Գրացի Կառլի և Ֆրանցի համալսարան

Գրացի Կառլի և Ֆրանցի համալսարան; գերմ.՝ Karl-Franzens-Universität Graz
Տեսակ	համալսարան և ազատ հասանելիության հրատարակություն
Հիմնադրված է	1585
Հիմնադրիր	էրցհերցոգ Կառլ II
Անդամակցություն	Ուտրեխտի ցանց, Կոիմբրայի խումբ, Եվրոպայի համալսարանների միություն, Informationsdienst Wissenschaft?, ArXiv, ORCID, Ավստրիական ակադեմիական գրադարանային կոնսորցիում և Կոալիցիա հանուն հետազոտությունների գնահատման առաջխաղացման
Երկիր	Ավստրիա
Տեղագրություն	Գրաց
Հասցե	Universitätsplatz 1-5
Կայք	uni-graz.at/de/(գերմ.) և uni-graz.at/en/(անգլ.)
	Ավստրիա դեռ չունի [[Կաղապար:Տեղորոշման քարտեզ Ավստրիա\|տեղորոշման քարտեզներ]].
	Universität Graz Վիքիպահեստում

Գրացի Կառլի և Ֆրանցի համալսարան (հայտնի է նաև՝ Գրացի համալսարան, գերմ.՝ Karl-Franzens-Universität Graz), համալսարան Ավստրիայի Շտիրիա նահանգի Գրաց քաղաքում, համալսարանի կարգավիճակ է ստացել 1585 թվականին։ Հանդիսանում է Ավստրիայի մեծությամբ երկրորդ համալսարանը^[8]^[9]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրացի համալսարանը հիմնադրվել է 1585 թվականին էրցհերցոգ Կառլ II-ի կողմից։ Ժամանակագրական առումով հանդիսանում է Ավստրիայի երկրորդ համալսարանը։ Ուսումնական հաստատությունն իր գոյության ժամանակահատվածի մեծ մասում ղեկավարվել է կաթոլիկ եկեղեցու կողմից և փակվել է 1782 թվականին Իոսիֆ II կայսեր կողմից, ով փորձում էր իր վերահսկողությունը հաստատել կրթական հաստատությունների նկատմամբ։ Իոսիֆ II կայսրը համալսարանը վերափոխում է լիցեյի, որը պետք է պատրաստեր սպասավորներ և բժշկական անձնակազմ։ 1827 թվականին Ֆրանց II կայսրը վերականգնում է համալսարանի կարգավիճակը, ինչն էլ հետագայում առիթ է դարձել, որպեսզի նրա անունը արտացոլվի կրթականհաստատության անվանման մեջ։ Վերականգնումից 20 տարի անց համալսարանի գործունեության սկզբունքները վերանայվեցին Վիլհելմ Հումբոլդտի առաջ քաշված գաղափարներին համապատասխան։ Կաթոլիկ աստվածաբանության ֆակուլտետը պահպանվում է՝ դառնալով վեց ֆակուլտետներից մեկը^[8]։

Գրացի համալսարանում տարբեր տարիների դասավանդել են աշխարհահռչակ գիտնականներ, պրոֆեսորներ։ Այդպիսիններից է Լյուդվիգ Բոլցմանը, ով երկու անգամ՝ 1869-1873 թվականներին և 1876-1890 թվականներին եղել է համալսարանի պրոֆեսոր։ Այդ տարիներին նա համալսարանում մշակել է իր վիճկագրական ֆիզիկայի տեսությունը։ 1909-1938 թվականներին Գրացի համալսարանում դասավանդել է Նոբելյան դափնեկիր Օտտո Լյովին։ 1936 թվականին Գրացի համալսարանն է ավարտել և հետագայում՝ 1920-1931 թվականներին ու 1937-1938 թվականներին այնտեղ դասավանդել է Նոբելյան Վիկտոր Հեսսը։ 1936 թվականից երկար ժամանակ Գրացի համալսարանի ռեկտորն է եղել Էրվին Շրյոդինգերը։

Գրացի տեխնիկական համալսարանի հետ համատեղ Գրացի համալսարանը մասնակցում է իրականացնում է «NAWI Գրաց» նախագծին, որն շրջանակներում երկու համալսարանների բնական գիտությունների ֆակուլտետների ուսանողները կրթական գործընթացի և իրենց ուսումնասիրությունների մեծ մասն իրականացնում են համատեղ։ Համատեղ դասընթացներ են անցկացվում ֆիզիկայի, մոլեկուլյար կենսաբանության, հողագիտության, մաթեմատիկայի և այլ մասնագիտությունների գծով^[10]։

Գրացի համալսարանը հանդիսանում է եվրոպական Ուտրեխտյան ցանցի անդամ, որը միավորում է Եվրոպայի բազմաթիվ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների, կազմակերպում ուսանողների և պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի փոխանակումներ և գործողումներ, կենսաթոշակների տրամադրումներ և տեղեկատվության համատեղ օգտագործում^[11]^[12]։

Համալսարանի հռչակավոր պրոֆեսորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր ժամանակներում Գրացի համալսարանում դասավանդել են բազմաթիվ հեղինակավոր պրոֆեսորներ։

Պետեր Պազման - փիլիսոփա, философ, բանախոս, Հունգարիայի պրիմաս։ Համալսարանում դասավանդել է փիլիսոփայություն (1597-1601 թթ.) և աստվածաբանություն (1603-1607 թթ.):
Վիլհեիմ Հերման Լամորմեն - հակառեֆորմացիայի նշանավոր գործիչ, քարոզիչ և Ֆերդինանդ II կայսեր կարևոր խորհրդական։ Համալսարանում դասավանդել է փիլիսոփայություն (1598-1604 թթ., 1600թ.-ից՝ պրոֆեսոր), աստվածաբանություն (1606-1612թթ.): 1613-1622 թվականներին եղել է Գրացի համալսարանի ռեկտոր։
Լյուդվիգ Բոլցման - մաթեմատիկական ֆիզիկայի պրոֆեսոր (1869-1873 թթ.), ֆիզիկայի պրոֆեսոր (1876-1890 թթ.):
Վալտեր Նեռնստ - 1920 թվականի Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, 1886 թվականից՝ պրոֆեսոր։
Ֆրանց Կսավեր ֆոն Գլուբեկ - գյուղատնտես։
Ֆրից Պրեգլ - 1923 թվականի Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, 1913-1930 թվականներին եղել է համալսարանի պրոֆեսոր։
Յուլիուս Վագներ Յաուրեգ - 1927 թվականի Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, 1889-1893 թվականներին եղել է համալսարանի պրոֆեսոր։
Էրվին Շրյոդինգեր - 1933 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ դափնեկիր, տեսական ֆիզիկայի պրոֆեսոր (1936-1938 թթ.):
Օտտո Լյովի - 1936 թվականի Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, 1909-1931 թվականներին եղել է համալսարանի պրոֆեսոր։
Վիկտոր Հեսս - 1936 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ դափնեկիր, ֆիզիկայի պրոֆեսոր (1920-1931 թթ., 1937-1938 թթ.):
Կառլ ֆոն Ֆրիշ - 1973 թվականի Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, 1946-1950 թվականներին եղել է համալսարանի պրոֆեսոր։
Հենրիխ Ֆելիքս Շմիդ - սլավոնական բանասիրության պրոֆեսոր (1923-1938 թթ. և 1945-1948 թթ.):
Ադոլֆ Յարիշ - բժշկական ֆակուլտետի մաշկաբանության և սեռավարակների հիվանդությունների բաժանմունքի պրոֆեսոր, առաջին անգամ նկարագրել է հիվանդի ռեակցիան, որը հետագայում կոչվեց Յարիշ-Գերկսհեյմերի ռեակցիա։
Լեոպոլդ Պեբալ - քիմիայի պրոֆեսոր։
Նիկոլա Տեսլա - ֆիզիկոս, ինժեներ, էլեկտրոտեխնիկայի և ռադիոտեխնիկայի ոլորտի գյուտարար։
Ջոզեֆ Շումպետեր - քաղաքական տնտեսագիտության պրոֆեսոր, 20-րդ դարի նշանավոր տնտեսագետ։
Լեոպոլդ ֆոն Զախեր Մազոխ - իրավագիտության պրիվատ-դոցենտ։
Էդուարդ Ռիխտեր - ռեկտոր, աշխարհագրության, պատմության, գեղագիտության պրոֆեսոր։
Ռուդոլֆ Հերնես - աշխարհագրության և հնէաբանության պրոֆեսոր։

Ֆակուլտետներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրացի համալսարանն ունի հետևյալ ֆակուլտետները^[13]՝

Կաթոլիկ աստվածաբանության ֆակուլտետ,
Արվեստի և հումանիտար ֆակուլտետ,
Իրավագիտության ֆակուլտետ,
Բնական գիտությունների ֆակուլտետ,
Հասարակական և տնտեսագիտության ֆակուլտետ,
Էկոլոգիայի, տարածաշրջանային ուսումնասիրությունների և կրթության ֆակուլտետ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ https://eua.eu/about/member-directory.html
↑ https://idw-online.de/de/institution35
↑ Our Members / Tier 6
↑ https://web.archive.org/web/20231020113811/https://orcid.org/members
↑ https://web.archive.org/web/20231222111205/https://www.kemoe.at/mitgliedschaft/mitglieder
↑ https://web.archive.org/web/20231109092552/https://coara.eu/coalition/membership/
↑ ^7,0 ^7,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
↑ ^8,0 ^8,1 "University of Graz". Catholic Encyclopedia (New Advent). 1909.(անգլ.)
↑ Die Universität im Porträt. Արխիվացված 2017-07-04 Wayback Machine(գերմ.)
↑ NAWI Graz, about organisation.(անգլ.)
↑ About Utrecht Network. Արխիվացված 2017-12-09 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Members of Utrecht Network.(անգլ.)
↑ Uni Graz schafft Fortschritt - Organisation & Struktur Beginn des Seitenbereichs: Inhalt: (գերմ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրացի համալսարանի պաշտոնական կայք:(գերմ.)(անգլ.)
Video portrait of University of Graz.(գերմ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրացի Կառլի և Ֆրանցի համալսարան» հոդվածին։

[_5d10f296a5bd665b-1] ttps://eua.eu/about/member-directory.html

[_cd414dc257accd99-2] ttps://idw-online.de/de/institution35

[_c389dc4053278d64-3] Our Members / Tier 6

[_acc788088d6a06ed-4] ttps://web.archive.org/web/20231020113811/https://orcid.org/members

[_94bd274f81df1373-5] ttps://web.archive.org/web/20231222111205/https://www.kemoe.at/mitgliedschaft/mitglieder

[_36d69177c17829ab-6] ttps://web.archive.org/web/20231109092552/https://coara.eu/coalition/membership/

[_3925ce4adfaf2de4-7] 7,0 ^7,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.

[University-8] 8,0 ^8,1 "University of Graz". Catholic Encyclopedia (New Advent). 1909.(անգլ.)

[9] Die Universität im Porträt. Արխիվացված 2017-07-04 Wayback Machine(գերմ.)

[10] NAWI Graz, about organisation.(անգլ.)

[11] About Utrecht Network. Արխիվացված 2017-12-09 Wayback Machine(անգլ.)

[12] Members of Utrecht Network.(անգլ.)

[13] Uni Graz schafft Fortschritt - Organisation & Struktur Beginn des Seitenbereichs: Inhalt: (գերմ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]