Ֆրանկների պատմություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ֆրանկների պատմություն (լատին․՝ Historia Francorum, ֆր.՝ Histoire des Francs) — Պատմական ակնարկ (10 գրքերում ՝ ինքնակենսագրություն), որը նվիրված է Ֆրանկների թագավորության պատմությանը, որը ծառայում է որպես ամենակարևոր աղբյուր ֆրանկների Մերովինգների դինաստիայի քաղաքական պատմության համար[1] և իրենից ներկայացնում միջնադարի եվրոպական մշակույթի նշանակալի հուշարձան[2]։ Գրված է միջնադարի պատմաբանների և եպիսկոպոս Գրիգոր Տուրացու (որը հտագայում կոչվել է ֆրանսիայի պատմության հայր) և Հերոդոտոսի կողմից լատիներեն լեզվով 6-րդ դարի երկրորդ կեսին[3]։

Վերնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծագործության սկզբնական անվանումը հստակորեն հաստատված չէ։ Հեղինակն ինքն է իր ստեղծագործությունների ցանկում («Ֆրանկների պատմություն» գրքի X, բաժին 31-ի վերջաբանում) այն անվանել է «տասը գիրք», Պատմություններ[4]` ըստ երևույթին համեմատելով աշխատության հայտնի վերնագրի հետ («Ժողովրդի եկեղեցական պատմություն»)։ Ժամանակակից պատմագրության մեջ տարեգրություններին կցվել է «Ֆրանկների պատմություն» անվանումը, որը սկսում է առկա լինել միայն ավելի ուշ X դարի ձեռագրերում։

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրիգոր Տուրացին աշխատել է Ֆրանկների պատմության վրա մոտ 20 տարի (573 թվականից), ավարտել իր ամբողջ աշխատանքը 591 թվականին և միևնույն ժամանակ նորից վերանայել առաջին չորս գրքերը՝ դրանցում հատուկ լրացում կատարելով (պահպանվել է ընդամենը մի ձեռագրերից մի քանիսը)։ 594 թվականին՝ իր մահից կարճ ժամանակ առաջ, Գրիգորը հերթական անգամ խմբագրել է իր ամբողջ աշխատանքը[1]։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին չորս գրքերի համար Գրիգոր Տուրացին օգտագործել է այն ժամանակվա եպիսկոպոսների տարեգրությունները, գրվածքներն ու նամակները Ռեյմսից, եկեղեցական լեգենդներից[5]։

Նրա համար, ըստ երևույթին, հատկապես կարևոր էին 5-րդ դարի պատմաբաններ Սուլպիուս Ալեքսանդրի և Ռենատ Ֆրիգերիդի գործերը, որոնք վերաբերում էին հռոմեացիների՝ ֆրանկների հետ առաջին պատերազմներին։ Նա նաև մեծապես ապավինում էր հռոմեացի պատմաբանի հեղինակությանը ( Եվսեբիոս Կեսարացու և նրա եկեղեցական պատմությանը[2]։ Ակնհայտ է, որ նա դիմել է տեղական տարեգրություններին, որոնք պահպանվել են եպիսկոպոսական քաղաքներում, եպիսկոպոսական և վանական արխիվներում։ Աստվածաշնչյան մեջբերումները Գրիգորը ներառում է ոչ միայն կաթոլիկ վարդապետության ճշմարտացիությունն ապացուցելու, այլև որոշակի կերպար, իրադարձություն կամ երևույթ բնութագրելու համար։

Մոտ լինելով թագավորական տանը՝ լինելով եկեղեցական հիերարխիայի կարևոր անձնավորություն (նա սերում էր բարձրագույն սենատորական դասից։ Այս տոհմից շատերը եպիսկոպոսներ էին)՝ նա բավականին լավ տեղեկացված էր ամբողջ թագավորության պետական գործերի և իրադարձությունների մասին, ուներ մուտք դեպի թագավորական արխիվ։ 1847 թվականին նա դառնում է թագավորական ընտանիքի անդամ։ Հաճախ նա օգտագործում է պաշտոնական փաստաթղթեր և դրանք մուտքագրում իր պատմության մեջ։ Այսպիսով, 588 թվականին Գրիգորը թագավորի կողմից ներգրավվում է այնպիսի առաքելության մեջ, ինչպիսին է 587 թվականին կնքված Անդելոտի պայմանագրի հաստատումը թագավոր Գունտրամի հետ, որի տեքստը Նա ներառում է իր աշխատանքում։

Ինքը ՝ Գրիգորը, լավ գիտեր Վերգիլիոսի բանաստեղծությունները և Սալուստիայի արձակը, նրա գրվածքներում կան նաև մեջբերումներ Պլինիոս Ավագից և Ավլոս Գելիայից։

Կառուցվածք, նկարագրություն և բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոմպոզիցիոն կերպով «ֆրանկների պատմությունը» բաղկացած է մի փոքր ներածությունից, որտեղ հեղինակը հիմնավորում է իր պատմական գործը գրելու դրդապատճառները և հիմնական մասի տասը գրքերը։ Նրա աշխատությունը ներկայացնում է պատմության քրիստոնեական հայեցակարգը և էսխատոլոգիա աշխարհի պատկերը[6], մեծ ուշադրություն է դարձվում եկեղեցական գործերին, յուրաքանչյուր նշանակալի իրադարձության ժամանակ Գրիգորը տեսնում է Աստծո նախախնամությունը, քրիստոնեական պատմագրության ոգով նրանք տալիս են տարբեր «հրաշքներ» կանխատեսումներ և նշաններ և այլն։

Ժամանակագրական առումով այն սկսվում է աստվածաշնչյան նկարի համառոտ ակնարկով աշխարհի ստեղծումը Աստվածաշնչում («հանուն նրանց, ովքեր վախենում են աշխարհի վերջի մոտեցումից, ես որոշեցի, հավաքելով անցյալի տարեգրությունները, հստակ նշել, թե քանի տարի է անցել աշխարհի ստեղծումից»), քրիստոնեական եկեղեցու պատմությունը և իր պատմական պատմությունը հասցնում է մինչև 591 թվականի ամառ[1]։

Ժամանակակից պատմագրության մեջ հիմնականում ընդունված է չվստահել առաջին երեք գրքերին, որտեղ հեղինակը վերարտադրել է պահպանված ավանդույթը, մինչդեռ պատմաբանները կարծում են, որ իր գրածի մնացած մասում, որտեղ նա նկարագրում է այն իրադարձությունները, որոնք ինքը հնարավորություն է ունեցել դիտարկել, դրանք ընդունվում են որպես բավականին հուսալի[7]։ Պատմական աշխատություններում լեգենդար նյութի առկայությունը ժամանակի պատմագրության ընդհանուր միտումն է, և նա, որպես ժամանակակից, հաճախ չի տարբերակում լեգենդար ծագման տեղեկատվությունը և իրականում տեղի ունեցած փաստերյը[1]։

Ժամանակակից ֆրանսիայի միջնադարը վերլուծելիս պատմագրությունը, որը վերաբերում է գալլական էլիտայի քրիստոնեական հավատքի անցման սկզբի ժամանակաշրջանին և Գալիայի տարածքային միավորման իրականացմանը, այսինքն` Քլոդվիգի թագավորության հետ կապված իրադարձություններին, նշելով, որ չնայած այն հանգամանքին, որ ներկայացման ձևը որոշ կասկածներ է առաջացնում, ամենակարևոր իրադարձությունները, որոնց մասին պատմում է Գրիգորը, հաստատում են գտնում այդ ժամանակի մեզ հասած մի քանի փաստաթղթերում։ Ստացվում է, որ հետազոտողին ներկայացվում է Գրիգորի վկայությունների ճիշտ օգտագործման խնդիրը, հիմնականում կրճատվում է այն, որ ավելորդ է, և հաստատվում է նկարագրված իրադարձության ժամանակագրությունը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 :Люблинская А. Д Источниковедение истории средних веков: Учебное пособие / Отв. ред. В. И. Рутенбург. — Л.: Изд-во Ленингр. ун-та, 1955. — С. 63—65. — 374 с.
  2. 2,0 2,1 Савукова В. Д., при участии М. Л. Гаспарова и П. М. Савукова. «Григорий Турский и его сочинение // История франков». www.vostlit.info. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. Ampere J. Histoire litteraire de la France avant Charlemagne. P., 1870. P. 8.
  4. Григорий Турский. «История франков». www.vostlit.info. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  5. Лебек С Григорий Турский и Хлодвиг // Происхождение франков. V—IX века / Перевод В. Павлова. — М.: Скарабей, 1993. — Т. 1. — С. 45—47. — 352 с. — ISBN 5-86507-001-0
  6. Григорий Турский. «Книга I // История Франков». www.vostlit.info. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 23-ին.
  7. Ganshof F. Een historicus uit de VI-е eeuw: Gregorius van Tours // Medelingen van de Koniklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kusten van Belgie, Klasse der Letteren. Brussel, 1966. Jrg. 28. № 5. P. 9