Միքայել Արուտչյան

Միքայել Արուտչյան
Ծնվել է	հուլիսի 6 (18), 1897
Ծննդավայր	Շուշի, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 9, 1961 (63 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Կոլարոսսիի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ և բեմանկարիչ
Պարգևներ	; և
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Միքայել Ավետի Արուտչյան (հուլիսի 6 (18), 1897^[1]^[2], Շուշի, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[3]^[1]^[2] - հունիսի 9, 1961(1961-06-09)^[3]^[1]^[2], Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ^[3]^[1]^[2]), հայ բեմադրող-նկարիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ (1958)։ Հայ խորհրդային բեմանկարչության հիմնադիրներից։

ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ Սերգեյ Արուտչյանի եղբայրն է։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1916 թվականին ավարտել է Բաքվի արական գիմնազիան, 1919 թվականին՝ Սարատովի բարձրագույն գեղարվեստատեխնիկական արվեստանոցները։ Առաջին բեմական ձևավորումը կատարել է 1919 թվականին Սարատովի թատրոնում («Փաստաբան Պատլեն»)։ 1919–1920 թթ.-ին ծառայել է Հայկ Բժշկյանի (Գայ) հեծյալ կորպուսում։ Արուտչյանը 1921–1923 թթ.-ին սովորել է Բեռլինի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում, 1924– 1925 թթ.-ին՝ Փարիզի Կոլառոսսի ակադեմիայում։ 1925 թվականին տեղափոխվել է Երևան։ 1927-1929 թթ.-ին տնօրինել է Արմենկինոյի նկարչական բաժինը^[4]։ Արուտչյանը 1928-1939 թթ. եղել է Երևանի Գաբրիել Սունդուկյանի անվան, 1939-1949 թթ.՝ Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնների գլխավոր նկարիչը։ Արուտչյանը ներկայացումներ է ձևավորել նաև Երևանի, Բաքվի, Թբիլիսիի, Լենինականի (այժմ՝ Գյումրի) թատրոններում։ Միքայել Արուտչյանը շարունակել է Գեորգի Յակուլովի նորարարական ավանդույթները, արմատապես վերափոխել հայ թատրոնի բեմական մշակույթը^[5]։

Միքայել Արուտչյանի աշխատանքներից գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում^[6]։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արուտչյանը ձևավորել է շուրջ 100 ներկայացում, գրքեր, կինոնկարներ, կինոազդագրեր ու կրկեսային ատրակցիոն։

Գրաֆիկական գործեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեորգի Յակուլովի դիմանկարը,
Հակոբ Կոջոյանի դիմանկարը,
Դերենիկ Դեմիրճյանի «Քաջ Նազար», գրքի նկարազարդում,
Միգել Սերվանտեսի «Դոն Կիխոտ», գրքի նկարազարդում,
«Ֆաշիզմի դեմքը» նկարաշարը։

Թատերական ձևավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դմիտրի Ֆուրմանովի «Խռովություն»,
Վաղարշ Վաղարշյանի «Օղակում» (1930 թ)
Մկրտիչ Ջանանի «Շահնամե», (1935 թ)
Գաբրիել Սունդուկյանի «Պեպո»,
Դերենիկ Դեմիրճյանի «Քաջ Նազար» դրամատիկական,
Արմեն Տիգրանյանի «Անուշ»,
Հարո Ստեփանյանի «Լուսաբացին»,
Ջակոմո Պուչչինիի «Տոսկա»,
Հ. Ստեփանյանի «Լուսաբացին» օպերայի բեմադրության էսքիզ (1939 թ., Երևանի օպերայի և բալետի թատրոն)
Արտեմի Այվազյանի «Թափառնիկոս»,
Պյոտր Չայկովսկու «Պիկովայա դամա» օպերային ներկայացումների ձևավորումները։
«Բեկում»
«Խռովություն»
«Զրահագնացք 14-69» (1928 թ)
«Հրե կամուրջ» (1929 թ)
«Կացնի պոեմ» (1931 թ)
«Ալմաստ» (1933 թ)
«Ֆիգարո»
«Ամպրոպ» (1935 թ)
«Արսեն» (1937 թ)
«Մեծապատիվ մուրացկաններ» (1934 թ)
«Օթելլո» (1940 թ)

Կինոձևավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արուտչյանը Հայֆիլմում նկարահանված մի շարք ֆիլմերի բեմադրող-նկարիչն է։

«Խասփուշ», 1927 թ.,
«Զամալլու», 1928 թ.,
«Պեպո», 1935 թ.,
«Դավիթ Բեկ», 1943 թ.,
«Հյուսիսային ծիածան», 1960 թ.։

Կինոազդագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարե, 1926 թ.^[4]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Арутчян Михаил Аветович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^4,0 ^4,1 Գալստյան, Վիգեն (2006). Հայկական կինոազդագիր. մոռացված արվեստ. Երևան: Արտ Ֆիլմ ՍՊԸ. ISBN 99941-2-043-3.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
↑ Միքայել Արուտչյանի ստեղծագործությունները Հայաստանի ազգային պատկերասրահում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 152)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_1b6028f0d8296c44-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[_6098747c414a4961-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Арутчян Михаил Аветович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[:0-4] 4,0 ^4,1 Գալստյան, Վիգեն (2006). Հայկական կինոազդագիր. մոռացված արվեստ. Երևան: Արտ Ֆիլմ ՍՊԸ. ISBN 99941-2-043-3.

[5] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

[6] Միքայել Արուտչյանի ստեղծագործությունները Հայաստանի ազգային պատկերասրահում

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]