Ֆիատ փողեր
| Տնտեսագիտություն |
|---|
 Աշխարհի պետությունների ՀՆԱ-ն (2012) |
| Պատմություն • Տեսակներ • Դասակարգում |
|
Տնտեսագիտության տեսություն • Տնտեսագիտության պատմություն • Տնտեսության պատմություն • Տնտեսական քաղաքականություն • Քաղաքատնտեսություն • Դպրոցներ • Միկրոտնտեսագիտություն • Մակրոտնտեսագիտություն • Կիրառական տնտեսագիտություն • Հետերոդոքս տնտեսագիտություն • Մեթոդաբանություն • JEL դասակարգման կոդեր • Տնտեսագիտական կրթություն |
| Տեսություն • Տեխնիկա |
| Ըստ բնագավառի |
|
Գյուղատնտեսական • Վարքագծային • Բիզնեսի • Հաշվողական • Մշակութային • Ժողովրդագրական • Երջանկության • Զարգացման • Կանաչ • Շինարարական • Բնապահպանական • Թվայնացված • Գիտելիքի • Էկոլոգիական • Դասավանդում • Շրջակա միջավայրի • Էվոլյուցիոն • Էքսպեդիցիոն • Աշխարհագրություն • Առողջապահական • Տեղեկատվական • Միջազգային • Աշխատանքի • Իրավունք • Կառավարման • Արժույթային • Ֆինանսական • Բնական պաշարների • Աշխատակազմի • Հանրային • Գյուղական • Քաղաքային |
| Հայտնի տնտեսագետներ |
| Ցանկեր |
| Տնտեսագիտություն |
Ֆիատ փողեր (անգլ.՝ fiat money, լատին․՝ fiat՝ հրամանագիր, ցուցում բառից), թղթային արժույթներ, որոնք թողարկում է տվյալ երկրի կառավարությունը կամ կենտրոնական բանկը[1]։ Ի տարբերություն ապրանքային արժույթների՝ ֆիատ արժույթները կապված չեն որևէ արժեքավոր ակտիվի հետ, ապահովված չեն ապրանքներով կամ այլ նյութական արժեքներով[2]։ Հաճախ ֆիատ փողերն իրենց անվանական արժեքով օգտագործվում են որպես վճարման միջոց[3]։ Ֆիատ փողի արժեքը որոշվում է առաջարկի ու պահանջարկի և թողարկող կառավարության կայունության փոխհարաբերությամբ[4]։ Մասնագիտական գրականության մեջ հանդիպում են նաև ֆիդուցիար փող (լատին․՝ fiducia՝ վստահություն բառից) և վարկային փող եզրույթները[5]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիատ փողն առաջին անգամ ստեղծվել է Չինաստանում՝ 11-րդ դարում, երբ այնտեղ թողարվկեցին թղթային արժույթներ։ Այն փոխանակվում էր մետաքսի, ոսկու, արծաթի հետ։ Արդեն 13-րդ դարում, երբ իշխանությունն անցավ մոնղոլ նվաճողներին, Կուբլայ խանը ստեղծեց ֆիատ արժույթի համակարգ։ Ըստ պատմաբանների՝ ֆիատ փողերի մեծ ծախսերը և հիպերինֆլյացիան Մոնղոլական կայսրության անկման պատճառ են եղել[6]։ Եվրոպայում՝ Իսպանիայում, Շվեդիայում և Նիդերլանդներում, ֆիատ փողերն ստեղծվել են 17-րդ դարում։ Շվեդական փորձն անհաջող էր, և կառավարությունը հրաժարվեց ֆիատ համակարգից՝ հօգուտ արծաթի ստանդարտի[7]։ Հաջորդ երկու դարերի ընթացքում ֆիատ համակարգը փորձարկվեց Ֆրանսիայում, Կանադայում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում ։ 20-րդ դարում Ամերիկան որոշակիորեն սահմանափակեց ապրանքային արժույթի օգտագործումը, իսկ 1933 թվականին ամերիկյան կառավարությունը դադարեց թղթադրամը ոսկու հետ փոխանակելու պրակտիկան։ 1972 թվականին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, նախագահ Նիքսոնի օրոք, հրաժարվեց ոսկու ստանդարտից[8]՝ Բրետոն-Վուդսյան համակարգից[9], և անցավ ֆիատ արժութային համակարգին։ Ֆիատ արժույթն սկսեց կիրառվել ամբողջ աշխարհում[10]։
.jpg)
Առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիատ փողերը, ի տարբերություն ոսկե մետաղադրամների կամ թղթադրամների, որոնք կարող են փոխարկվել թանկարժեք մետաղների, ապահովված են վստահությամբ այն թողարկած կառավարության նկատմամբ։ Ֆիատ փողերը թողարկած կառավարությունները ձեռք են բերում ճկունություն սեփական արժույթները կառավարելու, դրամավարկային քաղաքականություն սահմանելու և համաշխարհային շուկաների կայունացման գործընթացներում։ Ֆիատ փողերի թողարկումը սահմանափակում չունի, ինչը կարող է հանգեցնել հիպերինֆլյացիայի։ Դրանց շրջանառությունը կարգավորելու համար ամբողջ աշխարհում վերահսկվում են ֆինանսական բոլոր գործառնությունները[4]։ Ֆիատ փողերը գործում են կանխիկ, ավանդ կամ էլեկտրոնային եղանակով։ Ժամանակակից թվային տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս կատարել վճարումներ ոչ թե կանխիկ եղանակով, այլ անհպում վճարման սկզբունքով՝ հեռախոսով կամ քարտով։ Որպես վճարման միջոց՝ ֆիատ փողերը նման են կրիպտոարժույթին` երկու միջոցներն էլ ապահովված չեն ոսկով կամ ապրանքներով։ Կրիպտոարժույթն ստեղծվում և վերահսկվում է գաղտնագրային մեթոդներով , չունի մեծ կշիռ համաշխարհային տնտեսության մեջ և երաշխավորված չէ պետության կողմից, մինչդեռ ֆիատ փողերը երաշխավորված են թողարկող պետության կողմից։ Կրիպտոարժույթի երաշխավորված չլինելը իրավունք չի տալիս համարվել ֆիատ փող[11]։ Այսպիսով՝ ֆիատ փողեր են համարվում կանխիկ թղթադրամները, մետաղադրամները, փոխառությունները, պարտատոմսերը, մուրհակները, չեկերը և օգտագործվում են տարադրամի փոխանակման համար[12]։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոյություն ունեն փաստացի ֆիատներ և վարկային ֆիատներ հասկացությունները։ Փաստացի ֆիատները ամենօրյա կիրառվող թղթադրամներն ու մետաղադրամներն են, իսկ վարկային ֆիատները բանկերի՝ թղթադրամների, չեկերի կամ պարտատոմսերի տեսքով թողարկվող պարտավորություններն են[13]։
Առավելություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Տնտեսության նկատմամբ վերահսկողություն կենտրոնական բանկերի կողմից(ճկուն են վարկային առաջարկը, իրացվելիությունը, տոկոսադրույքները կառավարելու համար)։
- Սինյորաժ[14]՝ էմիսիոն եկամուտ, որն ստացվում է դրամի թողարկումից(դրական սինյորաժի դեպքում կառավարությունն ունենում է տնտեսական շահույթ, բացասականի դեպքում՝ տնտեսական կորուստ)[4]։
Թերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Տնտեսությունը պաշտպանելու ոչ ապահով միջոց(ոսկու հետ կապված արժույթը կայուն է, ֆիատ փողը ոչ՝ ոսկու սահմանափակ առաջարկի պատճառով)։
- Գնաճային ռիսկ (եկամտի նվազում գնաճի պատճառով)[4]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «The Free Dictionary by Farlex» , Fiat money
- ↑ ««Большая российская энциклопедия»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ It2rhine2020, Monnaie-fiduciaire
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Investopedia» , Fiat money
- ↑ «Энциклопедия кругосвет» , универсальная научно- популярная энциклопедия
- ↑ «A Very Short History of Chinese Paper Money» , Dave Ramsden, FIinancial Sense University, 2004
- ↑ «Экономика, бумажные деньги»
- ↑ «Rise and fall of the Gold Standard», news24.com. May 30, 2014
- ↑ «Bretton Woods system», Glossary, Austria, 10 Feb 1999 - 7 Apr 2022
- ↑ «Что такое фиатные деньги». dzengi.com (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 19-ին.
- ↑ «Фиатные деньги и криптовалюта»
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «Currency» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ «Виды и недостатки фиатной валюты»
- ↑ «Денежная мультипликация и сеньораж» , В. Бурлачков, Банкаўскi веснiк, 2008, научные публикации, страница 2
| ||||||
