Հուլիոս Նեպոս

Հուլիոս Նեպոս
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Դավանանք	քրիստոնեություն
Ծննդյան օր	430
Ծննդավայր	Դալմաթիա, Խորվաթիա
Վախճանի օր	մայիսի 9, 480
Վախճանի վայր	Սպլիտ
Քաղաքացիություն	Հին Հռոմ
Հայր	Nepotianus?
Ամուսին	wife of Julius Nepos?

Հուլիոս Նեպոս (լատին․՝ Iulius Nepos, 430, Դալմաթիա, Խորվաթիա - մայիսի 9, 480, Սպլիտ), կամ պարզապես Նեպոս` Արևմտյան հռոմեական կայսր, իշխել է 474 թվականի հունիսի 24-ից մինչև 475 թվականի օգոստոսի 28-ը։ Իտալիայում իշխանությունը կորցնելուց հետո Նեպոսը նահանջել է իր հայրենի Դալմաթիա նահանգ։ Այդտեղից նա պահպանել է իր հավակնությունը արևմտյան կայսերական տիտղոսի նկատմամբ՝ ստանալով հավանություն Արևելյան Հռոմեական կայսրությունից մինչև իր սպանությունը՝ 480 թվականը։ Թեև Նեպոսի իրավահաջորդը Իտալիայում՝ Հռոմուլուս Օգոստուլոսը (475–476 թվականներ), ավանդաբար համարվում է Արևմտյան հռոմեական վերջին կայսրը, որոշ պատմաբանների կողմից Նեպոսը համարվում է Արևմուտքի իսկական վերջին կայսրը՝ լինելով այդ պաշտոնի վերջին լայնորեն ճանաչված հավակնորդը։

Ծնունդով Դալմաթիայից Նեպոսը սկսել է իր կարիերան որպես գավառի կիսաինքնավար կառավարիչ՝ հաջորդելով իր հորեղբոր Մարցելինոսին՝ որը հայտնի հրամանատար էր և համարվում էր Դալմաթիայի magister militum կամ «զորքերի վարպետ»։ Փորձելով ամրապնդել իր իշխանությունն արևմուտքում, Լևոն I-ը (457–474 թվականներ) նշանակել է Անթեմիոսին (467–472 թվականներ) արևմուտքի կայսր և նրա իրավահաջորդ Օլիբրիոսին (472 թվական)։ 473 թվականի դեկտեմբերին Լեոնը Նեպոսին տվել է բանակի հրամանատարությունը՝ ներխուժելու Իտալիա և հեռացնելու Գլիցերիոս (473-274 թվականներ) կայսրին, ով թագադրվել էր Բուրգունդիայի զորավար Գյունդոբադի կողմից։ Լևոնի իրավահաջորդ Զենոնի աջակցությամբ Նեպոսը 474 թվականի գարնանը մեկնել է Իտալիա և իր բանակով հասել Պորտուս՝ Հռոմին մոտ։ Նեպոսը արագորեն գահընկեց է արել Գլիցերիոսին և 474 թվականի հունիսի 24-ին նա թագադրվեց Հռոմում որպես արևմտյան կայսր։ Մինչ Կառլոս Մեծը իններորդ դարում նա վերջին կայսրն էր, ով թագադրվեց քաղաքում։ Հայտնի չէ, արդյոք Զենոնը Նեպոսին նախատեսում էր նշանակել որպես արևմտյան կայսր ներխուժման սկզբում, բայց շուտով նրան ճանաչեց որպես արևմտյան օրինական կառավարիչ։

Նեպոսը փորձեց, բայց հիմնականում ապարդյուն, վերականգնել Արևմտյան հռոմեական կայսրության իշխանությունն ու արժանապատվությունը։ Հնարավոր է, որ նա կանխեց վեստգոթերի հարձակումը Իտալիայի վրա և կարողացավ ևս մեկ անգամ բուրգունդացիների հետ դաշնակցել։ Նեպոսի ջանքերի մեծ մասն ուղղված էր Գալլիայում կայսերական տիրապետության և գերիշխանության վերականգնմանը, բայց Արևմտյան կայսրությունն այլևս չէր կարողանում հավաքել այն ուժը, որն անհրաժեշտ էր՝ դադարեցնելու վեստգոթերի առաջխաղացումը տարածքում։ Գալիայում վեստգոթերին հաղթելու ձախողումը և Կոստանդնուպոլսում Զենոնի կարճատև տապալումը Վասիլիսկոսի կողմից թուլացրել են Նեպոսի առանց այդ էլ երերուն դիրքերը Իտալիայում։ 475 թվականին Նեպոսի նորանշանակ զորահրամանատար Օրեստեսը ապստամբել և արշավել է դեպի Արևմտյան կայսրության մայրաքաղաք Ռավեննա։ Չկարողանալով գործ ունենալ Օրեստեսի ուժերի հետ՝ Նեպոսը փախել է Դալմաթիա և երկու ամիս անց Օրեստեսը կայսր հռչակել իր երիտասարդ որդուն՝ Հռոմուլոս Օգոստուլոսին։

Նեպոսը երբեք չի հրաժարվել Արևմտյան կայսրությունից, չնայած նա այլևս չէր ղեկավարում Իտալիան, և Արևելյան կայսրությունը դեռ ճանաչում էր նրան որպես օրինական Արևմտյան կայսր։ 476 թվականին բարբարոս զորավար Օդոակրը գահընկեց է արել Ռոմուլոս Օգոստուլոսին և դարձել է Իտալիայի առաջին թագավորը։ Նեպոսը բազմիցս խնդրել է Զենոնին, ով մինչ այդ հաղթել էր Վասիլիսկուսին, օգնություն խնդրել Իտալիայի նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու համար, թեև ձեռք է բերել միայն Օդոակրի երախտագիտությունը, ով մետաղադրամներ էր հատում Նեպոսի անունով, բայց հիմնականում անտեսում էր նրան։ Նեպոսը սպանվել է 480 թվականին իր երկու գեներալների՝ Օվիդայի և Վիատորի կողմից, հավանաբար Դիոկղետիանոսի պալատում, երբ նա կազմակերպում էր Իտալիան հետ գրավելու իր արշավախումբը։

Նախապատմություն

Աշխարհաքաղաքական պայմաններ

Հիմնական հոդված՝ Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում

Արևելյան (նարնջագույն) և Արևմտյան (կանաչ) Հռոմեական կայսրությունները 476 թվականին

Գաղափարը, որ Հռոմեական կայսրությունը չափազանց մեծացել է, որպեսզի արդյունավետորեն կառավարվի մեկ կայսրի կողմից, և այն ավելի պատշաճ կերպով կառավարվում է երկու համիշխանական կայսրերի կողմից, հաստատվել է Դիոկղետիանոս կայսրի ժամանակներում ( 284–305 թվականներ) 3-րդ դարի վերջում։ 4-րդ դարի մի շարք բաժանումներից հետո կայսրությունը վերջնականապես բաժանվեց կայսերական կառավարման արևմտյան և արևելյան տիրույթների՝ 395 թվականին Թեոդոսիոս I կայսրի (379–395 թվականներ) մահով։ Թեև ժամանակակից պատմաբանները սովորաբար օգտագործում են Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն և Արևելյան Հռոմեական կայսրություն տերմինները նոր քաղաքական իրավիճակը նկարագրելու համար, իրենք՝ հռոմեացիները, երբեք չեն համարել, որ կայսրությունը պաշտոնապես բաժանված է, դեռևս այն դիտարկելով որպես մեկ միավոր, թեև ամենից հաճախ ունենում են երկու կառավարիչներ, քան մեկ։ Արևմտյան Հռոմեական կայսրությունը ավելի գյուղական էր, քան արևելքը, ավելի քիչ մարդով և ավելի քիչ կայուն տնտեսությամբ։ 5-րդ դարի ընթացքում այն ​​անցել է անկման և գերմանական բարբարոսների բնակավայրերի ու արշավանքների աճի դժվարին ժամանակաշրջան։ 410 թվականին վեստգոթերը Ալարիկ I-ի գլխավորությամբ կողոպտեցին Հռոմը. 455 թվականին Թեոդոսյան դինաստիայի վերջին արևմտյան կայսրը՝ Վալենտինիանոս III-ը (425–455 թվականներ), գահընկեց արվեց և սպանվեց։ Նույն թվականին Հռոմը կրկին կողոպտվեց, այս անգամ Վանդալների կողմից Գայսերիկի գլխավորությամբ, որոնք գերեցին Վալենտինիանոսի այրին՝ Լիկինիա Եվդոքսիային և նրա երկու դուստրերին՝ Եվդոկիային և Պլասիդիային։ Արևմտյան հռոմեական բանակն աստիճանաբար ավելի ու ավելի էր ապավինում բարբարոս վարձկաններին։ Վալենտինյանի սպանությունից հետո ամենահզոր բարբարոս գեներալները, ինչպիսին էր Ռիցիմերը, դարձան քաղաքականապես գերիշխող՝ կառավարելով որպես խամաճիկ կայսրեր։ Վալենտինիանոսի մահվան և Հուլիոս Նեպոսի գահակալության միջև ընկած ժամանակահատվածում ( քսան տարուց պակաս ժամանակաշրջան), յոթ տարբեր կայսրեր կառավարում էին արևմուտքը և արդյունավետ կայսերական հսկողություն էր իրականացվում միայն Իտալիայում, Ռաետիայում և Գալլիայի որոշ շրջաններում։

Ծագում և ընտանիք

Արևելյան կայսր Լև I-ի (457–474 թվականներ) կիսանդրին, ով Նեպոսինտրամադրեց այն բանակը, որով նա վերցրել էր Իտալիան, և որը, հնարավոր է, Նեպոսի կնոջ հորեղբայրն էր։

Հուլիոս Նեպոսը բնիկ հռոմեական Դալմաթիա նահանգից էր։ Դալմաթիան, թեև քաղաքական, տնտեսական և աշխարհագրորեն ուղղված էր դեպի Արևմտյան Հռոմեական կայսրությունը, պաշտոնապես գտնվում էր Արևելյան Հռոմեական կայսրության իշխանության ներքո 437 թվականից, երբ արևմտյան կայսր Վալենտինիան III-ը այն զիջեց։ Գործնականում նահանգը որոշակիորեն անկախ էր։ Նեպոսը զորավար Նեպոտիանոսի (մահ. 465) որդին էր, ով ծառայում էր արևմտյան կայսր Մաջորիանոսի օրոք (457-461 թվականներ)։ Նեպոսը հավանաբար Դալմաթիայում հայտնի հռոմեական ընտանիքի անդամ էր։ Դա հաստատվում էմոտավորապես ժամանակակից չորս անհատների հուշագրություններով։

Մարցելինուսը՝ Նեպոսի հորեղբայրը, հայտնի ուշ հռոմեացի գեներալ էր, ով բազմաթիվ արշավանքներում կռվում էր վանդալների դեմ և մեծ դեր ունեցավ Սարդինիան վերահսկողության տակ առնելու վանդալների կարճատև փորձերը խափանելու գործում։ 461 թվականին, Ռիկիմերի կողմից կայսր Մաջորիանոսի սպանությունից հետո, Մարցելինուսը, ըստ երևույթին, ծրագրել էր ներխուժել Իտալիա՝ Ռիցիմերի խամաճիկ կայսր Լիբիուս Սևերուսին (461–465 թվականներ) գահընկեց անելու համար, սակայն արևելյան կայսր Լեո I-ը նրան հետ կանգնեցրեց այս գործողությունից։ Նեպոսն ամուսնացել է հռոմեացի ազնվականուհու հետ, որի անունը չի նշվում, բայց ազգակից էր արևելյան կայսրուհի Վերինայի հետ, որը հավանաբար Լեո I-ի զարմուհուն էր։

Մահվան պահին Մարցելինուսը Դալմաթիայում կիսաինքնավար կառավարիչ էր, և նրա մահից հետո նրա եղբորորդին ժառանգեց այդ պաշտոնը։ Նեպոսի մասին առաջին անգամ վկայվել է 473 թվականի հունիսի 1-ին երբ նա նկարագրվում էր որպես Դալմաթիայի ռազմական հրամանատար, թեև հնարավոր է, որ նա այդ կոչումը կրել է Մարցելինոսի մահից ի վեր։

Նշանակում

Արևմտյան կայսր Անթեմիուսի (467–472 թվականներ), ինչպես նաև նրա իրավահաջորդ Օլիբրիոսի (472) մահից հետո, ով չէր ճանաչվել արևելքում, Լևոն I-ը՝ միակ հռոմեական կայսրն էր, ով պնդում էր, որ ինքն ուներ իրավունք ընտրել նոր արևմտյան կայսրին։ Սկզբում Լևոնև չօգտագործեց այս իրավունքը, գուցե այն պատճառով, որ նա չուներ համապատասխան թեկնածուներ կամ Անթեմիուսի դաժան վախճանի պատճառով, ով նախկինում նշանակվել էր Լևոն I-ի կողմից։ 473 թվականի մարտին Բուրգունդիայի թագավոր Գյունդոբադը՝ Ռիցիմերի եղբորորդին, արևմտյան կայսր նշանակեց Գլիցերիուսին (պալատի պահակախմբի հրամանատար) ։ Սրանից զայրացած՝ Լևոնը Նեպոսին նշանակեց բանակի հրամանատար՝ հարձակվելու Իտալիայի վրա և գահընկեց անելու Գլիցերիոսին։ Թե ինչու Լևոնը այդքան երկար սպասեց Նեպոսին նշանակելու համար, հայտնի չէ, բայց քանի որ այդ ժամանակ ձմեռ էր նշանակում էր, որ Նեպոսը մի քանի ամիս չէր կարող գործողություններ ձեռնարկել Գլիցերիուսի դեմ։ Նեպոսին նշանակելով արշավանքը գլխավորելու համար՝ Լևոնը ոչ միայն ձգտում էր հաստատել իր իշխանությունը արևմուտքում, այլ, հավանաբար, նաև հույս ուներ ազատել իրեն արևելքում հնարավոր հակառակորդից։ Այն բանից հետո, երբ Կոստանդնուպոլսում քաղաքական իրավիճակը բավական կայունացավ 474 թվականի հունվարի 18-ին Լևոն I-ի մահից հետո, Նեպոսը 474 թվականի գարնանը մեկնեց Իտալիա՝ նոր արևելյան կայսր Զենոնի աջակցությամբ։

Կառավարում

Կայսրը Իտալիայում (474–475 թվականներ)

Նեպոսի Սոլիդուսը հատվել է Արլում՝ հարավային Գալիայում

Նեպոսը և իր բանակը թողեցին Կոստանդնուպոլիսը և հասան Պորտուս որտեղ նա անմիջապես հռչակվեց Կեսար Օգոստոսի (կայսրի) աստիճանին նախորդող ընթացակարգով։ Հունիսի 24-ին գահընկեց անելով Գլիցերիուսին, Նեպոսը հռչակվեց Հռոմի արևմտյան Օգոստոս։ Նա այդպիսով իրականացրեց ճշգրիտ հարձակում դեպի Իտալիա, որը մի քանի տարի առաջ կազմակերպել էր իր հորեղբայր Մարցելինոսը: Նեպոսը վերջին կայսրն էր, որը թագադրվեց Հռոմում մինչև Կարլոս Մեծի թագադրումը 800 թվականին։ Գլիցերիուսը ոչ մի դիմադրություն չցուցաբերեց Նեպոսի դեմ և նրա կյանքը խնայվեց. նա օծվեց որպես Սալոնայի եպիսկոպոս ՝ Դալմաթիայի գավառական կենտրոնի։ արզ չէ, թե արդյոք Նեպոսի կայսր դառնալը Զենոնի պլանն էր, բայց ամեն դեպքում, Զենոնն արագորեն ճանաչեց նրան որպես արևմտյան օրինական կայսր։ Նրա իշխանությունը ընդունվեց նաև Հռոմի սենատի և Իտալիայի ժողովրդի կողմից։

Նեպոսի կառավարման մասին քիչ գրառումներ են պահպանվել, և քիչ բան է հայտնի նրա գործունեության մասին։ Հայտնի է, որ նա մետաղադրամներ է թողարկել ամբողջ Իտալիայում, օրինակ՝ Հռոմում, Ռավեննայում և Միլանում։ Նրա անունով հյուսիսային Գալիայում հատված մետաղադրամները ցույց են տալիս, որ նրա իշխանությունն ընդունվել է հռոմեացի զորավար Սյագրիոսի կողմից, ով կառավարում էր այնտեղ իր քիչ թե շատ ինքնավար գավառը։ Նեպոսը նաև թողարկել է Զենոնի և նրա կրտսեր գործընկեր Լեո II-ի խորհրդանշական մետաղադրամները՝ մատնանշելով նրա սերտ կապերն ու երախտագիտությունը արևելյան արքունիքի նկատմամբ։

Solidus of Nepos minted in Rome.

Նեպոսը աշխատել է կայսերական հեղինակությունը վերականգնելու համար։ Նրա սկզբնական ջանքերի շնորհիվ Իտալիայի վրա վեստգոթերի հարձակումը, ըստ երևույթին, հետ է մղվել, և բուրգունդացիները կրկին դարձել են ֆեդերատիների (կայսրության բարբարոս դաշնակիցներ)։ Երևում է, որ Նեպոսն իր ջանքերը հիմնականում ուղղել է Գալիայում կայսերական իշխանությունը վերականգնելու և ամրապնդելու փորձերին։ Գալիայում կայսերական մնացած տարածքները այդ ժամանակ ներխուժում էր վեստգոթերի թագավոր Էվրիկը, որը հույս ուներ հսկողության տակ առնել Ակվիտանիա Պրիմա գավառը։ TՍպառնալիքի դեմ պայքարելու համար Նեպոսը նշանակեց Էկդիկիոսին՝ նախկին արևմտյան կայսր Ավիտուսի որդուն (455–456 թվականներ) որպես հայրապետ և մագիստրոս: Համաձայն ժամանակակից գալո-հռոմեական հեղինակների, օրինակ՝ Սիդոնիուս Ապոլինարիսի, պահպանված գրությունների, Նեպոսի գահակալությունը ոգևորությամբ ընդունվեց Գալիայում մնացած կայսերական տարածքներում։ 474 թվականին Էկդիկիոսը կարողացավ ճեղքել վեստգոթական Արլի պաշարումը։ Այնուամենայնիվ, նրա հաջողությունը 475 թվականին սահմանափակ էր, քանի որ բավարար ռազմական ռեսուրսներ չկային հաղթանակի համար։ Նույնիսկ այն բանից հետո, երբ Էկդիկիուսը ապացուցեց, որ անկարող էր հաղթել վեստգոթերին, կայսերական ներխուժման սպառնալիքը Եվրիկին ստիպեց բանակցել Նեպոսի հետ։ 475 թվականի գարնանը Նեպոսը որպես իր դեսպաններ ուղարկեց Եվրիկի մոտ մի խումբ հռոմեական եպիսկոպոսների, որոնց թվում էր Եպիփանիոս Պավիայիցին, ով նախկինում խաղաղություն էր հաստատել Ռիկիմերի և Անթեմիոս կայսեր միջև։ Թեև Եպիփանիոսը և նրա պատվիրակությունը, ըստ երևույթին, հասան խաղաղության, երկրորդ պատվիրակությունը, որը բաղկացած էր եպիսկոպոսներ Լեոնտիոս Արլացուց, Փավստոս Ռիեզից, Գրեկոս Մարսելացուց և Բասիլիոս Էքսացուց ուղարկվեց ավելի ուշ՝ 475 թվականին խաղաղության պայմանագրի համար։ Գալիայի հռոմեացիները, ներառյալ Սիդոնիուս Ապոլինարիսը, ցնցված էին, երբ իմացան, որ որ Օվերնի շրջանը հանձնվել է վեստգոթերին՝ նրանց փոխարեն թողնելով Գալիայում դեռևս կայսերական տիրապետության տակ գտնվող մնացած մասը՝ որպես խաղաղության բանակցությունների մի մաս։ Նեպոսի դիրքը, որն ի սկզբանե անկայուն էր Իտալիայում, թուլացավ վեստգոթերի դեմ անհաջող կռվելուց հետո, ինչպես նաև 475 թվականի սկզբին Կոստանդնուպոլսում Զենոնի տապալումից հետո։

Իր արտաքին քաղաքականության մեջ Նեպոսը ստիպված էր գործ ունենալ նաև Հյուսիսային Աֆրիկայում կառավարող վանդալների և Միջերկրական ծոՎԻ ծովահենների նորացված ու ավելացված հարձակումների հետ։ Արևմտյան կայսրության թույլ դիրքի պատճառով Նեպոսը ստիպված եղավ ճանաչել վանդալների իշխանությունը Աֆրիկայում և ամբողջ Միջերկրական ծովի տարածքների վրա, ինչպիսիք են Սարդինիա և Կորսիկա կղզիները, Բալեարյան կղզիները և Սիցիլիայի մի մասը։

Նեպոսի ջանքերը Գալիայում ձախողվելուց հետո նա պաշտոնանկ արեց Էկդիկիոսին և նրան փոխարինեց զինվորական մագիստրոսի պաշտոնում Օրեստեսը՝ նշանավոր սպա, ով ժամանակին ծառայել էր որպես նոտար (քարտուղար) Հունական թագավոր Ատթիլայի մոտ։ Նեպոսը Օրեստեսին հանձնարարեց ղեկավարել երկրորդ բանակը՝ հարավային Գալիայում վեստգոթերի և ապստամբ բուրգունդների դեմ կռվելու համար։ Օրեստեսի բանակը ներառում էր բազմաթիվ դաշնային զորքեր, ովքեր վրդովված էին կայսրից, քանի որ վերջինս մերժել էր հողեր տրամադրելու նրանց խնդրանքը։ Օրեստեսը արհամարհեց Նեպոսի հրամանները և այս բանակի աջակցությամբ արշավեց արևմտյան կայսրության մայրաքաղաք Ռավեննայի դեմ։ Նեպոսը, փորձելով ամեն ինչ վերահսկողության տակ պահել, Էկդիկիոսին հետ կանչեց Գալիայից, բայց նա չկարողացավ ժամանակին հասնել։ Իտալիան ընդամենը 14 ամիս կառավարելուց հետո Նեպոսը 475 թվականի օգոստոսի 28-ին փախավ Ադրիատիկ ծովով դեպի Սալոնա Դալմաթիայում, երբ Օրեստեսն իր բանակով մտավ Ռավեննա։ Հոկտեմբերի 31-ին Օրեստեսը կայսր հռչակեց իր երիտասարդ որդուն՝ Ռոմուլոս Օգոստուլոսին։

Աքսոր Դալմաթիայում (475–480 թվականներ)

Նեպոսի տիրույթի մոտավոր տարածությունը Դալմաթիայում 476 թվականին, հարևան պետությունների հետ

Պատմական փաստաթղթերի սակավության պատճառով քիչ բան է հայտնի Նեպոսի վերջնական գործողությունների մասին Դալմաթիայում։ Նեպոսը երբեք չհրաժարվեց Արևմտյան կայսրության նկատմամբ իր հավակնությունից և շարունակեց ճանաչվել արևելքում՝ Ռոմուլոս Օգոստուլոսի փոխարեն։ Աքսորի ողջ ընթացքում Նեպոսը հույս ուներ վերականգնել Իտալիայի վերահսկողությունը։ 476 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Ռոմուլուս Օգոստուլոսը գահընկեց արվեց բարբարոս զորավար Օդոակրի կողմից, որը դարձավ Իտալիայի առաջին թագավորը։ Առանց կայսերական այլ ժառանգների՝ Օդոակրը կառավարեց արևմուտքում առանց ուրիշների՝ ուղարկելով Զենոնին Ռոմուլուսի արևմտյան կայսերական ռեգալիան և հավատարմության երդում տվեց նրան։ Օդոակրը համարեց, որ Հռոմեական կայսրությունն այս պահից սկսած պահանջում է միայն մեկ կայսր, որը իշխում է Կոստանդնուպոլսից։ Միևնույն ժամանակ Նեպոսի դեսպանությունը ժամանեց Կոստանդնուպոլիս՝ շնորհավորելով Զենոնին Վազիլիսկոսից Կոստանդնուպոլիսը վերադարձնելու կապակցությամբ և խնդրելով նրա օգնությունը՝ Նեպոսին Իտալիայում իշխանության վերադարձնելու համար։ Զենոնը պատասխանեց Օդոակրի՝ հռոմեական Սենատի անդամների ուղարկած դեսպաններին, որ նրանք սպանել են արևելքից աջակցող մեկ կայսրին (Անթեմիուսին) և մյուսին (Նեպոսին) դուրս քշել, և որ նրանք լավ կանեն Նեպոսին ընդունեն որպես իրենց կառավարիչ։ Բացի այդ, Զենոնն ասաց, որ Օդոակերը ավելի լավ կլիներ, եթե ստանար հայրապետի պաշտոնը, որը նա խնդրել էր, ոչ թե Զենոնից, այլ Նեպոսից՝ արևմտյան օրինական տիրակալից, թեև Զենոնը խոստացել էր տալ այդ կոչումը, նույնիսկ եթե Նեպոսը հրաժարվեր։ Զենոնը նաև խնդրեց Օդոակերին ընդունել Նեպոսի վերադարձը Իտալիայի գահին։ Նեպոսը շարունակում էր ճանաչվել որպես արևմտյան կայսր և իր իշխանության վերականգնման համար պաշտոնական աջակցություն ստացավ արքունիքի երկու հզոր դեմքերից՝ Զենոնից և Վերինայից, բայց նրան երբեք գումար կամ ռազմական ուժ չտրվեց Իտալիայում իշխանությունը վերականգնելու համար։

Դիոկղետիանոսի պալատը, հավանաբար Հուլիոս Նեպոսի նստավայրը Դալմաթիայում նրա անվանական կառավարման ընթացքում

Օդոակերը միայն ձևականորեն ընդունեց Նեպոսի իշխանությունը՝ վերսկսելով Նեպոսի անունով ոսկիների արտադրությունը իտալական դրամահատարաններում, բայց ոչ մի լուրջ քայլ չձեռնարկեց իր գահը վերականգնելու համար։ Նեպոսի և Զենոնի մետաղադրամները հատվել են Իտալիայում, և Օդոակերը, հավանաբար, Նեպոսին թոշակ է տրամադրել, սակայն գործնականում անտեսել է նրան։ 477 կամ 478 թվականներին Նեպոսը կրկին խնդրեց Զենոնին օգնել նրան հետ վերցնել Իտալիան։ Բացի այդ, 477 թվականին հարավային Գալիայի կայսերական տարածքներից մի քանիսը ապստամբություն բարձրացրին Օդոակերի դեմ՝ ամենայն հավանականությամբ Նեպոսի վերադարձի համար պայքարելու մտադրությամբ։ Զենոնը դեսպանատներ ստացավ ինչպես Օդոակրից, այնպես էլ Գալիայից, բայց ստիպված եղավ աջակցել Օդոակրին, հաշվի առնելով, որ Գալիայի ապստամբներին աջակցելը կնշանակեր պատերազմ հայտարարել Օդոակրին, ինչը Զենոնը պատրաստ չէր անել։

Նեպոսի հույսերը հավանաբար արթնացան 479 թվականին, երբ օստրոգոթների տիրակալ Թեոդորիկը խոստացավ տրամադրել իր ուժերը Նեպոսին պաշտպանելու համար։ 480թ. մայիսի 9-ին Նեպոսը սպանվեց Սալոնային մոտ գտնվող իր տանը, հավանաբար նույն վայրում, որտեղ Դիոկղետիանոսի պալատն էր նրա շքախմբի անդամների՝ կոմս Օվիդայի և Վիատորի կողմից։ Նախկին կայսր Գլիցերիոսը, որին Նեպոսը հեռացրեց իշխանությունից, կարող էր լինել սպանության հրահրողը կամ մեկ այլ կարևոր դերակատար։ Ենթադրվում է, որ եթե սպանության հեղինակը Գլիցերիոսը չէր, դա ակրող էին լինել նրա կողմնակիցները, քանի որ Նեպոսը 480 թվականին ակտիվորեն պատրաստվում էր ռազմական ճանապարհով վերականգնել իր իշխանությունը Իտայիայում, ինչը նրա կողմնակիցները համարում էին արկածախնդրություն։ Թեև ժամանակի մատենագիրները գրել են Նեպոսի դաժան և անսպասելի մահվան մասին, դրան քիչ ուշադրություն է դարձվել, և նրա մարդասպանների դեմ գործողություններ չեն ձեռնարկվել բավականին երկար ժամանակ։ Միայն 481 թվականի կամ 482 թվականի վերջին Օդոակրը ներխուժեց Դալմաթիա և մահապատժի ենթարկեց Օվիդային, ով դարձել էր գավառի տիրակալը՝ Նեպոսի սպանությունը որպես պատրվակ օգտագործելով գավառը իր վերահսկողության տակ պահելու համար։ Արևելյան կայսրությունը ոչ մի փորձ չարեց նրան կանգնեցնել։ Նեպոսի մահից հետո Օդոակերը ճանաչեց Զենոնին որպես իր նոր սյուզերեն (գերադաս), իսկ Զենոնը չնշանակեց նոր արևմտյան կայսր՝ դառնալով ողջ կայսրության առաջին միակ հռոմեական կայսրը 395 թվականին Թեոդոսիոս I-ի մահից հետո։

ժառանգություն

Ռոմուլուս Օգոստուլոսը՝ Նեպոսի իրավահաջորդը Իտալիայում, համարվում է որպես Արևմտյան Հռոմի վերջին կայսրը չնայած մի քանի պատմաբաններ պնդում են, որ այս կոչումը ավելի ճիշտ կլիներ տալ Նեպոսին քանի որ նա ղեկավարել է Դալմաթիան մինչև իր սպանությունը 480 թվականը՝ կրելով կայսերական տիտղոսը և լիակատար ճանաչումը, թեև չի ստացել լիարժեք ռազմական աջակցություն Արևելյան կայսրությունից։ Ռոմուլոս Օգոստուլոսը, տարօրինակ զուգադիպությամբ անվանվում է ինչպես Հռոմի հիմնադիր Ռոմուլոսի, այնպես էլ նրա առաջին կայսր Օգոստոսի անունով։ Նեպոսը կիսում է նույն զուգադիպությունը, քանի որ նա կիսում է իր առաջին անունը՝ Հուլիոս, Հուլիոս Կեսարի՝ Օգոստոսի որդեգրած հոր և նախորդի՝ որպես հռոմեական պետության ավտորիտար տիրակալի հետ։

80 թվականին Նեպոսի մահվան ժամանակ Արևմտյան Հռոմեական կայսրությունը վերացել էր, և Նեպոսը, հռոմեացի պատմաբան Ռալֆ Վ. Մաթիսենի խոսքերով, դարձել էր «անցանկալի անախրոնիզմ». խոչընդոտ Օդոակրին, ով ցանկանում էր ընդլայնվել Դալմաթիայում։ Չնայած այն կարծիքին, որ նրա մահը ազդարարում էր արևմտյան կայսերական դինաստիայի ավարտը, այն ժամանակ գրեթե չէր ճանաչվում։ Հաջորդ դարում արևելյան հռոմեացի պատմաբաններն այլևս չճանաչեցին Նեպոսի թագավորությունը Դալմաթիայում 475-480 թվականներին։ Արևելքի պատմաբանները՝ Մարցելինոս Կոմեսը, Պրոկոպիոսը և Հորդանանը, բոլորն էլ կարծում էին, որ Ռոմուլուս Օգոստուլոսը Արևմուտքի վերջին կայսրն էր։

Գրականություն

• Arnold, Jonathan J.; Bjornlie, M. Shane; Sessa, Kristina (2016). «Introduction». In Arnold, Jonathan J.; Bjornlie, M. Shane; Sessa, Kristina (eds.). A Companion to Ostrogothic Italy. Leiden: Brill. ISBN 978-9004313767.
• Bury, John Bagnell (1923). History of the Later Roman Empire Vols. I & II. New York: Macmillan & Co., Ltd.
• Bury, John Bagnell (2015) [1889]. A History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene (395 A.D. to 800 A.D.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1316219133.
• Corning, Caitlin (2015). «Early Medieval World». World History, A Short, Visual Introduction. Minneapolis: Fortress Press. ISBN 978-1506402871.
• Cosentino, Salvatore (2015). «Ravenna from Imperial Residence to Episcopal City: Processes of Centrality Across Empires». Journal of the Max Planck Institute for European Legal History. 25 (23): 54–67. doi:10.12946/rg23/054-067.
• Demo, Željko (1988). «The Mint in Salona: Nepos and Ovida (474–481/2)». In Kos, Peter; Demo, Željko (eds.). Studia Numismatica Labacensia Alexandro Jeločnik Oblata. Ljubljana: Narodni muzej.
• Gibbon, Edward (1872) [1788]. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Vol. IV. London: Bell & Daldy.
• Grant, Michael (1985). The Roman Emperors: A Biographical Guide to the Rulers of Imperial Rome 31 BC – AD 476. New York: Scribner's. ISBN 978-0-684-18388-6.
• Gregory, Timothy E. (2010). A History of Byzantium. Chicester: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8471-7.
• Halsall, Guy (2007). Barbarian Migrations and the Roman West, 376–568. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521434911.
• Heather, Peter (2015). «Romulus Augustulus, Roman Emperor, 475–476 CE». Oxford Classical Dictionary. Oxford Research Encyclopedias. doi:10.1093/acrefore/9780199381135.013.5611. ISBN 978-0199381135.
• Herrin, Judith (2019). Ravenna: Capital of Empire, Crucible of Europe. Princeton: Princeton University Press. doi:10.1515/9780691201979. ISBN 978-0691201979. S2CID 239300289.
• Jones, Arnold Hugh Martin; Martindale, J. R.; Morris, John, eds. (1980). The Prospography of the Later Roman Empire: Volume II: AD 395–527. Cambridge University Press. ISBN 978-0521201599.
• Kazhdan, Alexander P. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
• Liebeschuetz, Wolf (2007). «Warlords and Landlords». In Erdkamp, Paul (ed.). A Companion to the Roman Army. Hoboken: Blackwell Publishing. էջեր 477–494. doi:10.1002/9780470996577.ch27. ISBN 978-1405121538.
• Kos, Marjeta Šašel (2008). «The Family of Romulus Augustulus». Antike Lebenswelten : Konstanz, Wandel, Wirkungsmacht : Festschrift für Ingomar Weiler zum 70. Geburtstag. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. OCLC 496844565.
• MacGeorge, Penny (2002). Late Roman Warlords. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-925244-0.
• Mathisen, Ralph W. (1997). «Romulus Augustulus (475–476 A.D.) – Two Views». De Imperatoribus Romanis.
• Mathisen, Ralph W. (1998). «Julius Nepos (19/24 June 474 – [28 August 475] – 25 April/9 May/22 June 480)». De Imperatoribus Romanis.
• McEvoy, Meaghan (2012). «Romulus Augustulus». In Bagnall, Roger S; Brodersen, Kai; Champion, Craige B; Erskine, Andrew; Huebner, Sabine R (eds.). The Encyclopedia of Ancient History. John Wiley & Sons. էջեր wbeah12184. doi:10.1002/9781444338386. hdl:1808/11108. ISBN 978-1444338386.
• Nathan, Geoffrey S. (1997). «Romulus Augustulus (475–476 A.D.) – Two Views». De Imperatoribus Romanis.
• Sandberg, Kaj (2008). «The So-Called Division of the Roman Empire. Notes On A Persistent Theme in Western Historiography». Arctos. 42: 199–213.
• Williams, Stephen; Friell, Gerard (1998). The Rome That Did Not Fall the Phoenix in the East. Routledge. ISBN 978-0203982310.
• Wozniak, Frank E. (1981). «East Rome, Ravenna and Western Illyricum: 454–536 A.D.». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. 30 (3): 351–382. ISSN 0018-2311. JSTOR 4435771.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հուլիոս Նեպոս» հոդվածին։