NPH ինսուլին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
NPH ինսուլին
CAS համար53027-39-7
DrugBank08914

NPH ինսուլին, նաև հայտնի որպես իզոֆան ինսուլին, ազդեցության միջին տևողությամբ ինսուլին, օգտագործվում է դիաբետով հիվանդների արյան մեջ շաքարի մակարդակն հսկելու համար[1]։ Այն ներմուծվում է ենթամաշկային ներարկման միջոցով օրական մեկ-երկու անգամ[2]։ Ազդեցությունը սովորաբար սկսվում է 90 րոպե անց, և տևում է 24 ժամ[1]։ Առկա են տարբերակներ, որոնք նախապես խառնած են կարճատև ազդեցության ինսուլինի հետ, ինչպիսին՝ ռեգուլյար ինսուլինն է[3]։

Ամենահաճախ հանդիպող կողմնակի էֆեկտն արյան մեջ շաքարի ցածր մակարդակն է[1]։ Այլ կողմնակի էֆեկտներից են՝ ցավը կամ մաշկային փոփոխությունները ներարկման տեղում, կալիումի ցածր մակարդակն արյան մեջ և ալերգիկ ռեակցիաները[1]։ Հղիության ընթացքում օգտագործումը երեխայի համար հարաբերականորեն անվտանգ է[1]։ NPH ինսուլինը ստեղծվել է խառնելով ռեգուլյար ինսուլինը և պրոտամինը ճշգրիտ հարաբերությամբ ցինկի և ֆենոլի հետ, այնպես, որ չեզոք pH-ը պահպանվի և ձևավորվեն բյուրեղներ[2]։ Գոյություն ունեն մարդու և խոզի ինսուլինի վրա հիմնված տարբերակներ[2]։

Պրոտամին ինսուլինը առաջին անգամ ստեղծվել է 1936 թվականին, իսկ NPH ինսուլինը՝ 1946 թվականին[2]։ Այն ներառված է Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության Հիմնական Դեղերի Ցանկում[4]։ Զարգացող երկրներում յուրաքանչյուր 1,000ՄՄ NPH ինսուլինի մեծածախ վաճառքը կազմում է մոտ 2.23–10.35 ԱՄՆ դոլլար[5]։ Միացյալ Թագավորությունում 1,000ՄՄ NPH ինսուլինի արժեքն է 7.48 ֆունտ ստեռլինգ։ Մինչդեռ Միացյալ Նահանգներում այդ գումարը կազմում է մոտ 134.00 ԱՄՆ դոլլար[3][6]։ NPH հապավումը բացվում է որպես «Հագեդորնի չեզոք պրոտամին» ("neutral protamine Hagedorn")[2]։

Օգտագործումը բժշկության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

NPH ինսուլինը պղտոր է, և նրա ազդեցությունը սկսվում է 1-4 ժամ անց, գագաթնակետին է հասնում 6-10 ժամ անց, և տևում է 10-16 ժամ։

Այն ունի ազդեցության միջին տևողություն, այսինքն ավելի երկար ազդեցություն, քան ռեգուլյար ու արագ ազդեցության ինսուլինը, և ավելի կարճ ազդեցություն,քան երկարատև ազդեցության ինսուլինները (Ուլտրալենտե, Գլարգին կամ Դետեմիր

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տորոնտոյում (Կանադա) Հանս Քրիստիան Հագեդորնը (1888–1971) և Ավգուստ Կրոգը (1874–1949) ստացան ինսուլինի համար իրավունք Բանտինգից և Բեսթից։ 1923 թվականին նրանք ստեղծեցին Նորդիսկ ինսուլինի լաբորատորիան, և 1926 թվականին Ավգուստ Կոնգսթեդի հետ Հագեդորնը ստեղծեց Դանիական Թագավորական Կանոնադրությունը, որպես շահույթ չհետապնդող հիմնադրամ։

1936 թվականին Հագեդորնը և Բ․ Նորման Յենսենը հայտնաբերեցին, որ ներարկված ինսուլինի ազդեցությունը կարող է երկարաձգվել պրոտամին ավելացնելով, որը ստանում են գետի իշխանի սերմնահեղուկից։ Ինսուլինն ավելացվում է պրոտամինին, բայց ներարկման համար լուծույթի pH-ը պետք բերվի 7-ի։ Կանադայում Տորոնտոյի համալսարանը ավելի ուշ արտոնագրեց պրոտամին ցինկային ինսուլինը (PZI)[7] մի քանի արտադրողների։ Այս խառնուրդը միայն անհրաժեշտ է թափահարել ներարկումից առաջ։ PZI-ի ազդեցությունը տևում է 24–36 ժամ։

1946 թվականին Նորդիսկը կարողացավ պրոտամինի և ինսուլինի բյուրեղներ ձևավորել և 1950 թվականին ներկայացրեց այն վաճառքի՝ որպես Հագեդորնի չեզոք պրոտամինային (NPH) ինսուլին։ NPH ինսուլինի առավելությունը կայանում է նրանում, որ այն կարելի է խառնել արագ ազդեցության ինսուլինի հետ, որպեսզի նրա ազդեցության տևոողությունը երկարի, ինչն էլ ներկայումս հանդիսանում է NPH ինսուլինի շուկայում դեռևս մնալու հիմնական պատճառ, քանի որ արտադրողները վաճառում են նախապես խառնված ինսուլինի տարբերակներ։

Վերջ ի վերջո, Novo Nordisk-ի կողմից ստեղծված բոլոր կենադանական ծագման ինսուլինները փոխարինվել են սինթետիկ, ռեկոմբինանտ «մարդու» ինսուլինով։ Սինթետիկ «մարդու» ինսուլինը նույնպես կազմում է կոմպլեքս պրոտամինի հետ NPH ձևավորելու համար։

Ժամանակացույց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1926 թվականին Նորդիսկը ստանում է ինսուլին արտադրելու համար Դանիական կանոնադրությունը
  • 1936 թվականին Հագեդորնը բացահայտում է, որ պրոտամինի ավելացումը ինսուլինին երկարաձգում է ինսուլինի ազդեցությունը
  • 1936 թվականին Կանադացիներ Դ․Մ․ Սքոթթը և Ա․Մ․ Ֆիշերը ձևակերպում են ցինկ-ինսուլինային խառնուրդը և արտոնագրում Novo-ին
  • 1946 թվականին Նորդիսկը բյուրեղացնում է պրոտամին և ինսուլին խառնուրդը
  • 1950 թվականին Նորդիսկը վաճառքի է ներկայացնում NPH ինսուլինը
  • 1953 թվականին Նորդիսկը վաճառքի է ներկայացնում «Լենտե» ցինկ-ինսուլինային խառնուրդը

Անուններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

NPH հապավումը բացվում է՝ որպես Հագեդորնի չեզոք պրոտամին, որտեղ առանձին բառերի նշանակությունը հետևյալն է՝ չեզոք pH (pH = 7), պրոտամին (սպիտակուց է), և Հանս Քրիստիան Հագեդորն (ինսուլինը հետազոտող)։

Ապրանքանիշների անվանումներն են՝ Humulin N, Novolin N, Novolin NPH, Gensulin N, SciLin N, Insulatard, և NPH Iletin II.

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Insulin Human». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Owens, D. R. (1986). Human Insulin: Clinical Pharmacological Studies in Normal Man (անգլերեն). Springer Science & Business Media. էջեր 134–136. ISBN 9789400941618. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 18-ին.
  3. 3,0 3,1 British national formulary : BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջեր 464–472. ISBN 9780857111562.
  4. «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  5. «Insulin, Neutral Soluble». International Drug Price Indicator Guide. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  6. «NADAC as of 2016-12-07 | Data.Medicaid.gov». Centers for Medicare and Medicaid Services. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 17-ին.
  7. «The History of Insulin» (PDF). www.karger.com. Basel, Switzerland: Karger Publishers. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 10-ին.