Ենա
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ենա | |||||
| գերմ.՝ Jena | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Գերմանիա | ||||
| Ներքին բաժանում | Ամերբախ, Բուրգաու, Քլոզվից, Կոսպեդա, Դրաքենդորֆ, Գյոշվից, Իլմնից, Իսերշտեդտ, Ենա-Նորդ, Ենա-Սյուդ, Ենա-Վեստ, Ենա-Ցենտրում, Jenaprießnitz/Wogau?, Քերնբերգ, Քրիփենդորֆ, Kunitz/Laasan?, Լոյտրա, Լիխտենհայն, Լոբեդա, Լյոբշտեդ, Լյուցերոդա, Մաուա, Münchenroda/Remderoda?, Նեուլոբեդա, Ֆիեցենհայլիգեն, Վենիգենենա, Վինցերլա, Վյոլնից, Սիգենհայն և Ցվեյցեն | ||||
| Մակերես | 114,76±0,01 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 143 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲111 191 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[1] | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 03641 և 036425 | ||||
| Փոստային դասիչ | 07751, 07743, 07745, 07747 և 07749 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | J | ||||
| Պաշտոնական կայք | jena.de(գերմ.)(անգլ.) | ||||
| |||||
Ենա (արտասանություն՝ [ˈjeːna], գերմ.՝ Jena), համալսարանական քաղաք Գերմանիայում, Թյուրինգիայի երկրորդ խոշորագույն քաղաքը։ Մոտակա Էրֆուրտ և Վայմար քաղաքների հետ միասին այն հանդիսանում է շուրջ 500000 բնակիչ ունեցող Թյուրինգիայի կենտրոնական մետրոպոլիտենը։ Ենայի բնակչությունը կազմում է 110000 մարդ։ Ենան կրթության և հետազոտության կենտրոն է։ 1558 թվականին այստեղ է հիմնադրվել Ֆրիդրիխ Շիլլերի համալսարանը, որն այսօր ունի 21000 ուսանող, իսկ Ernst-Abbe-Fachhochschule Jena-ն ունի 5000 ուսանող։ Բացի այդ, այստեղ կան առաջատար գերմանական հետազոտական ընկերությունների բազմաթիվ ինստիտուտներ։
Ենա քաղաքի մասին առաջին անգամ հիշատակվել է 1182 թվականին։ Մինչև 19-րդ դար այն եղել է փոքր քաղաք։ 20-րդ դարի մեծ մասը Ենան եղել է օպտիկական արդյունաբերության համաշխարհային կենտրոն այնպիսի կազմակերպություններով, ինչպիսիք են՝ Carl Zeiss, Schott և Jenoptik (1990 թվականից)։ Ենան Գերմանիայի մի քանի միջին քաղաքներից մեկն է, քաղաքի կենտրոնում ունի մի քանի բարձրահարկ շենքեր կան՝ օրինակ JenTower: 1790-1850 թթ. Ենան եղել է գերմանական Նախամարտյան հեղափոխության, ինչպես նաև ուսանողական ազատական, միասնական շարժման և գերմանական ռոմանտիզմի կենտրոնական կետը։ Այս ժամանակահատվածում Ենայի հայտնի անձինք էին՝ Ֆրիդրիխ Շիլլերը, Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտեն, Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգելը, Նովալիսը և Ավգուստ Վիլհելմ Շլեգելը։
Քաղաքի տնտեսությունը հիմնված է բարձր տեխնոլոգիաների արդյունաբերության և հետազոտությունների վրա։ Օպտիկական և ճշգրիտ արդյունաբերության ոլորտը տնտեսության առաջատար ճյուղ է, իսկ ծրագրային ապահովման, թվային բիզնեսի և կենսատեխնոլոգիայի զարգացումն առաջնային է։ Բացի այդ, Ենան նաև շրջակա շրջանների համար ծառայությունների հանգույց է։
Ենան գտնվում է Թյուրինգիայի արևելքում գտնվող լեռնոտ լանդշաֆտում՝ Զալե գետի լայն հովտում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջին դարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև Բարձր Միջին դարերը Զալեն սահման է եղել արևմուտքում գերմանական շրջանների, արևելքում՝ սլավոնական շրջանների միջև։ Որպես գետաբաժան Ենան հարմար է տեղակայված եղել։ Այնուամենայնիվ, եղել են Զալե գետի ավելի կարևոր հատումներ, ինչպիսիք են հարևան քաղաքները Նաումբուրգը հյուսիսից և Զալֆելդը հարավից, այնպես որ միջնադարում Ենայի համապատասխանությունն ավելի տեղական էր։ Ենան առաջին անգամ պարզորոշ հիշատակվում է 1182 թվականի փաստաթղթում։ Տարածաշրջանի առաջին տեղական ղեկավարները Լոբդեբուրգի լորդներն էին Լոբեդայի մոտակայքում գտնվող իրենց համանուն ամրոցով, քաղաքի կենտրոնից մոտավորապես 6 կմ հարավ՝ Զալե հովտի արևելյան բլրին։
13-րդ դարում Լոբդբուրգի լորդերը հովտում հիմնել են երկու քաղաք` արևմտյան ափին Ենան և Լոբեդան, որն այսօր Ենայի համայնքներից է։ 1230 թվականին Ենան ստացավ քաղաքի իրավունքներ և ներկայիս Fürstengraben-ի, Löbdergraben-ի, Teichgraben-ի և Leutragraben-ի միջև հաստատվել է քաղաքային ցանց։ 13-րդ դարի վերջում և 14-րդ դարի սկզբում քաղաքն ունեցել է շուկա, հիմնական եկեղեցի, քաղաքապետարան, խորհուրդ և քաղաքային պատեր՝ լինելով զարգացող քաղաք։ Այդ ժամանակ քաղաքի տնտեսությունը հիմնված էր գինու արտադրության վրա։ Երկու վանքերը՝ Դոմինիկյան միաբանության (1286 թ.) և Քիստերյան (1301) ամբողջացնում են Ենայի միջնադարյան տեսքը։
Երբ 14-րդ դարի կեսերին Թյուրինգիայում քաղաքական հանգամանքները փոխվեցին, 1331 թվականին Լոբդբուրգի թուլացած լորդերը վաճառեցին Ենան Վետիններին։ Ենան ստացավ Գոթայի քաղաքային օրենքը և քաղաքացիները 14-րդ և 15-րդ դարերում ամրապնդեցին իրենց իրավունքներն ու հարստությունը։ Վետիններին ավելի շատ հետաքրքրում էր իրենց մոտակայքում գտնվող Վայմար քաղաքը, ուստի Ենան ինքնուրույն զարգանալու հնարավորություն ուներ։
Վաղ ժամանակակից շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Բողոքական բարեփոխումները քաղաք բերվեցին 1523 թվականին։ Մարտին Լյութերը այցելեց քաղաք` եկեղեցական հարաբերությունները վերակազմավորելու համար, և Ենան դարձավ իր վարդապետության վաղ կենտրոնը։ Հետագա տարիներին Դոմինիկյան և Կարմելիտի միաբանությունները հարձակման ենթարկվեցին և վերացվեցին 1525 թվականին (Կարմելիտե) և 1548 թվականին (Դոմինիկյան)։
Ենայի պատմության մեջ կարևոր քայլ էր 1558 թվականին համալսարանի հիմնադրումը։ Այն հիմնադրել է Ջոն Ֆրեդերիկը, քանի որ նա Վիտենբերգում Շմալկալդյան պատերազմից հետո կորցրել էր իր հին համալսարանը։ Փոքրիկ սառցե դարաշրջանի ընթացքում գինեգործությունը նվազել է և նոր բուհը դարձել է քաղաքի եկամտի կարևոր աղբյուրներից մեկը։ Նույն դարաշրջանը բուռն էր տպարանային բիզնեսի համար, քանի որ աճել է լյութերական դոկտրինայի գրքերի կարևորությունը (և բնակչության կարդալու ունակությունը), իսկ Ենան Լայպցիգից հետո դարձավ Գերմանիայի երկրորդ ամենամեծ տպագրական վայրը։
16-րդ դարից սկսած Էռնեստինյան դինաստիայի օրոք կատարվեցին բազմաթիվ տարածքային բաժանումներ։ Սկզբում Ենան մնաց որպես Սաքսեն-Վայմարի մի մասը, իսկ 1672 թվականին այն դարձավ իր փոքրիկ դքսության մայրաքաղաքը (Սաքսեն-Ենա)։ 1692 թվականին երկու դուքսերից հետո (Բերնհարդ II և Յոհան Վիլհելմ), Սաքսեն-Ենայի դուքսերը մահացան, և դքսությունը դարձավ Սաքսեն-Էյզենախի մի մասը, 1741 թվականին՝ Սաքսեն-Վայմարի դքսություն, որինպատկանեց մինչև 1809 թվականը։ 1809-1918 թթ. Ենան դարձավ Սաքսեն-Վայմար-Էյզենախի դքսության մի մասը (1815 թվականից՝ Մեծ դքսություն)։
19-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1790-ական թվականներին համալսարանը գերմանական շրջաններում դարձավ խոշորագույն և ամենահայտնի համալսարաններից մեկը և Ենան դարձավ իդեալիստական փիլիսոփայության (Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտե, Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել, Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլեր և Ֆրիդրիխ Շելինգ) և վաղ ռոմանտիզմի (այնպիսի բանաստեղծներ, ինչպիսիք են Նովալիսը, Ավգուստ և Ֆրիդրիխ Շլեգելները և Լյուդվիգ Յոհան Թիքը) կենտրոն։ 1794 թվականին բանաստեղծներ Գյոթեն և Շիլլերը հանդիպեցին համալսարանում և հիմք դրվեց նրանց երկարատև բարեկամությանը։ Հետևաբար, բարձրացավ համալսարանի և Սաքսեն-Վայմար-Էյզենախի դքսության հեղինակությունը։
1806 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Նապոլեոնը կռվել և հաղթել է պրուսական բանակին Ենա-Աուերշտրեդտի ճակատամարտում։ Ֆրանսիական օկուպացիայի դեմ դիմադրությունը ուժեղ էր հատկապես ուսանողների շրջանում։ 1813 թվականին ուսանողների մեծ մասը պայքարում էր Կյուտցով ազատ կորպուսում։ Երկու տարի անց քաղաքում հիմնադրվեց Urburschenschaft եղբայրությունը։
19-րդ դարի վերջին հայտնի կենսաբան Էռնստ Հեկկելը համալսարանում պրոֆեսոր էր։ Գիտության և բժշկության ֆակուլտետների ընդլայնումը սերտորեն կապված էր 1871 թվականին Ենայում տեղի ունեցած արդյունաբերական աճի հետ։ Ենայում արդյունաբերականացման նախնական կայծը երկաթուղային (համեմատաբար ուշ) կապն էր։ Զաալ երկաթուղին (Saalbahn-ը բացվել է 1874 թվականին) Հալլեից և Լայպցիգից Զալե հովտով կապվում էր Նյուրնբերգի հետ և Վայմար-Գերա երկաթգիծը (բացվել է 1876 թվականին) Ենան կապում էր արևմուտքում Ֆրանկֆուրտի և Էրֆուրտի հետ, արևելքում՝ Դրեզդենի և Գերայի հետ։ Արդյունաբերության հայտնի ռահվիրաներից էին Կարլ Ցեիսը և Էռնստ Աբբեն (իրենց Carl Zeiss AG- ընկերությամբ), ինչպես նաև Օտտո Շոտը (Schott AG): Այդ ժամանակից ի վեր օպտիկական իրերի, ճշգրտության մեքենաների և լաբորատոր ապակու արտադրությունը եղել է Ենայի տնտեսության հիմնական ճյուղը։ Ցեիսը, Աբբեն և Շոտը եղել են սոցիալական բարեփոխիչներ, որոնք ցանկանում էին բարելավել իրենց աշխատողների կենսապայմանները և ընդհանրապես տեղական հարստությունը։
Երբ 1889 թվականին Ցեիսը մահացավ, նրա ընկերությունը անցավ Կարլ Ցեիս հիմնադրամին, որն ընկերության եկամուտների մեծ մասն օգտագործում է սոցիալական նպատակներով, ինչպիսիք են համալսարաններում հետազոտական ծրագրերը և այլն։ Այս մոդելը գերմանական այլ ընկերությունների համար օրինակ հանդիսացավ (օրինակ՝ Robert Bosch Stiftung):
20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արդյունաբերականացումը սկզբունքորեն փոխեց Ենայի սոցիալական կառուցվածքը։ Նախկին ակադեմիական քաղաքը դարձավ աշխատանքային քաղաք. Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբում բնակչության թիվը 1870 թվականին 8000-ից հասավ մինչև 71000-ի։ Քաղաքը տարածվեց Զալե հովտի երկայնքով դեպի հյուսիս և հարավ և նրան հարակից հովիտներով դեպի արևելք և արևմուտք։ 1901 թվականից քաղաքում սկսեց գործել տրամվայի համակարգը և համալսարանը ստացավ նոր հիմնական շենք (ստեղծվել է 1906-1908 թվականներին, նախկին ամրոցի տեղում)։ 1920 թվականին Թյուրինգիայի հիմնադրումից հետո Ենան երեք մեծ քաղաքներից մեկն էր (Վայմարի և Գերայի հետ միասին, մինչ Էրֆուրդը մնացել էր Պրուսիայի մի մասում) և 1922 թվականին այն դարձավ անկախ քաղաք։ Ժամանակակից օպտիկական և ապակու արդյունաբերությունը լայն թափ ստացավ և քաղաքը բարգավաճեց Վայմարյան հանրապետությունում։
Նացիստական ժամանակաշրջանում Ենա քաղաքում խորացել են ազդեցիկ ձախ թևի (կոմունիստների և սոցիալ դեմոկրատների) և աջ թևի նացիստական միջավայրերի միջև։ Մի կողմից համալսարանը տուժում էր իր անկախության դեմ նոր սահմանափակումներից, մյուս կողմից այն ամրապնդեց նացիստական գաղափարախոսությունը, օրինակ `սոցիալական մարդաբանության դասախոսությամբ (որը ձգտում էր գիտականորեն օրինականացնել նացիստական ռասայական քաղաքականությունը)։ 1938 թվականի Բյուրեղապակյա գիշերը Ենայում հանգեցրել է հրեաների դեմ խտրականության, որոնցից շատերը կամ գաղթել են, կամ գերմանական կառավարության կողմից ձերբակալվել և սպանվել։ Սա թուլացրեց ակադեմիական միջավայրը, քանի որ շատ գիտնականներ հրեաներ էին (հատկապես բժշկության բնագավառում)։ 1945 թվականին, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին Ենան սաստիկ ռմբակոծվել է ամերիկյան և բրիտանական դաշնակիցների կողմից։ 709 մարդ սպանվեց, 2000-ը վիրավորվեց և միջնադարյան քաղաքի կենտրոնի մեծ մասը ոչնչացվեց, սակայն պատերազմի ավարտից հետո մաս-մաս վերականգնվեց ։ Այնուամենայնիվ, Ենան Թյուրինգյան այն քաղաքն էր, որի ոչնչացման մակարդակը գերազանցել է միայն Նորդհաուզենը։ 1945 թվականի ապրիլի 13-ին ամերիկյան զորքերը շրջափակել են քաղաքը և 1945 թվականի հուլիսի 1-ին մնացել է Կարմիր բանակին։
1945 թվականին Ենան ընկել է Խորհրդային Միության օկուպացման գոտում Գերմանիայի հետպատերազմյան շրջանում։ 1949 թվականին այն դարձել է Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետության (ԳԴՀ) մաս։ Սովետական բանակը ապամոնտաժել է Ցայսի և Շոտ գործարանների մեծ մասերը և դրանք տարել Խորհրդային Միություն։ Մյուս կողմից 1950 թվականին ԳԴՀ կառավարությունը հիմնադրել է նոր դեղագործական գործարան՝ Jenapharm-ը, որն այսօր Bayer-ի մաս է կազմում։ 1953 թվականին Ենան ԳԴՀ քաղաքականության դեմ Արևելյան Գերմանիայի ապստամբության կենտրոնն էր։ Ցույցերի 30 հազար մասնակիցներ խորհրդային տանկերից կրակ արձակեցին։
Հաջորդ տասնամյակների ընթացքում քաղաքային պլանավորման մեջ որոշ արմատական փոփոխություններ տեղի ունեցան։ 1960-ական թվականներին JenTower-ի կառուցման համար պատմական քաղաքի կենտրոնի մի մասը քանդվեց։ Երկնաքերի դիմացի Eichplatz հրապարակը դեռևս կառուցված չէ և նրա ապագան շարունակական քննարկման առարկա է։ Մեծ Պլատենբաու բնակավայրերը զարգացել են 1970- 1980-ական թվականներին, քանի որ բնակչության թիվն աճում էր, իսկ բնակարանային պակասն անընդմեջ առկա էր։ Հյուսիսում (Ռաուտալի մոտ) և հարավում (Վինցերլայի և Լոբեդայի շուրջ) հիմնվեցին նոր թաղամասեր։ 1980-ականների վերջին Ենա քաղաքում ԳԴՀ կառավարության դեմ ընդդիմությունն ուժեղացրեց իր գործողությունները։ 1989 թվականի աշնանը, նախքան ԳԴՀ կառավարության լուծարումը, տեղի ունեցան քաղաքի պատմության մեջ ամենամեծ բողոքի ցույցերը։
1990 թվականից հետո Ենան դարձավ Թյուրինգիայի վերահիմնադրված նահանգի մի մասը։ 1990-ական թվականների ընթացքում արդյունաբերությունը լուրջ ճգնաժամի առջև կանգնեց, սակայն անցում կատարեց շուկայական տնտեսության, և այսօր Արևելյան Գերմանիայի առաջատար տնտեսական կենտրոններից է։ Բացի այդ, համալսարանն ընդարձակվեց և ստեղծվեցին բազմաթիվ նոր հետազոտական ինստիտուտներ։
Աշխարհագրություն և ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենան գտնվում է արևելյան Թյուրինգիայի բլրոտ լանդշաֆտում՝ Հարց լեռնազանգվածից 85 կմ հյուսիս, Տյուրինգյան անտառի / Թյուրուրյան լեռնաշղթայից 50 կմ հարավ-արևմուտք և Օր լեռներից 75 կմ հարավ-արևելք։ Քաղաքային տեղանքը բլորտ է հովիտի ծայրերի խիտ լանջերով։ Քաղաքի կենտրոնը գտնվում է 160 մ բարձրության վրա, իսկ Զալե հովտի երկու կողմերում լեռներն ունեն մինչև 400 մետր։ Արևելյան կողմում են գտնվում (հյուսիսից հարավ)՝ Գլեսբերգը Կունիցի մոտ, Ենզիգը Վոգաուի մոտ, Հաուսբերգը Վենիգենեայի մոտ, Կերնբերգը Վյոլնիցի մոտ, Յոհաննեսբերգը Լոբեդայի մոտ և Էյզենդլերբերգը Դրակենդորֆի մոտ։ Արևմտյան կողմում են գտնվում Յագերսբերգը near Zwätzen, the Վինդնոլենը քաղաքի կենտրոնից հյուսիս, Տացենդը քաղաքի կենտրոնից արևմուտք, Լիխտենհայն Հյոհե Լիխտենհայնի մոտ, Հոլցբերգը Վինսերլայի մոտ, Յագդբերգը Գյոչվիցի մոտ և Սպիցենբերգը Մաուայի մոտ։ Լեռները պատկանում են Ilm Saale Plate (Mousclkalk) երկրաբանական ձևավորմանը և համեմատաբար հարթ են գագաթների հատվածում, դեպի հովիտները զառիթափեր են։ Սուր ելուստներով մակերեսի շնորհիվ քաղաքային հատվածը հարմար չէ գյուղատնտեսության համար, քանի որ հովիտի հարթ տարածքը կառուցվել է 20-րդ դարի ընթացքում։ Լեռներում բազմաթիվ անտառներ կան։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն Կյոպպենի կլիմայական դասակարգման՝ Ենան ունի խոնավ ցամաքային կլիմա (Dfb) կամ ծովային կլիմա (Cfb)[2][3]: Ամառները տաք են, երբեմն՝ խոնավ, ձմեռները համեմատաբար ցուրտ են։ Քաղաքի տեղագրության շնորհիվ ձմռանը ստեղծվում է ջերմաստիճանի ինվերսիա (բավականին ցուրտ գիշերներ` -20 °C), ամռանը՝ տոթ և օդի անհամաչափ տեղաշարժ։ Տարեկան տեղումները՝ 585 միլիմետր, տարեկան անձրևները՝ չափավոր։ Թեթև ձյուն հիմնականում լինում է դեկտեմբեր-փետրվար ամիսներին, սակայն ձյան ծածկը սովորաբար երկար չի մնում։ Միջնադարում Ենան հայտնի էր իր լանջերին աճող գինեգործության այգիներով։ Ներկայումս գինեգործության աճող գոտիները գտնվում են Զալե գետից 20 կիլոմետր ցած։ Ափամերձ տարածքների և դիրքի հեռավորության պատճառով քամու արագությունը շատ ցածր է, գերակշռող ուղղությունը SW է։
Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենան հյուսիսում սահմանակից է Զալե Հոլցլանդ շրջանին՝ Լեեստեն, Նոյենգյոննա, Գոլմսդորֆ համայնքներով, արևելքում՝ Ենալոբնից, Գրոսսլյոբիխաու և Շլյոբեն, հարավում՝ Լաասդորֆ, Ցյոլնից, Զուլցա, Ռոտենշտեյն, Միլդա և Բուխա, արևմուտքում՝ Վայմարեր Լենդը Դյորբրիչեն, Գրոսշվաբհաուզեն և Զալեպլատե համայնքներին։
Քաղաքը բաժանված է 30 շրջանների։ Ներքաղաքային շրջաններն են՝ Ցենտրում, Նորդ, Վեստ, Սյուդ, Վենինգենենա (Զալեի արևելքում, ներառվել է 1909 թվականին) և Քերնբերգը, մյուս մեծ շրջաններն են Լոբեդան (ներառվել է 1946 թ.) և Վինցերլան (ներառվել է 1922 թ.) հարավում՝ մեծ բնակարանային համալիրներով։
Մնացած շրջաններն ավելի շատ գյուղական կառույցներ են՝
- Ամերբախ
- Բուրգաու
- Քլոզվից
- Կոսպեդա
- Դրաքենդորֆ
- Գյոշվից
- Իլմնից
- Իսերշտեդ
- Ենապրիսնից
- Վոգաու
- Քրիփենդորֆ
- Կունից/Լաազան
- Լոյտրա
- Կիշտենհայն
- Լյոբշտեդ
- Լյուցերոդա
- Մաուա
- Մյունշենրոդա/Ռեմդերոդա
- Ֆիեցենհայլիգեն
- Վյոլնից
- Սիգենհայն
- Ցվեյցեն
Մշակույթ, տեսարժան վայրեր և քաղաքային համայնապատկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թանգարաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենայում են գտնվում մի շարք թանգարաններ՝
- Ենայի օպտիկական թանգարան Կարլ Ցայս պլացում, որտեղ ներկայացված է օպտիկական գործիքների պատմությունը՝ մանրադիտակներ, տեսախցիկներ և հեռադիտակներ
- Ֆիլոգենիայի թանգարան, որտեղ ներկայացված է բնական պատմության ցուցադրություն՝ կենտրոնանալով էվոլյուցիայի և հանածոների վրա
- Stadtmuseum & Kunstsammlung (Քաղաքային թանգարան, արվեստի հավաքածու) Մակտ հրապարակում, որտեղ ներկայացված է Ենա քաղաքի պատմությունն ու մոդեռն ու ժամանակակից արվեստի ցուցադրություն
- Botanischer Garten (Բուսաբանական այգի) Fürstengraben-ում Գերմանիայի ամենահին բուսաբանական այգիներից մեկն է (հիմնադրվել է 1794 թվականին), հավաքածուն ներառում է 12000 բույսեր ամբողջ աշխարհից
- Romantikerhaus Unterm Markt փողոցում, որտեղ ներկայացված է Ենա ռոմանտիզմի ժամանակաշրջանի ցուցադրությունը
- Schillers Gartenhaus Schillergässchen-ում Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլերի նախկին ամառանոցն է, որտեղ ներկայացված է նրա կյանքի պատմությունն ու կապը Ենա քաղաքի հետ
- Goethe-Gedenkstätte Fürstengraben-ում ներկայացվում է Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեի կապը Ենա քաղաքի հետ (միայն ամռանը)
- Ernst-Haeckel-Haus Berggasse-ումկենսաբան Էռնստ Հեկկելի նախկին տունը, որտեղ ներկայացված է նրա կյանքի պատմությունը
- Schott Glasmuseum Otto-Schott-Straße-ում, որտեղ ներկայացվում է Օտտո Շոտի կյանքն ու նրա ապակու գործարանի՝ Schott AG-ի պատմությունը
- Թանգարան 1806, գտնվում է Կոսպեդա շրջանում, որտեղ ներկայացված է Ենայի և Աուերշտեդտեի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտը
- Ենայի համալսարանն ունի մի շարք կարևոր գիտական հավաքածուներ։ Հնաոճ իրերի և հանքանյութերի հավաքածուները բաց են հասարակության համար, սակայն արևելյան մետաղադրամների հավաքածուն հասանելի է միայն հետազոտությունների համար։
-
-
Ֆիլոգենիայի թանգարան -
Քաղաքային թանգարան -
Romantikerhaus -
Շիլլերի այգի -
Բուսաբանական այգի -
Թանգարան 1806-ը Կոսպեդայում
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ Kottek, M.; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel (2006). «World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated» (PDF). Meteorol. Z. 15 (3): 259–263. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 22-ին.
- ↑ Peel, M. C. and Finlayson, B. L. and McMahon, T. A. (2007). «Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification». Hydrol. Earth Syst. Sci. 11: 1633–1644. doi:10.5194/hess-11-1633-2007. ISSN 1027-5606.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) (direct: Final Revised Paper)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ենա» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 514)։ 
|