Օտվոցկ

Բնակավայր
	լեհ.՝ Otwock
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Լեհաստան
Հիմնադրված է	1877 թ.
Մակերես	47,33 կմ²
ԲԾՄ	100±1 մետր
Բնակչություն	▲44 524 մարդ (մարտի 31, 2021)
Ժամային գոտի	Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2
Փոստային ինդեքսներ	05-400–05-402
Ավտոմոբիլային կոդ	WOT
Պաշտոնական կայք	otwock.pl
	Օտվոցկ Վիքիպահեստում

Օտվոցկ (լեհ.՝ Otwock), քաղաք Լեհաստանում։ Նույնանուն շրջանի (պովիատի) վարչական կենտրոնն է Մազովեցյան վոևոդությունում։ Մտնում է Վարշավայի ագլոմերացիայի մեջ։ Զբաղեցնում է 47,31 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բնակչության թվաքանակը 2017 թվականի տվյալներով եղել է 44.873^[2]^[3], խտությունը՝ 948,5 մարդ յուրաքանչյուր քառակուսի կիլոմետրի վրա։ Օտվոցկում է գտնվում Լեհաստանի միակ գիտահետազոտական միջուկային ռեակտորը՝ «Մարիա»-ն։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օտվոցկը գտնվում է Մազովեցյան վոևոդության կենտրոնական մասում, Վարշավայից մոտավորապես 25 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք, Վիսլայի աջակողմյա վտակ Սվիդերի ձախ ափին, Վիսլայի միջին հոսանքի գետահովտի և Գարվոլինյան դաշտավայրի սահմանագծին։ Վիսլա գետը ծառայում է որպես քաղաքի բնական սահմանագիծ արևմուտքում^[4]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմական փաստաթղթերում Օտվոցկը առաջին անգամ հիշատակվել է 15-րդ դարում՝ Otwosko տեղանվանաձևով։ Պահպանվել է միջնադարում այստեղ կառուցված ամրոցը։ 1877 թվականին բնակավայրը երկաթուղով կապվել է Վարշավայի, Մլավայի, Լյուբլինի, Խելմնոյի հետ, և դա նոր թափ է հաղորդել նրա զարգացմանը։ Այստեղ կառուցվել են մի շարք առողջարաններ, ուր այցելել են նաև նշանավոր մարդիկ, այդ թվում՝ Յուզեֆ Պիլսուդսկին, Վլադիսլավ Ռեյմոնտը, որը Նոբելյան մրցանակի արժանացած իր Chłopi վեպը այստեղ է գրել։

Օտվոցկը քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1916 թվականին^[5]։ 1936 թվականին Վարշավա-Օտվոցկ գիծը դարձել է Լեհաստանում առաջինը էլեկտրիֆիկացված երկաթուղին։

2-րդ աշխարհամարտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրեաների ժամանակավոր հավաքավայրը Օտվոցկի երկաթուղային կայարանի մոտ 1942 թվականի օգոստոսի 19-ին

Լեհաստանը նվաճած գերմանացի ֆաշիստները Օտվոցկում 1939 թվականի դեկտեմբերին հրեական գետտո են հիմնել; Բացի այդ, քաղաքի հոգեբուժական Zofiówka առողջարանում իրականացրել են Action T4 գործողությունը՝ բուժվող հոգեկան հիվանդների էֆթանազիայով^[6]^[7]։ Գետտոն լուծարվել է 1942 թվականի օգոստոսից մինչև սեպտեմբերի 19-ը ընկած ժամանակամիջոցում, երբ շրջակա բնակավայրերի 12.000–15.000 հրեա բնակչության 75%-ին՝ շուրջ 8.000 մարդու նացիստները խումբ-խումբ կուտակել են Օտվոցկում ստեղծված ժամանակավոր հավաքավայրում և ապրանքատար վագոններով տեղափոխել Տրեբլինկայի ու Օսվենցիմի համակենտրոնացման ճամբարներ, որտեղ նրանց բոլորին տանջամահ են արել^[8]։ Մնացած հրեաներին խումբ-խումբ գնդակահարել են Ռեյմոնտա փողոցում^[9]։

Օտվոցկը հայրենի քաղաքն է Իրենա Սենդլերի (1910 – 2008) և Քրիստինա Դանկոյի, ովքեր հազարավոր հրեա մանուկներ են մահից փրկել հոլոքոստի տարիներին (նրանք երկուսն էլ իսրայելական Yad Vashem-ի կողմից արժանացել են «Արդարամիտներ աշխարհի ժողովուրդների մեջ» տիտղոսի)։ Ֆաշիստական լծից Լեհաստանի ազատագրումից հետո Օտվոցկում հիմնվել է հոլոքոստից փրկված երեխաների մանկատուն^[10]։ Ծնունդով Օտվոցկից էր նաև հրեական գետտոյի վերակացու պոլիցայ Ցալեկ Պերեխոդնիկը, ով հետագայում դարձել է գրող, գրել Bin ich ein Mörder? Das Testament eines jüdischen Ghetto-Polizisten («Մարդասպա՝ն եմ ես. գետտոյի հրեա պոլիցայի կտակարանը») գիրքը։

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օտվոցկը բարեկամական ու գործընկերային սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ.

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները^[14] ^[15].

Անվանի անձինք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրենա Սենդլեր (լեհ.՝ Irena Stanisława Sendlerowa,օրիորդական ազգանունը՝ Կժիժանովսկա լեհ.՝ Krzyżanowska; 1910—2008) — հակաֆաշիստական ընդհատակհա շարժման ակտիվիստուհի, արժանացել է «Արդարամիտ՝ աշխարհի ժողովուրդների մեջ» տիտղոսի հոլոքոստի ժամանակ շուրջ 2500 հրեա երեխաների փրկելու համար^[16]
Կարոլ Օլպինսկի (լեհ.՝ Karol Mieczysław Olpiński; 1876—1944) — լեհ իրավագետ, պետական, քաղաքական գործիչ, տերնոպոլյան առաջին վոևոդա, մահացել է նախկին Սվիդեր բնակավայրում (լեհ.՝ Świder)^[17],, որը ներկայումս ընդգրկված է Օտվոցկի սահմաններում
Սլավա Պշիբիլսկա (լեհ.՝ Sława Przybylska; 1931) — լեհ էստրադային երգչուհի, ապրում է Օտվոցկում^[18].
Մարեկ Յարոշևսկի (* 1944), լեհ գերմանագետ, գրականագետ
Աննա Գրոձկա (* 1954), լեհ հասարակական-քաղաքական գործիչ
Ցալեկ Պերեխոդնիկ (1916–1944), հրեա պոլիցայ Օտվոցկի գետտոյում։ Հեղինակել է Bin ich ein Mörder? Das Testament eines jüdischen Ghetto-Polizisten^[19] գիրքը
Պավել Վիպիխ (լեհ.՝ Paweł Wypych; 1968—2010) — լեհ պաշտոնյա, որ զոհվել է Սմոլենսկի մերձակայքում նախագահական Ту-154 ինքնաթիռի կործանման ժամանակ^[20]
Ուրշուլա Կելան (լեհ.՝ Urszula Kielan, 1960) — լեհ թեթևաթլետուհի, բարձրացատկորդուհի, 1980 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր^[21]
Լեոն Շատցշնայդեր (լեհ.՝ Leon Szatzsznajder; 1881—1972) — գերմանական ծագմամբ լեհ գեղանկարիչ^[22]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքապետարանը
Երկաթուղային կայարանը
Գալչինսկու անվան լիցեյը
Շվիդերմայեր ոճի շենք Օտվոցկում

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Otwock, in: Guy Miron (Hrsg.): The Yad Vashem encyclopedia of the ghettos during the Holocaust. Jerusalem : Yad Vashem, 2009 ISBN 978-965-308-345-5, S. 564–566
Paweł Ajdacki, Przedmoście Warszawa, PTTK Oddział Otwock, Otwock 2007.
Paweł Ajdacki, Jacek Kałuszko, Otwock i okolice, Rewasz, Pruszków 2006.
Paweł Ajdacki, Zbigniew Wiliński, Miejsca Pamięci Narodowej. Otwocka, Mazowieckiego PK i okolic, PTTK Oddział Otwock, Otwock 2008.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/071412917021-0921237?var-id=1639616&format=jsonapi
↑ https://www.polskawliczbach.pl/Otwock |titulo=Otwock (Mazóvia) mapas, imobiliário, GUS, acomodações, escolas, região, atrações, códigos postais, desemprego, salário, ganhos, educação, tabelas, demografia, jardins de infância |acessodata=2020-03-23 |obra=Polska w liczbach |lingua=polonês}}
↑ https://stat.gov.pl/en/topics/population/population/area-and-population-in-the-territorial-profile-in-2016,4,10.html |titulo=Área e população no perfil territorial em 2016 |acessodata=2020-03-23 |obra=stat.gov.pl |ultimo=GUS |lingua=en}}
↑ Otwock — miasto z dobrym klimatem. (լեհ.)
↑ Turystyczny Otwock. (լեհ.)
↑ The statistical data compiled on the basis of "Glossary of 2,077 Jewish towns in Poland" Archived 8 February 2016 at the Wayback Machine. by Virtual Shtetl Museum of the History of the Polish Jews Կաղապար:In lang, as well as "Getta Żydowskie," by Gedeon, Կաղապար:In lang and "Ghetto List" by Michael Peters at www.deathcamps.org/occupation/ghettolist.htm Կաղապար:In lang. Accessed 12 July 2011.
↑ "The War Against The Jews." The Holocaust Chronicle, 2009. Chicago, Il. Accessed 21 June 2011.
↑ Sabina Bauman, "Czwarty marsz" (The Fourth March of the Living) Archived 7 October 2011 at the Wayback Machine. Linia otwocka 26 September 2005.
↑ Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich - działania w latach 2002-2007 Archived 2018-10-30 at the Wayback Machine. Sekcja terenowa Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (Otwock Branch of Poland’s Advisory of Christians and Jews Archived 9 June 2009 at the Wayback Machine.); Zbigniew Nosowski, President. Կաղապար:In lang
↑ A Time to Heal: The Story of the Children's Home in Otwock an online exhibition by Yad Vashem
↑ https://otwock.pl/miasta-blizniacze,m,mg,1,118
↑ Podpisanie aktu partnerstwa.
↑ Podpisanie aktu partnerstwa z Szumskiem.
↑ GUS։ [[[:Կաղապար:Pl-census2011-econ-groups-url]] «Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.» [Населення статистичних місцевостей за економічними групами віку. Стан на 31.03.2011]]։ Վերցված է 12 серпня 2018
↑ http://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/861,pojecie.html |title=Pojęcia stosowane w statystyce publicznej |trans-title=Терміни, які використовуються в публічній статистиці |author=GUS |date= |accessdate=14 серпня 2018}}
↑ Ирена Сендлер(ռուս.)
↑ Piber A. Olpiński Karol Mieczysław (1876—1944) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1977. — T. XXIІ/4, zeszyt 95. — S. 829. (լեհ.)
↑ Diamentowy jubileusz Sławy Przybylskiej. (լեհ.)
↑ „Bin ich ein Mörder?“. Die Tageszeitung, 1. Juli 1997
↑ Paweł Wypych Archived 2013-04-02 at the Wayback Machine.. (լեհ.)
↑ Kielan Urszula Archived 2019-04-17 at the Wayback Machine. // http://www.olimpijski.pl
↑ Szatzsznajder Leon // Polski Słownik Biograficzny. — Kraków — Warszawa, 2010. — T. XLVII/1, zeszyt 192. — S. 160. — ISBN 978-83-88909-86-3. (լեհ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Town of Otwock, Պաշտոնական կայքէջը
Otwock info site including local news
Młody Otwock - The Young Otwock [organization], Otwock culture. Events(չաշխատող հղում)
Otwock Photo Gallery
Photo gallery
Jewish Community in Otwock on Virtual Shtetl
O Otwocku. (լեհ.)
Portał miasta Otwocka . (լեհ.)

[_2210bcc1aee4690b-1] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/071412917021-0921237?var-id=1639616&format=jsonapi

[GUS-2] ttps://www.polskawliczbach.pl/Otwock |titulo=Otwock (Mazóvia) mapas, imobiliário, GUS, acomodações, escolas, região, atrações, códigos postais, desemprego, salário, ganhos, educação, tabelas, demografia, jardins de infância |acessodata=2020-03-23 |obra=Polska w liczbach |lingua=polonês}}

[Profile-3] ttps://stat.gov.pl/en/topics/population/population/area-and-population-in-the-territorial-profile-in-2016,4,10.html |titulo=Área e população no perfil territorial em 2016 |acessodata=2020-03-23 |obra=stat.gov.pl |ultimo=GUS |lingua=en}}

[4] Otwock — miasto z dobrym klimatem. (լեհ.)

[5] Turystyczny Otwock. (լեհ.)

[statistics-6] The statistical data compiled on the basis of "Glossary of 2,077 Jewish towns in Poland" Archived 8 February 2016 at the Wayback Machine. by Virtual Shtetl Museum of the History of the Polish Jews Կաղապար:In lang, as well as "Getta Żydowskie," by Gedeon, Կաղապար:In lang and "Ghetto List" by Michael Peters at www.deathcamps.org/occupation/ghettolist.htm Կաղապար:In lang. Accessed 12 July 2011.

[holocaustchronicle-7] "The War Against The Jews." The Holocaust Chronicle, 2009. Chicago, Il. Accessed 21 June 2011.

[Bauman-8] Sabina Bauman, "Czwarty marsz" (The Fourth March of the Living) Archived 7 October 2011 at the Wayback Machine. Linia otwocka 26 September 2005.

[SKPZO-9] Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich - działania w latach 2002-2007 Archived 2018-10-30 at the Wayback Machine. Sekcja terenowa Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (Otwock Branch of Poland’s Advisory of Christians and Jews Archived 9 June 2009 at the Wayback Machine.); Zbigniew Nosowski, President. Կաղապար:In lang

[10] A Time to Heal: The Story of the Children's Home in Otwock an online exhibition by Yad Vashem

[blizniacze-11] ttps://otwock.pl/miasta-blizniacze,m,mg,1,118

[12] Podpisanie aktu partnerstwa.

[13] Podpisanie aktu partnerstwa z Szumskiem.

[nsp-14] GUS։ [[[:Կաղապար:Pl-census2011-econ-groups-url]] «Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.» [Населення статистичних місцевостей за економічними групами віку. Стан на 31.03.2011]]։ Վերցված է 12 серпня 2018

[age-15] ttp://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/861,pojecie.html |title=Pojęcia stosowane w statystyce publicznej |trans-title=Терміни, які використовуються в публічній статистиці |author=GUS |date= |accessdate=14 серпня 2018}}

[16] Ирена Сендлер(ռուս.)

[17] Piber A. Olpiński Karol Mieczysław (1876—1944) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1977. — T. XXIІ/4, zeszyt 95. — S. 829. (լեհ.)

[18] Diamentowy jubileusz Sławy Przybylskiej. (լեհ.)

[19] „Bin ich ein Mörder?“. Die Tageszeitung, 1. Juli 1997

[20] Paweł Wypych Archived 2013-04-02 at the Wayback Machine.. (լեհ.)

[21] Kielan Urszula Archived 2019-04-17 at the Wayback Machine. // http://www.olimpijski.pl

[22] Szatzsznajder Leon // Polski Słownik Biograficzny. — Kraków — Warszawa, 2010. — T. XLVII/1, zeszyt 192. — S. 160. — ISBN 978-83-88909-86-3. (լեհ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]