Արպադ

Արպադ Árpád
Վաչկատուն հունգարական ցեղերի առաջնորդ Արպադը՝ ճերմակաձին հեծած
Դրոշ (2-րդ) Մագյարների առաջնորդ
889-907
Նախորդող	Ալմոշ
Հաջորդող	Ժոլտան
Մասնագիտություն՝	ցեղի առաջնորդ
Դավանանք	Հունգարական դիցաբանություն
Ծննդյան օր	մոտ 845
Ծննդավայր	անհայտ
Վախճանի օր	907
Դինաստիա	Արպադներ
Քաղաքացիություն	Հունգարիայի իշխանապետություն և Խազարական խաքանություն
Հայր	Ալմոշ
Զավակներ	Ժոլտան, Ելեք, Լյունտիկա, Տարխոշ և Յուտաշ

Արպադ (հունգ.՝ Árpád, մոտ 845, անհայտ - 907), 9-10-րդ դարերում Եվրոպա գաղթած մագյարական (հունգարական) վաչկատուն ցեղախմբերի երկրորդ առաջնորդը, ով ունեցել է «նադֆեյեդելեմ» տեղական տիտղոսը (համարժեք է «հունգարաց իշխանի» պաշտոնին)։

Կառավարել է 889-907 թվականներին և իր կառավարման ընթացքում ձեռնարկել է բազմաթիվ նվաճողական արշավանքներ՝ ասպատակելով հարևան տերությունների սահմանային երկրամասերը։

Կենսագրություն

Արպադը եղել է հունգարների գյուլա (մարզպան) Ալմոշի որդին, ով հոր մահից հետո ժառանգել է առաջնորդի տիտղոսը։ Ըստ հունգարացի պատմաբան Դյուլա Կրիստոյի՝ զորավարի անունը ծագում է հունգարերեն «արպա» բառից, որը թարգմանաբար նշանակում է «գարեհատ»։ Ըստ հունգարական ավանդության՝ մինչև 904 թվականն Արպադը հորից ժառանգած իշխանությունը կիսում էր Կուրսանի հետ, ով ուներ «կունդու-խաքան»-ի տիտղոս։

Իր կառավարման ընթացքում Արպադը ձեռնարկել է բազմաթիվ արշավանքներ, որոնք մեծ մասամբ պսակվել են բացարձակ հաջողությամբ։ 892 թվականին նրա գլխավորած բանակը ասպատակել է Մեծ Մորավական տերության սահմանները, ապա նվաճել թագավորության սահմանամերձ շրջանները և միացրել իր իշխանությանը։

894-896 թվականներին Արպադը փոխել է իր վերաբերմունքը հոր գլխավոր ախոյանի՝ Բյուզանդական կայսրության հանդեպ և բյուզանդա-բուլղարական պատերազմում ակնհայտորեն օժանդակել Մակեդոնական հարստության պատվավոր ներկայացուցիչ Լևոն Զ կայսերը։

Այս շրջափուլը Հունգարիայի պատմության մեջ հայտնի է «Դանուբյան շրջաններում հայրենիքի նվաճման» ժամանակաշրջան անվանումով, երբ բազմաթիվ ռազմական հաջողությունների արդյունքում մագյարները կարողանում են վերջնականապես հաստատվել Եվրոպա աշխարհամասի կենտրոնական շրջաններում։ 900-901 թվականներին մագյարները կործանում են արևելյան սլավոնների կողմից հիմնադրված Բլատենյան իշխանությունը և սկսում առաջանալ Տրանսիլվանիայի ուղղությամբ։