Jump to content

2,4-Դինիտրոֆենոլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
2,4-Դինիտրոֆենոլ
Изображение химической структуры
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում2,4-Դինիտրոֆենոլ
Քիմիական բանաձևC6H4N2O5
Ֆիզիկական հատկություններ
Մոլային զանգված184.107 g·mol−1 գ/մոլ
Խտություն1.683 g/cm3 գ/սմ³
Ջերմային հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան108 °C (226 °F; 381 K) °C
Եռման ջերմաստիճան113 °C (235 °F; 386 K) °C
Պայթուցիկության աստիճանՊայթյունավտանգ է %
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար51-28-5
PubChem1493
EINECS համար200-087-7
SMILESC1=CC(=C(C=C1[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])O
ЕС200-087-7
ChEBI1448
Թունավորություն
Թունավորությունթունավոր է
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

2,4-Դինիտրոֆենոլ (2,4-ԴՆՖ կամ պարզապես ԴՆՖ) օրգանական միացություն է, որի բանաձևն է՝ HOC6H3(NO2)2։ Այն դեղին, պինդ բյուրեղ է, որն ունի քաղցր, բորբոսի հոտ։ Այն ցնդում է, անկայուն է գոլորշու նկատմամբ և լուծվում է շատ օրգանական լուծույթների՝ ինչպես նաև ջրային ալկալինի լուծույթների մեջ[1]։ Երբ չոր վիճակում է այն ուժեղ պայթուցիկ է և ունի ակնթարթային պայթելու վտանգ[2]։ Սա այլ քիմիական նյութերի նախանյութ է և կենսաքիմիորեն ակտիվ է՝ արգելելով ադենոզինեռֆոսֆատի (ԱԵՖ) արտադրությունը միտոքոնդրիում պարունակող բջիջներում։ Որպես դիետիկ միջոց սրա օգտագործումը ուղեկցվում է խիստ կողմնակի ազդեցություններով, ներառյալ մահվան մի շարք դեպքեր[3]։

Կիրառումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԴՆՖ-ն օգտագործվում է, որպես հակասեպտիկ և որպես ոչ ընտրովի բիոակումուլացնող պեստիցիդ[4]։

ԴՆՖ -ն հատկապես օգտակար է, որպես հերբիցիդ, ինչպես այլ դինիտրոֆենոլային հերբիցիդները, օրինակ՝ 2,4-դինիտրոկրեզոլը (ԴՆՈԿ), դինոսեբը և դինոթերբը[5]։ 1998-ից ԴՆՖ-ն դուրս է հանվել գյուղատնտեսական օգտագործումից[6]։ Ներկայումս ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում ԴՆՖ պարունակող գրանցված թունաքիմիկատներ չկան[7][8]։

Այն հանդիսանում է քիմիական միջանկյալ նյութ ծծմբի ներկերի[9], փայտե կոնսերվանտների[4] և նկարաթթվի[10] արտադրության մեջ։ ԴՆՖ -ն օգտագործվել է նաև լուսանկարչական ծրագրավորողներ եւ պայթուցիկներ պատրաստելու համար[11]։ ԴՆՖ -ն դասակարգվում է որպես պայթուցիկ Միացյալ Թագավորությունում[12] եւ Միացյալ Նահանգներում[13]։

Չնայած որ, ԴՆՖ-ը լայնորեն համարվում է չափազանց վտանգավոր կլինիկական օգտագործման համար, դրա գործողությունների մեխանիզմը մնում է հետաքննության տակ, որպես ճարպակալման պոտենցիալ բուժման միջոց[14]։ 2015-ի դրությամբ հետազոտություն է կատարվում միտոքոնդրիումային սպիտակուցի վրա, որը հայտնաբերված է մարդկանց օրգանիզմում[15]։

Կենսաքիմիան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենդանի բջիջներում ԴՆՖ-ն հանդես է գալիս որպես պրոտոնային իոնոֆոր՝ գործակալ, որը կարող է շարժել պրոտոնները (ջրածնի կատիոնները) կենսաբանական թաղանթներում։ Այն բաց է թողնում պրոտոնային գրադիենտը միտոքոնդրիալ թաղանթներում ՝ փլուզելով պրոտոնային շարժիչ ուժը, որը բջիջն օգտագործում է իր ԱԵՖ-ի՝ քիմիական էներգիայի մեծ մասը արտադրելու համար։ ԱԵՖ-ն արտադրելու փոխարեն պրոտոն գրադիենտի էներգիան կորչում է որպես ջերմություն[3]։

ԴՆՖ-ն հաճախ օգտագործվում է կենսաքիմիական հետազոտությունների մեջ՝ քեմիօսմոտիկ և այլ թաղանթային տրանսպորտային գործընթացները ուսումնասիրելուն նպաստելու շնորհիվ։

Ազդեցության մեխանիզմը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԴՆՖ-ն հանդես է գալիս որպես պրոտոնոֆոր՝ թույլ տալով պրոտոններին հոսել ներքին միտոքոնդրիալ թաղանթով և այդպիսով շրջանցել ԱԵՖ սինթազան։ Սա ԱԵՖ-ի էներգետիկ արտադրությունն ավելի քիչ արդյունավետ է դարձնում։ Արդյունքում էներգիայի մի մասը, որը սովորաբար արտադրվում է բջջային շնչառությունից, վատնվում է որպես ջերմություն։ Անարդյունավետությունը համեմատական է ԴՆՖ-ի դոզային, որը ընդունվել է։ Ավելի բարձր դոզայի դեպքում էներգետիկ արտադրությունն էլ ավելի անարդյունավետ է դարնում, ինչի հետևանքով մետաբոլիզմի հաճախությունն ավելանում է (ավելի շատ ճարպ է այրվում)՝ որպեսզի փոխհատուցի անարդյունավետությունը և բավարարի էներգիայի պահանջները։ ԴՆՖ-ն հավանաբար լավագույն գործակալն է օքսիդատիվ ֆոսֆորիլացման համար։ ԱԵՖ սինթազայի կողմից իրականացվող ադենոզին դիֆոսֆատի ֆոսֆորիլացումը անջատվում է օքսիդացումից։

Կլինիկական տոքսիկոլոգիայի ամսագրից, հատոր 44, թողարկում 3 (2006):

ԴՆՖ-ը անջատում է օքսիդատիվ ֆոսֆորիլացումը, առաջացնում է կալցիումի ազատում միտոքոնդրիալ պահեստներից և կանխում կալցիումի հետ զավթումը։ Սա հանգեցնում է ազատ ներբջջային կալցիումի քանակի աճին և առաջացնում է մկանների կծկում, հիպերթերմիա։ Դանտրոլենը պաշարում է կալցիումի դուրս բերումը սարկոպլազմատիկ ցանցից, որը նվազեցնում է ներբջջային կալցիումի քանակը։ Արդյունքում մկանները թուլանում են, ինչն էլ թույլատրում է ջերմության ցրումը։ Դանտրոլենի նշանակման ռիսկերը քիչ են։ Քանի որ դանտրոլենը կարող է արդյունավետ լինել օքսիդատիվ ֆոսֆորիլացման ընկճման հետևանքով առաջացած հիպերթերմիայի նվազեցման գործում, դրա վաղ նշանակումը կարող է բարելավել արդյունքը[16]։

Ֆարմակոկինետիկան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկանց մոտ ԴՆՖ-ի ֆարմակոկինետիկայի վերաբերյալ տեղեկությունները սահմանափակ են[17]։ Դինիտրոֆենոլների թունաբանական պրոֆիլը ցույց է տվել, որ ԴՆՖ-ի հեռցումն օրգանիզմից պետք է որ արագ տեղի ունենա, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ լյարդի ֆունկցիան խանգարված է[18]։ Նոր անգլիական բժշկական պարբերականի (NEJM) դիտարկումներով ԴՆՖ-ը հեռացվում է օրգանիզմից մոտ երեքից չորս օրվա ընթացքում, բացառությամբ, երբ լյարդի և երիկամների ֆունկցիան նվազած է[19]։ Ըստ այլ պարբերականների ԴՆՖ-ի կիսադուրսբերման պարբերությունը հնարավոր է տատանվում է լայն միջակայքում՝ տատանվելով 3 ժամից[20] մինչև 5-14 օր[21], մինչդեռ ըստ այլ՝ ավելի ժամանակակից պարբերականների շարունակվում է այն գաղափարը, որ մարդկանց մոտ դրա կիսադուրսբերման պարբերության ժամանակահատվածն անհայտ է[22]։

Վտանգավորությունը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թունավորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԴՆՖ-ն համարվում է սուր թունավորում առաջացնելու բարձր ընդունակություն ունեցող միջոց[4]։ 2020 թվականի մարտին Անգլիայից մի դատավորը նշել է, որ ԴՆՖ-ի օրգանիզմ ընդունումից հետո, դրա նկատմամբ որևէ հակաթույն գոյություն չունի և որպես հետևանք, ԴՆՖ -ն ունի մահացության բարձր ցուցանիշ, մասնավորապես՝ 2007-ից 2019 թվականների ընթացքում ԴՆՖ օգտագործելու հետևանքով հիվանդանոց դիմած մարդկանցից 18 տոկոսը մահացել են, և ինչն էլ ԴՆՖ-ն իր թունավորության աստիճանով մոտեցնում է ցիանիդին[23]։ Մետաբոլիզմի ինտենսիվությունը բարձրացնելուց բացի, բերանացի ընդունումից հետո սուր զարգացող ազդեցությունը կարող է հանգեցնել սրտխառնոցի, փսխման, քրտնելու, գլխապտույտի, գլխացավի և քաշի նվազեցման առաջացմանը[4]։ ԴՆՖ-ի քրոնիկ բերանացի ընդունումը կարող է առաջացնել կատարակտ և մաշկային խնդիրներ, ազդել ոսկրածուծի, կենտրոնական նյարդային և սիրտ-անոթային համակարգերի վրա[4][24]։ Դիպչելը մաշկին կամ ինհալացիան կարող է առաջացնել ԴՆՖ-ով թունավորում։ 2009 թվականին չինական քիմիական գործարանում միջադեպ է տեղի ունեցել և 20 անձ սուր ԴՆՖ թունավորում է ստացել[25]։

Սահմանափակումների պատճառը ԴՆՖ-ի մշտապես ավելացող դոզաների նկատմամբ՝ ոչ թե ԱԵՖ-ի էներգետիկ արտադրության պակասն է, այլ մարմնի ջերմաստիճանի ավելորդ բարձրացումը՝ դրա ազդեցության արդյունքում արտադրվող ջերմության պատճառով։ Համապատասխանաբար, ԴՆՖ -ի գերդոզան կհանգեցնի ճակատագրական հիպերթերմիայի առաջացման՝ մարմնի ջերմաստիճանի մինչև 43.1 °C (109.6 °F) բարձրացմամբ[26]։ Դեպքերի վերլուծությունները ցույց են տվել, որ մարդկանց մոտ ըստ մարմնի քաշի յուրաքանչյուր կիլոգրամին 10-20 մգ հաշվարկի քանակության կարճ ժամանակահատվածում կամ միանգամից ընդունումը կարող է լինել մահացու[21][27][28][29][30]։Հրապարակված  ամենափոքր ընդունված մահացու դոզան 4.3 մգ / կգ-ն է[11][31]։ Երեք առանձին հրապարակված բժշկական կառավարման զեկույցներում ապացուցվել է, որ առցանց գնված մի քանի դեղահաբերի (հաբի դոզան անհայտ է) միանգամից միանգամից ընդունումը մահացու է[29][32][33]։

Միացյալ Թագավորության սննդի ստանդարտների գործակալությունը համարել է ԴՆՖ-ն որպես  արդյունաբերական քիմիական նյութ, որը հայտնի է լուրջ կարճաժամկետ և երկարաժամկետ ազդեցություններով, որոնք կարող են ծայրահեղ վտանգավոր լինել մարդու առողջության համար և խորհուրդ է տալիս  սպառողներին որևէ իրավիճակում ԴՆՖ պարունակող արտադրանք չընդունել։ Այս քիմիական նյութը հարմար չէ մարդու կողմից սպառման համար[34]։ Ռուսաստանում սկսած 2018 թվականի դեկտեմբերից ԴՆՖ-ն դասակարգվել է որպես անօրինական թունավոր նյութ[35]։

Քիմիական վտանգը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոշու պայթյուն հնարավոր է ԴՆՖ-ի հետ, երբ այն փոշու կամ հատիկավոր տեսքով է ՝ օդի ներկայությամբ։ ԴՆՖ-ը կարող է պայթյուն առաջացնել ցնցման, շփման ժամանակ կամ երբ տաքացվում է[36]։ ԴՆՖ-ը ձևավորում է պայթուցիկ աղեր ուժեղ հիմքերի, ինչպես նաև ամոնիակի հետ, և արտանետում է թունավոր ազոտի երկօքսիդի գոլորշիներ, երբ տաքացվում է մինչև քայքայում[37]։ Տրաուզլի կապարի արգելափակման թեստի հիման վրա ԴՆՖ-ի պայթուցիկ ուժը 81 % է համեմատած եռնիտրոտոլուենի հետ[38]։ ԴՆՖ-ն 1916թ․-ի Ռեյնհամ քիմիական գործարանի պայթյունի պատճառն էր, որի հետևանքով գրանցվել է 7 մահ և 69 վիրավոր[39][40]։ ԴՆՖ-ը նշված է Հայրենիքի անվտանգության հակաահաբեկչության քիմիական նյութերի ցուցակում[41]

Սինթեզը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԴՆՖ-ն արտադրվում է 1-քլորո-2,4-դինիտրոբենզենի հիդրոլիզի միջոցով[9]։ ԴՆՖ-ի սինթեզի մեկ այլ ուղին է՝ ֆենոլի նիտրացումը ազոտական թթվով[42][43]։

Պատմություն և հասարակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամբողջ աշխարհում ԴՆՖ-ը լայնորեն օգտագործվել է պայթուցիկ խառնուրդներում։ Օրինակներից են շելիտը՝ Անգլիայում, տրիդիտը՝ ԱՄՆ-ում, տրիդիտան՝ Իսպանիայում և ԴՆՖ -ը՝ ԽՍՀՄ-ում[44]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ զինամթերքի գործարանի 36 աշխատողներ Ֆրանսիայում և 27-ը՝ ԱՄՆ-ում ԴՆՖ-ի թունավորման պատճառով կորցրել են իրենց կյանքը[45]։

Ներկի գործարաններում, որտեղ ԴՆՖ-ն օգտագործվել է ծծմբի սև ներկ պատրաստելու համար, նկարագրվել է մահվան երեք դեպք[46]։

ԴՆՖ-ն լայնորեն օգտագործվել է դիետայի դեղահաբերում և 1933թ․-ից 1938թ․-ը Ստենֆորդի համալսարանի առաջին զեկույցից հետո, որտեղ ասվում էր, թե ինչպես է ԴՆՖ-ը զգալիորեն ավելացնում մետաբոլիզմի հաճախությունը[47][48]։ Այս էֆեկտը տեղի է ունենում ԴՆՖ-ի միջոցով որպես պրոտոն իոնոֆոր։ Շուկայում միայն առաջին տարիներից հետո Տեյնթերը գնահատեց, որ ԱՄՆ-ում ԴՆՖ օգտագործել է առնվազն 100,000 մարդ[49]։

ԴՆՖ-ի կողմից առաջացած անբարենպաստ ազդեցությունների և մահացու հիպերթերմիայի հետևանքով, այն օգտագործվել է դոզան դանդաղորեն փոփոխելով՝ ըստ անձնական հանդուրժողականության, որը տարբերվում է մեծ ինտերվալով[50]։ Մտահոգությունները վտանգավոր կողմնակի ազդեցությունները և արագ զարգացող կատարակտները[51] բերեցին ԴՆՖ-ի կիրառման դադարին 1938-ի վերջում ԱՄՆ-ում[52]։ 1938-ին սննդի և դեղերի կազմակերպությունը ներառել է ԴՆՖ-ը որպես այնքան թունավոր դեղ, որ չպետք է օգտագործվի նույնիսկ մեկ անգամ և նույնիսկ բժիշկների վերահսկողության տակ[53]։

2,4-ԴՆՖ-ի միջանկյալ տևող բերանացի ընդունման ազդեցության հետազոտություններում, ագրանուլոցիտոզից մահվան դեպքերը (նկարագրված է հեմատոլոգիական էֆեկտների քննարկման մեջ) վերագրվել են 2,4-ԴՆՖ -ին։ Այս դեպքերը տեղի են ունեցել քաշի նվազեցման սովորական դեղաչափերի ժամանակ՝ չափաբաժնի ավելացման դեպքում՝ 2.9-ից 4.3 մգ/կգ/օր 6 շաբաթվա ընթացքում (Դամեշեկ եւ Գարգիլ 1934), 1.03 մգ/կգ/օր դոզայով 2,4-ԴՆՖ-ի 46 օր օգտագործման դեպքում՝ մեկ այլ դեպքում (Գոլդման և Հաբեր 1936), իսկ մեկ այլում՝ 0.62-ից 3.8 մգ/կգ/օր 2,4-ԴՆՖ՝ նատրում 2,4-ԴՆՖ-ի ձևով՝ 41 օր (Սիլվեր 1934)։ Բոլոր դեպքերում հիվանդները բժշկական վերահսկողության տակ էին[54]։

ԴՆՖ-ն, սակայն, շարունակում է օգտագործվել որոշ բոդիբիլդերների և մարզիկների կողմից՝ մարմնի ճարպը արագ կորցնելու համար։ Մահացու դեղաչափերով գերդոզավորումը ներառում են պատահական ընդունումները[55], ինքնասպանությունը[21][22][56] և ավելորդ, դիտավորյալ ընդունումը (գերդոզա)[22][57][58] Նյութի օգտագործումը որպես դիետիկ միջոց նաև հանգեցրել է մի շարք պատահական մահերի[57][59][60], ներառյալ 26 հաստատված դեպքեր Անգլիայում 2007 թվականից սկսած[61]։ Ամերիկյան Թունավորման վերահսկողության կենտրոնների ասոցիացիայի տարեկան զեկույցները հայտնաբերել են ԴՆՖ-ի մահացության դեպքեր ԱՄՆ-ում 2013թ․-ից 2018թ․-ը[62]։ Շվեդական թունավորման տեղեկատվական կենտրոնը 2012թ․-ի հունիսից  մինչև 2013թ․-ի մայիսը հաղորդել է ԴՆՖ-ի երեք մահացու դեպքեր։ ԴՆՖ -ի դատաբժշկական որոշումը չի կատարվում ռուտին կերպով, ուստի ԴՆՖ-ից մահերի իրական թիվը կարող է ավելի բարձր լինել[63]։ ԴՆՖ-ը կարող է որոշվել արյան նմուշներում մահից հետո[32][64]։

2003 թվականին ԴՆՖ-ի վաճառողներից մեկը դատապարտվել է հինգ տարի ազատազրկման խարդախության համար, ՖԴԱ-ի ՕՍԻ քննիչները հավաքել են ապացույցներ, որ ԴՆՖ-ի վաճառքի փաթեթավորումը ո՛չ ճշգրիտ էր և ո՛չ էլ սանիտարական։ Նրա հաճախորդներից մեկը մահացել է, իսկ մյուսը հոսպիտալացվել է կոմայի մեջ ավելի քան 10 օր[65][66]։ 2018 թվականին Միացյալ Թագավորությունում վաճառողուհին դատապարտվել է ԴՆՖ վաճառելու համար՝ որպես  մարդու սպառման համար նախատեսված <<ճառպը այրող միջոց>>: Մեղադրական դատավճիռն 2020թ.-ին ուղարկվել է անգլիական վերաքննիչ դատարան վերաքննության նպատակով, որտեղ վաճառողը կրկին դատապարտվել է՝ կոպիտ անզգուշության հետևանքով մահ պատճառելու համար[23][67][68]։  2019 թ. Միացիալ Թագավորությունում ԴՆՖ վաճառող մի ընկերություն ճանաչվել է մեղավոր՝ շուկայում անապահով սննդային արտադրանք տեղադրելու համար և տուգանվել 100,000. ֆունտ, իսկ ընկերության տնօրենին տրվել է կասեցված բանտային դատավճիռ[69]։ Կալիֆոռնիայում վաճառողը դատապարտվել է երեք տարվա ազատազրկման ԴՆՖ-ն որպես դիետայի դեղահաբ վաճառելու համար[70]։ 2020 թվականին Հյուսիսային Կարոլինայից մի տղամարդ դատապարտվել է առավելագույն դատապարտման՝ յոթ տարի ազատազրկման, երբ իր հաճախորդներից երեքը մահացել են ԴՆՖ թունավորումից[71]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Budavari, Susan; և այլք:, eds. (1989). The Merck index : an encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals (11th ed.). Rahway, N.J.: Merck. էջեր 1900. ISBN 978-0911910285. OCLC 21297020.
  2. ↑ «DINITROPHENOL, WETTED WITH NOT LESS THAN 15% WATER | CAMEO Chemicals | NOAA». cameochemicals.noaa.gov. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Grundlingh J, Dargan PI, El-Zanfaly M, Wood DM (2011). «Summary of previously published fatalities relating to exposure to DNP including basic demographics, amount of exposure and maximal temperature recorded pre-death». J Med Toxicol. 7 (3): 205–12. doi:10.1007/s13181-011-0162-6. PMC 3550200. PMID 21739343.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «2,4-Dinitrophenol» (PDF). Environmental Protection Agency. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  5. ↑ Gupta, Ramesh C., ed. (2011). Reproductive and developmental toxicology. London: Academic Press. էջեր 509. ISBN 9780123820327. OCLC 717387050.
  6. ↑ Pohanish, Richard P. (2011 թ․ սեպտեմբերի 23). Sittig's Handbook of Toxic and Hazardous Chemicals and Carcinogens (անգլերեն). William Andrew. ISBN 9781437778700.
  7. ↑ https://www.atsdr.cdc.gov/ToxProfiles/tp64.pdf
  8. ↑ Pohanish, Richard P. (2014 թ․ սեպտեմբերի 6). Sittig's Handbook of Pesticides and Agricultural Chemicals (անգլերեն). William Andrew. ISBN 9781455731572.
  9. ↑ 9,0 9,1 Gerald Booth "Nitro Compounds, Aromatic" in "Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry" 2007; Wiley-VCH, Weinheim. doi:10.1002/14356007.a17_411 (չաշխատող հղում)
  10. ↑ Agrawal, Jai Prakash; Hodgson, Robert (2007 թ․ հունվարի 11). Organic Chemistry of Explosives (անգլերեն). John Wiley & Sons. ISBN 9780470059357.
  11. ↑ 11,0 11,1 Grundlingh, Johann; Dargan, Paul I.; El-Zanfaly, Marwa; Wood, David M. (2011 թ․ սեպտեմբեր). «2,4-dinitrophenol (DNP): a weight loss agent with significant acute toxicity and risk of death». Journal of Medical Toxicology. 7 (3): 205–212. doi:10.1007/s13181-011-0162-6. ISSN 1937-6995. PMC 3550200. PMID 21739343.
  12. ↑ Urben, Peter (2017 թ․ մարտի 18). Bretherick's Handbook of Reactive Chemical Hazards (անգլերեն). Elsevier. ISBN 9780081010594.
  13. ↑ «Commerce in Explosives; 2017 Annual List of Explosive Materials». Federal Register. 2017 թ․ դեկտեմբերի 28. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 22-ին.
  14. ↑ Harper JA, Dickinson K, Brand MD (2001). «Mitochondrial uncoupling as a target for drug development for the treatment of obesity». Obesity Reviews. 2 (4): 255–265. doi:10.1046/j.1467-789X.2001.00043.x. PMID 12119996.
  15. ↑ Busiello, Rosa A.; Savarese, Sabrina; Lombardi, Assunta (2015 թ․ փետրվարի 10). «Mitochondrial uncoupling proteins and energy metabolism». Frontiers in Physiology. 6: 36. doi:10.3389/fphys.2015.00036. ISSN 1664-042X. PMC 4322621. PMID 25713540.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  16. ↑ Barker K, Seger D, Kumar S (2006). «Comment on "Pediatric fatality following ingestion of Dinitrophenol: postmortem identification of a 'dietary supplement'"». Clin Toxicol. 44 (3): 351. doi:10.1080/15563650600584709. PMID 16749560.
  17. ↑ «Ambient water quality criteria for nitrophenols, 440/5-80-063» (PDF). U.S. Environmental Protection Agency. 1980. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 9-ին.
  18. ↑ Harris, M. O.; Cocoran, J. J. (1995). «Toxicological Profile for Dinitrophenols». Agency for Toxic Substances and Disease Registry. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 23-ին.
  19. ↑ Edsall, G. (1934). «Biological actions of dinitrophenol and related compounds: a review». The New England Journal of Medicine. 211 (9): 385–390. doi:10.1056/NEJM193408302110901.
  20. ↑ Korde AS, Pettigrew LC, Craddock SD, Maragos WF (2005 թ․ սեպտեմբեր). «The mitochondrial uncoupler 2,4-dinitrophenol attenuates tissue damage and improves mitochondrial homeostasis following transient focal cerebral ischemia». J. Neurochem. 94 (6): 1676–1684. doi:10.1111/j.1471-4159.2005.03328.x. PMID 16045446.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Hsiao AL, Santucci KA, Seo-Mayer P, և այլք: (2005). «Pediatric fatality following ingestion of dinitrophenol: postmortem identification of a "dietary supplement"». Clin Toxicol. 43 (4): 281–285. doi:10.1081/clt-200058946. PMID 16035205.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 A. Hahn, K. Begemann, R. Burger, J. Hillebrand, H. Meyer, K. Preußner: "Cases of Poisoning Reported by Physicians in 2006", page 40. BfR Press and Public Relations Office, 2006.
  23. ↑ 23,0 23,1 «R -v- Rebelo sentencing remarks» (PDF). Courts and Tribunals Judiciary. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
  24. ↑ Public Health Service, U.S. Department of Health and Human Services (1995). «Toxicological Profile for Dinitrophenols». Agency for Toxic Substances and Disease Registry. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  25. ↑ Lu, Yuan-qiang; Jiang, Jiu-kun; Huang, Wei-dong (2011 թ․ դեկտեմբերի 3). «Clinical features and treatment in patients with acute 2,4-dinitrophenol poisoning». Journal of Zhejiang University Science B. 12 (3): 189–192. doi:10.1631/jzus.B1000265. ISSN 1673-1581. PMC 3048933. PMID 21370503.
  26. ↑ McGillis, Eric. «Page 83, '136. Rapid-onset hyperthermia and hypercapnea preceding rigor mortis and cardiopulmonary arrest in a DNP overdose'» (PDF). www.eapcct.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020-09-13-ին. Վերցված է 2020-09-02-ին.
  27. ↑ Holborow, Alexander; Purnell, Richard M; Wong, Jenny Frederina (2016 թ․ ապրիլի 4). «Beware the yellow slimming pill: fatal 2,4-dinitrophenol overdose». BMJ Case Reports. 2016: bcr2016214689. doi:10.1136/bcr-2016-214689. ISSN 1757-790X. PMC 4840695. PMID 27045052.
  28. ↑ Veenendaal, A. van. «Surviving a life-threatening 2,4-DNP intoxication: 'Almost dying to be thin'». www.njmonline.nl.
  29. ↑ 29,0 29,1 «Dantrolene is not the answer to 2,4-dinitrophenol poisoning: more heated debate». ResearchGate (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 6-ին.
  30. ↑ «Banned dinitrophenols still trigger both legal and forensic issues». ResearchGate (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 16-ին.
  31. ↑ Bateman, Nick; Jefferson, Robert; Thomas, Simon; Thompson, John; Vale, Allister (2014 թ․ հունիսի 26). Oxford Desk Reference: Toxicology (անգլերեն). OUP Oxford. ISBN 9780191022487.
  32. ↑ 32,0 32,1 «Page 1278, 'Case 377', American Association of Poison Control Centers (AAPCC) - 2013 Annual Report». aapcc.org. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  33. ↑ Patankar, Aditi; Karnik, Niteen D.; Trivedi, Mayuri; Trivedi, Trupti; Aledort, Louis (2020 թ․ հուլիսի 13). «Slim to Kill: 2,4-Dinitrophenol (DNP), The Naïve Assassin!». Clinical Case Reports International (English). 4 (1). ISSN 2638-4558.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  34. ↑ «Warning about 'fat-burner' substances containing DNP». Food Standards Agency. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 23-ին.
  35. ↑ «О дополнении списка сильнодействующих и ядовитых веществ». government.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  36. ↑ Stellman, Jeanne Mager (1998). Encyclopaedia of Occupational Health and Safety: Guides, indexes, directory (անգլերեն). International Labour Organization. ISBN 9789221098171.
  37. ↑ Sax, N.Irving; Bruce, Robert D (1989). Dangerous properties of industrial materials. Vol. 3 (7th ed.). John Wiley & Sons. ISBN 0-442-27368-1.
  38. ↑ Meyer, Rudolf; Köhler, Josef; Homburg, Axel (2016 թ․ մայիսի 9). Explosives (անգլերեն). John Wiley & Sons. ISBN 9783527689613.
  39. ↑ «Massive explosion that occurred at H.M. Factory, Rainham on 14th September 1916» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  40. ↑ «Report ID 2136, Past Accident Review, The Institute of Explosives Engineers». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  41. ↑ «Appendix A: Chemicals of Interest». Department of Homeland Security (անգլերեն). 2009 թ․ հուլիսի 6. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  42. ↑ «Method for preparing 2,4-dinitrophenol by phenol sulfonation and nitration».
  43. ↑ Khabarov, Yu. G.; Lakhmanov, D. E.; Kosyakov, D. S.; Ul'yanovskii, N. V. (2012 թ․ հոկտեմբերի 1). «Synthesis of 2,4-dinitrophenol». Russian Journal of Applied Chemistry (անգլերեն). 85 (10): 1577–1580. doi:10.1134/S1070427212100163. ISSN 1608-3296.
  44. ↑ Meyer, Rudolf; Köhler, Josef; Homburg, Axel (2008 թ․ փետրվարի 8). Explosives. John Wiley & Sons. ISBN 9783527617036.
  45. ↑ «Provisional peer peviewed toxicity values for 2,4-dinitrophenol (CASRN 51-28-5)» (PDF). EPA.
  46. ↑ Hamilton, Alice (1921). Industrial Poisoning in Making Coal-tar Dyes and Dye Intermediates. U.S. Government Printing Office. էջ 25.
  47. ↑ Cutting WC, Mehrtens HG, Tainter ML (1933). «Actions and uses of dinitrophenol: Promising metabolic applications». J Am Med Assoc. 101 (3): 193–195. doi:10.1001/jama.1933.02740280013006.
  48. ↑ Tainter ML, Stockton AB, Cutting WC (1933). «Use of dinitrophenol in obesity and related conditions: a progress report». J Am Med Assoc. 101 (19): 1472–1475. doi:10.1001/jama.1933.02740440032009.
  49. ↑ Tainter ML, Cutting WC, Stockton AB (1934). «Use of Dinitrophenol in Nutritional Disorders: A Critical Survey of Clinical Results». Am J Public Health. 24 (10): 1045–1053. doi:10.2105/AJPH.24.10.1045. PMC 1558869. PMID 18014064.
  50. ↑ Simkins, S. (1937). «Dinitrophenol and desiccated thyroid in the treatment of obesity: a comprehensive clinical and laboratory study». J Am Med Assoc. 108: 2110–2117. doi:10.1001/jama.1937.02780250024006.
  51. ↑ Horner, WD (1941). «A Study of Dinitrophenol and Its Relation to Cataract Formation». Trans Am Ophthalmol Soc. 39: 405–37. PMC 1315023. PMID 16693262.
  52. ↑ Colman, Eric (2007 թ․ հուլիս). «Dinitrophenol and obesity: an early twentieth-century regulatory dilemma». Regulatory Toxicology and Pharmacology. 48 (2): 115–117. doi:10.1016/j.yrtph.2007.03.006. ISSN 0273-2300. PMID 17475379.
  53. ↑ FDA Consumer. U.S. Department of Health, Education, and Welfare, Public Health Service, Food and Drug Administration. 1987.
  54. ↑ «ATSDR Toxicological Profile for Dinitrophenols, 2. HEALTH EFFECTS» (PDF). www.atsdr.cdc.gov.
  55. ↑ Leftwich RB, Floro JF, Neal RA, Wood AJ (1982 թ․ փետրվար). «Dinitrophenol poisoning: a diagnosis to consider in undiagnosed fever». South. Med. J. 75 (2): 182–184. doi:10.1097/00007611-198202000-00016. PMID 7058360.
  56. ↑ Bartlett J, Brunner M, Gough K (2010 թ․ փետրվար). «Deliberate poisoning with dinitrophenol (DNP): an unlicensed weight loss pill». Emerg Med J. 27 (2): 159–160. doi:10.1136/emj.2008.069401. PMID 20156878. S2CID 22319755.
  57. ↑ 57,0 57,1 McFee RB, Caraccio TR, McGuigan MA, Reynolds SA, Bellanger P (2004). «Dying to be thin: a dinitrophenol related fatality». Veterinary and Human Toxicology. 46 (5): 251–254. PMID 15487646.
  58. ↑ Miranda EJ, McIntyre IM, Parker DR, Gary RD, Logan BK (2006). «Two deaths attributed to the use of 2,4-dinitrophenol». Journal of Analytical Toxicology. 30 (3): 219–222. doi:10.1093/jat/30.3.219. PMID 16803658.
  59. ↑ «Dwudziestolatka zmarła po kuracji odchudzającej. Zażywała DNP» (լեհերեն). 2013 թ․ հունիսի 7. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  60. ↑ «Chris Mapletoft parents 'shocked' over diet pills death». BBC News. 2013 թ․ սեպտեմբերի 17.
  61. ↑ «National Poisons Information Service Report 2018/19» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  62. ↑ «American Association of Poison Control Centers (AAPCC)». aapcc.org. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 6-ին.
  63. ↑ «Page 422, 'The third lethal case over the last year with the weight loss agent 2,4-dinitrophenol'» (PDF). eapcct.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020-09-13-ին. Վերցված է 2020-09-02-ին.
  64. ↑ Campos, Eduardo Geraldo de; Fogarty, Melissa; Martinis, Bruno Spinosa De; Logan, Barry Kerr (2020 թ․ հունվար). «Analysis of 2,4-Dinitrophenol in Postmortem Blood and Urine by Gas Chromatography–Mass Spectrometry: Method Development and Validation and Report of Three Fatalities in the United States». Journal of Forensic Sciences. 65 (1): 183–188. doi:10.1111/1556-4029.14154. ISSN 1556-4029. PMID 31430392.
  65. ↑ «Office of Criminal Investigation 2003». U.S. Food and Drug Administration. 2015 թ․ հունիսի 8. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  66. ↑ Office of Regulatory Affairs (2018 թ․ նոյեմբերի 3). «Court Sentencing(s) 2003». FDA.
  67. ↑ «Dinitrophenol ('DNP') and the Death of Eloise Parry» (PDF).
  68. ↑ «Eloise Parry: Man convicted over diet pill death».
  69. ↑ «FSA welcomes successful council prosecution». Food Standards Agency. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 8-ին.
  70. ↑ «Sacramento Man Sentenced to 3 Years in Prison for Selling Fertilizer as a Fat-Burning Pill». US Department of Justice. 2019 թ․ մայիսի 28. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 29-ին.
  71. ↑ «North Carolina Man Sentenced To 7 Years In Federal Prison For Selling Deadly Weight Loss Drug To Consumers». US Department of Justice. 2020 թ․ փետրվարի 6. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 6-ին.

Հետագա ընթերցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=2,4-Դինիտրոֆենոլ&oldid=10160612» էջից