Դպրեվանք (Գյումրի)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դպրեվանք
Հիմնական տվյալներ
Տեսակվանք
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՏեղագրությունՀայաստան Հայաստան Շիրակի մարզ, Գյումրի
ԴավանանքՀայ Առաքելական Եկեղեցի
ԹեմՇիրակի թեմ
Հոգևոր կարգավիճակՉգործող
Ներկա վիճակՔանդված (1852 թ.)
Ճարտարապետական ոճՀայկական
Առաջին հիշատակումVII դար
Գմբեթ1

Դպրեվանք, վանք Շիրակ գավառում։ Այն հանդիսանում է Կումայրիում կառուցված առաջին եկեղեցին, որն ըստ որոշ աղբյուրների կառուցվել է VII դարում։ Եղել է մշակույթի կենտրոն[1]։

Վանքը գտնվել է բլրի վրա՝ ներկայիս «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցի տարածքում[2]։

Դպրեվանքում է կրթություն ստացել Անանիա Շիրակացին[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշատակվում է VII դարում, կապված Բարսեղ Ճոնի անվան հետ, որն այդ ժամանակ եղել է Դպրեվանքի վանահայրը։ Ենթադրվում է, որ Դպրեվանքը համապատասխանում է Շիրակ գավառի Կարմիր վանքին, որի եկեղեցին խաչաձև գմբեթավոր, չորս ավանդատներով կառուցվածք է։ Դպրեվանքի պատմության նշանավոր փուլերից է եղել X դարը, երբ Բյուզանդիայում հալածված հայ վանականները այստեղ ստեղծեցին խոշոր միաբանություն[3]։

Եկեղեցին հիմնովին վերակառուցվել է 935 թ.-ին՝ Աբաս Բագրատունի թագավորի ջանքերով, Բյուզանդիայից հալածված հայ հոգևորականների մասնակցությամբ[1]։

Եկեղեցին կանգուն է մնացել մինչև 1837 թ.-ը, երբ սկսվեց կառուցվել «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցը։ Դպրեվանքն ընկավ Ալեքսանդրապոլ ամրոցի տարածքի մեջ։ Զինվորական իշխանության հրամանով այն վերջնականապես քանդեցին 1852 թ.-ին և նրա փոխարեն կառուցեցին զինապահեստ[2]։

Դպրեվանքում է պահվել Աստվածածնի նշանավոր խաչը, որով բուժվել է Վրաց թագավոր Դեմետրե I-ի (1125–56) կինը, այնուհետև Ս. Խաչը տեղափոխել են Վրաստանի Վարձիա վանքը[4]։

Շինության արտաքին տեսքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրների համաձայն եկեղեցին կառուցված է եղել սև քարերից և նման է եղել Կարսի Առաքելոց եկեղեցուն։ Ոմանց կարծիքի համաձայն եկեղեցին համապատասխանում է Շիրակի գավառի կարմիր վանքին, որը խաչաձև, գմբեթավոր, չորս ավանդատներով կառուցվածք է[2]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ստեփանոս Տարոնեցի Ասողիկ, Տիեզերական պատմություն, Ե., 2000
  • Վարդան Արևելցի, Տիեզերական պատմություն, Ե., 2001
  • Էփրիկյան Ս., Պատկերազարդ բնաշխարհիկ բառարան, հ. 1, Վնտ., 1903–05
  • Ատրպետ Ս., Դպրեվանք, ՀԱ, 1913, դ 10
  • Thierry N. et M., A propos de quelques monuments chrétiens du vilayet de Kars (Turquie), “Revue des études arméniennes”, t. 8, P., 1971
  • Cuneo P., Architettura armena dal quarto al diciannovesimo secolo, Roma, 1988

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 «Գյումրիի հին ու նոր եկեղեցիները». Վերցված է 2014 Հուլիսի 24-ին.
  2. 2,0 2,1 2,2 «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 2, էջ 142
  3. ՀՍՀ, հատոր 3, էջ 441
  4. «Դպրեվանք». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2014 Հուլիսի 24-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 441