Հենրիկ Առնոլդ Վերգելան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հենրիկ Առնոլդ Վերգելան
Ծննդյան անունբուկմոլ՝ Henrik Arnold Wergeland
Ծնվել էհունիսի 17, 1808(1808-06-17)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՔրիստիանսանդ, Lister og Mandals amt, Նորվեգիա[4]
Վախճանվել էհուլիսի 12, 1845(1845-07-12)[1][2][3][…] (37 տարեկան)
Վախճանի վայրՔրիստիանիա, Նորվեգիա
ԳերեզմանՔրիստոս Փրկչի տաճարի գերեզմանատուն
Գրական անունSiful Sifadda
Մասնագիտությունբանաստեղծ, պատմաբան, գրող, աստվածաբան, արխիվագետ, լրագրող և դրամատուրգ
Քաղաքացիություն Նորվեգիա
ԿրթությունՕսլոյի համալսարան և Oslo Cathedral School?
ԱնդամակցությունԳիտության և գրականության նորվեգական թագավորական հասարակություն
ԱմուսինAmalie Sofie Bekkevold?[5]
ԶավակներOlaf Knudsen?
 Henrik Wergeland Վիքիպահեստում

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելան (նորվ.՝ Henrik Arnold Wergeland, հունիսի 17, 1808(1808-06-17)[1][2][3][…], Քրիստիանսանդ, Lister og Mandals amt, Նորվեգիա[4] - հուլիսի 12, 1845(1845-07-12)[1][2][3][…], Քրիստիանիա, Նորվեգիա), նորվեգացի գրող, հրապարակախոս, բանաստեղծ, լրագրող, աստվածաբան, դրամատուրգ։ Ղեկավարել է ազգային ռադիկալ կուսակցությունը, որը պայքարում էր Նորվեգիայի մշակութային անկախության համար։ Բանաստեղծուհի Քամիլա Քոլեթի եղբայրն է։

Կենսագրություն և կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելանը ծնվել է 1808 թվականի հունիսի 17-ին Քրիստիանիայում՝ ներկայիս Օսլո մայրաքաղաքում։ Կրթություն ստանալացու հետո հասարակական գործունեություն է սկսում ծավալել։ Կազմակերպել և ձևավորել է ազգային գրադարանը, թողարկել բրոշյուրներ և թերթոններ, հրատարակել «Statsborgeren» 1835—1837 և «For Arbeidsklassen» 1840—1845 թերթերը։

Շվեդիայի թագավորի կողմից թոշակ է ստացել և ղեկավարել տեղի ազգայի արխիվը։ Հետո այդ բարձր պաշտոններից հրաժարվում է և սկսում է գրական գործունեությամբ զբաղվել։

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելանի աշխատասենյակը Աքերսհուսի դղյակում։

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելանն իր լավագույն ստեղծագործությունները թղթին է հանձնում արդեն ծանր հիվանդանալու ժամանակ։ Այդ հիվանդությունը նրան երկար տարիներ գամեց անկողնուն։ Վերգելանը հայտնի դարձավ հատկապես «Ah» 1827, «Irreparabile Tempus» 1828 քաղաքական ֆարսերի լույս ընծայվելուց հետո։ Նա այդ գրքերը ստորագրում էր Siful Sifadda կեղծանունով։

1830 թվականին հայտնվեց նրա «Հանրապետականների աստվածաշունչը» (ժամանակակիցների բնորոշմամբ)։ Սա քնարական դրամա է «Skabelsen, Mennesket og Messias» (Աշխարհստեղծումը, մարդկությունն ու Մեսիան)։ Հենրիկ Վերգելանի ստեղծագործությունները խստորեն քննադատում էր ժամանակի հայտնի բանաստեղծ և գրաքննադատ Վելհավնը։

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելանը մեծ ազդեցություն է թողել Բյոռնստեռնե Բյոռնսոնի և Հենրիկ Իբսենի գրականության վրա։

Նրա անունով է անվանակոչվել Մերկուրի մոլորակի խառնարաններից մեկը։

Հենրիկ Առնոլդ Վերգելանն իր մահկանացուն կնքում է 1845 թվականի հուլիսի 12-ին՝ երեսունյոթ տարեկան հասակում՝ ծանր հիվանդությունից, Քրիստիանիայում։

Ընտիր ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ah! Farce av Siful-Sifadda, 1827.
  • Irreparabile Tempus. Farce med Efterspil af Forfatteren til Farcen Ah!, 1828
  • Sinclars Død, et Sørgespil i tre Acter af Henrik Wergeland, 1828.
  • Phantasmer efter Ravnekrog-Poetens Manuscript 1829.
  • Digte. Første Ring, 1829.
  • Harlequins Virtuos. Farce af Siful Sifadda,1830.
  • Skabelsen, Mennesket og Messias, 1830.
  • «Det befriede Europa» (Opptatt i Digte. Anden Ring), 1831
  • «Erobrerens Sanger» (Opptatt i Digte Anden Ring), 1831
  • «Hvi skrider Menneskeheden saa langsomt frem», 1831
  • «Paa Havet i Storm» (Opptatt i Digte. Anden Ring), 1831
  • Opium. Skuespill i tre Acter (skrevet før 9. nov. 1828), 1831
  • Om Smag og Behag man ikke disputere. Et Somdetbehagereder af Siful Sifadda, 1832
  • Folkeviser. 1832–33.
  • Sifuliner til Studenten Jahn Welhaven. 1832
  • Spaniolen 1833
  • «Ved Afsløringen af Krohgs Støtte den 17de Mai 1833»
  • «Tale til Menneskeligheden i Menneskeheden af Vesle-Brunen». Udgivet af hans Ven Henrik Wergeland, 1833.
  • «Cæsaris», 1833
  • Digte. Anden Ring, ferdigstilt i 1833, men utkom i 1834
  • Norges Historie. Første og anden Del, 1834
  • «Den graa Kappe» (dikt), 1834
  • «Tale ved en Borgerfest i Eidsvoll Til Forfædrenes Minde», 1834
  • Papegøien. Et Fastelavnsriis af Siful Sifadda, 1835
  • Den indiske Cholera. Drama, 1835.
  • «Til Sylvan (En Botaniker)» (dikt), 1835
  • Omrids af Kongeriget Sveriges Historie', 1835
  • De sidste Kloge. Farce af Siful Sifadda, 1835
  • Barnemordersken. Sørgespill i fire akter, 1835
  • Omrids af Kongeriget Norges Historie 1835–36
  • For Menigmand. Et patriotisk Flyveblad begynner å komme, 1836
  • Norge i 1800 og 1836. Syttende Maj-Farce af Siful Sifadda 1836
  • Nogle Ord fra Prækestolen,1836
  • «Pigen paa Anatomikammeret» (dikt), 1837
  • «Jonas Anton Hielm» (dikt), 1837
  • «Den første Sommerfugl» (dikt), 1837
  • Diverse Politiske Fabler, 1837
  • Diverse Figurer, 1837
  • Stockholmsfareren. Av Siful Sifadda, 1837.
  • Stockholmsfareren No. 2. Opera i tre akter av Siful Sifadda, 1837.
  • Campbellerne eller den hjemkomne Søn. Syngestykke i to akter, 1838.
  • Hytten eller Kristian IIdens Afreise fra Norge. National-historisk Drama Drama, 1838
  • «Den første Gang» (dikt) Prolog til Campbellerne, 1838
  • «I det Grønne» (dikt), 1838
  • «Livets Musik» (dikt), (1838), trykt 1839
  • «De to Elskerinder» (dikt), 1838
  • «Damen med Harpen» (dikt), 1838
  • «Svanernes Høstflugt» (dikt), 1838
  • Poesier, kjærlighetsdikt, 1838
  • «Kongens Ankomst» (dikt), skrevet 1838, trykt 1839
  • «Smukke Skyer» (dikt), 1839
  • Søkadetterne iland. Lystspil med Sang i tre Akter, 1839, trykt 1847/48
  • Kong Carl Johans Historie, 1839
  • Forslag til Ophævelsen af Grundlovens § 2, sidste Passus, datert 28.juni 1839
  • Samling af Sange og Digte for den norske Sjømand udgiven av Henrik Wergeland, 1839
  • Selskabet «Kringla» eller «Norske Almacks». Farce af Siful Sifadda, 1839
  • Den Konstitutionelle. Nissespil af Siful Sifadda, 1839
  • For Fattigmand
  • For Arbeidsklassen, blad 1839–45
  • Vinterblommer i Barnekammeret. Original fri og oversat Samling for Børn, 1840.
  • «Vord Lys» og «Skaaltale for et godt Aar», 1840
  • «Egebladene» (dikt), 1840
  • Jan van Huysums Blomsterstykke. En Buket fra Henr. Wergeland til Fredrika Bremer, 1840
  • Verden tilhører Os Jurister!. Dramatisk Eventyr af Siful Sifadda, 1840.
  • Lyv ikke! eller Dompapen. Fugle- og Blomsterstykke af Siful Sifadda, 1840
  • Venetianerne eller Venskab og Kjærlighed. Drama i fem Akter, oppført på Christiania Theater i 1841, utgitt i 1843
  • Engelsk Salt. Farce af Siful Sifadda, 1841
  • «Efter Tidens Leilighed» (dikt) 1841
  • «Mig Selv» (dikt) 1841
  • «George Frederik von Krogh» (minnedikt) 1841
  • Norges Konstitutions Historie. 3 hefter, 1841–43
  • Indlæg i Jødesagen, til Understøttelse for Forslaget om Ophævelse af Norges Grundlovs §2, sidste Passus, 1841
  • Vinægers Fjeldeventyr. Af Siful Sifadda, 1841
  • «Min Vivs Hjemkomst» (dikt), 1841
  • «Min Hustru» (dikt) 1841
  • Svalen. Et Skjærsommermorgens-Eventyr for Mødre, som have mistet Børn
  • Langeleiken. En Krands af Digtninger i Dølemaal, 1842
  • «Norges Storthing» (dikt) 1842
  • «Fordums Venner». Ballade (Henr. Wergeland til Ludvig Daa), 1842
  • Jøden. Ni blomstrende Torneqviste, 1842
  • Jødesagen i Det norske Storthing, 1842
  • Almuetalsmanden Christian Jensen Lofthuus, 1842
  • «Sognefjorden» (dikt), 1842
  • Ole Bull. Efter Opgivelser af ham selv biografisk skildret, 1843
  • Historiens Resultat. En Række af Betragtninger, 1843–44
  • Hans Jacobsens Ost, 1844
  • Røde og graa Dompaper. (Et Eventyr), 1844
  • Træk af Kong Carl Johans Liv, 1844
  • Den engelske Lods. Dikt, 1844.
  • Jødinden. 1844.
  • «Moderens Korstegn over Barnet. Barnekammer-Julevise», 1844
  • Auktion over Grotten, 1844
  • Mennesket. Omarbeidelse av Skabelsen, Mennesket og Messias, 1845
  • «Brasiliefarten» (dikt) 1845
  • For Arbeidsklassen (siste nummer med) Fattigmands-Postil
  • Nordmandens Katechisme Anden forøgede og omarbeidede Udgave
  • «Paa Hospitalet om Natten», «Anden Nat paa Hospitalet» og «Mulig Forvexling», tre dikt fra oppholdet på Rikshospitalet sist i april 1845
  • «Til Foraaret» (dikt), 1845
  • «Til min Gyldenlak» (dikt), 1845
  • «Den smukke Familie», 1845
  • Hassel-Nødder, med og uden Kjerne, dog til Tidsfordriv, plukkede af min henvisnede Livsbusk, 1845
  • Fjeldstuen. Skuespill med sang i tre Akter, 1845, utgitt 1848.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 KulturNav — 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11880670X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Lassen, Hartvig, 1866: Henrik Wergeland og hans Samtid
  • Wergeland, Nicolai 1889 Optegnelser til H. Wergelands levnedsbeskrivelse meddelt ved Albert H. Collett
  • Vullum, Erik, 1881: Henrik Wergeland i Digt og Liv En historisk skitse
  • Skavlan, Olaf, 1892:Henrik Wergeland -Afhandlinger og Brudstykker - (utg. av Skavlands hustru)
  • Koht, Halvdan, 1908: Henrik Wergeland Ei folkeskrift
  • Møller, Herluf, 1915: Henrik Wergeland. I oversettelse til nynorsk av Sven Moren 1947, litt forkortet. Tilrettelagt av Rolv Thesen
  • Beyer, Harald, 1945: Henrik Wergeland (en biografi).
  • Amundsen, Leiv, 1977: Henrik Wergeland: 17. juni 1808–12. juli 1845
  • Kabell, Aage, 1956–57: Wergeland I–II
  • Heiberg, Hans; Så stort et hjerte (en biografisk skisse)
  • Ustvedt, Yngvar. 1994 Henrik Wergeland : en biografi. Gyldendal, ISBN 82-05-21975-3.
  • Norsk biografisk leksikon. Wergelandbiografiene er skrevet av Halvdan Koht (1. utg.)og Leiv Amundsen (2. utg.)
  • Amundsen, Leiv og d. A. Seip: Innledningene og kommentarene i folkeutgaven av Henrik Wergelands skrifter i 8 bind
  • Rolf Nyboe Nettum 1992:Fantasiens regnbuebro (artikler, også biografiske)
  • Roger Trondstad 2003: Henrik Wergelands barndom i Kristiansand
  • John Herstad 2008: «Archivaren, – Gud bevar’en!» : Henrik Wergeland som riksarkivar (En bok som rydder kraftig opp i en del ufunderte Wergelandmyter.)
  • Else Færden: Henrik Wergeland – dikter og villstyring. Cappelen Damm Oslo 2008. ISBN 978-82-02-28198-4
  • Benterud, Aagot. 1943. Henrik Wergelands religiøse utvikling: en litteraturhistorisk studie. Dreyers forlag.
  • Ystad, Vigdis 1975; «kunstfilosofien i Jan van Huysums Blomsterstykke», Edda
  • Michaelsen, Aslaug Groven 1977 Den gyldne lenke (med grundige analyser av Jan van Huysums Blomsterstykke og Eivindvig)
  • Helland, Frode. Voldens blomster? : Henrik Wergelands Blomsterstykke i estetikkhistorisk lys. Universitetsforlaget, 2003 ISBN 82-15-00201-3
  • Skavlan, Olaf, 1892: Skabelsen, Mennesket og Messias (i 'Afhandlinger og Brudstykker', s. 38–156))
  • Kabell, Aage 1956–57: Wergeland I–II(Om Skabelsen, Mennesket og Messias i b. I og Mennesket i b. II
  • Haakonsen, Daniel 1951: Skabelsen i Wergelands diktning
  • Moen, Svein Roald 1988: Skapelse, fall og frelse
  • Myhren, Dagne Groven, 1991: Kjærlighet og Logos (om det kosmologiske verdensdiktet i begge versjoner, analyse og sammenlikning) – Les i fulltekst
  • Krogness, J.R.:Tro og detailleret Fremstilling af Det berømte Theaterslag i Christiania den 28de januar 1838, trykt paa Axelsens Forlag i 1838. (Om Campbellerslaget/Campbellerfeiden)
  • Skavlan, Olaf, 1882: Kampen mellem Wergeland og Welhaven : 1828–1838 (i 'Afhandlinger og Brudstykker s. 156–199
  • Koht, Halvdan, 1908: «Studenterliv i Wergelandtiden», Samtiden
  • Wallem, Fredrik, 1916: Det norske Studentersamfund gjennem 100 år b. 1 (bl.a. om Torvslaget og Stumpefeiden)
  • Beyer, Harald, 1926 Nicolai Wergelands kommentar til 'Den engelske Lods'
  • Benterud, Aagot, 1943: Henrik Wergelands religiøse utvikling En litteraturhistorisk studie
  • Hagemann, Sonja, 1960: Henrik Wergelands hustru Amalie Sofie Bekkevold : 1819–1889
  • Hagemann, Sonja, 1964: Hjertets geni : Henrik Wergelands diktning for barn
  • Myhren, Dagne Groven, 1966: «Paa Sygelejet» av Henrik Wergeland – en litterær analyse, Den høgre skolen 1966:3
  • Modalsli, Tone, 1967: «Henrik Wergeland: Den første Omfavnelse» (i Et festskrift fra studentene til professor Daniel Haakonsen
  • Myhren, Dagne Groven, 1967: Henrik Wergeland: De to Elskerinder I: Et festskrift fra studentene til Daniel Haakonsen.
  • Haakonsen, Daniel, 1974: «Eros i Henrik Wergelands diktning» (i Den Platonske kjærlighetstanke gjennom tidene s. 193–201, red. Tore Frost og Egil A. Wyller
  • Hagemann, Sonja, 1975; Henrik Wergelands mor Alette Dorothea Thaulow
  • Hagemann, Sonja, 1978: Vinterblommer i barnekammeret : Henrik Wergelands samlede barnediktning
  • Myhren, Dagne Groven, 1983 Komposisjon og meningsmønster i Henrik Wergelands dikt «Følg Kaldet», artikkel i Edda.
  • Fægri, Knut, 1988: Dikteren og hans blomster Florula Wergelandiane
  • Myhren, Dagne Groven, 1991: «Wergeland i dikt og preken». I Bibelen i Norge
  • Aarnes, Sigurd Aa, 1991: Og nevner vi Henrik Wergelands navn Wergelandkultusen som nasjonsbyggende faktor (Om wergelandresepsjonen) – Les i fulltekst
  • «Henrik Wergeland og mytene om ham». I: Edda 4/1992. (Omtale av Sigurd Aarnes: Og nevner vi Henrik Wergelands navn 1991. Svar fra Aarnes i samme nr; gjensvar i Edda 2/1993)
  • Sandhei Jacobsen, Yngve (red.), 2000: Bevegelser i skrift : bidrag til lesningen av Henrik Wergeland. Cappelen akademisk forlag, ISBN 82-02-19679-5
  • Myhren, Dagne Groven 2002 «Henrik Wergelands Jesus», Radioforedrag i NRK P2-akademiets serie b. , s. 136–149
  • Myhren, Dagne Groven 2006: «Religiøs toleranse i Henrik Wergelands ånd», radioforedrag fra 2005, trykt i NRK P2-akademiets serie b. XXXVI s. 36–50
  • Thon, Holljen og Lombnæs, Andreas G. (red.), 2008: Bedre Tiders Morgenrøde... : Utopi og modernitet hos Henrik Wergeland (ni artikler av ulike forfattere, hvorav fire dreier seg om skuespilldikteren Wergeland. Ellers behandles mediemannen, musikkformidleren, den modernistiske lyrikeren, forholdet til det norske og hans plass og muligheter i skolen i dag) Novus forlag
  • Kydland, Anne Jorunn, Myhren, Dagne Groven, Ystad, Vigdis (red.), 2008: Henrik Wergeland : Såmannen (artikler av 10 ulike forfattere som tar for seg Wergeland som barnedikter, teaterdikter, historiker, folkelærer, jødeforkjemper, inspirasjonskilde for komponister fra Ole Bull til Arne Nordheim. Tre artikler tar opp lyrikk og essayistikk med vekt på tro, åndelære og erkjennelssesteori). Aschehoug

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հենրիկ Առնոլդ Վերգելան» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հենրիկ_Առնոլդ_Վերգելան&oldid=9744723» էջից