկերում էր Չապլինի՝ մանկատուն ուղարկվելու մանկական տրավման[349], Քաղաքի Լույսեր (1952) ֆիլմի գլխավոր հերոսները Չապլինի ծնողների կյանքից հատվածներ են պարունաում[350], իսկ Արքան Նյու-Յորքում ֆիլմը Չապլինի՝ Միացյալ նահանգներից վռնդվելն է նկարագրում[351]։ Նրա նկարահանման հրապարակներից շատերը, հատկապես փողոցային տեսարանները, Չապլինի Քեննինգթոնի (վայրը, որտեղ մեծացել է Չապլինը) հետ շատ նմանություններ ունեն։ Ստիֆեն Ուիսմանն առարկել է, որ Չապլինի խնդրահարույց հարաբերությունն իր հոգեկան հիվանդ մոր հետ հաճախ անդրադառնում է նրա ստեղծած կանացի կերպարներում, ովքեր Թափառաշրջիկի օգնության կարիքն ունեն[349]։
Ինչ վերաբերում է Չապլինի ֆիլմերի կառուցվածքին՝ գիտնական Ջերալդ Մաստը դրանք դիտարկում է այսպես. դրանք ոչ թե կազմված են խիստ փոխկապակցված պատմությամբ, այլ կազմված են սքեչերից, որոնք կապված են միմյանց նույն բնագրով և գործողությունների պատահման վայրով[352]։ Նրա ֆիլմերը տեսանելիորեն պարզ և տնտեսագիտական են[353]՝ կարծես բեմի վրա անցկացվող տեսարաններով[354]։ Արթ-տնօրեն Յուջին Լուրին ֆիլմերի ստեղծմանն ուղղված նրա մոտեցումը նկարագրել է հետևյալ կերպ. «Չապլինն արտիստիկ տեսիլքներով չէր մտածում, երբ նկարահանում էր։ Նա հավատում էր, որ գործողությունն ամենկարևորն է։ Տեսախցիկն այնտեղ էր դերասններին նկարելու համար[355]»: Իր ինքնակենսագրականում Չապլինը գրել է. «Պարզությունը լավագույնն է...պերճ էֆֆեկտները դանդաղեցնում են գործողությունը, ձանձրալի են և տհաճ...Տեսախցիկը պետք է չներխուժի»[356]։ 1940-ական թվականներից սկսած այս մոտեցումը քննադատություն է առաջացնում՝ համարվելով հնաոճ[357], մինչդեռ կինոգետ Դոնալդ ՄքՔաֆրին սա դիտարկում է որպես նշան, որ Չապլինը երբեք էլ ֆիլմը չի հասկացել որպես հնարք[358]։ Քամինն, այնուամենյանիվ, մեկնաբանել է, որ կատակերգական տաղանդը բավարար չէր լինի էկրանի վրա պահելու համար, եթե նա չունենար «տեսարաններն ընմբռնելու և ղեկավարելու կարողությունը ֆիլմային հնարքի համար»[359]։
Գործիքավորումը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չապլինի մոտ երաժշտության հանդեպ սեր է առաջանում երեխա ժամանակ և նա ինքն իրեն սովորեցնում է նվագել դաշնամուր, ջութակ և թավջութակ[360]։ Նա համարում էր, որ երաժշտական նվագակցությունը կարևոր է ֆիլմի համար[128] և, ԿԻնը Փարիզից ֆիլմից սկսած, նրա հետաքրքրությունն այս ասպարեզում աճում է[361]։ Ձայնային տեխնոլոգիաների զարգացման հետ միաժամանակ Չապլինը սկսեց օգտագործել սինխրոնիզացված օրկեստրային սաունդթրեքեր, որոնք հենց ինքն էր գրում. ինչպես, օրինակ, Քաղաքի լույսեր (1931) ֆիլմի համար։ Այնուհետև նա գրում էր իր բոլոր ֆիլմերի երաժշտությունը և, 1950-ական թվականներից մինչ իր մահը, նա գրում էր իր բոլոր համր պատկերների և կարճամետրաժ ֆիլմերի համար[362]։
Քանի որ Չապլինը պրոֆեսիոնալ երաժիշտ չէր, նա չէր կարողանում նոտաներ կարդալ և երաժշտություն ստեղծելու ընթացքում պրոֆեսիոնալ կոմպոզիտորների օգնության կարիքն ուներ, ինչպիսիք էին, օրինակ, Դեյվիդ Ռեքսինը, Ռեյմոնդ Ռաշը և Էրիկ Ջեյմսը։ Երաժշտական ռեժիսորներն աշխատանքի էին ընդունվում՝ ձայնագրման ընթացքին հետևելու համար. օրինակ՝ Ալֆրեդ Նյումանը՝ Քաղաքի լույսեր ֆիլմի համար[363]։ Չնայած որոշ քննադատներ պնդում էին, որ նրա ֆիլմերում օգտագործվող երաժշտության հեղինակային իրավունքը պետք է տրվի այն կոմպոզիտորներին, ովքեր աշխատում էին նրա համար, Ռեքսինն, ով Չապլինի հետ աշխատում էր Նոր ժամանակներ ֆիլմի վրա, սթրեսի էր ենթարկում Չապլինի կրեատիվ դերը և ակտիվ մասնակցությունն աշխատանքային պրոցեսում[364]։ Այս գործընթացը, որը կարող էր ամիսներ տևել, սովորաբար սկսվում էր Չապլինի՝ կոմպոզիտորին հստակորեն բացատրելով, թե ինչ է ուզում և երգելով կամ նվագելով մեղեդիներ, որոնք ստեղծել էր դաշնամուրի իպրովիզներ անելիս[364]։ Այս մեղեդիները հետո զարգանում էին կոմպոզիտորների և Չապլին միասնական աշխատանքի արդյունքում[364]։ Ըստ կինոպատմաբան Ջեֆֆրի Վենսի՝ «չնայած նա թողնում էր, որ աշխատակիցները գործիքավորեին բարդ հատվածները, երաժշտական հրամանն իրենն էր և ոչ մի նոտա չէր ավելանում առանց Չապլինի համաձայնության»[365]։
Չապլինի կատարած աշխատանքի արդյունքում ստեղծվել են 3 հայտնի երգեր. «Ժպիտը», որն ի սկզբանե գրվել էր Նոր ժամանակներ (1936) ֆիլմի համար և հետագայում հարմարեցվել էր Ջոն Թըրների և Ջեֆֆրի Փարսոնսի գրած խոսքերին, 1954 թվականին հիթ էր երգիչ Նաթ Քինգ Քոլի համար[365]։ Քաղաքի լույսերը ֆիլմի համար Չապլինը գրում է «Թերրիի բնաբանը» երգը, որը հայտնի է դառնում երգիչ Ջիմմի Յանգի շնորհիվ, սակայն երգի անունը փոխվում է և դառնում «Հավետ» (1952)[366]։ Իսկ ահա «Սա իմ երգն է» ստեղծագործությունը, որը կատարում էր Պետուլա Կլարկը Կոմսուհին Հոնկոնգից (1967) ֆիլմի համար, Միացյալ թագավորությունում և եվրոպական այլ երկրներում առաջին տեղում էր[367]։ Չապլինը ստանում է նաև իր առաջին մրցակցային Օսկարն իր երաժշտական գործունեության համար. 1973 թվականին Քաղաքի լույսեր ֆիլմի բնաբանը հաղթում է «Ֆիլմի համար գրված լավագույն երաժշտություն» անվանակարգում[365][Ն 29]:
Ժառանգությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1998 թվականին կինոքննադատ էնդրյու Սարրիսը Չապլինին անվանում է «փաստացի միակ ամենակարևոր արտիստն, ում ծնել է կինոաշխարհը, միանշանակ դրա ամենայուրօրինակ դերասանը և, հավանաբար, դեռ դրա ամենատիեզերական սրբապատկերը»[369]։ Նա Բրիտանական ֆիլմերի ինստիտուտի կողմից նկարագրվել է որպես «աշխարհի մշակույթում բարձրացող կերպար» և ընդգրկվել Թայմ ամսագրի «20-րդ դարի ամենակարևոր մարդկանց» ցուցակում «միլիոնավոր մարդկանց պատճառած ծիծաղի» համար և որովհետև նա «քիչ թե շատ հայտնագործել էր գլոբալ ճանաչումը և օգնել, որ արհեստն արվեստ դառնա»[370]։
Թափառաշրջիկի կերպարը մշակութային պատմության մաս էր դարձել[371]։ Ըստ Սիմոն Լուվիշի՝ կերպարը ճանաչելի էր այն մարդկանց համար, ովքեր երբեք Չապլինի ֆիլմերից չեն տեսել և այն վայրերում, որտեղ ֆիլմերը երբեք չեն ցուցադրվել[372]։ Քննադատ Լեոնարդո Մալթինը գրել է Թափառաշրջիկի «յուրահատուկ» և «անեղծ» բնավորության մասին և հավաստում, որ ոչ մի այլ կատակերգու չէր կարող համեմատվել «աշխարհի վրա նրա թողած ազդեցության հետ»[373]։ Երկրպագելով կերպարին՝ Ռիչարդ Շիկելն առաջարկում է, որ Չապլինի՝ Թափառաշրջիկի մասնակցությամբ ֆիլմերը պարունակում են «մարդկային հոգու ամենապերճախոս, հումորով հարուստ արտահայտությունները» ֆիլմարտադրության պատմության մեջ[374]։ Կերպարի հետ կապված հուշագրությունները դեռ մեծ գումարներ են բերում աճուրդներում. 2006 թվականին Թափառաշրջիկի կերպարի մասը կազմող բոուլեր գլխարկը և շամբից պատրաստված գլխարկը լոս անջելեսյան աճուրդում վաճառվում են 140.000 դոլարով[375]։
Որպես կինեմատոգրաֆ, Չապլինը համարվում է պիոներ և 20-րդ դարի ամենաազդեցիկ կերպարներից մեկը[376]։ Նա հաճախ համարվում է «ոլորտի առաջին արտիստներից մեկը»[377]։ Կինոպատմաբան Մարկ Կուզինսը գրել է, որ Չապլինը «փոխեց ոչ միայն կինոյի պատկերն, այլ նաև դրա սոցիոլոգիան և քերականությունը» և պնդում, որ Չապլինն այնքան կարևոր էր կատակերգության զարգացման համար, որքան Գրիֆֆիթը՝ դրամայի[378]։ Նա առաջինն էր, ով հանրայնացրեց երկարամետրաժ կատակերգությունը և դանդաղեցրեց գործողոթյան քայլերը՝ դրան ավելացնելով պաթոս և սրամտություն[379][380]։ Չնայած նրա աշխատանքը հիմնականում բուֆոնադ է համարվում, Չապլինի Կինը Փարիզից (1923) դրաման հսկայածավալ ազդեցություն էր Էռնստ Լաբիչի Ամուսնական շրջան (1924) ֆիլի համար և այդպիսով մեծ դեր խաղաց «բարձրագույն կատակերգության» զարգացման գործում[381]։ Չապլինին որպես իրենց ոգեշնչում հիշատակող կինեմատոգրաֆների թվում էին Ֆեդերիկո Ֆելլինին (ով Չապլինին անվանում էր «ինչ-որ տեսակի Ադամ, ումից մենք բոլորս սերվել ենք»)[294], Ջաքս Տատին («Առանց նրա ես երբեք ֆիլմ չէի ստեղծի»)[294], Ռենե Քլերը («Նա ոգեշնչել է յուրաքանչյուր կիեատոգրաֆի»)[293], Մայքլ Փաուելը[382], Բիլլի Ուայլդերը[383], Վիտտորիո Դե Սիկան[384] և Ռիչարդ Ատտենբորոն[385]։ Ռուս կինեմատոգրաֆ Անդրեյ Տարկովսկին երկրպագել է Չապլինին որպես «միակ մարդն, ով անցել է կինոյի պատմության գիրկն առանց որևէ շողքի կամ կասկածի։ Նրա ստեղծած ֆիլմերը երբեք չեն հնանա»[386]։
Չապլինը խիստ ազդեցություն է ունեցել նաև ավելի ուշ գործունեություն ծավալած կատակերգուների աշխատանքներում։ Մարսել Մարկուն ասել է, որ մնջախաղի դերասան դառնալու ոգեշնչումը եկել է Չապլինին դիտելուց հետո[380], իսկ ահա Ռաչ կապուրը հիմնել էր իր էկրանային կերպարը Թափառաշրջիկի կերպարի վրա[383]։ Մարկ Կուսինսը երևան է հանել Չապլինի կատակերգական ոճը նաև ֆրանսիական Պարոն Ուլո և իտալական Տոտո կերպարներում[383]։ Ինչ բերաբերում է այլ ոլորտների, Չապլինն օգնել է ոգեշնչել Ֆելիքս Կատու[387] և Միկի Մաուս[388] մուլտհերոսներին, ինչպես նաև ոգեշնչում է հանդիսացել Դադա արվեստի շարժման համար[389]։ Որպես Միացյալ արտիստներ կազմակերպության հիմնադիր անդամներից մեկը, Չապլինը մեծ դեր է խաղացել նաև ֆիլմաշխարհի զարգացման գործում։ Ջերալդ Մաստը գրել է, որ, չնայած Միացյալ Արտիստներն այդպես էլ MGM-ի կամ Paramount Pictures-ի նման մեծ կազմակերպություն չդարձավ, բայց գաղափարը, որ ռեժիսորներն իրեց սեփական ֆիլմերը կարող էին ստեղծել, «իր ժամանակից մի քանի տարի առաջ էր»[390]։
21-րդ դարում Չապլինի ֆիլմերից շատերը դեռ համարվում են դասականներ և դասվում երբևէ ստեղծված լավագույն ֆիլմերի շարքում։ 2012 թվականին Sight & Sound poll, ամսագիրը, որն ընդգրկում էր կինոքննադատների ռեժիսորների կողմից առանձնացված «թոփ 10» քվեները՝ որոշելու համար յուրաքանչյուր խմբի ամենաողջունելի ֆիլմերը, դիտարկեց Քաղաքի լույսերը քննադատների թոփ 50-յակում, Նոր ժամանակները՝ թոփ 100-յակում, իսկ Մեծ Բռնապետը և Ոսկու տենդը՝ թոփ 250-յակում[391]։ Թոփ 100 ֆիլմերը, որոնք ընտրվել էին ռեժիսորների կողմից, ընդգրկում էին Նոր ժամանակները 22-րդ հորիզոնականում, Քաղաքի լույսերը՝ 30-րդում և Ոսկու տենդը՝ 91-րդում[392]։ Չապլինի աշխատանքներից յուրաքանչյուրը քվե էր ստանում[393]։ 2007 թվականին Ամերիկյան գիլմերի ինստիտուտը Քաղաքի լույսրեն անվանում է բոլոր ժամանակների ամերիկյան 11-րդ լավագույն ֆիլմ, իսկ ահա Ոսկու տենդը և Նոր ժամանակները կրկին ընդգրկվում են լավագույն 100-յակում[394]։ Չապլինի մասին գրքերը պարբերաբար շարունակում են տպագրվել և նա արդի քննարկման առարկա է մեդիագիտնականների և ֆիլմարխիվիստների համար[395][պարզաբանել]: Չապլինի ֆիլմերից շատերն ունեցել են DVD և Blu-Ray ֆորմատներով թողարկումներ[396]։
Հիշատակը և պարգևները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չապլինի վերջին տունը՝ Բանի ամրոցը Շվեյցարիայի Կորսիեր սուր Վեվի քաղաքում, վերածվել է թանգարանի և անվանվել «Չապլինի աշխարհ»։ Այն բացվել է 2016 թվականի ապրիլի 17-ին՝ 15 տարիների նախապատրաստական աշխատանքներից հետո և Րուտերսի կողմից նկարագրվում է որպես «Չարլի Չապլինի կյանքն ու գործունեությունը ցուցադրող ինտերակտիվ թանգարան»[397]։ Նրա ծննդյան 128-րդ տարեդարձի կապակցությամբ թանգարանի կազմակերպած միջոցառմանը ռեկորդային թվաքանակով 662 մարդ է ներկայանում Թափառաշրջիկի կերպարով զգեստավորված[398]։ Նախկինում Լոնդոնի Շարժվող նկարների թանգարանն ուներ չապլինյան հիմնական ցուցադրություն և 1988 թվականին հյուրընկալում էր նրա կյանքին ու կարիերային նվիրված ցուցադրություններ։ 2010-2013 թվականներին Լոնդոնի կինոյի թանգարանը կազմակերպել էր ցուցադրություն, որը կոչվում էր Մեծն լոնդոնցի Չարլի Չապլինը[399]:
Լոնդոնում, Չապլինի արձանը, որը կերտվել է Ջոն Դաբլդեյի կողմից և հանրությանը ներկայացվել 1981 թվականին, տեղակայված է Լեիսեսթեր հրապարակում[400]։ Քաղաքում առկա է նաև նրա անունով կոչվող ճանապարհ, որը գտնվում է Լոնդոնի կենտրոնում և «Չարլի Չապլինի զբոսայգի», որը գտնվում է BFI IMAX կինոթատրոնի տեղակայման վայրում[401]։ Լոնդոնում, Հեմփշիրում և Յորքշիրում կան Չապլինին նվիրվա 9 կապույտ ցուցատախտակներ[402]։ 1980 թվականին Վեվեյի Սուիսս քաղաքում նրա անունով զբոսայգի է անվանակոչվել, իսկ 1982 թվականին այնտեղ նրա արձանն է կանգնեցվել[400]։ 2011 թվականին Վեվեյում նաև Չապլինին պատկերող 2 որմնանկարներ են հայտնվել 2 14-հարկանի շենքերի վրա[403]։ Չապլինը պատվի է արժանացել նաև իռլանդական Ուոթըրվիլլ քաղաքի կողմից, որտեղ, 1960-ական թվականներին, բազմաթիվ ամառներ է անցկացրել իր ընտանիքի հետ։ 1998 թվականին այստեղ կանգնեցվել է նրա արձանն[404], իսկ 2011 թվականից սկսած քաղաքը տարին 1 անգամ հյուրընկալում է Չարլի Չապլին կատակերգության փառատոնը, որը ստեղծվել է Չապլինի թողած ժառանգությունը տոնելու և կոմիկական նոր տաղանդներ բացահայտելու համար[405]։
Ինչ վերաբերում է այլ պարգևներին՝ 3623 Չապլին փոքրիկ մոլորակը, որը հայտնաբերվել է սովետական տիեզերագնաց Լյուդմիլա Կառաշկինայի կողմից 1981 թվականին, անվանվել է Չապլինի անունով[406]։ 1980-ական թվականների ընթացքում Թափառաշրջիկի կերպարն օգտագործվել է IBM կազմակերպության կողմից՝ իրենց արտադրած համակարգիչները գովազդելու համար[407]։ 1989 թվականին Չապլինի 100-ամյա հոբելյանը նշանավորվեց բազմազան միջոցառումներով աշխարհի տարբեր ծայրերում[Ն 30], իսկ 2011 թվականի ապրիլի 15-ին՝ նրա 122-րդ տարեդարձից 1 օր առաջ, Գուգլը շնորհավորեց հատուկ պատրաստված Գուգլ Դուդլ տեսագրության միջոցով՝ իր գլոբալ և այլ երկրների գլխավոր էջերում[411]։ 6 մայրցամաքների շատ երկրներ Չապլինի պատվել են նրա պատկերով նամականիշեր ստեղծելով[412]։
Չապլինի թողած ժառանգությունը ղեկավարվում է ի շահ նրա երեխաների՝ չապլինյան գրասենյակի կողմից, որը գտնվում է Փարիզում։ Գրասենյակը ներկայացնում է չապլինյան ասոցիացիան՝ հիմնադրված իր երեխաներից մի քանիսի, Ռոյ Էքսպորտ Էս Էյ Էսի, որին պատկանում է նրա՝ 1918 թվականից հետո ստեղծված ֆիլմերի մեծամասնության հեղինակային իրավունքը և Բաբբլս Ինքորփորեյթիդ Էս Էյի, որին են պատկանում Չապլինի կերպարի և անվան հեղինակային իրավունքները, կողմից՝ նրա աշխատանքների «անունը, պատկերը և բարոյական իրավունքները պաշտպանելու» համար[413]։ Հիմնական արխիվը պահվում է Շվեյցարիայի Մոնտրո քաղաքի արխիվներում, իսկ նյութի կրկնօրինակները, որոնք իրենց մեջ ներառում են 83.630 նկարներ, 118 սցենարներ, 976 ձեռագրեր, 7.756 նամակներ և հազարավոր այլ փաստաթղթեր, հասանելի են հետազոտությունների համար Չապլինյան հետազոտությունների կենտրոնում՝Cineteca di Bologna-ում[414]։ Լուսանկարչական արխիվը, որը ներառում է մոտավորապես 10.000 լուսանկարներ Չապլինի կայնքից և կարիերայից, պահվում է Շվեյցարիայի Լաուսեն քաղաքի Ելիզեյան թանգարանում[415]։ Բրիտանական ֆիլմերի ինստիտուտը նույնպես Լոնդոնում հիմնել է Չարլզ Չապլին հետազոտությունների հիմադրամ, որտեղ կայացել է առաջին Չարլզ Չապլին կոնֆերանսը 2005 թվականի հուլիսին[416]։
Կերպարանավորումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չապլինը Չապլին ինքնակենսագրական ֆիլմի (1992) թեման է. որի ռեժիսոր Ռիչարդ Ատենոբորոն էր, իսկ գլխավոր դերում՝ Ռոբերտ Դաունի Կրտսերը[417]։ Նա մարմնավորվել է նաև Կատվի մլավոց պատմական դրամայում (2001)՝ Էդդի Իզզարդի դերակատարմամբ և հեռուստատեսութան համար նախատեսված Սկարլետ Օ՚Հարա պատերազմ ֆիլմում (1980)՝ Քլիվ Ռեվիլլի մարմնավորմամբ[418][419]։ 1989 թվականին PBS հեռուսատալիքով հեռարձակվում է Չապլինի մանկության մասին պատմող հեռուստատեսային սերիալը՝ Փոքրիկ Չարլի Չապլինը, և նոմինացվում Էմմիի մրցանակի՝ որպես Լավագույն մանկական հաղորդաշար[420]։
Չապլինի կանքը ներկայացվում է նաև մի շարք ներկաացումներում։ Վաղ 1990-ական թվականներին ստեղծվում են 2 մուզիքլներ՝ Փոքրիկ Թափառաշրջիկը և Չապլինը։ 2006 թվականից Թոմաս Միհանը և Քրիստոֆեր Կուրտիսը սկսում են աշխատել մեկ այլ մյուզիքլի վրա՝ Քաղաքի լույսեր.Չարլի Չապլինի պատմությունը, որն առաջին անգամ ներկայացվում է Սան Դիեգոյի Լա Ջոլլա թատրոնում 2010 թվականին[421]։ 2 տար անց այն որոշ փոփոխությոների է ենթարկվում Բրոդվեի համար և վերանվանվում Չապլին. մի մյուզիքլ[422]։ 2 մյուզիքլներում էլ Չապլինին մարմնավորում է Ռոբերտ ՄքՔլարը։ 2013 թվականին Չապլինի մասին 2 ներկայացումների պրեմիերաներ են կայանում Ֆինլանդիայի Տամպեր թատրոնում՝ Չապլինը շվեդական թատրոնում[423] և Կուլկուրի (Թափառաշրջիկը)[424]։
Չապլինին կերպարանավորել են նաև գեղարվեստական գրականությունում։ Նա Ռոբերտ Քուվերի «Չարլին Ռուի տանը» կարճ պատմվածքի (1980, վերատպագրված Քուվերի Մեկ գիշեր կինոթատրոնում ժողովածուում) և Գլեն Դեվիդ Գոլդի Արևային կողմ (2009) պատմական նովելի, որի դեպքերը զարգանում են Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին[425], գլխավոր հերոսն է։ Ալան Մուրի Երուսաղեմ նովելում (2016), որի դեպքերը զարգանում են հեղինակի ծննդավայր Անգլիայում՝ Նորթհեմփթոն քաղաքում[426], գլուխներից մեկը՝ «Նոր ժամանակներ» անվամբ, պատմում է Չապլինի՝ 1909 թվականին ապրած կյանքից 1 օրվա մասին՝ այն ներկայացնելով որպես դրամա։
Մրցանակներ և ճանաչում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չապլինը շատ մրցանակներ և պատվավոր կոչումներ է ստացել, հատկապես իր կյանքի մարամուտին։ 1975 թվականի Ամանորյա պատվո մրցանակաբաշխությանը նա ճանաչվում է Բրիտանական Լավագույն հրամանի Պատվո ասպետ[427]։ 1965 թվականին նա և Ինգմար Բերգմանն Էրասմուս մրցանակի[428] հաղթողներ էին, իսկ 1971 թվականին ֆրանսիական կառավարության կողմից ճանաչվում է Ազգային օրենքի կառավարիչ[429]։
1972 թվականի Վենետիկի կինոփառատոնին ֆիլմաշխարհի կողմից Չապլինն արժանանում է Ոսկե Առյուծ հատուկ մրցանակին[430]։ Նույն տարում արժանանում է նաև Կյանքի ընթացքում հսկայածավալ նվաճումներ գրանցելու մրցանակ՝ Լինքոլն կինոկենտրոնի կողմից։ Այն հետագայում ներկայացվում է որպես Չապլինյան մրցանակ[431]։ 1972 թվականին Չապլինը Հոլիվուդյան հայտնիության ճանապարհին աստղի է արժանանում. նրա ատղն այսքան ուշ է տրվում իր քաղաքական հայցքների պատճառով[432]։
Չապլինն առժանացել է 3 Օսկարների՝ 1929 թվականին Պատվո մրցանակ «Կրկես ֆիլմում փոփոխականության և հրաշալի դերասանական տեխնիկայի, ստեղծագործման, ռեժիսուրայի և պրոդյուսերության» համար[129], 1972 թվականին երկրորդ Պատվո մրցանակը «շարժվող ֆիլմերն այս դարի արվեստը դարձնելու գործում ունեցած աննկարագրելի ներդրման» համար[281] և, 1973 թվականին լավագույն երաժշտության Քաղաքի լույսեր ֆիլմի համար (մրցանակը կիսել է Ռեյ Ռաշի և Լերրի Ռասսելի հետ)[365]։ Նա հետագայում նոմինացվում է Լավագույն դերասան, Լավագույն սցենար և Լավագույն ֆիլմ (որպես պրոդյուսեր) անվանակարգերում Մեծ Բռնապետը ֆիլմի համար, և ստանում այլ նոմինացիա՝ լավագույն սցենար անվանակարգում՝ Պարոն Վերդու ֆիլմի համար[433]։ 1976 թվականին Չապլինը դառնում է Բրիտանական կինոակադեմիայի անդամ[434]։
Չապլինի ֆիլմերից 6-ն Ամերիկյան կոնգրեսի գրադարանի կողմից ընտրվել են Ազգային կինոպահպանման կենտրոնում պահվելու համար՝ Փախստականը (1917), Երեխան(1921), Ոսկու տենդը(1925), Քաղաքի լույսեր(1931), Նոր ժամանակներ(1936) և Մեծ բռնապետը(1940)[435]։
- 1914 - Թիլլիի ընդհատված սիրավեպը (Tillie’s Punctured Romance, այլ անուններ՝ For the Love of Tillie / Marie’s Millions / Tillie’s Big Romance / Tillie’s Nightmare; համարվում է պատմության մեջ առաջին լիամետրաժ կինոկատակերգությունը)
- 1921 - Փոքրիկը (The Kid; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակը, դերասան, մոնտաժոր)
- 1923 - Փարիզուհին (A Woman of Paris; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակը, դերասան, մոնտաժոր)
- 1925 - Ոսկու տենդ (The Gold Rush; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակը, դերասան, մոնտաժոր)
- 1926 - Ծովի կինը (A Woman of the Sea; պրոդյուսեր)
- 1928 - Կրկես (The Circus; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակը, դերասան, մոնտաժոր)
- 1928 - Արվեստի մարդիկ (Show People; դերասան)
- 1931 - Մեծ քաղաքի լույսերը (City Lights; այլ անվանումը՝ City Lights։ A Comedy Romance in Pantomime; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակը, դերասան, մոնտաժոր, կոմպոզիտոր)
- 1936 - Նոր Ժամանակներ (Modern Times; այլ անվանումը՝ The Masses; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
- 1940 - Մեծ բռնապետը (The Great Dictator; այլ անվանում՝ The Dictator; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
- 1947 - Մըսյե Վերդու (Monsieur Verdoux; այլ անվանում՝ A Comedy of Murders / The Ladykiller; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
- 1952 - Բեմի լույսերը (Limelight; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
- 1957 - Արքա Նյու-Յորքում (A King in New York; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
- 1967 - Կոմսուհին Հոնկոնգից (A Countess From Hong Kong; պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարի հեղինակ, դերասան, կոմպոզիտոր)
Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ MI5֊ի՝ 1952 թվականի հետախուզությունը ի վիճակի չի լինում գտնել ցանկացած տեղեկություն Չապլինի ծնունդի մասին[10]․ Չապլինի ինքնակենսագրող Դեյդիդ Ռոբինսոնը նշում է, որ ծնողների ձախողումը ծննդյան գրանցման հարցում զարմանալի չէ․ «Արդեն իսկ բավականին հեշտ էր, հատկապես մյուզիք հոլլի կատարողների համար, պարբերաբար տեղափոխվել (եթե իրենք հաջողակ էին) մի քաղաքից մյուսը, որպեսզի անուշադրության մատնեին և ժամանակի ընթացքում մոռանային այս տեսակի պաշտոնական գործերը։ Այդ ժամանակ պատիժները խիստ չէին և արդյունավետորեն չէին պարտադրվում[9]»։ 2011 թվականին հայտնվեց մի նամակ, որն ուղարկվել էր Չապլինին 1970֊ական թվականներին և հավաստում էր, որ նա ծնվել էր Ստաֆֆորդշիր քաղաքի Սմեթուիք թաղամասի Բլեք Փեթչ Փարքի Ջիփսի քարավանում։ Չապլինի որդին՝ Մայքլ Չապլինը (դերասան), առաջարկում է, որ այդ տեղեկությունը պետք է որ նշանակալից եղած լիներ իր հոր համար, և դժվար թե հայրն այն պահած լիներ[11]։ Չապլինը հավատում էր, որ իր ծննդյան օրն ապրիլի 16֊ն էր, սակայն 1889 թվականի մայիսի 11֊ին լույս տեսած Մագնեթի համարում հայտարարվել է, որ նա ծնվել է ապրիլի 15֊ին[12]։
- ↑ Սիդնեյը ծնվել էր, երբ Հանա Չապլինը եղել էր 19 տարեկան։ Նրա բիոլոգիական հոր ինքնությունը հայտնի չէ, սակայն Հանան վստահորեն հավաստիացնում էր, որ իր երեխայի հայրը պարոն Հոուքսն էր[14]։
- ↑ Հանան հիվանդացավ 1896 թվականի մայիսին և ընդունվեց հիվանդանոց։ Սաութուորքի խորհուրդը սահմանել էր, որ պարտադիր էր երեխաներին ուղարկել աշխատանքային տուն «իրենց հոր բացակայության և մոր չքավորության ու հիվանդության պատճառով[22]։
- ↑ Չապլինի հավաստմամբ, Հանան բացականչություններով վտարվել էր բեմից և ղեկավարը նրան էր ընտրել որպես մորը փոխարինող, քանի որ նա կանգնած էր եղել անկյունում։ Նա հիշում էր ինքնավստահորեն հանդիսատեսին զբաղեցնելը և ծիծաղ ու ծափահարություններ ստանալը[31]։
- ↑ «Eight Lancashire Lads» խումբը 1908 թվականին դեռ շրջագայում էր։ Չապլինի՝ խումբը լքելու ժամանակահատվածը հաստատված չէ, սակայն, ըստ հետազոտությունների տվյալների, Ա․Ջ․ Մարրիոթը մատնանշում է 1900 թվականի դեկտեմբերը[35]։
- ↑ Վիլյամ Ժիլեթը գրել էր «Շերլոկ Հոլմս» թատերախաղը Արթուր Կոնան Դոյլի հետ և հանդես էր եկել ներկայացումում 1899 թվականի Նյու Յորքի բացումից սկսած։ Նա Լոնդոն էր եկել 1905 թվականին, որպեսզի հայտնվի «Կլարիս» կոչվող նոր թատերախաղում։ Ներկայացման ընդունելությունն անհաջող էր, ուստի Ժիլեթը որոշեց «հետներկայացման զավեշտ» ավելացնել՝ այն անվանելով «Շերլոկ Հոլմսի ցավոտ կացությունը»։ Այս կարճ թատերախաղն այն ներկայացումն էր, որում հանդես գալու համար էր Չապլինը սկզբնապես Լոնդոն ժամանել։ Երեք գիշեր անց Ժիլետը որոշել էր փակել այն և փոխարինել «Շերլոկ Հոլմս»֊ով։ Չապլինն այնքան էր տպավորել Ժիլետին իր դերակատարմամբ «Ցավոտ կացություն»֊ում, որ նա, որպես Բիլլի, պահվում է ողջ ներկայացման համար[43]։
- ↑ Չապլինը «Հրեա կատակերգու» լինելու փորձ էր կատարել, սակայն ներկայացումն անհաջող էր ընդունվել և նա այն ներկայացրել էր միայն մեկ անգամ[50]։
- ↑ Ռոբինսոնը նշում է, որ «սա ճիշտ չէր․ կերպարին 1 տարվանից ավելի երկար ժամանակ էր անհրաժեշտ կարողություններն ամբողջապես զարգացնելու համար, և նույնիսկ այդ դեպքում այն շարունակելու էր կատարելագործվել իր կարիերայի ողջ ընթացքում, և հենց դրանում էր կայանում դրա առանձնահատուկ ուժը[62]։
- ↑ Էսսենեյը լքելուց հետո, Չապլինը օրինական ճակատամարտի մեջ է մտնում կազմակերպության հետ, որը տևում է մինչև 1922 թվականը։Այն սկսվել էր, երբ Էսսենեյն ընդարձակել էր նրա վերջին՝ «Կարմեն» ֆիլմը՝ այն կարճամետրաժից դարձնելով լիամետրաժ (ավելացնելով հավելյալ կադրեր և նոր տեսարաններ Լեո Ուայթի մասնակցությամբ) առանց Չապլինի համաձայնության։ Չապլինը հայց էր ներկայացրել տարածումը կանխելու համար, սակայն գործը դատարանում կարճվել էր։ Պատասխան հայցում Էսսենեյը Չապլինին մեղադրել էր պայմանագիրը խախտելու մեջ՝ պատճառաբանելով, որ նա չէր թողարկել նախապես որոշված քանակով ֆիլմեր։ Ընկերությունն իր հայցում Չապլինից փոխհատուցում էր պահանջել 500000 դոլլարի չափով։ Փոխարենը, ընկերությունն այլ ֆիլմ էր թողարկել՝ «Եռակի փորձանք» անվանումով՝օգտագործելով չցուցադրված չապլինյան տեսարաններ, ինչպես նաև նոր կադրեր Ուայթի մասնկացությամբ[71]։
- ↑ Բրիտանական դեսպանատունը հայտարարում է․ «[Չապլինը], մեծ գումար աշխատելով և պատերազմական վարկերին բաժանորդագրվելով այնքան օգուտ է տալիս Բրիտանիային, որքան խրամատում կռվելով կտար» [83]։
- ↑ Հետագայում Լիտա Գրեյն իր հիշատակագրերում փաստում է, որ իր բողոքների մեծ մասը «հնարամտորեն և ապշահարության հասցնելու աստիճանի չափով ընդարձակված և խեղաթյուրված էին իր իրավաբանների կողմից[122]։
- ↑ ։ Չապլինը լքում է Միացյալ նահանգները 1931 թվականի հունվարի 31-ին, և վերադառնում է 1932 թվականի հունիսի 10-ին[146]
- ↑ Չապլինը հետագայում ասել է, որ եթե ինքն իմանար նացիստական կուսակցության գործողությունների ծավալը, ապա չէր նկարահանի ֆիլմը, «Եթե իմանայի գերմանական համակենտրոնացման ճամբարների սարսափելիության աստիճանը, ապա չէի կարողանա ստեղծել «Մեծ Բռնապետը»։ Ես վստահաբար ի վիճակի չէի լինի ծաղրել նացիստների մարդասպան խելագարությունը»[174]։
- ↑ Չապլինի ռասսայական պատկանելության մասին վարկածները տարածում էին գտել իր հայտնիության վաղ ժամանակներից և հաճախ հաղորդվել էր, որ նա հրեա է։ Հետազոտություններն այս մասին ոչ մի ապացույց չէին հայտնաբերել և, երբ 1915 թվականին մի լրագրող հարցրել էր արդյոք ճիշտ էր այս տեղեկությունը, Չապլինը պատասխանել էր, «Ես այդքան բախտավոր չեմ»։ Նացիստական կուսակցությունը հավատում էր, որ նա հրեա է և, այդ փաստը հիմք ընդունելով, արգելել էր «Ոսկու տենդ»-ի ցուցադրությունը։ Ի պատասխան նացիստների այս քայլին՝ Չապլինը «Մեծ բռնապետ»-ում խաղում է հրեայի դեր և հայտարարում, «Ես այս ֆիլմը ստեղծել եմ աշխարհի բոլոր հրեաների համար»[175]։
- ↑ Այսուհանդերձ, ֆիլմը դուր է գալիս և՛ Ուինսթոն Չերչիլին, և՛ Ֆրանկլին Ռուզվելտին, ովքեր հնարավորություն էին ունեցել դիտել ֆիլմը փակ ցուցադրությամբ մինչ այն լույս կտեսներ։ Ռուզվելտը հետագայում Չապլինին հրավիրում է կարդալու ֆիլմի ամփոփիչ ուղերձը ռադիոյով իր՝ 1941 թվականի պաշտոնակալության բացման արարողության ընթացքում, և ուղերձը դառնում է տոնախմբության «հիթ»-ը[183]։ Չապլինը պատերազմի տարիներին հաճախ էր հրավիրվում այլ հայրենասիրական հանդիսակատարությունների՝ ուղերձըտարբեր հանդիսատեսների համար կարդալու[183]։
- ↑ 1942 թվականի դեկտեմբերին Բերրին ատրճանակով ներխուժում է Չապլինի տուն և սպառնում ինքնասպան լինել։ Սա տևում է մինչ հաջորդ առավոտ, երբ Չապլինն ի վիճակի է լինում զենքը վերցնել նրանից։ Ավելի ուշ նույն ամսում Բերրին երկրորդ անգամ է ներխուժում Չապլինի տուն և դերասանը նրան ձերբակալման է հանձնում։ Այս դեպքից հետո՝ 1943 թվականի հունվարին, նա մեղադրվում է թափառականության մեջ. Բերրին ի վիճակի չէր եղել վճարել հյուրանոցի իր հաշիվները և նրան գտել էին Բեվերլի Հիլլսի փողոցներում թափառելիս՝ մեծ քանակով բարբիտուրատների ազդեցության տակ[187]։
- ↑ Ըստ հայցվորի՝ Չապլինը խախտել էր օրենքը, երբ վճարել էր Բերրի՝ դեպի Նյու-Յորք ճանապարհորդության համար՝ 1942 թվականի հոկտեմբերին, երբ ինքը նույնպես այցելել էր այդ քաղաք։ Ե՛վ Չապլինը, և՛ Բերրին համաձայնել էին, որ այնտեղ հանդիպել էին կարճ ժամանակով և, ըստ Բերրիի՝ իրենք սեռական հարաբերություն էին ունեցել [189]։ Չապլինը պնդում էր, որ Բերրիի հետ ինտիմ կապի մեջ վերջին անգամ եղել էր 1942 թվականի մայիսին [190]։
- ↑ Քերոլ Էննի արյան խումբը B էր, Բերրիինը՝ A, իսկ Չապլինինը՝ O. Այս ժամանակաշրջանում ԴՆԹ թեստերը, օրինական հայցերի ապացույց, ընդունելի չէին Կալիֆորնիայում։ [195]
- ↑ Չապլինը և Օ՚Նիլը հանդիպել էին 1942 թվականի հոկտեմբերի 30-ին և ամուսնացել 1943 թվականի հունիսի 16-ին Կարպինտերիա քաղաքում.[198] Այս ամենի արդյունքում Յուջին Օ՚Նիլն ուրանում է նրա դստերը[199]
- ↑ Չապլինը դեռ վաղուց էր գրավել ՀԴԲ-ի ուշադրությունը։ 1940-ական թվականներից առաջ նրա անունն առաջին անգամ նշված է եղել ՀԴԲ-ի 1922 թվականի ֆայլերում։ երբ Էդգար Հուվերն առաջին անգամ պատվիրել էր, որ Չապլինի համար անվտանգության ինդեքս քարտ բացվի 1946 թվականի սեպտեմբերին, սակայն Լոս Անջելեսի գրասենյակը դանդաղորեն էր արձագանքել և ակտիվ հետախուզումը սկսվել էր հաջորդ գարնանը։ .[220] ՀԴԲ-ն նաև օգնություն էր խնդրել և ստացել MI5-ից, անմիջականորեն հետախուզելու այն սխալ պնդումները, որոնք փաստում էին, որ Չապլինը ծնվել էր ոչ թե Անգլիայում, այլ Ֆրանսիայում կամ Արևելյան Եվրոպայում, և նրա իրական անունը Թորնսթեին էր։ MI5-ը ոչ մի ապացույց չի գտնում Չապլինի՝ Կոմմունիստական կուսակցության կազմում լինելու վերաբերյալ[221]։
- ↑ 1947 թվականի նոյեմբերին Չապլինը Պաբլո Պիկասսոյին խնդրում է Փարիզում Ամերիկայի դեսպանատան բակում ցույց անցկացնել Հանս Իսլերի արտաքսման գործընթացի դեմ ըմբոստանալու համար իսկ դեկտեմբերին մասնակցում է արտաքսման գործընթացի կանխարգելումը հայցող խնդրագրի ստեղծման։ 1948 թվականին Չապլինը սատարում է Հենրի Ուոլլեսի անհաջող նախագահական քարոզարշավը իսկ 1949 թվականին սատարում է խաղաղութանը նվիրված 2 կոնֆերանսներ և ստորագրում հայցագիր, որը մերժում է Փիքսքիլլի դեպքը [228]։
- ↑ Քաղաքի լուսեր ֆիլմն ընկալվում է որպես նորավեպ, որը Չապլինը գրել էր, սակայն երբեք չէր մտածել այն տպագրելու մասին [232]։
- ↑ Մինչ Ամերիկաից հեռանալը, Չապլինը հոգ էր տարել, որպեսզի Ունան իրավունք ունենա զբաղվել իր ունեցվածքով [245]։
- ↑ Ռոբինսոնը կարծում էր, որ Շվեյցարիան ընտրվել էր, քանի որ "այն ամենաձեռնտուն էր ֆինանսական տեսանկյունից"[248]:
- ↑ Պատվո մրցանակը ներկայացվել էր դեռ 1931 և 1956թվականներին, սակայն հետաձգվել էր Օտարերկրյա և Ընդհանուր բարեկեցության գրասենյակի այն հորդորից հետո, որը կասկածներ էր բարձրացնում Չապլինի քաղաքական հայացքների և անձնական կյանքի վերաբերյալ։ Նրանք վախենում էին, որ այդ քայլը կվնասեր Բրիտանական պատվավոր համակարգի համբավը և Միացյալ նահանգների հետ հարաբերությունները[286]։
- ↑ Բացի անգլիկանական հոգեհանգիստ խնդրելուց, Չապլինը, պարզվում է, ագնոստիկ էր։ Իր ինքնակենսագրականում գրել է In his autobiography he wrote, "Ես դոգմատիկ իմաստով կրոնական չեմ։ Ո՛չ հավատում, ո՛չ էլ ժխտում եմ ինչ-որ բանի գոյությունը։ Իմ հավատը դեպի անհայտն է, դեպի այն ամենն, ինչ մենք որոշ պատճառներով չենք հասկանում։ Ես հավատում եմ...անհայտության երկրում լավի անսահման ուժ կա"[292]:
- ↑ Ստեն Լուրելը՝ կազմակերպությունում Չապլինի խաղընկերը, հիշում է, որ Կառնոյի սքեչեը հաճախ պարունակում էին "մի փոքրի սենտիմենտ՝ մյուզիք հոլլի ծիծաղելի զարգացման մեջտեղում"[300]:
- ↑ ֆիլմի ռեժիսոր, ով այնքան ազդեցություն է ունենում ֆիլմի վրա, որ համարվում է հեղինակ
- ↑ Չնայած ֆիլմը սկզբնականորեն թողարկվել էր 1952 թվականին, այն 1 շաբաթ Լոս Աջելեսում չի ցուցադրվել իր դեմ եղած բոյկոտի պատճառով և ադ պատճառով էլ համապատասխան չէր նոմինացվելու չափանիշներին մինչ իր վերաթողարկումը 1972 թվականին[368]։
- ↑ Նրա ծննդյան օրը՝ ապրիլի 16-ին, Քաղաքի լույսերը ցուցադրվում է Լոնդոնի Դոմինիոն թատրոնում տեղի ունեցող գալայի ժամանակ, որը 1931 թվականի ֆիլմի բրիտանական պրեմիերայի վարն էր[408]։ Հոլլիվուդում Ինչպես ֆիլմեր ստեղծել ֆիլմի հին տարբերակը ցուցադրվեց ամանուն ֆիլմի ստեղծման ստուդիայում, իսկ Ճապոնիայում նա պատվի արժանացավ երաժշտական պարգևի տեսքով։ Այդ տար նրա աշխատանքին հետադարձ հայացք է գցվել Լոնդոնի Ազգային կինոթատրոնում[409] the Munich Stadtmuseum[409] Նյու-Յորքի Ժամանակակից արվեստների թանգարանը Չապլինին նվիրված ցուցադրությոն է կազակերպում Չապլին. դարավոր տոնախմբություն անունով[410]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Weissman S. M. Chaplin: A Life — 1 — NYC: Arcade Publishing, 2008. — P. 118. — ISBN 978-1-55970-892-0
- ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Robinson D. Chaplin: His Life and Art — 1985. — P. 10.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Weissman S. M. Chaplin: A Life — 1 — NYC: Arcade Publishing, 2008. — P. 10. — ISBN 978-1-55970-892-0
- ↑ Weissman S. M. Chaplin: A Life — 1 — NYC: Arcade Publishing, 2008. — P. 90. — ISBN 978-1-55970-892-0
- ↑ http://www.bodilprisen.dk/priskategorier/aeres-bodil/
- ↑ [[#CITEREF|]]
- ↑ 9,0 9,1 Robinson, էջ 10
- ↑ Whitehead, Tom (2012 թ․ փետրվարի 17). «MI5 Files: Was Chaplin Really a Frenchman and Called Thornstein?». The Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ «Charlie Chaplin Was 'Born into a Midland Gipsy Family'». Express and Star. 2011 թ․ փետրվարի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ Robinson, էջ xxiv
- ↑ Robinson, էջեր 3–4, 19
- ↑ 14,0 14,1 Robinson, էջ 3
- ↑ Robinson, էջեր 5–7
- ↑ Weissman, (2009), էջ 10
- ↑ Robinson, էջեր 9–10, 12
- ↑ Robinson, էջ 13
- ↑ Robinson, էջ 15
- ↑ Robinson, էջ xv
- ↑ Robinson, էջ 16
- ↑ Robinson, էջ 19
- ↑ Chaplin, էջ 29
- ↑ Robinson, էջեր 24–26
- ↑ Chaplin, էջ 10
- ↑ Weissman, (2009), էջեր 49–50
- ↑ Chaplin, էջեր 15, 33
- ↑ 28,0 28,1 Robinson, էջ 27
- ↑ Robinson, էջ 36
- ↑ Robinson, էջ 40
- ↑ 31,00 31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 31,11 31,12 31,13 31,14 31,15 31,16 31,17 31,18 31,19 31,20 31,21 31,22 31,23 {{{1}}}
- ↑ Robinson, էջ 41
- ↑ Chaplin, p. 41.
- ↑ Marriot, էջ 4
- ↑ Marriot, էջ 213
- ↑ Chaplin, էջ 44
- ↑ Louvish, էջ 19
- ↑ Robinson, էջ 39
- ↑ Chaplin, էջ 76
- ↑ Robinson, էջեր 44–46
- ↑ Marriot, pp. 42–44; Robinson, pp. 46–47; Louvish, p. 26.
- ↑ Robinson, էջեր 45, 49–51, 53, 58
- ↑ Robinson, էջեր 59–60
- ↑ Chaplin, էջ 89
- ↑ Chaplin, p. 89.
- ↑ Marriot, էջ 217
- ↑ Robinson, էջ 63
- ↑ Robinson, էջեր 63–64
- ↑ Marriot, էջ 71
- ↑ Robinson, p. 68; Marriot, pp. 81–84.
- ↑ Robinson, էջ 76
- ↑ Robinson, էջեր 76–77
- ↑ Marriot, էջեր 103, 109
- ↑ Robinson, էջ 88
- ↑ Robinson, էջեր 91–92
- ↑ Robinson, էջ 95
- ↑ Robinson, էջ 102
- ↑ Chaplin, էջեր 138–139
- ↑ Robinson, էջ 107
- ↑ Chaplin, էջ 141
- ↑ Robinson, էջ 108
- ↑ Robinson, էջ 114
- ↑ 63,0 63,1 63,2 63,3 Robinson, էջ 113
- ↑ Robinson, էջ 120
- ↑ Robinson, էջ 123
- ↑ Maland, (1989), էջ 5
- ↑ Kamin, էջ xi
- ↑ Chaplin, էջ 153
- ↑ Robinson, էջեր 127–128
- ↑ Maland, (1989), էջ 8
- ↑ Robinson, էջեր 149–152
- ↑ Robinson, էջ 156
- ↑ Robinson, էջ 159
- ↑ Robinson, էջ 164
- ↑ Robinson, էջեր 169–173
- ↑ Robinson, էջ 175
- ↑ Robinson, էջեր 179–180
- ↑ Robinson, էջ 191
- ↑ «"The Happiest Days of My Life": Mutual». Charlie Chaplin. British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ Chaplin, էջ 188
- ↑ Brownlow, Kevin; Gill, David (1983). Unknown Chaplin. Thames Silent.
- ↑ Robinson, էջ 185
- ↑ Robinson, էջ 186
- ↑ Robinson, էջ 210
- ↑ 85,0 85,1 Robinson, էջ 213
- ↑ Robinson, էջ 221
- ↑ Schickel, էջ 8
- ↑ Chaplin, էջ 208
- ↑ Robinson, էջ 229
- ↑ 90,0 90,1 Robinson, էջ 269
- ↑ Chaplin, էջ 223
- ↑ Robinson, էջ 246
- ↑ Robinson, էջ 248
- ↑ Robinson, էջ 251
- ↑ «Independence Won: First National». Charlie Chaplin. British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ Louvish, էջ 146
- ↑ Robinson, էջ 253
- ↑ Chaplin, էջեր 255–253
- ↑ Robinson, էջ 261
- ↑ Chaplin, էջեր 233–234
- ↑ Robinson, էջ 282
- ↑ Robinson, էջեր 295–300
- ↑ Robinson, էջ 310
- ↑ Robinson, էջեր 311–312
- ↑ Robinson, էջեր 319–321
- ↑ Robinson, էջեր 318–321
- ↑ Louvish, էջ 193
- ↑ Robinson, էջեր 302, 322
- ↑ Louvish, էջ 195
- ↑ Kemp, p. 64; Chaplin, p. 299.
- ↑ Robinson, էջ 337
- ↑ Robinson, էջ 358
- ↑ Robinson, էջեր 340–345
- ↑ Robinson, էջ 354
- ↑ Robinson, էջ 357
- ↑ Kemp, էջ 64
- ↑ Vance, (2003), էջ 154
- ↑ Robinson, էջ 346
- ↑ Robinson, էջեր 355, 368
- ↑ Robinson, էջեր 350, 368
- ↑ Robinson, էջ 371
- ↑ Maland, (1989), էջ 96
- ↑ Robinson, էջ 378
- ↑ Robinson, էջ 360
- ↑ Robinson, էջ 361
- ↑ Robinson, էջեր 371, 381
- ↑ Louvish, էջ 215
- ↑ 128,0 128,1 Robinson, էջեր 382
- ↑ 129,0 129,1 Pfeiffer, Lee. «The Circus - Film by Chaplin [1928]». Encyclopædia Britannica. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 9-ին.
- ↑ Robinson, p. 389; Chaplin, p. 321.
- ↑ Robinson, p. 465; Chaplin, p. 322; Maland (2007), p. 29.
- ↑ 132,0 132,1 Robinson, p. 389; Maland (2007), p. 29.
- ↑ Robinson, p. 398; Maland (2007), pp. 33–34, 41.
- ↑ Robinson, էջ 409
- ↑ 135,0 135,1 Chaplin, էջ 324
- ↑ «Chaplin as a composer». CharlieChaplin.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 5-ին.
- ↑ Robinson, էջ 410
- ↑ Chaplin, էջ 325
- ↑ Robinson, էջ 413
- ↑ Maland (2007), pp. 108–110; Chaplin, p. 328; Robinson, p. 415.
- ↑ 141,0 141,1 «United Artists and the Great Features». Charlie Chaplin. British Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 21-ին.
- ↑ Maland, (2007), էջեր 10–11
- ↑ Vance, p. 208.
- ↑ Chaplin, էջ 360
- ↑ Louvish, p. 243; Robinson, p. 420.
- ↑ Robinson, էջեր 664–666
- ↑ Robinson, էջեր 429–441
- ↑ Silverberg, 2006, էջեր 1-2
- ↑ Larcher, էջ 64
- ↑ Chaplin, էջեր 372, 375
- ↑ Robinson, p. 453; Maland (1989), p. 147.
- ↑ Robinson, էջ 451
- ↑ Louvish, էջ 256
- ↑ Larcher, p. 63; Robinson, pp. 457–458.
- ↑ Louvish, էջ 257
- ↑ Robinson, էջ 465
- ↑ Robinson, էջ 466
- ↑ Robinson, էջ 468
- ↑ Robinson, էջեր 469–472, 474
- ↑ Maland, (1989), էջ 150
- ↑ Maland, (1989), էջեր 144–147
- ↑ Maland (1989), p. 157; Robinson, p. 473.
- ↑ Schneider, էջ 125
- ↑ Robinson, էջ 479
- ↑ Robinson, էջ 469
- ↑ Robinson, էջ 483
- ↑ Robinson, էջեր 509–510
- ↑ Chaplin, էջ 386
- ↑ Schickel, p. 28; Maland (1989), pp. 165, 170; Louvish, p. 271; Robinson, p. 490; Larcher, p. 67; Kemp, p. 158.
- ↑ Robinson, էջ 496
- ↑ Maland, (1989), էջ 165
- ↑ Maland, (1989), էջ 164
- ↑ Chaplin, էջ 387
- ↑ Chaplin, էջ 388
- ↑ Robinson, էջեր 154–155
- ↑ Tunzelmann, Alex von (2012 թ․ նոյեմբերի 22). «Chaplin: a little tramp through Charlie's love affairs». the Guardian. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ Maland, (1989), էջեր 172–173
- ↑ Robinson, էջեր 505, 507
- ↑ Maland, (1989), էջեր 169, 178–179
- ↑ Maland (1989), p. 176; Schickel, pp. 30–31.
- ↑ Maland, p. 181; Louvish, p. 282; Robinson, p. 504.
- ↑ Maland, (1989), էջեր 178–179
- ↑ 183,0 183,1 Gehring, էջ 133
- ↑ Pfeiffer, Lee. «The Great Dictator». Encyclopædia Britannica. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ Maland, (1989), էջեր 197–198
- ↑ Maland, (1989), էջ 200
- ↑ 187,0 187,1 Maland, (1989), էջեր 198–201
- ↑ Nowell-Smith, էջ 85
- ↑ 189,0 189,1 Maland, (1989), էջեր 204–205
- ↑ Robinson, էջեր 523–524
- ↑ Friedrich, էջեր 190, 393
- ↑ Maland, (1989), էջ 215
- ↑ Maland, (1989), էջեր 214–215
- ↑ Louvish, էջ xiii
- ↑ Maland, (1989), էջեր 205–206
- ↑ Frost, pp. 74–88; Maland (1989), pp. 207–213; Sbardellati and Shaw, p. 508; Friedrich, p. 393.
- ↑ Louvish, էջ 135
- ↑ Chaplin, pp. 423–444; Robinson, p. 670.
- ↑ Sheaffer, էջեր 623, 658
- ↑ Chaplin, էջեր 423, 477
- ↑ Robinson, էջ 519
- ↑ Robinson, էջեր 671–675
- ↑ Chaplin, էջ 426
- ↑ Robinson, էջ 520
- ↑ Chaplin, էջ 412
- ↑ Robinson, էջեր 519–520
- ↑ Louvish, p. 304; Sbardellati and Shaw, p. 501.
- ↑ Louvish, pp. 296–297; Robinson, pp. 538–543; Larcher, p. 77.
- ↑ Louvish, pp. 296–297; Sbardellati and Shaw, p. 503.
- ↑ Maland, (1989), էջեր 235–245, 250
- ↑ Maland, (1989), էջ 250
- ↑ Louvish, էջ 297
- ↑ Chaplin, էջ 444
- ↑ Maland, (1989), էջ 251
- ↑ Robinson, pp. 538–539; Friedrich, p. 287.
- ↑ Maland, (1989), էջ 253
- ↑ Maland, (1989), էջեր 221–226, 253–254
- ↑ Larcher, p. 75; Sbardellati and Shaw, p. 506; Louvish, p. xiii.
- ↑ Sbardellati, էջ 152
- ↑ 220,0 220,1 Maland, (1989), էջեր 265–266
- ↑ Norton-Taylor, Richard (2012 թ․ փետրվարի 17). «MI5-ը ՀԴԲ-ի պատվերով լրտեսում է Չարլի Չապլինին, որպեսզի նրան վտարի Միացյալ նահանգներից». The Guardian. London. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ Louvish, pp. xiv, 310; Chaplin, p. 458; Maland (1989), p. 238.
- ↑ Robinson, էջ 544
- ↑ Maland, (1989), էջեր 255–256
- ↑ Friedrich, p. 286; Maland (1989), p. 261.
- ↑ Larcher, p. 80; Sbardellati and Shaw, p. 510; Louvish, p. xiii; Robinson, p. 545.
- ↑ Robinson, էջ 545
- ↑ Maland, (1989), էջեր 256–257
- ↑ Maland (1989), pp. 288–290; Robinson, pp. 551–552; Louvish, p. 312.
- ↑ Maland, (1989), էջ 293
- ↑ Louvish, էջ 317
- ↑ Robinson, էջեր 549–570
- ↑ Robinson, էջ 562
- ↑ Robinson, էջեր 567–568
- ↑ Louvish, էջ 326
- ↑ Robinson, էջ 570
- ↑ 237,0 237,1 237,2 Maland, (1989), էջ 280
- ↑ Maland (1989), pp. 280–287; Sbardellati and Shaw, pp. 520–521.
- ↑ Chaplin, էջ 455
- ↑ Robinson, էջ 573
- ↑ Louvish, էջ 330
- ↑ Maland, (1989), էջեր 295–298, 307–311
- ↑ Maland, (1989), էջ 189
- ↑ Larcher, էջ 89
- ↑ Robinson, էջ 580
- ↑ Dale Bechtel (2002). «Film Legend Found Peace on Lake Geneva». www.swissinfo.ch/eng. Vevey. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
- ↑ Robinson, էջեր 580–581
- ↑ Robinson, էջ 581
- ↑ Robinson, էջեր 584, 674
- ↑ Lynn, pp. 466–467; Robinson, p. 584; Balio, pp. 17–21.
- ↑ Maland (1989), p. 318; Robinson, p. 584.
- ↑ 252,0 252,1 Robinson, էջ 585
- ↑ Louvish, էջեր xiv–xv
- ↑ Louvish, p. 341; Maland (1989), pp. 320–321; Robinson, pp. 588–589; Larcher, pp. 89–90.
- ↑ Robinson, էջեր 587–589
- ↑ Epstein, p. 137; Robinson, p. 587.
- ↑ Lynn, p. 506; Louvish, p. 342; Maland (1989), p. 322.
- ↑ Robinson, էջ 591
- ↑ Louvish, էջ 347
- ↑ Vance, (2003), էջ 329
- ↑ 261,0 261,1 Maland, (1989), էջ 326
- ↑ 262,0 262,1 Robinson, էջեր 594–595
- ↑ Lynn, էջեր 507–508
- ↑ Robinson, էջեր 598–599
- ↑ Lynn, p. 509; Maland (1989), p. 330.
- ↑ Robinson, էջեր 602–605
- ↑ Robinson, pp. 605–607; Lynn, pp. 510–512.
- ↑ 268,0 268,1 Robinson, էջեր 608–609
- ↑ Robinson, էջ 612
- ↑ Robinson, էջ 607
- ↑ Vance, (2003), էջ 330
- ↑ 272,0 272,1 Epstein, էջեր 192–196
- ↑ Lynn, p. 518; Maland (1989), p. 335.
- ↑ 274,0 274,1 Robinson, էջ 619
- ↑ Epstein, էջ 203
- ↑ Robinson, էջեր 620–621
- ↑ 277,0 277,1 Robinson, էջ 621
- ↑ Robinson, էջ 625
- ↑ «Charlie Chaplin Prepares for Return to United States after Two Decades». A&E Television Networks. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ Maland, (1989), էջ 347
- ↑ 281,0 281,1 Robinson, էջեր 623–625
- ↑ Robinson, էջեր 627–628
- ↑ Robinson, էջ 626
- ↑ 284,0 284,1 Robinson, էջեր 626–628
- ↑ Lynn, էջեր 534–536
- ↑ Reynolds, Paul (2002 թ․ հուլիսի 21). «Chaplin Knighthood Blocked». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ Կաղապար:London Gazette
- ↑ «Little Tramp Becomes Sir Charles». New York Daily News. 1975 թ․ մարտի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ 289,0 289,1 Robinson, էջ 629
- ↑ Thomas, David (2002 թ․ դեկտեմբերի 26). «When Chaplin Played Father». The Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ Vance, (2003), էջ 359
- ↑ Chaplin, էջ 287
- ↑ 293,0 293,1 Robinson, էջ 631
- ↑ 294,0 294,1 294,2 Robinson, էջ 632
- ↑ «Yasser Arafat: 10 Other People Who Have Been Exhumed». BBC. 2012 թ․ նոյեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
- ↑ Robinson, էջեր 629–631
- ↑ Robinson, էջ 18
- ↑ Robinson, pp. 71–72; Chaplin, pp. 47–48; Weissman (2009), pp. 82–83, 88.
- ↑ Louvish, էջ 38
- ↑ 300,0 300,1 300,2 Robinson, էջեր 86–87
- ↑ A round-table Chaplin Interview Արխիվացված 28 Օգոստոս 2016 Wayback Machine in 1952, first broadcast on BBC Radio on 15 October 1952. (In Norwegian)
- ↑ Lynn, pp. 99–100; Brownlow, p. 22; Louvish, p. 122.
- ↑ Louvish, էջեր 48–49
- ↑ 304,0 304,1 304,2 Robinson, էջ 606
- ↑ Brownlow, էջ 7
- ↑ 306,0 306,1 Louvish, p. 103; Robinson, p. 168.
- ↑ Robinson, էջեր 173, 197, 310, 489
- ↑ Robinson, էջ 169
- ↑ Louvish, p. 168; Robinson, pp. 166–170, 489–490; Brownlow, p. 187.
- ↑ Louvish, էջ 182
- ↑ Robinson, էջ 460
- ↑ Louvish, էջ 228
- ↑ Robinson, pp. 234–235; Cousins, p. 71.
- ↑ Robinson, pp. 172, 177, 235, 311, 381, 399; Brownlow, pp. 59, 75, 82, 92, 147.
- ↑ Brownlow, էջ 82
- ↑ Robinson, pp. 235, 311, 223; Brownlow, p. 82.
- ↑ Robinson, p. 746; Maland (1989), p. 359.
- ↑ Robinson, p. 201; Brownlow, p. 192.
- ↑ Louvish, էջ 225
- ↑ Brownlow, p. 157; Robinson, pp. 121, 469.
- ↑ Robinson, էջ 600
- ↑ Robinson, pp. 371, 362, 469, 613; Brownlow, pp. 56, 136; Schickel, p. 8.
- ↑ Bloom, p. 101; Brownlow, pp. 59, 98, 138, 154; Robinson, p. 614.
- ↑ Robinson, էջեր 140, 235, 236
- ↑ Maland, (1989), էջ 353
- ↑ «Chaplin's Writing and Directing Collaborators». British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 27-ին.
- ↑ Robinson, էջ 212
- ↑ Brownlow, էջ 30
- ↑ Kemp, էջ 63
- ↑ 330,0 330,1 Mast, էջեր 83–92
- ↑ Kamin, էջեր 6–7
- ↑ Mast, pp. 83–92; Kamin, pp. 33–34.
- ↑ Louvish, էջ 60
- ↑ Robinson, էջ 203
- ↑ 335,0 335,1 Weissman, (2009), էջ 47
- ↑ Dale, էջ 17
- ↑ Robinson, pp. 455, 485; Louvish, p. 138(for quote).
- ↑ Hansmeyer, էջ 4
- ↑ 339,0 339,1 Robinson, էջեր 334–335
- ↑ Dale, pp. 9, 19, 20; Louvish, p. 203.
- ↑ Larcher, էջ 75
- ↑ Louvish, էջ 204
- ↑ Kuriyama, էջ 31
- ↑ Louvish, էջեր 137, 145
- ↑ Robinson, էջ 599
- ↑ Robinson, էջ 456
- ↑ Maland, (1989), էջ 159
- ↑ Larcher, էջեր 62–89
- ↑ 349,0 349,1 349,2 Weissman, (1999), էջեր 439–445
- ↑ Bloom, էջ 107
- ↑ Robinson, էջեր 588–589
- ↑ Mast, էջեր 123–128
- ↑ Louvish, p. 298; Robinson, p. 592.
- ↑ Epstein, pp. 84–85; Mast, pp. 83–92; Louvish, p. 185.
- ↑ Robinson, էջ 565
- ↑ Chaplin, էջ 250
- ↑ Brownlow, p. 91; Louvish, p. 298; Kamin, p. 35.
- ↑ McCaffrey, էջեր 82–95
- ↑ Kamin, էջ 29
- ↑ Robinson, p. 411; Louvish, pp. 17–18.
- ↑ Robinson, էջ 411
- ↑ Vance, (2000), էջ xiii
- ↑ Slowik, էջ 133
- ↑ 364,0 364,1 364,2 Raksin and Berg, էջեր 47–50
- ↑ 365,0 365,1 365,2 365,3 Vance, Jeffrey (4 August 2003). "Chaplin the Composer: An Excerpt from Chaplin: Genius of the Cinema". Variety Special Advertising Supplement, pp. 20–21.
- ↑ Kamin, էջ 198
- ↑ Hennessy, Mike (22 April 1967). "Chaplin's 'Song' Catches Fire in Europe". Billboard, p. 60.
- ↑ Weston, Jay (2012 թ․ ապրիլի 10). «Charlie Chaplin's Limelight at the Academy After 60 Years». The Huffington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 2-ին.
- ↑ 369,0 369,1 Sarris, էջ 139
- ↑ Quittner, Joshua (1998 թ․ հունիսի 8). «TIME 100: Charlie Chaplin». Time Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
- ↑ Hansmeyer, էջ 3
- ↑ Louvish, էջ xvii
- ↑ «Chaplin – First, Last, And Always». Indiewire. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
- ↑ Schickel, էջ 41
- ↑ «Record Price for Chaplin Hat Set». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
- ↑ Cousins, p. 72; Kemp, pp. 8, 22; Gunning, p. 41; Sarris, p. 139; Hansmeyer, p. 3.
- ↑ Schickel, pp. 3–4; Cousins, p. 36; Robinson, pp. 209–211; Kamin, p. xiv.
- ↑ Cousins, էջ 70
- ↑ Schickel, էջեր 7, 13
- ↑ 380,0 380,1 Presented by Paul Merton, directed by Tom Cholmondeley (2006 թ․ հունիսի 1). «Charlie Chaplin». Silent Clowns. British Broadcasting Corporation. BBC Four.
- ↑ Thompson, pp. 398–399; Robinson, p. 321; Louvish, p. 185.
- ↑ Brownlow, էջ 77
- ↑ 383,0 383,1 383,2 Mark Cousins (2011 թ․ սեպտեմբերի 10). «Episode 2». The Story of Film: An Odyssey. Event occurs at 27:51–28:35. Channel 4. More4.
- ↑ Cardullo, էջեր 16, 212
- ↑ «Attenborough Introduction». Charlie Chaplin. British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ Lasica, Tom (1993 թ․ մարտ). «Tarkovsky's Choice». Sight & Sound. British Film Institute. 3 (3). Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 1-ին.
- ↑ Canemaker, էջեր 38, 78
- ↑ Jackson, էջեր 439–444
- ↑ Simmons, էջեր 8–11
- ↑ Mast, էջ 100
- ↑ «The Greatest Films Poll: Critics Top 250 Films». Sight & Sound. British Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
- ↑ «Directors' Top 100 Films». British Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ «The Greatest Films Poll: All Films». Sight & Sound. British Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
- ↑ «AFI's 100 Years ... 100 Movies – 10th Anniversary Edition». American Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ Louvish, p. xvi; Maland, pp. xi, 359, 370.
- ↑ «DVDs, United States». Charlie Chaplin. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. «DVDs, United Kingdom». Charlie Chaplin. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
- ↑ Poullain-Majchrzak, Ania (2016 թ․ ապրիլի 18). «Chaplin's World museum opens its doors in Switzerland». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-05-05-ին. Վերցված է 2018-07-26-ին.
- ↑ «Charlie Chaplins gather in their hundreds to set world record – video». The Guardian. 2017 թ․ ապրիլի 17.
- ↑ «London Film Museum: About Us». London Film Museum. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ 400,0 400,1 Robinson, էջ 677
- ↑ «Welcome to IMAX United Kingdom». IMAX. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ «Charlie Chaplin». Blue Plaque Places. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 20-ին.
- ↑ «Vevey: Les Tours "Chaplin" Ont Été Inaugurées». RTS.ch. 2011 թ․ հոկտեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին. (In French)
- ↑ «Charlie Chaplin». VisitWaterville.ie. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ «The Story». Charlie Chaplin Comedy Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ Schmadel, էջ 305
- ↑ Maland, (1989), էջեր 362–370
- ↑ Kamin, Dan (1989 թ․ ապրիլի 17). «Charlie Chaplin's 100th Birthday Gala a Royal Bash in London». The Pittsburgh Post-Gazette. US. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ 409,0 409,1 «Chaplin's Back in The Big Time». New Sunday Times. 1989 թ․ ապրիլի 16. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ «Ժամանակակից արվեստների թագարան պատվի է առո Չարլզ Չապլինի ներդրումը կինոարվեստի բնագավառում» (PDF). The Museum of Modern Art Press Release. 1989 թ․ մարտ. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
- ↑ «Google Doodles a Video Honouring Charlie Chaplin». CNN-News18. 2011 թ․ ապրիլի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 15-ին.
- ↑ «Charlie Chaplin Stamps». Blogger. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ «Association Chaplin». Association Chaplin. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 13-ին.; «Interview with Kate Guyonvarch». Lisa K. Stein. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 24-ին.
- ↑ «Chaplin Archive». British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.;«Charlie Chaplin Archive». Cineteca Bologna. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Chaplin at the Musée de l'Elysée». Musée de l'Elysée. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 12-ին.
- ↑ «The BFI Charles Chaplin Conference July 2005». Charlie Chaplin. British Film Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Robert Downey, Jr. profile, Finding Your Roots». PBS. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 9-ին.
- ↑ «The Cat's Meow – Cast». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- ↑ «The Scarlett O'Hara War – Cast». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- ↑ «Young Charlie Chaplin Wonderworks». Emmys. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- ↑ «Limelight – The Story of Charlie Chaplin». La Jolla Playhouse. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Chaplin – A Musical». Barrymore Theatre. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Ohjelmisto: Chaplin». Svenska Teatern. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ «Kulkuri». Tampereen Työväen Teatteri. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ Ness, Patrick (2009 թ․ հունիսի 27). «Looking for the Little Tramp». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Jerusalem by Alan Moore review – Midlands metaphysics». Financial Times. 2017 թ․ հունվարի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- ↑ «Comic Genius Chaplin is Knighted». BBC. 1975 թ․ մարտի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ Robinson, էջ 610
- ↑ «Tribute to Charlie Chaplin». Festival de Cannes. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ Robinson, էջեր 625–626
- ↑ E. Segal, Martin (2012 թ․ մարտի 30). «40 Years Ago – The Birth of the Chaplin Award». Lincoln Center Film Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ Williams, էջ 311
- ↑ «The 13th Academy Awards: Nominees and Winners». Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ Hastings, Chris (2009 թ․ ապրիլի 18). «Dawn French and Jennifer Saunders to be honoured by Bafta». Sunday Telegraph. London. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 10-ին.
- ↑ «National Film Registry». Library of Congress. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Չարլի Չապլին․ Տխուր դեմքով կատակերգուն
- Իմ ինքնակենսագրությունը - Չարլզ Չապլին
- Չարլի Չապլինի նամակը իր դստերը
| ||||||||||||||||||||||||
 | Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլի Չապլին» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլի Չապլին» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||||||
- Աուդիո հոդվածներ
- Ապրիլի 16 ծնունդներ
- 1889 ծնունդներ
- Դեկտեմբերի 25 մահեր
- 1977 մահեր
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի կոմանդորներ
- Օսկարակիրներ
- Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիայի անդամներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Դերասաններ այբբենական կարգով
- Չառլի Չապլինի ֆիլմեր
- Անգլիացի կինոդերասաններ
- Անգլիացի ռեժիսորներ
- Չապլին
- Բրիտանացի ռեժիսորներ
- Անգլիացի դերասաններ
- Բրիտանացի դերասաններ
- Համր կինոյի դերասաններ
- Հոլիվուդյան փառքի ծառուղի
- Ամերիկացի կինոռեժիսորներ
- Անգլիացի կինոպրոդյուսերներ
- Ամերիկացի դերասաններ
- Լոնդոն քաղաքում ծնվածներ
- Բրիտանացի կինոպրոդյուսերներ
- Ամերիկացի սցենարիստներ
- Կաթվածից մահացածներ
- BAFTA մրցանակի դափնեկիրներ
- Time-ի վարկածով «Տարվա մարդ» ճանաչվածներ
- Ամերիկացի կատակերգուներ
- Արվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիայի անդամներ
- Բրիտանացի աթեիստներ
- Բրիտանացի սոցիալիստներ
- Բրիտանացի կինոռեժիսորներ
- Բրիտանացի սցենարիստներ
- Անգլիացի երաժիշտներ
- Անգլիացի դիրիժորներ
- Անգլիացի կոմպոզիտորներ
- Անգլիացի գրողներ
- Անձինք նամականիշերի վրա
- 20-րդ դարի անգլիացի տղամարդ դերասաններ
- Անգլիացի տղամարդ կինոդերասաններ