100 ամենաազդեցիկ մարդկանց ցանկ

100 ամենաազդեցիկ մարդկանց ցանկ; անգլ.՝ The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History
Հեղինակ	Մայքլ Հարթ
Տեսակ	գրավոր աշխատություն
Ժանր	նոնֆիքշն
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Հրատարակման տարեթիվ	1978
ԳՄՍՀ	0-8065-1350-0
OCLC	644066940

Պատմության մեջ 100 ամենաազդեցիկ մարդկանց ցանկ (անգլ.՝ The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History), ամերիկացի աստղաֆիզիկոս Մայքլ Հարթի (անգլ. Michael H. Hart) գրքերի անվանումը, հրատարակված՝ 1978 և 1992 թվականներին։ Գրքերը կարճ կենսագրությունների հավաքածուներ են։

1992 թվականի տարբերակում ավելացվել են Միխայիլ Գորբաչովը, Էռնեստ Ռեզերֆորդը և Հենրի Ֆորդը, հեռացվել են Պաբլո Պիկասոն, Նիլս Բորը, Անրի Բեքերելը, Ուիլյամ Շեքսպիրը փոխարինվել է Էդուարդ դե Վերով։ Մարդկանց այսպիսի դասակարգումն ըստ իրենց ազդեցության (Մուհամմադն առաջին տեղում) շատ հակասություններ է առաջացրել^[1]։

Հիմնական ցուցակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղ	Անուն	Ապրած տարիներ	Նշումներ
1	Մուհամմադ	571 —632	քարոզիչ, իսլամ կրոնի հիմնադիրն ու մարգարեն, Ալլահից հետո իսլամի կենտրոնական անձ
2	Իսահակ Նյուտոն	1642 —1727	անգլիացի ֆիզիկոս, մաթեմատիկոս, աստղագետ, ալքիմիկոս, փիլիսոփա և աստվածաբան
3	Հիսուս	մ.թ.ա. 2 թվական —29	քրիստոնեության մեջ կարևորագույն անձը, ըստ Նոր Կտակարանի՝ Աստծո Որդի և մարդկության Փրկիչ, Հին Կտակարանում խոստացված Օծյալը։
4	Բուդդա	մ.թ.ա. 563 - մ.թ.ա. 483	բուդդայականության հիմնադիր
5	Կոնֆուցիոս	սեպտեմբերի 28, մ.թ.ա. 551 - մ.թ.ա. 479	համարվում է չինացի առաջին փիլիսոփան և կոնֆուցիականության հիմնադիրը
6	Պողոս առաքյալ	5 —64	քրիստոնեության քարոզիչ
7	Ցեյ Լուն	50 —121	թղթի հայտնագործող
8	Յոհան Գուտենբերգ	1397 —1468	գերմանացի դարբին, ոսկերիչ և գյուտարար, ով հայտնագործեց ժամանակակից գրքի տպագրության տեխնիկան
9	Քրիստափոր Կոլումբոս	1451 —1506	իտալացի ծովագնաց, գաղութատեր և հետազոտող։ Նրա ճամփորդությունները Ատլանտյան օվկիանոսով բացեցին եվրոպացիների համար մի նոր աշխարհ՝ Ամերիկան։
10	Ալբերտ Այնշտայն	1879 —1955	տեսաբան ֆիզիկոս, ով զարգացրեց հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը՝ Ֆիզիկայի երկու հիմնասյուներից մեկը
11	Լուի Պաստյոր	1822 —1895	միկրոբիոլոգ և քիմիկոս
12	Գալիլեո Գալիլեյ	1564 —1642	ֆիզիկոս, աստղագետ և փիլիսոփա
13	Արիստոտել	մ. թ. ա. 384 —մ. թ. ա. 322	փիլիսոփա
14	Էվկլիդես	մ. թ. ա. 323 —մ. թ. ա. 285	մաթեմատիկոս, ում աշխատություններն են կանգնած ժամանակակից երկրաչափության հիմքում
15	Մովսես մարգարե	Մ.թ.ա. 13-րդ դար	հրեական մարգարե և օրենսդիր, հուդայականության հիմնադիր, հրեական ցեղերը մեկ ազգի համախմբած առաջնորդ
16	Չարլզ Դարվին	1809 —1882	բնագետ և ճանապարհորդ
17	Ցին Շի Հուանդի	մ.թ.ա. 259 —մ.թ.ա. 210	Ցին դինաստիայի և առաջին չինական կայսրության հիմնադիր
18	Օկտավիանոս Օգոստոս	մ. թ. ա. 63 —14	հռոմեական կայսր մ.թ.ա. 27 թվականից
19	Նիկոլայ Կոպեռնիկոս	1473 —1543	աստղագետ, մաթեմատիկոս, տնտեսագետ, կանոնիկոս
20	Անտուան Լորան Լավուազիե	1743 —1794	գիտական քիմիայի հիմնադիր
21	Կոստանդիանոս Ա Մեծ	272 —337	Հռոմեական կայսրության միանձնյա տիրակալ, թույլատրել է քրիստոնեական դավանանքը, 330 թ. պետության մայրաքաղաքը տեղափոխել է Կոստանդնուպոլիս
22	Ջեյմս Ուատտ	1736 —1819	շոտլանդացի գյուտարար, ունիվերսալ շոգեմեքենայի ստեղծողը, Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ (1785)
23	Մայքլ Ֆարադեյ	1791 —1867	քիմիկոս և ֆիզիկոս, Լոնդոնյան թագավորական միության (1824) և շատ ուրիշ առաջատար կազմակերպությունների անդամ, այդ թվում՝ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիայի անդամ (1830)
24	Ջեյմս Մաքսվել	1831 —1879	ֆիզիկոս և մաթեմատիկոս, դասական էլեկտրադինամիկայի ստեղծողը, վիճակագրական ֆիզիկայի հիմնադիրներից
25	Մարտին Լյութեր	1483 —1546	աստվածաբան, վանական և եկեղեցու բարեփոխիչ
26	Ջորջ Վաշինգտոն	1732 —1799	Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների առաջին նախագահ
27	Կառլ Մարքս	1818 —1883	գերմանացի փիլիսոփա, տնտեսագետ, հասարակագետ, գրող, պոետ, քաղաքական լրագրող, սոցիոլոգ և հասարակական գործիչ
28	Ռայթ եղբայրներ	Уи́лбур (1867—1912)/ О́рвил (1871—1948)	գործնականորեն առաջին ինքնաթիռի նախագծողներ և կառուցողներ, առաջին օդից ծանր ղեկավարվող թռիչքի իրականացնողներ, ինչպես նաև ավիացիայում այլ կարևոր հայտնագործությունների հեղինակներ
29	Չինգիզ խան	1162 —1227	Մոնղոլական կայսրության հիմնադիր և առաջին Մեծ Խան
30	Ադամ Սմիթ	1723 —1790	անգլիացի տնտեսագետ և փիլիսոփա
31	Էդվարդ դե Վեր, Օքսֆորդի 17-րդ կոմս/Ուիլյամ Շեքսպիր	1550 —1604 / 1564 —1616	բանաստեղծ և թատերագիր
32	Ջոն Դալթոն	1766 —1844	քիմիկոս և ֆիզիկոս
33	Ալեքսանդր Մակեդոնացի	մ. թ. ա. 356 —մ. թ. ա. 323	Մակեդոնիայի արքա (մ.թ.ա. 336 թ-ից), զորավար
34	Նապոլեոն Բոնապարտ	1769 —1821	ֆրանսիացիների կայսր‌
35	Թոմաս Էդիսոն	1847 —1931	գիտնական, գյուտարար
36	Անտոնի վան Լևենհուկ	1632 —1723	գիտնական, հայտնագործել է կենդանի էակների՝ միկրոօրգանիզմներ և օրգանիզմներ
37	Վիլյամ Մորտոն	1819 —1868	ատամնաբույժ և վիրաբույժ, ով առաջին անգամ 1846 թվականին հաջողությամբ կիրառեց ինհալացիոն եթերայուղը՝ որպես անզգայացուցիչ թմրաքուն (նարկոզը) ստեղծելու համար
38	Գուլիելմո Մարկոնի	1874 —1937	ռադիոտեխնիկ, ձեռնարկատեր
39	Ադոլֆ Հիտլեր	1889 —1945	գերմանացի քաղաքական գործիչ, նացիոնալ-սոցիալիզմի հիմնադիրներից մեկը, նացիոնալ-սոցիալիստական կուսակցության (գերմ.՝ Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP) առաջնորդը, Գերմանիայի կանցլերը (1933-1945) (ֆյուրերը) 1934-1945 թվականներ
40	Պլատոն	մ.թ.ա. 427 —մ.թ.ա. 347	հին հույն փիլիսոփա, երկրորդն էր հին հույն փիլիսոփաների երրորդության մեջ, հաջորդելով Սոկրատեսին և նախորդելով իր աշակերտ Արիստոտելին
41	Օլիվեր Կրոմվել	1599 —1658	Անգլիական հեղափոխության առաջնորդ, նշանավոր զորավար և պետական գործիչ, Անգլիայի խորհրդարանի բանակի գեներալ-լեյտենանտ, 1650-1653 թվականներին՝ լորդ-գեներալ
42	Ալեքսանդր Բելլ	1847 —1922	շոտլանդացի գիտնական և գյուտարար, հեռախոսի գյուտարարը։ Զբաղվել է ուսուցչությամբ՝ մասնավորապես դասավանդելով խուլերի դպրոցում
43	Ալեքսանդր Ֆլեմինգ	1881 —1955	մանրէաբան, բացահայտել ստացել է առաջին հակաբիոտիկը՝ պենիցիլինը
44	Ջոն Լոք	1632 —1704	բրիտանացի մանկավարժ, ֆիզիկոս և փիլիսոփա, համարվում է լուսավորականության զարգացման վրա մեծ ազդեցություն ունեցած գործիչ ու «դասական ազատականության» հայր
45	Լյուդվիգ վան Բեթհովեն	1770 —1827	կոմպոզիտոր, դաշնակահար, դիրիժոր
46	Վերներ Հայզենբերգ	1901 —1976	գերմանացի ֆիզիկոս, քվանտային մեխանիկայի հիմնադիրներից
47	Լուի Դագեր	1787 —1851	ֆրանսիացի արվեստի գործիչ և ֆիզիկոս, ճանաչված իր՝ լուսանկարչության մեջ դագերոտիպ պրոցեսի հայտնագործությամբ
48	Սիմոն Բոլիվար	1783 —1830	լատինամերիկյան զինվորական և պետական գործիչ, 1810–1826 թվականներին ընթացող Ամերիկայի իսպանական գաղութների անկախության պայքարի ամենաազդեցիկ և հայտնի ղեկավարը
49	Ռենե Դեկարտ	1596 —1650	ֆրանսիացի փիլիսոփա, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս
50	Միքելանջելո	1475 —1564	իտալացի քանդակագործ, գեղանկարիչ, ճարտարապետ և պոետ
51	Ուրբանոս II	1042 —1099	159-րդ Հռոմի պապը 1088-1099 թթ-ին, 1095 թ-ին նրա կողմից հրավիրված Կլերմոնի ժողովում հայտարարել է Խաչակրաց արշավանք ընդդեմ մուսուլմանների, խոստանալով մեղքերի թողություն արշավանքի մասնակիցներին
52	Ումար	585 —644	Արաբական խալիֆաթի երկրորդ խալիֆ
53	Աշոկա Մեծ	մ.թ.ա 304 —մ.թ.ա 232	Մաուրիների կայսրության արքա, բուդդիզմի տարածող
54	Ավրելիոս Օգոստինիոս	354 —430	փիլիսոփա և աստվածաբան, լատինական հայրաբանության կարկառուն ներկայացուցիչ, կաթոլիկ եկեղեցու հայր
55	Վիլյամ Հարվեյ	1578 —1657	արյան շրջանառության ուսմունքի, գիտական ֆիզիոլոգիայի և սաղմնաբանության հիմնադիր
56	Էռնեստ Ռեզերֆորդ	1871 —1937	ֆիզիկոս, առաջինն է ուսումնասիրել ռադիոակտիվ նյութերի ճառագայթման բաղադրությունը։ Ռեզերֆորդը բացահայտել է ատոմային միջուկների գոյությունը և առաջինն է իրականացրել ատոմային միջուկների արհեստական փոխակերպումները
57	Ժան Կալվին	1509 —1564	աստվածաբան, Կաթոլիկ եկեղեցու ռեֆորմացիայի շարժման գործիչ, կալվինիզմի հիմնադիր
58	Գրեգոր Մենդել	1822 —1884	ավստրիացի բնագետ, ժառանգականության մասին գիտության հիմնադիրը
59	Մաքս Պլանկ	1858 —1947	տեսաբան ֆիզիկոս, քվանտային տեսության հիմնադիր
60	Ժոզեֆ Լիստեր	1827 —1912	անգլիացի վիրաբույժ, վիրաբուժական անտիսեպտիկայի մեթոդի հիմնադիր
61	Նիկոլաուս Օտտո	1832 —1891	ճարտարագետ
62	Ֆրանչեսկո Պիսառո	1475 —1541	իսպանացի նվաճող, 1509 թվականին մասնակցել է Հարավային Ամերիկա կատարած արշավին, 1510 թվականին՝ Պանամայի, 1532-1536 թվականներին՝ Պերուի նվաճմանը։ Պերուում, օգտագործելով ինկերի երկպառակտչական պայքարը, կողոպտել և ավերել է նրանց Տաուանտինսույու պետությունը։ 1535 թվականին հիմնել է Լիմա քաղաքը։ Դաժանորեն ճնշել է հնդկացիների ապստամբությունը (1535-1537)
63	Էռնան Կորտես	1485 —1547	իսպանացի կոնկիստադոր, նվաճել է Մեքսիկան և ոչնչացրել ացտեկների պետությունը
64	Թոմաս Ջեֆերսոն	1743 —1826	քաղաքական գործիչ, դիպլոմատ և փիլիսոփա, ԱՄՆ-ի 3-րդ նախագահ
65	Իզաբելլա I	1451 —1504	Կաստիլիայի թագուհի
66	Իոսիֆ Ստալին	1878 —1953	խորհրդային կուսակցական, քաղաքական գործիչ, կոմունիստական կուսակցության առաջնորդ, ԽՄԿԿ կենտկոմի գլխավոր քարտուղար
67	Հուլիոս Կեսար	մ.թ.ա. 100 —մ.թ.ա. 44	հռոմեական պետական, քաղաքական և ռազմական գործիչ, գրող, պատմագիր
68	Վիլհելմ I Նվաճող	1027 —1087	Նորմանդիայի դուքս, (որպես Վիլհելմ II, 1035 թվականից) և Անգլիայի թագավոր (1066 թվականից), Անգլիայի նորմանական նվաճման կազմակերպիչ և ղեկավար, XI դարի Եվրոպայի խոշորագույն պետական գործիչներից մեկը
69	Զիգմունդ Ֆրոյդ	1856 —1939	ավստրիացի հոգեբան, հոգեբույժ և նյարդաբան, հոգեվերլուծության հիմնադիր
70	Էդուարդ Ջեններ	1749 —1823	անգլիացի բժիշկ, ծաղկապատվաստման մեթոդի հիմնադիր
71	Վիլհելմ Ռենտգեն	1845 —1923	ֆիզիկոս, հայտնագործեել է կարճալիք էլեկտրամագնիսական ճառագայթումը՝ ռենտգենյան ճառագայթները
72	Յոհան Սեբաստիան Բախ	1685 —1750	բարոկկո դարաշրջանի գերմանացի կոմպոզիտոր, երգեհոնահար և ջութակահար
73	Լաո Ցզի	մ.թ.ա. 6-րդ դար	փիլիսոփա հնագույն Չինաստանում, Դաոսականության ականավոր դեմքերից մեկը։ Դաո Դե Ցզին ((չին.) ճանապարհի գիրք) հնագույն փիլիսոփայական երկի հեղինակ
74	Վոլտեր	1694 —1778	լուսավորիչ-փիլիսոփա, բանաստեղծ, արձակագիր, երկիծաբան, պատմաբան, հրապարակախոս, իրավապաշտպան, վոլտերականություն փիլիսոփայական ուղղության հիմնադիր
75	Յոհան Կեպլեր	1571 —1630	գերմանացի աստղագետ, տեսական աստղագիտության հիմնադիր, հայտնագործել է մոլորակների շարժումները բնութագրող երեք օրենք
76	Էնրիկո Ֆերմի	1901 —1954	իտալացի ֆիզիկոս, մեծ ավանդ ունի ժամանակակից տեսական և փորձարարական ֆիզիկայի զարգացման գործում, հիշատակելի է նրա աշխատանքը առաջին ատոմային ռեակտորի ստեղծման, քվանտային տեսության, ատոմային ֆիզիկայի, վիճակագրական մեխանիկայի ձևավորման մեջ
77	Լեոնարդ Էյլեր	1707 —1783	շվեյցարացի մաթեմատիկոս, մշակել է մաթեմատիկական անալիզի հիմունքները, ստեղծել վարիացիոն հաշիվը
78	Ժան-Ժակ Ռուսո	1712 —1778	ֆրանսիացի փիլիսոփա, մանկավարժ, կոմպոզիտոր և գրող
79	Նիկոլո Մաքիավելի	1469 —1527	գրող, պատմաբան, փիլիսոփա, մարդասեր, քաղաքական գործիչ
80	Թոմաս Մալթուս	1766 —1834	տնտեսագետ, քահանա
81	Ջոն Ֆ. Քենեդի	1917 —1963	Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների 35-րդ նախագահը
82	Գրեգորի Գուդվին Պինկուս	1903 —1967	կենսաբան
83	Մանիքեոս Մանի	216 —273	մանիքեության հիմնադիր
84	Վլադիմիր Լենին	1870 —1924	ռուս հեղափոխական գործիչ, բոլշևիկ, Հոկտեմբերյան հեղափոխության առաջնորդ, Ռուսական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության առաջին, իսկ 1922 թվականից ԽՍՀՄ փաստացի ղեկավար
85	Վեն դի Սուի	541 —604	կայսրը, միավորել է Չինաստանը
86	Վասկո դա Գամա	1460 —1524	ծովագնաց, առաջին եվրոպացին է, ով Աֆրիկա մայրցամաքը հարավից շրջանցելու միջոցով հասել է Հնդկաստան՝ հայտնագործելով դեպի այդ երկիր տանող ծովային ճանապարհը
87	Կյուրոս Բ Մեծ	մ.թ.ա. 593 —մ.թ.ա. 530	Պարսկական մեծ տերության (Աքեմենյան տերություն) հիմնադիր
88	Պետրոս I	1672 —1725	Մոսկովյան պետության արքա Ռոմանովների հարստությունից (1682 թվականից), համայն Ռուսիո առաջին կայսր (1721 թվականից) Ռուսական պատմագրության կողմից համարվում է 18-րդ դարում Ռուսաստանի զարգացման ուղղությունը կանխորոշած նշանավոր պետական գործիչներից մեկը
89	Մաո Ցզե Դուն	1893 —1976	մաոիզմի հիմնադիրը և Չինական հեղափոխության առաջնորդը
90	Ֆրենսիս Բեկոն	1561 —1626	փիլիսոփա, պատմաբան, քաղաքական գործիչ, էմպիրիզմի հիմնադիր
91	Հենրի Ֆորդ	1863 —1947	գործարար, աշխարհով մեկ ավտոմեքենաների արտադրության գործարանների սեփականատեր
92	Մենցզի	մ.թ.ա. 372 —մ.թ.ա. 289	չինացի փիլիսոփա
93	Զրադաշտ	մ.թ.ա. 628 —մ.թ.ա. 551	զրադաշտականության հիմնադիրը, Գաթերի՝ Ավեստայի հնագույն մասերի հեղինակ
94	Եղիսաբեթ I	1533 —1603	Անգլիայի և Իռլանդիայի թագուհի (1558 թ. նոյեմբերի 17-ից), Տյուդորների արքայատոհմի վերջին ներկայացուցիչ
95	Միխայիլ Գորբաչով	р. 1931	խորհրդային և ռուսական քաղաքական և հասարակական գործիչ, ԽՄԿԿ գլխավոր քարտուղար և ԽՍՀՄ ղեկավար, ԽՍՀՄ առաջին և վերջին նախագահ
96	Մենես	մ.թ.ա. 31-րդ դար
97	Կառլոս Մեծ	742 —814	ֆրանկների արքա, լանգոբարդների արքա, Բավարիայի դուքս, Արևմուտքի կայսր
98	Հոմերոս	մ.թ.ա. 8-րդ դար	հին հույն էպոսագիր բանաստեղծ, Հոմերոսի գրչին է վերագրվում անտիկ գրականության առաջին և ամենանշանավոր հուշարձաններ՝ «Իլիական» և «Ոդիսական» էպիկական պոեմների ստեղծումը
99	Հուստինիանոս Ա	483 —565	բյուզանդական կայսր
100	Մահավիրա	մ.թ.ա. 599 —մ.թ.ա. 527	ջայնիզմի հիմնադիր