Գևորգ Թոսունյան

Գևորգ Թոսունյան
Ծնվել է	մարտի 8, 1934; Դադեշ, Ախալքալաքի շրջան, Սամցխե-Ջավախեթի մարզ, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	հունվարի 7, 2018 (83 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Մասնագիտություն	լեզվաբան
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան
Ալմա մատեր	Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Թոսունյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Գևորգ (Ժորա) Բաբկենի Թոսունյան (մարտի 8, 1934(1934-03-08)^[1], Դադեշ, Ախալքալաքի շրջան, Սամցխե-Ջավախեթի մարզ, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - հունվարի 7, 2018(2018-01-07), Երևան, Հայաստան^[2]), հայ լեզվաբան, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, մի քանի տասնյակ գրքերի հեղինակ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գևորգ (Ժորա) Բաբկենի Թոսունյանը ծնվել է 1934 թվականի մարտի 8-ին, Ջավախք գավառի Ախալքալաքի շրջանի Դադեշ գյուղում՝ հողագործի ընտանիքում։ Տեղի ութամյա դպրոցը գերազանց առաջադիմությամբ վերջացնելուց հետո կարմիր դիպլոմով ավարտել է Ախալքալաքի մանկավարժական ուսումնարանը և ապա Երևանի Խ. Աբովյանի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտի պատմալեզվագրական բաժինը։ 1954-1956 թվականներին ծառայել է խորհրդային բանակում։ Ինստիտուտն ավարտելուց հետո, այն է՝ 1962-1966 թվականներին հայոց լեզու և գրականություն է դասավանդել Հայաստանի Սպիտակի շրջանի Լուսաղբյուր գյուղի միջնակարգ և Վրաստանի Ախալքալաքի շրջանի Դադեշ գյուղի ութամյա դպրոցներում^[3]։

Ակադեմիկոս Արարատ Ղարիբյանի հրավերով 1966 թվականին աշխատանքի է անցել ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի համակարգում՝ նախ ակադեմիայի նախագահությանը կից համաբարբառի բաժնում, իսկ 1978 թվականից սկսած՝ Հր. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտում. սկզբում եղել է կրտսեր գիտաշխատակից, այնուհետև՝ բաժնի վարիչ առաջատար գիտաշխատակցի հաստիքով։ Լեզվի ինստիտուտից աշխատանքից ազատվել է 2008 թվականին, երբ Երուսաղեմի հայոց միաբանության կողմից հրավեր է ստացել պաշտոնավարելու Ժառանգավորաց վարժարանում։ Համատեղության կարգով 1985-1991 ուսումնական տարիներին միաժամանակ գրաբար է դասավանդել Խրիմյան Հայրիկի անվան N 10 թեքումով դպրոցում, 1991-1994 թվականներին՝ Երևանի պետական համալսարանում, 1991-1994, 2000-2006 թվականներին՝ մանկավարժական ինստիտուտում և տարբեր մասնավոր (Մովսես Խորենացի, Հրաչյա Աճառյան, Վիլյամ Սարոյան) բուհերում, իսկ 1995-1998, 2006-2012 ուսումնական տարիներին եղել է Երուսաղեմի Ժառանգավորաց վարժարանի և ընծայարանի գրաբարի ու հայոց լեզվի պատմության դասախոսը։

Պաշտպանել է թեկնածուական և դոկտորական ատենախոսություններ և ստացել նախ բանասիրական գիտությունների թեկնածուի և ապա՝ դոկտորի գիտական աստիճանները։

Գ. Թոսունյանն ունի երեք զավակ, յոթ թոռ, հինգ ծոռ։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գևորգ (Ժորա) Բաբկենի Թոսունյանը հրատարակել է «Գրաբարի նախադրությունները (5-11–րդ դարեր)», «Գրաբարի բառարանագրությունը»^[4] մենագրությունները, գրաբարի բուհական դասագիրքը (հեղինակակից՝ Լ. Խաչատրյան), մեր դասական հեղինակների ասույթները սկզբից մինչև մեր օրերը (երեք գիրք), կազմել է բնագրային համաբարբառներ (Եզնիկ Կողբացի, Գր. Նարեկացի, Մ. Ուռհայեցի)։ Գրաբարից աշխարհաբար է թարգմանել Հովհ. Դրասխանակերտցու և Վարդան Արևելցու պատմությունները, Ալիշանի «Արցախը և Ուտիքը», Հովհան Դարդելի «Ժամանակագրությունը», Մսեր Գրիգորյանցի «Հաւատոյ հանգանակը», «Հայոց նոր վկաները», արևմտահայերենից արևելահայերենի է վերածել՝ գերմաներեն բնագրի հետ համեմատելով, Յոհաննես Լեփսիուսի «Հայ ժողովրդի ջարդերը» գիրքը, կրոնական բնույթի գրքեր է թարգմանել նաև ռուսերենից հայերեն։ Գրաբարի և հայոց լեզվի պատմության վերաբերյալ «Պատմաբանասիրական հանդես», «Լրաբեր», «Բանբեր Երևանի համալսարանի», «Էջմիածին», «Մայրենի», «Սովետական Հայաստան», «Լեզու և լեզվաբանություն», հանդեսներում, Վիեննայի «Հանդէս ամսօրեայ», Երուսաղեմի «Սիոն» պարբերականներում հրատարակել է ավելի քան երկու հարյուր հոդված։ Լաբորանտներ Վ. Առուստամյանի և Գ. Բաղդասարյանի հետ կազմել և 1990 թվին ավարտել է գրաբարի ընդարձակ հանգաբառարանը, իսկ գիտաշխատակիցներ Լ. Սահինյանի և Ա. Սահակյանի հետ՝ ժամանակակից հայերենի բառազուգորդումների բառարանը (2007 թ.), որոնք դեռ անտիպ են։ Մեծ եղեռնի 100–ամյակի կապակցությամբ կազմել և հրատարակել է Մեծ եղեռնին զոհ գնացած արևմտահայ բանաստեղծների չափածոյի փոքրիկ ընտրանին՝ «Սարսուռներ» վերնագրով։ Խմբագրել է ավելի քան 500 մամուլ աշխատանք՝ համաբարբառներ, շարականների ժողովածուներ, գրաբարի բառարաններ՝ դասագրքեր՝ գիտական աշխատություններ և այլն։ Այժմ մասնակցում է Աստվածաշնչի համառոտ բառարանի կազմման աշխատանքներին։

Պարգևներ, մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գ. Թոսունյանն իր բարեխիղճ աշխատանքի համար 1970 թվականին ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի կողմից պարգևատրվել է «Աշխատանքային արիության համար», իսկ 1987 թվականին ԽՍՀՄ Գերագուն խորհրդի կողմից՝ «Աշխատանքի վետերան» մեդալներով։ Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահությունը 1981 թվականին նրան շնորհել է «Գովեստագիր», իսկ 2003 թվականին Երևանի Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանը՝ «Պատվոգիր»։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=5142
↑ «Մահացել է լեզվաբան Գևորգ Թոսունյանը».
↑ «AV Production - Գևորգ Թոսունյան». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 4-ին.
↑ Թոսունյան, Գեւորգ Բաբկենի (2006). Գրաբարի բառարանագրությունը. Զանգակ-97. ISBN 9789994111695.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գևորգ Թոսունյան» հոդվածին։

[_5143252fb6696a2d-1] 1,0 ^1,1 https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=5142

[2] «Մահացել է լեզվաբան Գևորգ Թոսունյանը».

[3] «AV Production - Գևորգ Թոսունյան». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 4-ին.

[4] Թոսունյան, Գեւորգ Բաբկենի (2006). Գրաբարի բառարանագրությունը. Զանգակ-97. ISBN 9789994111695.

[1]

[2]

[3]

[4]