Հեյրլեն

Հեյրլեն
Համայնք
	Հեյրլեն
	Heerlen
Դրոշ	Զինանշան
	Դիրքը Նիդերլանդներում
Երկիր	Նիդերլանդներ
Մարզ	Լիմբուրխ
Մակերես	45,04 կմ²
ԲԾՄ	113 մետր
Բնակչություն	89.230 մարդ (2011 թ.)
Խտություն	2001 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+1
Հեռախոսային կոդ	045
Փոստային դասիչ	6400–6433
Պաշտոնական կայք	heerlen.nl(նիդեր.)
Մեկ շնչի տար.; միջ. եկամուտ	€ 12.300
	Հեյրլեն (Նիդեռլանդներ)
	Հեյրլեն (Նիդեռլանդներ)
	Հեյրլեն Վիքիպահեստում

Հեյրլեն (հոլ.՝ Heerlen ( արտասանություն)), համայնք Նիդերլանդների Լիմբուրխ մարզում։ Տարածքը 45,04 կմ² է, բնակչությունը՝ 89.230 (2011)։ Մեկ շնչի տարեկան միջին եկամուտը 12.300 եվրո է։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեյրլեն քաղաքը գտնվում է Հոլանդիայի Լիմբուրգ նահանգի հարավ-արևելքում, այն մեծությամբ երկրորդ քաղաքն է Լիմբուրգում։ Քաղաքի տարածքը 45,5 կմ² է։ 2005 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով բնակչությունը կազմել է 92542 մարդ։ Հեյրլեն քաղաքային ագլոմերացիայի բնակչությունը կազմում է 220 000 մարդ։ Հեյրլենից հյուսիս գտնվում է Բրունսումեր Հայդե բնության պահպանության տարածքը, արևելքում՝ հոլանդական Լանդգրաֆ և Կերկրադե քաղաքները, հարավ-արևելքում՝ Գերմանիայի Աախեն քաղաքը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համայնքի տարածքում առաջին բնակավայրը պատկանում է նեոլիթյան Միխելսբերգի մշակույթին (մ.թ.ա. 4400 - 3500 թվականներ), որն ընդհանուր առմամբ անտիպ է Նիդերլանդների համար։ Հեյրլենում գտնվող Շելսբերգ լեռան վրա գտնվող այս գտածոյի յուրահատկությանը հավելում է այն փաստը, որ սա երկրի ամենավաղ բնակավայրն է, որն ունեցել է արտաքին ամրություններ (երկրային պարիսպներ)։ Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ մարդն ապրում է Հեյրլենի տարածքում առնվազն 6000 տարի։

Ներկայիս Հեյրլենի պատմությունը սկսվում է մեր թվարկության 1-ին հազարամյակի սկզբին այս վայրեր ժամանել են հռոմեացիներ, ովքեր ռազմական ճամբար են ստեղծել Քորիվալլում (Coriovallum) համայնքի տարածքում - Գերմանիայի գավառի ռազմավարական կարևոր ճանապարհների խաչմերուկում (արևմուտք-արևելք և հյուսիս-հարավ), Բուլոն - Քյոլն և Քսանտեն - Թրիեր։ Ժամանակակից հնագիտական պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են հռոմեական տների պատերը այն ժամանակաշրջանի շերտերով և բազմաթիվ գտածոներ։ 1940 թվականին հայտնաբերվել ենն հռոմեական բաղնիքներ։ 1977 թվականին դրանց հիման վրա բացվել է թանգարան։

4-րդ դարում հռոմեացիների հեռանալուց հետո կյանքը քաղաքի պարիսպների ներսում դադարել է, և մինչև 10-րդ դարը Հեյրլենի մասին տեղեկություններ չկան։ Հեյրլենի մասին առաջին գրավոր հիշատակումը, որը թվագրվում է միջնադարով 1065 թվականին, ցույց է տալիս, որ այն պատկանել է Լիեժի եպիսկոպոսությանը։ 1244 թվականին քաղաքն անցել է Բրաբանտի դքսությանը։ Հոլանդական հեղափոխության և դրան հաջորդած պատերազմի ժամանակ (1568-1648) Իսպանիայի և Միացյալ նահանգների միջև, 1793-1814 թվականներին պատկանել է Ֆրանսիային, 1830-1839 թվականներին՝ Բելգիային, Հեյրլենը մի քանի անգամ փոխել է սեփականատերերին, մինչև 1661 թվականին այն հաստատվել է Նիդեռլանդների կազմում, հետո վերջապես դարձել է Նիդերլանդների Թագավորության մաս։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին այն գրավել են գերմանական զորքերը (1940-1945)։

1874 թվականին Հեյրլենի շրջանում հայտնաբերվել են ածխի զգալի պաշարներ։ 1896 թվականին կառուցվել է առաջին երկաթուղային գիծը դեպի քաղաք՝ դեպի Հերցոգենրատ (Գերմանիա), որից հետո սկսվել է ածխի հանքավայրերի համակարգված զարգացումը (հիմնականում գերմանական կապիտալի մասնակցությամբ)։ Այս գործունեության արդյունքում Հեյրլենում և շրջակայքում բացվել են մի քանի հանքեր, քաղաքը վերածվել է բարգավաճ արդյունաբերական կենտրոնի։ Այն բանից հետո, երբ Նիդեռլանդների կառավարության նոր էներգետիկ քաղաքականության արդյունքում հոլանդական արդյունաբերությունը ածխից բնական գազի և նավթի անցում է կատարել, 20-րդ դարի 60-70-ական թվականներին Հեյրլենի բոլոր հանքերը փակվել են, և քաղաքը կորցրել է իր աշխատատեղերի 1/3-ը։

Իր ներկայիս տեսքով Հեյրլեն քաղաքը ձևավորվել է 1982 թվականին՝ բուն Հեյրլեն և Հանսբրուկ քաղաքների միաձուլումից հետո։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականին Հեյլենի բնակչությունը կազմել է 86936 մարդ։

Բնակչության 1815-2021 թվականների վիճակագրություն

Տարի	Բնակչություն
1815	3451 մարդ	^[1]
1830	4140 մարդ	^[2]
1840	4336 մարդ	^[2]
1849	4539 մարդ	^[2]
1859	4811 մարդ	^[2]
1869	4894 մարդ	^[2]
1879	5105 մարդ	^[2]
1889	5350 մարդ	^[2]
1899	6312 մարդ	^[2]
1909	11 021 մարդ	^[2]
1920	32 263 մարդ	^[2]
1930	46 917 մարդ	^[2]
1947	56 335 մարդ	^[2]
1960	72 428 մարդ	^[2]
1971	74 729 մարդ	^[2]
1980	71 435 մարդ	^[2]
1990	94 344 մարդ	^[2]
2000	95 149 մարդ	^[2]
2010	89 212 մարդ	^[2]
2016	87 452 մարդ
2017	87 189 մարդ	^[3]
2018	86 762 մարդ	^[3]
2019	86 832 մարդ	^[3]
2020	87 086 մարդ	^[4]
2021	86 936 մարդ	^[5]

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Հռոմեական բաղնիքներ» թանգարան
Հանքարդյունաբերության ազգային թանգարան
«Ապակե պալատ» (Glaspaleis), ճարտարապետ՝ Պիտեր Շունկ (1935)
Սուրբ Պանկրատիուս եկեղեցի (XII դ.)
Տերորմ ամրոց (XV դար)։

Հեյրլենի հանքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրանգե Նասաու I (1899-1974)
Օրանգե Նասաու III (1917-1973)
Օրանգե Նասաու IV (1927-1966)
Պետական հանք «Էմմա» (1911-1973)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հեյրլեն» հոդվածին։

[_36e3a28976632dc7-1] ttps://datasets.iisg.amsterdam/dataset.xhtml?persistentId=hdl:10622/RPBVK4

[_fcd023fe60e1a933-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 ^2,17 https://easy.dans.knaw.nl/ui/datasets/id/easy-dataset:76773/tab/2

[_1c14f0fdf4e672a7-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/70072NED/table?dl=2096B

[_914ac4e8f3742d4d-4] StatLine

[_c5d1f5b05ecc34d2-5] Kerncijfers wijken en buurten 2021 — 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]