Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Բեսել

Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Բեսել; գերմ.՝ Friedrich Wilhelm Bessel
Ծնվել է	հուլիսի 22, 1784
Ծննդավայր	Մինդեն, Պրուսիայի թագավորություն
Մահացել է	մարտի 17, 1846[…] (61 տարեկան)
Մահվան վայր	Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն
Գերեզման	Q1499598?
Քաղաքացիություն	Պրուսիայի թագավորություն
Կրթություն	Ratsgymnasium Minden? (1799)
Երկեր	Fundamenta Astronomiae?, Բեսելի ֆունկցիաներ, Bessel ellipsoid?, Bessel polynomials?, Besselian elements?, Bessel's correction?, Bessel's inequality?, Q6174265?, Bessel process? և Bessel potential?
Մասնագիտություն	աստղագետ, մաթեմատիկոս, համալսարանի դասախոս, topographer և ֆիզիկոս
Աշխատատու	Koenigsberg Observatory?, Arnold Kulenkamp? և Lilienthal Observatory?
Ամուսին	Johanna Bessel?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Լալանդի մրցանակ Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Անդամություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա
	Ստորագրություն;
	Friedrich Wilhelm Bessel Վիքիպահեստում

Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Բեսել (գերմ.՝ Friedrich Wilhelm Bessel; հուլիսի 22, 1784(1784-07-22)^[2]^[3], Մինդեն, Պրուսիայի թագավորություն^[4]^[5]^[3] - մարտի 17, 1846(1846-03-17)^[5]^[6]^[3]^[…], Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն^[6]^[3]), գերմանացի մաթեմատիկոս և աստղագետ, Բեռլինի գիտությունների ակադեմիայի անդամ, Լոնդոնի թագավորական ընկերության արտասահմանյան անդամ^[9], Փարիզի գիտությունների ակադեմիայի անդամ։

Կառլ Գաուսի աշակերտը։

Մասնագիտական կրթություն չի ստացել և գիտելիքներ ձեռք է բերել բացառապես ինքնակրթությամբ։ Հալլեյի գիսաստղի ուղեծրի ճշգրիտ հաշվարկը (1804) Բեսելին հնարավորություն է տվել Շրյոտերի մասնավոր աստղադիտարանում (Լիլիենթալ) 1806 թվականից ստանձնել դիտորդ–ասիստենտի պաշտոնը։ 1810 թվականին նշանակվել է Քյոնիգսբերգի համալսարանի պրոֆեսոր և կառուցել է ժամանակի ամենակատարյալ գործիքներով սարքավորված աստղադիտարան, որի դիրեկտորն էլ եղել է մինչև կյանքի վերջը։

1824 թվականին ավարտել է 75011 աստղերի (ընդգրկելով +47° և –16° հակումների միջև ընկած 9-րդ մեծության բոլոր աստղերը) դիտումները։ Ֆրիդրիխ Բեսելի աշխատանքներն էապես ազդել են աստղագիտական դիտումների բնույթի և ընդհանրապես աստղագիտության հետագա զարգացման վրա։ Նա մշակել է աստղագիտական գործիքների ու դիտողի սեփական սխալների տեսությունը։ Դիտումները մշակելիս կիրառել է հավանականությունների տեսությունը և ամենափոքր քառակուսիների եղանակը։

1838 թվականին որոշել է Կարապի 61–ի պարալաքսը։ Մշակել է Արեգակի խավարումների տեսությունը, որոշել մոլորակների զանգվածները և Սատուրնի արբանյակների տարրերը։ Արժեքավոր են Բեսելի աշխատանքները նաև գեոդեզիայի բնագավառում։ Մաթեմատիկայում Բեսելի անունն են կրում առաջին կարգի գլանային ֆունկցիաները (Բեսելի ֆունկցիաներ) և դիֆերենցիալ այն հավասարումը (Բեսելի հավասարում), որին բավարարում են այդ ֆունկցիաները, անհավասարությունը Ֆուրյեի շարքի գործակիցների համար (Բեսելի անհավասարություն) և այլն։

Գրականություն

Кларк А․, Общедоступная история астрономии в XIX столетии, пер․ с англ․, Одесса, 1913․
Багратуни Г. В. Жизнь и геодезические исследования Ф. В. Бесселя. — М.: Геодезиздат, 1961. — С. 5—15.
Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы. Биографический справочник. — Киев: Наукова думка, 1977.
Лавринович К. К. Фридрих Вильгельм Бессель (1784—1846). К 200-летию со дня рождения // Историко-астрономические исследования, вып. XVII. —М., 1984. — С. 285—322.
Лавринович К. К. Фридрих Вильгельм Бессель. — М.: Наука, 1989. — 320 с. ISBN 5-02-005884-X

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

↑ Record #24674424 // Միջազգային նույնականացման վիրտուալ նիշք(բազմ․) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Գիտական կենսագրության ամբողջական բառարան — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Бессель Фридрих Вильгельм // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Бессель, Фридрих Вильгельм (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. IIIа. — С. 617—618.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Bruhns Bessel, Friedrich Wilhelm (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1875. — Vol. 2. — S. 558–567.
↑ ^7,0 ^7,1 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 34.
↑ https://collections.royalsociety.org/DServe.exe?dsqIni=Dserve.ini&dsqApp=Archive&dsqCmd=Show.tcl&dsqDb=Persons&dsqPos=0&dsqSearch=((text)%3D%27NA3847%27)(չաշխատող հղում)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Բեսել» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 408)։

[_7cb61e9e147f4e19-1] Record #24674424 // Միջազգային նույնականացման վիրտուալ նիշք(բազմ․) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.

[_683aff19d9015ad5-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Գիտական կենսագրության ամբողջական բառարան — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1

[_41449a089d20bf95-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_d41b0a4634fe4538-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Бессель Фридрих Вильгельм // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_ef75961eba4d53c7-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Бессель, Фридрих Вильгельм (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. IIIа. — С. 617—618.

[_3d98f44ffabe4fb8-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Bruhns Bessel, Friedrich Wilhelm (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1875. — Vol. 2. — S. 558–567.

[_af0085b3245c2981-7] 7,0 ^7,1 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.

[_c327ec741a593bd7-8] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 34.

[9] ttps://collections.royalsociety.org/DServe.exe?dsqIni=Dserve.ini&dsqApp=Archive&dsqCmd=Show.tcl&dsqDb=Persons&dsqPos=0&dsqSearch=((text)%3D%27NA3847%27)(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]