Ֆելա Սովանդե

Ֆելա Սովանդե
Ծնվել է	մայիսի 29, 1905(1905-05-29) Աբեոկուտա, Նիգերիա
Երկիր	Նիգերիա
Մահացել է	մարտի 13, 1987(1987-03-13) (81 տարեկան) Ռավեննա, Օհայո, ԱՄՆ
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, երաժշտության ուսուցիչ և ակադեմիկոս
Գործիքներ	երգեհոն
Աշխատավայր	Փիթսբուրգի համալսարան, Հովարդի համալսարան և Քենթի պետական համալսարան
Կրթություն	Լոնդոնի համալսարան և Քինգի քոլեջ, Լագոս

Ֆելա Սովանդե (մայիսի 29, 1905(1905-05-29), Աբեոկուտա, Նիգերիա - մարտի 13, 1987(1987-03-13), Ռավեննա, Օհայո, ԱՄՆ), իսկական անունը՝ Օլուֆելա Օբաֆունմիլայո, Բրիտանիական կայսրության գերազանցության շքանշանակիր՝ ԲԿՇ (անգլ.՝ MBE-Member of the Most Excellent Order of the British Empire) աֆրիկացի երաժիշտ և կոմպոզիտոր, երգեհոնահար: Համարվելով Աֆրիկյան արվեստի ժամանակակից երաժշտության հայրը՝ Սովանդեն, թերևս, եվրոպական «դասական» ստեղծագործությունների ժանրում ամենաճանաչված աֆրիկացի կոմպոզիտոր է։ :

Կենսագրություն

Սովանդեն (արտասանվում է' տես-WAHN-deh') ծնվել է Աբեոկուտայում՝ Լագոսի մերձակայքում, աֆրիկացի եկեղեցական երգերի երաժիշտ, քահանա և ռահվիրա Էմանուել Սովանդեի որդին է: Երեխա ժամանակ նա երգել է Քրիստոսի Մայր տաճարի եկեղեցական երգչախմբում: Սովորել է C.M.S. Քերականության դպրոցում և Լագոսի Թագավորական (անգլ.՝ King's College, Lagos) քոլեջում։ Երիտասարդ տարիներին, նրա վրա կարևոր ազդեցություն են ունեցել հայրը և դոկտոր Թոմաս Քինգ Էկունդայո Ֆիլիպսը (կոմպոզիտոր, երգեհոնահար և երգչախմբի ղեկավար): Այդ ժամանակ Սովանդեն երգում էր երգչախմբում, որտեղ և ծանոթանում է Յորուբայի նոր գործերին, որոնք հնչում էին եկեղեցիներում։ Այդ ընթացքում նա ուսանել է Ֆիլիպսին՝ սովորելով երգեհոն նվագել (ներառյալ Բախի և եվրոպական դասական վարպետների գործերը), իսկ «Կազմակերպիչների թագավորական քոլեջ»-ից ստացել է կրթաթոշակ և դիպլոմ (FRCO): Այդ ժամանակ նա նաև նվագախումբ էր, նվագում էր ջազ և հանրաճանաչ բարձրաշխարհիկ երաժշտություն: Այս բոլորը զգալի ազդեցություն ունեցան նրա աշխատանքի վրա:

1934 թվականին Սովանդը մեկնում է Լոնդոն՝ սովորելու եվրոպական դասական և հանրաճանաչ երաժշտություն: 1936 թվականին նա մենակատար-դաշնակահար էր Ջորջ Գերշվինի «Կապույտ Ռապսոդիա» երաժշտական ներկայացմանը։ Նա նաև դաշնամուրով դուետներ էր նվագում Ֆաթս Ուոլերի հետ, իսկ Բրիտանական հեռարձակումների կազմակերպության (անգլ.՝ BBC- British Broadcasting Corporation) թատրոնում՝ երգեհոնահար էր, Լոնդոնի Քինգսուեյ դահլիճում (անգլ.՝ Kingsway Hall) (դժբախտաբար վերջերս քանդված) երգահոն էր նվագում, նաև երգչախմբի ղեկավարն էր, իսկ 1936 թվականին Բլեքբիրտսում (անգլ.՝ Blackbirds) դաշնակահար էր: 1939 թվականին նա երգեհոն նվագեց Ադելաիդա Հոլի և Վերա Մարգրեդ Լինի որոշ ձայնագրություններում: Ավելի ուշ նա երգեհոնի մասնավոր դասեր վերցրեց՝ Էդմունդ Ռուբրայի, Ջորջ Օլդրոդի և Ջորջ Քայնինգհեմի մոտ և 1943 թվականին դարձավ թագավորական քոլեջի անդամ՝ արժանանալով Լիմպուսի «Harding and Read» մրցանակին:

Նա նաև շահել է մի շարք մրցանակներ՝ Լոնդոնի համալսարանի երաժշտության բաժնի բակալավրի աստիճան ստանալով, նաև համագործակցել է Լոնդոնի երաժշտության և պարի կոնսերվատորիայի հետ: Նա Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին աշխատել է նաև որպես Տեղեկատվական նախարարության կինոընկերության երաժշտական ​​խորհրդատու՝ ապահովելով կրթական ֆիլմերի ֆոնային երաժշտությունը:

1945 թվականից մինչև 1952 թվականը Սովանդեն եղել է Լոնդոնի Արևմտյան Առաքելական Եկեղեցու անվանի երգեհոնահարն և երգչախմբի աշխատանքների մեթոդիստը, և այս տարիներին էլ սկսվում է երգեհոնային երաժշտության ժամանակաշրջանը: Դրանք հիմնված էին աֆրիկյան մեղեդիների վրա, որոնք հատուկ կոչ էին իր սևամորթ ժողովրդին, ովքեր գաղթել էին աֆրիկյան մայրցամաքից և Կարիբյան ծովից: Նաև այս ընթացքում նա հայտնի դարձավ որպես պարային դաշնակահար, նվագախմբի և Համոնդի երգեհոնահար՝ նվագելով ժամանակի հայտնի մեղեդիները:

Նրա երաժշտության մեջ գերակշռում են արևմտյան և աֆրիկյան գաղափարները, որոնք ներառում են երգեհոնի այնպիսի գործեր, ինչպիսիք են՝ Յորբբի ողբը, Օբանգիջին, Կիերին, Գլորիան, Հեսու Օլուգբալան և Օբա Աբա Կե Պեն: Դրանցից շատերը ցույց են տալիս Անգլիկան եկեղեցու երաժշտության ուժեղ ազդեցությունը՝ զուգորդված յորուբայի պենտատոնիկ մեղեդիների հետ։

Նրա երաժշտական գործերում ներառված են վեց էսքիզներ լիարժեք նվագախմբի համար, ժողովրդական սիմֆոնիա և լարային նվագախմբի աֆրիկյան հավաքակազմով, և ցույց են տալիս աֆրիկյան երաժշտության ռիթմիկ ու ներդաշնակ հատկանիշները: «Աֆրիկյան Սուիթ»ի վերջին հատվածը հայտնի դարձավ Կանադայի հանդիսատեսին՝ որպես հանրահայտ Կանադական հեռարձակման կազմակեպության (ֆր.՝ ֆրանս. Société Radio-Canada), (անգլ.՝ CBC- Canadian Broadcasting Corporation) «Գլամուրային Ալբոմներ» (անգլ.՝ «Gilmour's Albums») անվանումով ծրագրի երաժշտություն, և այժմ հանդիսանում է Կանադայի նվագախմբի ստանդարտը: Նա շատ երաժշտություններ է գրել և՛ աշխարհիկ, և՛ հոգևոր երգչախմբերի համար, հիմնականում ակապելլա: Այս գործերից մի քանիսը հնչել են BBC-ով՝ Աֆրիկայան ծառայության ժամանակ: Նա վերադարձել է Աֆրիկա՝ գիտնական աշխատանքներ կատարելու Աֆրիկյան հեռարձակողների կորպորացիայի և հետագայում՝ Իբադանի համալսարանի հետ: 1955 թվականին՝ թագուհու ծննդյան տոնի ժամանակ, Աֆրիկական հեռարձակման ծառայության մեջ կատարած աշխատանքների համար Սովանդեն արժանացել է Բրիտանական կայսրության ամենահիասքանչ շքանշանին, որով պարգևատրում են արվեստի և գիտության ոլորտի ներդրումների համար (անգլ.՝ MBE-Most Excellent Order of the British Empire): 1968 թվականին նա տեղափոխվել է Վաշինգտոնի Հովարդի համալսարան, այնուհետև՝ Պիտսբուրգի համալսարան:

Կյանքի վերջին տարիներին Սովանդեն դասավանդում էր Քենթի պետական ​​համալսարանի համաաֆրիկյան հետազոտությունների ֆակուլտետում և բնակվում էր Օհայո նահանգի մերձակայքում գտնվող Ռավեննա քաղաքում, իր կնոջ՝ Էլեոնոր ՄկՔինիի հետ, ով Խաղաղօվկիանոսյան ռադիոյի հիմնադիրներից մեկն էր: Սովանդեն մահացել է Ռավեննայում և թաղված է Օհայո նահանգի Ռանդոլֆ համայնքում:

Պրոֆեսորի կոչման արժանանալուց բացի, Սովանդեն կրում էր նաև Լագոսի Բարիյոյի քահանայապետի կոչումը:

Ներկայումս կա մի ստեղծական կենտրոն, որտեղ ուսումնասիրվում և խթանվում են նրա գործերը, քանի որ շատերը մնում են չհրապարակված կամ դուրս են մնացել տպագրությունից:

Ընտրված ստեղծագործություններ

Երգեհոն

• 1945 – Ka Mura, Chappell, London
• 1952 – Pastourelle (for organ), Chappell, London
• 1955 – Jesu Olugbala, Chappell, London
• 1955 – Joshua Fit de Battle of Jericho, Chappell, London
• 1955 – Kyrie, Chappell, London
• 1955 – Obangiji, Chappell, London
• 1955 – Yorùbá Lament, Chappell, London
• 1958 – Oyigiyigi, Ricordi, New York
• 1958 – Gloria, Ricordi, New York
• 1958 – 'Prayer, Ricordi, New York
• 1959 – Responses in 'A’
• KÕa Mo Rokoso
• Oba Aba Ke Pe

Երգչախումբ

• "The Wedding Day" for S.S.A. with piano, 1957, RDH
• "Sometimes I Feel Like a Motherless Child" for S.A.T.B. a cappella, 1955, Chappell, London
• "My Way's Cloudy" for S.A.T.B. with piano, 1955, Chappell, London
• "De Ol' Ark's a-Moverin" for S.A.T.B.B. a cappella with tenor solo, 1955, Chappell, London
• "Same Train" for S.A.T.B.B. a cappella, 1955, Chappell, London
• "Roll de Ol' Chariot" for S.A.T.B.B. with piano and rhythm combo, 1955, Chappell, London
• "All I d"o for S.A.T.B.B. with piano and rhythm combo, 1961, Ricordi, New York
• "Goin' to Set Down" for S.A.T.B. a cappella with soprano solo, 1961, Ricordi, New York
• "Couldn't Hear Nobody Pray" for S.A.T.B. a cappella with soprano solo, 1958, Ricordi, New York
• "De Angels Are Watchin'" for S.A.T.B. a cappella with soprano and tenor solo, 1958, Ricordi, New York
• "Nobody Knows de Trouble I See" for S.A.TB. a cappella, 1958, Ricordi, New York
• "Wheel, Oh Wheel" for S.A.T.B. a cappella, 1961, Ricordi, New York
• "Wid a Sword in Ma Hand" for S.A.T.B.B. a cappella, 1958, Ricordi, New York
• "Sit Down Servant" for T.T.B.B. a cappella and tenor solo, 1961, Ricordi, New York
• "Out of Zion" for S.A.T.B. with organ, 1955
• "St. Jude's Response" for S.A.T.B. with organ
• "Oh Render Thanks" (hymn-anthem) for S.A.T.B. with organ, 1960
• Nigerian National Anthem (an arrangement) for S.A.T.B. with organ, 1960

Մենահամերգ

• Three Songs of Contemplation for tenor and piano, 1950, Chappell, London
• Because of You for voice and piano, 1950, Chappell, London
• Three Yoruba Songs for voice and piano, 1954, Ibadan

Նվագախումբ

• Four Sketches for full orchestra, 1953
• African Suite for string orchestra, 1955, Chappell, London
• Folk Symphony for full orchestra, 1960

Գրքեր

• (1964). Ifa: Guide, Counsellor, and Friend of Our Forefathers. Ibadan.
• (1966). The Mind of a Nation: The Yoruba Child. Ibadan: Ibadan University.
• (1968). Come Now Nigeria, Part 1: Nationalism and essays on relevant subjects. Ibadan: Sketch Pub. Co.; sole distributors: Nigerian Book Suppliers. (All the material presented in this book first appeared in the form of articles in the pages of the Daily Sketch, Ibadan.)
• (1975). The Africanization of Black Studies. Kent, Ohio: Kent State University Institute for African American Affairs. African American Affairs Monograph Series, v. 2, no. 1.

Հոդվածներ

• (1971). "Black Folklore", Black Lines: A Journal of Black Studies (special issue: Black Folklore), v. 2, no. 1 (Fall 1971), pp. 5–21

Պատկերասրահ

• 

  Բրիտանական կայսրության գերազանցության շքանշան

• 

  Լագոս

• 

  Լագոսի Թագավորական քոլեջ

• 

  Աբեոկոuտա

• 

  Ջորջ Գերշվին

• 

  Քենթերբուրի Մայր տաճար՝ Մեծ Բրիտանիա

• 

  Լոնդոնի երաժշտության և պարի կոնսերվատորիա

• 

  Վերա Մարգրետ Լինն

• 

  Ադելաիդա Հոլլ

• 

  Ռանդոլֆի համայնք

Արտաքին հղումներ

• Ֆելա Սովանդե
• Մանրամասներ Սովանդեի կյանքից
• Մեկ այլ Ֆելա Սովանդե
• Val Wilmer (on Sowande's relationship with pianist Rita Cann), "Ռիտա Կանն - Երաժշտական ​​տաղանդը ստիպում է նրան դառնալ լոնդոնյան հասարակության առաջին ճանաչված սևամորթ կանանցից մեկը" (obituary), The Guardian, 10 May 2001.
• Ֆելա Սոուանդի գրությունները Դարտմուտի քոլեջի գրադարանում
• Սովանդեն Լոնդոնի այգում
• Ֆելա Սովանդեի փաստաթղթերը(չաշխատող հղում)