Ելիզավետա Տարախովսկայա

Ելիզավետա Տարախովսկայա
Ծննդյան անուն	ռուս.՝ Елизавета Яковлевна Парнох
Ծնվել է	հուլիսի 15 (27), 1891
Ծննդավայր	Տագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	նոյեմբերի 13, 1968 (77 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Մասնագիտություն	գրող, բանաստեղծուհի, մանկագիր, դրամատուրգ և թարգմանչուհի
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Բեստուժևյան դասընթացներ և Մարիինյան գիմնազիա

Ելիզավետա Յակովլևնա Տարախովսկայա (ռուս.՝ Елизаве́та Я́ковлевна Тарахо́вская ծննդյան անունը՝ Պարնոխ, ռուս.՝ Па́рнох հուլիսի 15 (27), 1891, Տագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 13, 1968(1968-11-13), Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[1]), ռուս բանաստեղծուհի, դրամատուրգ, թարգմանիչ։

Վալենտին Պարնախի և Սոֆյա Պարնոկի քույրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ելիզավետա Տարախովսկայան ծնվել է 1891 թվականին, Տագանրոգում։ Հայրը՝ Յակով Սոլոմոնովիչ Պարնոխը, եղել է դեղագործ և դեղատան սեփականատեր, ազնվական պատվավոր քաղաքացի։ Մայրը Ալեքսանդրա Աբրամովնա Պարնոխը (ծննդյան անունը՝ Իդելսոն, 1853-1895), եղել է բժիշկ։ Ելիզավետան ոսկե մեդալով ավարտել է Տագանրոգի Մարիինյան գիմնազիան, Պետրոգրադում սովորել է Բեստուժևի դասընթացներում։

1920 թվականին Ռոստովում Ելիզավետան ամուսնացել է «տագանրոգցի վաճառականի որդու»՝ Ալեքսանդր Աբրամովիչ Տարախովսկու հետ^[2]։ Ամուսնու հայրը՝ գրող և թատրոնի քննադատ Աբրամ Բորիսովիչ Տարախովսկին (կեղծանունը՝ Ա. Դարով, 1866 - 1920 թվականից ոչ շուտ), տպագրվել է «Տագանրոգի բանբերում», եղել է «Մերձազովյան երկրամաս» («Приазовский край») թերթի աշխատակից (1919 թվականին՝ խմբագիր), նամակագրության մեջ է եղել Անտոն Չեխովի հետ^[3]^[4]։ Այս ամուսնությունը երկար չի տևել, բայց ամուսնու ազգանունը Ելիզավետան կրել է ողջ կյանքի ընթացքում^[2]։

Հեղինակ է տարբեր ժանրերի (պոեզիա, արձակ, դրամատուրգիա) բազմաթիվ մանկական գրքերի։ Հետագա տարիներին թողարկել է «մեծահասակների» համար բանաստեղծությունների երկու ժողովածու։

Ելիզավետա Տարախովսկայան երեխաների համար ռուսերեն է թարգմանել Յուլիան Տուվիմի (Լեհաստան), Կուդդուս Մուհամմադիի (Ուզբեկստան), Միրվարի Դիլբազիի (Ադրբեջան), Մարիկա Բարաթաշվիլիի (Վրաստան), Էդուարդաս Մեժելայտիս (Լիտվա), Ասեն Բոսև (Բուլղարիա) և շատ ուրիշների բանաստեղություններ։ Ռուսաստանի շատ թատրոններում, այդ թվում՝ Սերգեյ Օբրազցովի անվան տիկնիկային թատրոնում, բեմադրվում է Տարախովսկայայի По щучьему велению հեքիաթը։

Յակով Պարնոխի առաջին ամուսնության բոլոր զավակներից Ելիզավետա Տարախովսկայան խորհրդային գրականության համակարգում եղել է առավել ապահովված։ Այս հանգամանքը նրան թույլ է տվել օգնել եղբոր՝ Վալենտին Պարնախի ընտանիքին այն տարիներին, երբ նրանք կարիքի մեջ էին^[5]։

Ելիզավետա Տարախովսկայան մահացել է 1968 թվականի նոյմեբերի 13-ին, Մոսկվայում։ Թաղված է Նովոդևիչյան գերեզմանատանը։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայր՝ Յակով Սոլոմոնովիչ Պարնոխ (1853-1912), դեղագործ, դեղատան սեփականատեր, Տագանրոգի քաղաքային խորհրդի անդամ, ազնվական պատվավոր քաղաքացի։
Քույր՝ Սոֆյա Յակովլևնա Պարնոկ, ռուս բանաստեղծուհի, թարգմանիչ։
Եղբայր՝ Վալենտին Յակովլևիչ Պարնախ, ռուս բանաստեղծ, թարգմանիչ, երաժիշտ, պարող, խորեոգրաֆ, ռուսական ջազի ռահվիրա։
Զարմիկ՝ Ալեքսանդր Վալենտինովիչ Պարնախ, գրող։
Զարմիկի թոռը՝ Մաքսիմ Ալեքսանդրովիչ Պարնախ, նկարիչ, մանկավարժ։
Ազգակից քույր՝ Տատյանա Արոնովիչ Ադոլֆովնա (ծննդյան անունը՝ Իդելսոն, 1902-?), նկարչուհի, ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ։

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

О том, как приехал шоколад в Моссельпром / Рис. Ю. Ганфа. - [М.]: Друзья детей, [1925]. - 13 с.: ил.
Тит полетит / Рис. А. Самохвалова. - М.; Л.: ЗиФ, 1925. - 12, [1] с.: ил.
Электрическая курица: [Рассказ] / Обл.: И. Ф[ранцуз]. - [М.; Л.]: ГИЗ, [1927]. - [12] с.: ил.
Железная дорога / Рис. Б. Покровского. - М.: изд-во Г. Ф. Мириманова, 1928. - [11] с.: ил.
Митька и наука: Рассказы / Рис. В. Васильева. - М.; Л.: ГИЗ, 1928. - 32 с.: ил.
Новый дом / Рис. Павлинова. - М.: Мириманов, 1928. - [12] с.: ил.
- То же / Ил.: Ф. Кондратов. - [М.]: ГИЗ, 1930. - 15 с.: ил.
- То же. Изд. 2-е. - [М.]: Мол. гвардия, 1931. - 15 с.: ил.
Огород / Рис. Павлинова. - М.: Г. Ф. Мириманов, 1928. - [11] с.: ил.
У Чёрного моря / Обл.: И. Мр[очковский]. - [М.]: ГИЗ, 1928. - [11] с.: ил.
Костя, клоп и микроскоп / Рис. В. Апостоли. - [Л.]: Радуга, 1929. - [11] с.: ил.
Стальные ребята / Карт. М. Михаэлис. - [М.]: ГИЗ, 1929. - 15 с.: ил.
Бей в барабан! / Ил.: Н. Денисовский. - [М.]: ГИЗ, [1930]. - 11 с.: ил.
- То же. [Изд. 2-е]. - [М.]: ГИЗ, [1930]. - 11 с.: ил.
- То же. [Изд. 3-е]. - [М.]: ГИЗ, [1930]. - 11 с.: ил.
- То же. [Изд. 4-е] / Ил.: В. Иванова. - [М.]: Мол. гвардия, 1932. - 16 с.: ил.
Где овечка без хвоста? / Ил.: М. Синякова. - [М.]: ГИЗ, 1930. - [11] с.: ил.
12 без пяти / Рис. В. Ивановой. - [М.]: ГИЗ, 1930. - [11] с.: ил.
Колокол в море / Ил.: Б. Покровский. - [М.]: ГИЗ, 1930. - 11 с.: ил.
Общежитие коров / Рис. Д. Шмаринова. - М.; Л.: ГИЗ, 1930. - 16 с.: ил.
Радио-бригада / Ил.: Е. Абрамова. - [М.]: ГИЗ, 1930. - 16 с.: ил.
- То же. [Изд. 2-е]. - [М.]: Мол. гвардия, 1931. - 16 с.: ил.
Универмаг / Ил.: Ф. Кондратов. - [М.]: ГИЗ, 1930. - 15 с.: ил.
Амарэ детский сад / Ил.: Н. Памятных. - [М.]: Мол. гвардия, 1932. - [16] с.: ил.
Метрополитен / Рис. А. Брей. - [М.]: Мол. гвардия, 1933. - [15] с.: ил.
- То же / Оформл. М. Серёгина и Н. Исаевой; фото М. Прехнера. - М.: Детгиз, 1935. - 16 с.: ил.
- То же. Изд 2-е. - М.: Детиздат, 1936. - 16 с.: ил.
- Метро. Изд. 3-е. - М.; Л.: Детиздат, 1938. - [16] с.: ил.^[6]
- То же / [Илл.: А. Васин]. - [М.]: Детгиз, 1951. - 16 с.: ил.
- То же. - [М.]: Детгиз, 1957. - 16 с.: ил.
- То же / [Рис. А. Васина]. - [М.]: Детгиз, 1957. - 16 с.: ил. (Школьная б-ка для нерусских школ).
- То же / [Ил.: Г. Вальк]. - М.: Дет. лит., 1971. - 32 с.: ил.
Воздушный парад / Автолит. Н. Кирпичёва. - М.; Л.: Детиздат, 1937. - [16] с.: ил.
Лентяй: Пьеса для школьного самодеятельного кукольного театра. - М.: тип. треста «Мособлполиграф», 1937. - 15 с.
Необыкновенные гости: Театрализованная игра для самодеятельного театра. - М.; Л.: Искусство, 1937. - 19 с.
Волшебный виноград: Пьеса для детей в 3 д., 5 карт. - М.: Искусство, 1940. - 74 с. Стеклогр. изд.
Дружба / Рис. Е. Фрадкиной. - Ташкент: Госиздат УзССР, 1942. - 16 с.: ил.
Солнечные часы / Рис. П. Алехина. - Ставрополь: Ставропольская правда, 1947. - 32 с.: ил
- То же. - М.; Л.: Детгиз, 1947. - 32 с.: ил.
Калитка в сад / [Ил.: М. Бутрова]. - [М.]: Детгиз, 1949. - [24] с.: ил.
Стихи / Рис. В. Позина. - М.; Л.: Детгиз, 1951. - 64 с.: ил.
Сказка про живую воду / Рис. О. Зотова. - М.; Л.: Детгиз, 1953. - 31 с.: ил.
Стихи и сказки. - М.: Детгиз, 1954. - 192 с.: ил., 1 л. портр.
Посмотрим выставку. - М.: Детгиз, 1957. - 32 с.: ил.
- То же / [Ил.: В. Алексеев]. - [М.]: Детгиз, 1958. - 27 с.: ил.
Скрипичный ключ. Стихи. - М.: Сов. писатель, 1958. - 111 с.
Луна и лентяй / Рис. А. Каневского. - М.: Детгиз, 1960. - 12 с.: ил.
- То же. - М.: Дет. лит., 1964. - 12 с.: ил.
Стихи и сказки. - М.: Детгиз, 1962. - 206 с.: ил., 1 л. портр.
То же. - М.: Детгиз, 1963. - 206 с.: ил., 1 л. портр.
Птица: Стихи. - М.: Сов. писатель, 1965. - 79 с.
Солнечные часы / Рис. М. Мироновой. - М.: Дет. лит., 1965. - 8, [8] с.: ил.
Стихи и сказки / [Предисл. Ю. Яковлева]. - М.: Дет. лит., 1965. - 238 с., 1 л. портр.
Чайка: [Стихи о В. В. Николаевой-Терешковой] / [Ил.: В. Чапли]. - М.: Дет. лит., 1965. - 32, [7] с.: ил.
Живой снежок: Стихи / Рис. В. Гальдяева. - М.: Дет. лит., 1967. - 16 с.: ил.
Сказка про живую воду: Сказки и стихи. - М.: Дет. лит., 1967. - 47 с.: ил.
По щучьему веленью: Пьеса по материалам русских сказов в 2 д. / [Режиссёрский коммент. Н. С. Соловьёвой; Ил.: Ю. А. Трофимов]. - [М.]: Всерос. театр. о-во, 1968. - 34 с.: ил.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ В КЛЭ указан 1895 год
↑ ^2,0 ^2,1 Калло Е. Послесловие // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6-10 июня 2005 года. - М.-Симферополь-Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. - С. 207. - ISBN 5-93015-032-X.
↑ «С. А. Щеглова «Абрам Борисович Тараховский»». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
↑ Гонтмахер М. А. Евреи на Донской земле Արխիվացված 2021-03-01 Wayback Machine: - Ростов-на-Дону: Ростиздат, 2007. - С. 94.: Дед, купец второй гильдии Берка Хаимович Тараховский, числится в «Списке коренных купцов г. Таганрога, возобновивших гильдейские свидетельства на 1894 год».
↑ Парнах А. В. Заметки о моём отце // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6-10 июня 2005 года. - М.-Симферополь-Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. - 304 с. - ISBN 5-93015-032-X.
↑ скан книги

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Чуковский К. О поэзии для маленьких // Литературная газета. 1947. 29 июня.
Левин Ф. В скрипичном ключе // Знамя. 1959. № 2.
Сивоконь С. И. Тараховская // Краткая литературная энциклопедия. Т. 7: «Советская Украина» - Флиаки / Гл. ред. А. А. Сурков. - М.: Сов. энцикл., 1972. - Стб. 388-389.
Энциклопедия Таганрога. - Ростов-на-Дону: Ростиздат, 2003. - 512 с. - ISBN 5-7509-0662-0.
Нерлер П. [ Вступительная статья к публикации: Парнах В. Я. «Пансион Мобер: Воспоминания» ] // Диаспора [: альманах]. Новые материалы. Том VII. - СПб.: Дмитрий Буланин; Феникс-ATHENAEUM, 2005. - С. 7-94. - ISBN 5-85042-077-0, ISBN 5-85042-084-3

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Приходько В. Елизавета Тараховская: «Грех „легкомыслия“, или На долю Марины выпало слово „плаха“» // Московская правда. 1996. 30 августа. № 157, - о встречах с Мариной Цветаевой
Сканы детских книг, написанных Тараховской Е. Я.

[1] В КЛЭ указан 1895 год

[Калло_Е._-_Послесловие-2] 2,0 ^2,1 Калло Е. Послесловие // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6-10 июня 2005 года. - М.-Симферополь-Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. - С. 207. - ISBN 5-93015-032-X.

[3] «С. А. Щеглова «Абрам Борисович Тараховский»». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.

[4] Гонтмахер М. А. Евреи на Донской земле Արխիվացված 2021-03-01 Wayback Machine: - Ростов-на-Дону: Ростиздат, 2007. - С. 94.: Дед, купец второй гильдии Берка Хаимович Тараховский, числится в «Списке коренных купцов г. Таганрога, возобновивших гильдейские свидетельства на 1894 год».

[Заметки_о_моём_отце-5] Парнах А. В. Заметки о моём отце // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6-10 июня 2005 года. - М.-Симферополь-Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. - 304 с. - ISBN 5-93015-032-X.

[6] скан книги

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]