Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարան

Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարան
Տեսակ	թանգարան
Երկիր	Պորտուգալիա
Տեղագրություն	Ավենիդաս Նովաս և Լիսաբոն
Վայր	Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնարկություն
Մասն է	Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնարկություն
Պատկանում է	Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնարկություն
Ղեկավարության նստավայր	Լիսաբոն, Պորտուգալիա
Հասցե	Avenida de Berna 45A
Հիմնադրվել է	1969
Հիմնադիր	Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնարկություն
Տնօրեն	António Filipe Pimentel?
Կայք	gulbenkian.pt/museu/(պորտ.) և gulbenkian.pt/museu/en/(անգլ.)

Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարան (պորտ.՝ Museu Calouste Gulbenkian), Լիսաբոնում գտնվող թանգարան։ Հիմնադիրը՝ հայ մեծ բարերար Գալուստ Գյուլբենկյանն է։ Այստեղ պահպանվում են եվրոպական, արևելյան և հնադարյան մշակութային գործեր։ Բացվել է 1969 թվականի հոկտեմբերի 2-ին և իր բնույթով համարվում է աշխարհի բացառիկ թանգարաններից մեկը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանը ղեկավարվում է Գալուստ Գուլբենկյան հիմնադրամի կողմից՝ ի շարս մի քանի այլ հաստատությունների, որոնց մեջ մտնում են արխիվը, գրադարանը, Գյուլբենկյանի անունը կրող երաժշտական նախագիծը, պարտեզը, գիտահետազոտական ինստիտուտը, խմբագրատունը[2][3][4]:

Այն բացվել է նավթարդյունաբերության մեծահամբավ գործարարի և մեծ բարերարի մահվանից տասնչորս տարի անց՝ 1969 թվականին, երբ նշվում էր նրա ծննդյան 100-ամյակը (թանգարանի հիմնադրումը նրա թողած կտակի կարևոր կետերից մեկն էր)։

Գալուստ Գյուլբենկյանը արվեստի գործերի հավաքչությամբ զբաղվել է իր գիտակցական ողջ կյանքի ընթացքում։ Լինելով համակողմանիորեն զարգացած, գեղարվեստական բարձր ճաշակի, մեծ հետաքրքրությունների ու հնարավորությունների տեր անձնավորություն՝ գնել ու պահել-պահպանել է արվեստի ավելի քան վեց հազար բարձրաժեք գործեր՝ նկարներ, արձաններ ու արձանիկներ, մետաղադրամներ, գրքեր, կիրառական արվեստի նմուշներ, որոնք ժամանակագրական առումով ընդգրկում են Հին Եգիպտոսից մինչև քսաներորդ դարի կեսերը[5]:T

1930 թվականից սկսած՝ նա իր հավաքածուն պահում էր Ֆրանսիայի մայրաքաղաք Փարիզի Ենայի պողոտայի վրա գտնվող իր տանը, որտեղ ներկայումս տեղավորված է Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի գրասենյակներից մեկը[6]: Դիվանագիտական բնույթի մի դիպվածի պատճառով Գյուլբենկյանն ստիպված է եղել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին լքել Փարիզը և տեղափոխվել Պորտուգալիայի մայրաքաղաք Լիսաբոն, սենյակներ վարձել Aviz հյուրանոցում, որտեղ էլ անց է կացրել իր կյանքի մնացած ժամանակը[7][8]:

Արվեստի գործերի իր հարուստ հավաքածուն Գյուլբենկյանը նվիրաբերել է պորտուգալական կառավարությանը, պայմանով, որ այդ հավաքածուն կառավարվի իր անունը կրող հիմնադրամի կողնից։ 1960 թվականից մինչև թանգարանի բացվելը հավաքածուն պահվել է մարկիզ Պոմբալի պալատում, իսկ 1965-1969 թթ. նաև ցուցադրվել է այդտեղ[9][5]:

Ինչպես թանգարանի շենքը, այնպես էլ Գալուստ Գյուլբենկյանի անունը կրող զբոսայգում գտնվող մյուս շինությունները կառուցվել են ըստ ճարտարապետներ Ալբերտո Պեսոայի, Պեդրո Սիդի և Ռուի դե Ատուգիայի պատրաստած նախագծերի, որոնք հաղթող էին ճանաչվել 1959 թվականին անցկացված միջազգային հատուկ մրցույթում։ Շինարարական աշխատանքները տևել են տասը տարի, ավարտվել 1969 թվականին[10]:

Թանգարանում տեղ են գտել ինչպես Գյուլբենկյանի կողնից անձամբ գնված և պորտուգալական կառավարությանը նվիրաբերված վեց հազարից ավելի ստեղծագործությունները, այնպես էլ մեծ բարերարի մահից հետո նրա անունը կրող հիմնադրամի կողմից ձեռք բերված տասը հազարից ավելի աշխատանքներ, որոնք հիմնականում ներկայացնում են պորտուգալական կերպարվեստը քսաներորդ դարասկզբից մինչև մեր օրերը և ցուցադրվում են որոշակի ժամկետներում անցկացվող (և ոչ թե մշտական) ցուցահանդեսներում[11]:

Այսպես կոչված՝ «Հիմնադիրի հավաքածուն» կազմված է երկու բաժնից, որոնցից առաջինն ընդգրկում է հինեգիպտական, հունահռոմեական, միջագետքյան, հայկական և հեռավորարևելյան, իսկ երկրորդը՝ 10-16-րդ դարերի եվրոպական արվեստը ներկայացնող թեմատիկ ցուցասրահներ։ Ընդ որում՝ ցուցադրված են ոչ միայն գեղանկարչական աշխատանքներ, այլև կահույքի նմուշներ, զարդեր (այդ թվում՝ ոսկեղենի René Lalique հավաքածուն), սպասք (նաև՝ ռուսաց վերջին ցարի՝ Նիկոլայ Երկրորդի պալատի արծաթե սպասքեղենը), դրամանմուշներ, կերամիկա, քանդակներ, արձաններ, պաստառներ, ձեռագիր մատյաններ ու հնատիպ գրքեր...[12]:

Հավաքածուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանում հաշվվում է մոտավորապես 6000 ցուցանմուշներ, որից ցուցադրվում են մոտ հազարը։ Եվրոպական գեղանկարչության հավաքածուում կարևոր տեղ ունեն 1930-ական թվականներին Էրմիտաժի հավաքածուի վաճառքից Գալուստ Գյուլբենկյանի կողմից ձեռք բերված գործերը (Ռուբենս, Ռեմբրանդտ, Դիրկ Բոուտս)։ Թանգարանում արժեքավոր տեղ ունեն արևմտաեվրոպական կահույքի և XVIII դարի դեկորատիվ-կիրառական առարկաներ, միջնադարյան ձեռագրեր, կովկասյան և պարսկական գորգեր և Ռենե Լալիկի կողմից զարդարված հավաքածուները։ Ցուցանմուշներում կան նաև հին Եգիպտոսի և Միջագետքի հուշարձաններ, կերամիկա, նաև՝ հայկական մշակութային գործեր։

«Հիմնադիրի հավաքածուի» ցուցասրահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին ցուցասրահ. հինեգիպտական արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրված են հինեգիպտական արձաններ՝ ուշ շրջանից, նոր կայսրության և մինչև անգամ Հին թագավորության ժամանակներից^[2]։

Երկրորդ ցուցասրահ. հունահռոմեական արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անոթներ, դրամներ, արձաններ, ապակեղեն,զարդեր^[3]^[4]։

Երրորդ ցուցասրահ. միջագետքյան արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մ. թ. ա. 9-րդ դարի ասորեստանյան բարելիեֆ (խորաքանդակ)^[5]

Չորրորդ ցուցասրահ. իսլամական արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անոթներ, կերամիկա, պարսկական, թուրքական ու սիրիական գորգեր ու գործվածքեղեն՝ 13-17-րդ դարերի^[6]։

Հինգերորդ ցուցասրահ. հայկական արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայկական արվեստի ոչ մեծ հավաքածու, որ ներառում է նաև 17-րդ դարի հայերեն մի Աստվածաշունչ և ավետարաններ^[7]։

Վեցերորդ ցուցասրահ. հեռավորարևելյան արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

12-19րդ դարերի չինական ու ճապոնական աշխատանքներ^[8]։

Յոթերորդ ցուցասրահ. փղոսկրե իրեր, նկարազարդ գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

12-րդ դարից մինչև 20-րդ դարի առաջին կեսի եվրոպական արվեստի գործեր^[4]^[9]։

Ութերորդ ցուցասրահ. Գերմանիայի, Հոլանդիայի, Ֆլանդրիայի, Իտալիայի 15-17-րդ դարերի նկարներ, քանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրվող գործերի թվում են Դիրկ Բոուտսի «Ավետումը», Ռոջեր վան դեր Վեյդենի, Պետեր Պաուլ Ռուբենսի («Հելեն Ֆուրմենի դիմանկարը»), Անտոնի վան Դեյկի «Տղամարդու դիմանկարը», Ֆրանս Հալսի «Սառա Հեսսիքսի դիմանկարը», Ռեմբրանդտի «Պալաս Աթենան» ու «Ծերունու դիմանկարը», Չիմա դա Կոնելիանոյի «Սրբազան զրույցը», Վիտտորե Կարպաչոյի «Սուրբ ընտանիքը», Դոմենիկո Գիրլանդաոյի «Աղջկա դիմանկարը»...^[4]

Իններորդ ցուցասրահ. Վերածննդի արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերածննդի վարպետների գործերից բացի, ցուցադրված են Ջուլիո Ռոմանոյի նախշազարդերի հիման վրա պատրաստված պաստառներ^[4]

Տասներորդ ցուցասրահ. 18-րդ դարի ֆրանսիական դեկորատիվ արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրված են պաստառներ, կահույքի ու ոսկերչական արվեստի նմուշներ^[9]

Տասնմեկերորդ ցուցասրահ. 18-րդ դարի ֆրանսիական գեղանկարներ, քանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրանքում ընդգրկված են նաև Յուբեր Ռոբերի նկարները, Հուդոնի, Ժան-Բատիստ Լմուայենի, Պիգալի, Կաֆիերիի քանդակները^[4]։

Տասներկուերորդ ցուցասրահ. 18-19-րդ դարերի ֆրանսիական ոսկեղեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժակ Ռոտիերի և Անտուան-Սեբաստիան Դյուրանի ոսկերչական աշխատանքների նմուշներ^[4]։

13-րդ, 14-րդ, 15-րդ ցուցասրահներ. գեղանկարներ, քանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրված ստեղծագործությունների թվում են Ֆրանչեսկո Գվարդիի, Թոմաս Գեյնսբորոյի, Ժան-Օնորե Ֆրագոնարի, Կամիլ Կորոյի, Ջոզեֆ Թյորների, Օգյուստ Ռենուարի, Էդուարդ Մանեի, Էդգար Դեգայի, Կլոդ Մոնեի և մեծահամբավ այլ նկարիչների գեղանկարչական աշխատանքներ, Կարպյոյի, Դալուի, Ռոդենի հեղինակած քանդակներ^[4]^[9]

Տասնվեցերորդ ցուցասրահ. René Lalique ոսկերչական հավաքածու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցադրված է Ռենե Լալիքի՝ գեղարվեստական ապակեգործության ու ոսկերչության՝ աշխարհում կարևորագույններից մեկը համարվող հավաքածուն^[9]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գալուստ Գյուլբենկյանի հուշարձան (Լիսաբոն)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Plaquette du musée Calouste Gulbenkian. Fondation Calouste-Gulbenkian. Octobre 2009.
Guide bleu |titre=Portugal |collection=Guides bleus |éditeur=Hachette tourisme |année=2000 |isbn=201240040X.

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանի բակը մուտքի կողմից
Թանգարանի նախասրահում
Իսլամական արվեստի ցուցասրահը
Կահույքի հավաքածուի նմուշներ
Չինական արվեստի նմուշներ
Հինեգիպտական արվեստի նմուշ
Հոքուսայի. ճապոնական արվեստի նմուշ
Դիրկ Բոուտս- ,,Ավետում,,
Դիմանկար /Վան Դեյկ/
"Մադամ Մոնեի դիմանկարը", /Ռենուար/
Ապարանջան՝ René Lalique հավաքածուից
Ջոզեֆ Թյորներ. «Մինոտավրոս» նավի խորտակվելը

Պիտեր Պաուլ Ռուբենս. «Հելեն Ֆոուրմենի դիմանակարը»
Ռեմբրանդտ. «Ծերունու դիմանակար»
Ժան-Անտուան Հուդոն. «Դիանա»
Ֆրանչեսկո Գվարդի

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ archINFORM (գերմ.) — 1994.
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=383 |título=A Coleção - Arte Egípcia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=384 |título=A Coleção - Arte Greco-Romana |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 http://viajarconelarte.blogspot.com/2012/07/lisboa-encantadora-i-museu-calouste_14.html |título=El Museu Calouste Gulbenkian de Lisboa |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Sira Gadea |fecha=14 de julio de 2012 |obra=Viajar con el Arte |idioma=español |cita= }}
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=385 |título=A Coleção - Arte da Mesopotâmia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=382 |título=A Coleção - Arte do Oriente Islâmico |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=378 |título=A Coleção - Arte Arménia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ https://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=380 |título=A Coleção - Arte do Extremo-Oriente |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 https://gulbenkian.pt/museu/colecao-do-fundador/conhecer-a-colecao/ |título=Conhecer a Coleção |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

(Պորտուգալերեն) & (անգլերեն) Site officiel Արխիվացված 2013-08-03 Wayback Machine
Թանգարանի պաշտոնական կայք Արխիվացված 2007-12-03 Wayback Machine
Երևան-Լիսաբոն. Գալուստ Գյուլբենկյան

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Correia, Graça (2013), Ruy D'Athouguia (Portuguese), Aveleda, Portugal: Verso da História{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Guia de Arquitectura (Portuguese), Lisbon, Portugal, 1994{{citation}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Leite, Ana Cristina (1988), Arquitectura Premiada em Lisboa. Prémio Valmor - Prémio Municipal de Arquitectura (Portuguese), Lisbon, Portugal: Câmara Municipal de Lisboa{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Pedreirinho, José Manuel (1994), Dicionário de arquitectos activos em Portugal do Séc. I à actualidade (Portuguese), Porto, Portugal: Edições Afrontamento{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
PDM - Plano Director Municipal (Portuguese), Lisbon, Portugal: Câmara Municipal de Lisboa, 1995{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Relatório da Actividade do Ministério no Ano de 1961 (Portuguese), vol. 2, Lisbon, Portugal: Ministério das Obras Públicas, 1962{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Sede da Fundação Gulbenkian declarada Edifício Saudável (Portuguese), Lisbon, Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian, 2008{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Tostões, Ana (1997), Os Verdes Anos na Arquitectura Portuguesa dos Anos 50 (Portuguese), Porto, Portugal: Faculdade de Arquitetura da Universidade do Porto{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Fundação Calouste Gulbenkian, ed. (1972), Persian Art: Calouste Gulbenkian Collection, Lisbon, Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարան» հոդվածին։

[_f217b01380bff538-1] rchINFORM (գերմ.) — 1994.

[2] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=383 |título=A Coleção - Arte Egípcia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[3] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=384 |título=A Coleção - Arte Greco-Romana |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[sira-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 http://viajarconelarte.blogspot.com/2012/07/lisboa-encantadora-i-museu-calouste_14.html |título=El Museu Calouste Gulbenkian de Lisboa |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Sira Gadea |fecha=14 de julio de 2012 |obra=Viajar con el Arte |idioma=español |cita= }}

[5] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=385 |título=A Coleção - Arte da Mesopotâmia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[6] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=382 |título=A Coleção - Arte do Oriente Islâmico |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[7] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=378 |título=A Coleção - Arte Arménia |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[8] ttps://gulbenkian.pt/museu/works_museu/?work_epoch=380 |título=A Coleção - Arte do Extremo-Oriente |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[colecc-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 https://gulbenkian.pt/museu/colecao-do-fundador/conhecer-a-colecao/ |título=Conhecer a Coleção |fechaacceso=27 de octubre de 2018 |autor=Fundação Calouste Gulbenkian |fecha=2018 |obra=Gulbenkian.pt |idioma=portugués |cita= }}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]