Ֆեոդոր Չեսնոկով

Ֆեոդոր Չեսնոկով էրզ.՝ Фёдор Маркелович Чесновковонь ռուս.՝ Фёдор Маркелович Чесноков
Ծնվել է	մայիսի 7, 1896(1896-05-07)
Ծննդավայր	Պիլկովո, Պենզայի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	մայիսի 25, 1938(1938-05-25) (42 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սարանսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	գրական քննադատ, արձակագիր և դրամատուրգ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Կրթություն	Մոսկվայի կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտ
Գրական ուղղություններ	սոցիալիստական ռեալիզմ

Ֆեոդոր Մարկելովիչ Չեսնոկով (էրզ.՝ Чесновковонь Фёдор Маркелович, մայիսի 7, 1896(1896-05-07), Պիլկովո, Պենզայի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - մայիսի 25, 1938(1938-05-25), Սարանսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), էրզյան խորհրդային գրող, նովելիստ, դրամատուրգ, գրականագետ։ Մորդովական գրականության հիմնադիրներից։

Կենսագրություն

Ավարտել է տեղական դպրոցը, այնուհետև 1912 թվականին Կուտինսկի երկամյա ուսումնարանը։ 16 տարեկանից դասավանդել է տարրական դպրոցում։ Մասնակցել է Առաջին համաշխարհային և քաղաքացիական պատերազմներին։ Կարմիր բանակի շարքերում մարտնչել է Արևելյան ռազմաճակատում։

Պատերազմից հետո նա իր ողջ ուժերը ներդրել է հայրենի ժողովրդի կրթության և մշակութային շինարարության գործում։ 1922 թվականից Չեսնոկովը բնակվել է Մոսկվայում, այստեղ ստացել է բարձրագույն կրթություն, 1924 թվականին ավարտել է Կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտի գրական բաժինը, Արևելքի աշխատավորության Կոմունիստական համալսարանի ասպիրանտուրան։ Մինչև 1932 թվականը աշխատել է ԽՍՀՄ ժողովուրդների Կենտրոնական հրատարակչության մորդովական բաժնի Ուսմանկհրատի խմբագրությունում։

Կյանքի մոսկովյան ժամանակահատվածում Չեսնոկովը հայտնի մորդովացի գիտնականներ Ա. Ռյաբովի, Տ. Դանիլովի համահեղինակությամբ ստեղծում են դասագրքեր մորդովական դպրոցի համար, զբաղվում է ստեղծագործական գործունեությամբ, ինչպես նաև ակտիվորեն համագործակցում է «Якстере теште» («Կարմիր աստղ») թերթի հետ, որի հետ էլ կապվում են իր առաջին գրական քայլերը։ 1933 թվականից եղել է Սարանսկի մորդովական մշակույթի ԳՀԻ գրականության բաժնի ավագ գիտաշխատող։

1934 թվականին եղել է Խորհրդային գրողների Առաջին Համամիութենական համագումարի պատվիրակ, որտեղ հանդես է եկել մորդովական գրականության մասին զեկուցումով։

1938 թվականին ռեպրեսիայի է ենթարկվում և նույն տարում էլ գնդակահարվում։ ԽՄԿԿ XX համագումարից հետո հետմահու ռեաբիլիտացիայի ենթարկվեց։

Ստեղծագործություն

1922 թվականին Չեսնոկովը հրատարակում է իր առաջին պատմվածքը՝ «Сыре учитель» («Հին ուսուցիչ»), որտեղ պատմում է Խորհրդային իշխանության առաջին տարիներին գյուղական ուսուցիչների հոգեվիճակի մասին։ Շուտով հրատարակվում են նրա պատմվածքների և ակնարկների ժողովածուները՝ «Велесь явовсь» («Գյուղը պառակտվեց», 1926), «Лия киява» («Այլ ճանապարհով», 1927), «Васень толт» («Առաջին կրակները», 1932), «Ընտիր պատմվածքներ» (1959), «Նոր ժամանակների զբոսանքը» (1974) և այլն, որոնցում վառ ձևով դրսևորվում է գրողի ռեալիստական տաղանդը։ Պատմվածքների, ակնարկների, ճամփորդական նոթերի, պիեսների, գրականագիտական աշխատանքների հեղինակ է։

Չեսնոկովի ստեղծագործությունների հերոսները համարվում են աշխատավոր ժողովրդի ներկայացուցիչները, իսկ գերիշխող թեմաները` հեղափոխությունը, Քաղաքացիական պատերազմը, կոլեկտիվացումը, դասակարգային պայքարը նէպի տարիներին, Խորհրդային իշխանության հաստատումը, կրոնական մնացուկների դեմ պայքարը և մշակութային հեղափոխությունը։

Պատումների ճշմարտացիությունը ձեռք է բերվում օգտագործվող վավերագրական նյութերի և այն իրադարձությունների հիման վրա, որոնց ականատեսը եղել է ինքը՝ հեղինակը։ Գլխավոր ուշադրությունը նա կենտրոնացնում է իր հերոսների աշխարհայացքի ձևավորման խնդիրներին։ Մորդովական գրականության մեջ դրամատուրգիայի ժանրի ծագումը և ձևավորումը կապվում է Չեսնոկովի անվան հետ։ 1924 թվականին Ե. Оկինի և Տ. Վասիլևի համահեղինակությամբ Մոսկվայի Կենտրոնական հրատարակչությունում լույս է տեսնում «Эрзянь пьесат» («Էրզյան պիեսներ») ժողովածուն, որում ընդգրկված էին «Кавто киява» («Երկու ճանապարհ», թարգմանվել է ռուսերեն), «А мон кедензэ палынь» («Իսկ ես նրա ձեռքերն էի համբուրում»), «Роки туво» («Խռնչան խոզը»), «Велув» («Համատեղ»), «Барщинань шкасто» («Կոռի տարիները»), «Калдоргауть ташто кайтнэ» («Խախտված հին կենցաղը», թարգմանվել է ռուսերեն) պիեսները, որոնցում պատկերված է մինչհեղափոխական մորդովական գյուղի կենցաղը։

Գրողի դրամատիկական ժառանգությունը ընդգրկում է մի շարք հեղափոխական ագիտացիոն, պատմական, կենցաղային պիեսներ, երգիծական կատակերգություններ։

Նրա դրամատիկական ստեղծագործություններում մշակվում են տվյալ պատմական ժամանակաշրջանի հրատապ, սուր և արդիական խնդիրները և հակամարտությունները։ Չեսնոկովի դրամատիկական ստեղծագործություններին բնորոշ գծերն են, կարևոր սոցիալական խնդիրները, հակամարտությունների սրությունը և խորը փսիխոլոգիզմը։ Նա հայտնի է նաև որպես երեխաների համար ստեղծագործությունների հեղինակ։ Հեղինակի մանկական ստեղծագործություններին բնորոշ բարձր գեղարվեստական մակարդակը դրսևորվում է նրա «Тетяка левкс» («Ամբողջությամբ հայրիկին», 1929) և մյուս ժողովածուներում։

Չեսնոկովը բազմաթիվ գրականագիտական աշխատանքների հեղինակ է, զգալի ավանդ ունի նաև մորդովական գրական, գեղարվեստական ստեղծագործությունների քննադատության զարգացման գործում։ Ստեղծագործական համարձակությամբ, օբյեկտիվությամբ և նշանակալիությամբ աչքի են ընկնում նրա «Аволь ансяк кастано» («Ոչմիայն աճում ենք», 1931), «Мокшэрзянь драматургиядонть» («Մորդովական դրամատուրգիայի մասին», 1934), «Эрзянь фольклордонть» («Էրզյան բանահյուսության մասին», 1934) հոդվածները։

Չեսնոկովը եղել է 1933 թվականին Սարանսկում անցկացված մորդովական լեզվի ուղղագրության, շարահյուսության և տերմինաբանության հարցերով համաժողովի կազմակերպիչներից մեկը։

Չեսնոկովի ստեղծագործությունները ընդգրկվել են հանրապետության ազգային դպրոցների դասագրքերում և քրեստոմատիայի գրքերում։

Արտաքին հղումներ

• Всë о Мордовый: энциклопедический справочник