Օրենք
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
|
|
||
| Բաժին | Իրավագիտություն | |
|---|---|---|
| Օրինակներ | Քրեական օրենսգիրք, քաղաքացիական օրենսգիրք, վարչական օրենսգիրք | |
| կապված հասկացություններ | Իրավունք, Օրենսդրություն, Սահմանադրություն |
Իրավագիտության մեջ օրենքը, նեղ իմաստով, նորմատիվ իրավական ակտ է, որն ընդունվում է պետական օրենսդիր իշխանության կողմից հատուկ ձևով, կարգավորում է որոշակի հասարակական հարաբերություններ և ապահովված է պետական հարկադրանքի միջոցների կիրառման հնարավորությամբ։
Ավելին, լայն իմաստով, օրենքը հասկացվում է որպես ցանկացած նորմատիվ իրավական ակտ, որը գործում է որոշակի իրավական համակարգի շրջանակներում։ Իրավունքի նորմերի համակարգ է, որը սահմանում է պետության կողմից հաստատված կանոններ, որոնք պարտադիր են բոլոր քաղաքացիների համար։ Օրենքը հանդիսանում է իրավունքի բարձրագույն աղբյուրը և գտնվում է իրավաբանական համակարգի հիմքում։
Օրենքի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենքի համակարգը ձևավորվել է մարդկության վաղ պատմության ընթացքում։ Հին քաղաքակրթություններում, ինչպիսիք են Մեսոպոտամիան, Հին Եգիպտոսը և Հին Հունաստանը, արդեն գոյություն ունեին օրենսդրական համակարգեր։ Օրինակ՝ Բաբելոնի Համուրաբի թագավորի օրենսգիրքը համարվում է աշխարհի առաջին գրավոր օրենսգիրքը[1]։
Հայաստանի Հանրապետությունում օրենսդրությունը ձևավորվել է պատմական տարբեր փուլերում։ Հայկական միջնադարյան պետություններում գոյություն ունեին սեփական օրենսդրական համակարգեր։ Նոր ժամանակներում՝ 19-րդ դարի վերջերին և 20-րդ դարի սկզբներին, սկսեցին ձևավորվել արդի օրենսդրական համակարգերը[2]։
Օրենքի տեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենքները կարելի է դասակարգել ըստ տարբեր չափանիշների։
- Ըստ իրավաբանական ճյուղի
— Քրեական օրենսգիրք - սահմանում է քրեական պատասխանատվությունը և պատիժները[3]։
— Քաղաքացիական օրենսգիրք - կարգավորում է անձնական և գույքային իրավունքները[3]։
— Վարչական օրենսգիրք - սահմանում է վարչական իրավախախտումների պատասխանատվությունը[3]։
— Տնտեսական օրենսգիրք - կարգավորում է տնտեսական հարաբերությունները[3]։ — Միջազգային օրենսգիրք - սահմանում է պետությունների միջև հարաբերությունները[3]։
- Ըստ իրավաբանական ուժի
— Դաշնային օրենքներ - ընդունվում են պետության բարձրագույն մարմինների կողմից[3]։
— Տեղական օրենքներ - ընդունվում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից[3]։
Օրենքի սկզբունքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենքի կիրառումը հիմնված է մի շարք սկզբունքների վրա։
- Իրավազորության սկզբունք - օրենքը բարձրագույն իրավաբանական ուժ ունի[3]։
- Հավասարության սկզբունք - բոլոր քաղաքացիները հավասար են օրենքի առաջ[3]։
- Օրենքի գերակայության սկզբունք - օրենքը գերակայում է բոլոր այլ իրավական ակտերի նկատմամբ[3]։
Օրենքի կիրառման մեխանիզմներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենքի կիրառումը ապահովվում է մի շարք մարմինների կողմից[3]։
- Դատարաններ — լուծում են իրավաբանական վեճերը և ապահովում օրենքի կիրառումը[3]։
- Իրավապահ մարմիններ — ապահովում են օրենքի պահպանությունը և իրավախախտումների կանխարգելումը[3]։
- Օրենսդիր մարմիններ — ընդունում են նոր օրենքներ և փոփոխություններ[3]։
Օրենքի նշանակությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենքը կարևոր դեր է խաղում հասարակության կայունության և արդարության ապահովման գործում։ Այն ապահովում է քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանությունը, կանխարգելում է իրավախախտումները և ապահովում պետության կայունությունը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրություն
- ՀՀ Ազգային ժողովի կայք
- Արդի հայերենի բացատրական բառարան
Էջ ՝1597