Օլե Ռյոմեր

Օլե Ռյոմեր; դան․՝ Ole Christensen Rømer
Ծնվել է	սեպտեմբերի 25, 1644[…]; Օրհուս, Դանիա
Մահացել է	սեպտեմբերի 19, 1710[…] (65 տարեկան); Կոպենհագեն
Բնակության վայր(եր)	Կոպենհագեն
Քաղաքացիություն	Դանիա
Դավանանք	լյութերականություն
Մասնագիտություն	աստղագետ, ֆիզիկոս, մաթեմատիկոս, համալսարանի դասախոս, դատավոր, գյուտարար և ոստիկան
Հաստատություն(ներ)	Կոպենհագենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	աստղագիտություն
Անդամակցություն	Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա և Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Կոպենհագենի համալսարան և Aarhus Katedralskole?
Տիրապետում է լեզուներին	դանիերեն
Ամուսին(ներ)	Anne Marie Bartholin?
	Ստորագրություն;
	Ole Rømer Վիքիպահեստում

Օլե Քրիստենսեն Ռյոմեր (դան․՝ Ole Christensen Rømer, սեպտեմբերի 25, 1644(1644-09-25)^[1]^[2]^[3]^[…], Օրհուս, Դանիա - սեպտեմբերի 19, 1710(1710-09-19)^[1]^[2]^[3]^[…], Կոպենհագեն), դանիացի աստղագետ։ 1676 թվականին առաջինը հաշվեց լույսի արագությունը։ Նաև Կոպենհագենում ստեղծել է տների կառուցման կանոններ, կարգավորել քաղաքի ջրամատակարարումը և ստեղծել փողոցային առաջին նավթային լապտերները։

Կենսագրություն

Օլե Ռյոմերը ծնվել է 1644 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Օրհուսում՝ վաճառական Քրիստեն Պեդերսենի (մահացել է 1663 թվականին) և Աննա Օլուֆսդաթեր Սթորմի ընտանիքում։ 1642 թ.-ից Քրիստեն Պեդերսենը սկսել է օգտագործել Ռյոմեր անունը, ինչը նշանակում էր, որ նա Դանիայի Ռյոմո կղզուց է, Ռյոմեր անունը նրան հնարավորություն էր տալիս տարբերվել Քրիստեն Պեդերսեն անունով մի քանի այլ մարդկանցից^[4]։

Մինչև 1662 թվականը Օլե Ռյոմերի գտրառումները քիչ են, այդ ընթացքում նա ավարտել է հին Օրհուսի Մայր տաճարային դպրոցը(Aarhus Katedralskole) և տեղափոխվել Կոպենհագեն և ընդունվել Կոպենհագենի համալսարան։ Նրա մենթորը համալսարանում եղել է Ռասմուս Բարտոլինը, ով 1668 թվականին հրապարակել է իսլանդական սպաթի (կալցիտի) լույսի կրկնակի բեկման իր հայտնագործությունը, այդ ընթացքում Ռյոմերն ապրում էր նրա տանը։ Ռյոմերն ունեցել է բոլոր հնարավորությունները մաթեմատիկայի և աստղագիտության ուսումնասիրման համար՝ օգտագործելով Տիխո Բրահեի իրականացրած աստղագիտական դիտարկումները. դրանք Բարտոլինին հանձնարարված առաջադրանքներ էին հրապարակման համար^[5]։

Ռյոմերն աշխատել է Ֆրանսիայի կառավարությում. Լուի XIV-ը վարձել է նրան, որպես ուսուցիչ Դաուֆինի համար, Ռյոմերն մասնակցել է նաև Վերսալի հոյակապ շատրվանների կառուցմանը։

1681 թվականին Ռյոմերը վերադարձել է Դանիա և նշանակվել աստղագիտության պրոֆեսոր Կոպենհագենի համալսարանում, նույն թվականին ամուսնացել է Աննա Մարիա Բարտոլինի՝ Ռասմուս Բարտոլինի դստեր հետ։ Նա նաև ակտիվորեն դիտարկումներ է իրականացնել, ինչպես Ռունդետորնի համալսարանի աստղադիտարանում, այնպես էլ իր տանը՝ օգտագործելով ստեղծած և կատարելագործած գործիքները։ Ցավոք, նրա դիտարկումները չեն պահպանվել։ Դրանք կորել են 1728-ի Կոպենհագենի մեծ հրդեհի հետևանքով։ Այնուամենայնիվ, Ռյոմերի նախկին օգնականը՝ Պեդեր Հորբոուն, հավատարմորեն նկարագրել և գրել է Ռյոմերի դիտարկումների մասին։

Ռյոմերը մահացել է 1710 թվականին՝ 65 տարեկանում և թաղվել Կոպենհագենի տաճարում^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ Friedrichsen, Per; Tortzen, Chr. Gorm (2001). Ole Rømer – Korrespondance og afhandlinger samt et udvalg af dokumenter (Danish). Copenhagen: C. A. Reitzels Forlag. էջ 16. ISBN 87-7876-258-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Friedrichsen; Tortzen (2001), pp. 19–20.
↑ Virginia Trimble; Thomas R. Williams; Katherine Bracher; Richard Jarrell; Jordan D. Marché; F. Jamil Ragep (2007 թ․ սեպտեմբերի 18). Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Science & Business Media. էջեր 983–. ISBN 978-0-387-30400-7.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օլե Ռյոմեր» հոդվածին։

[_a705fc947f13b057-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_bc6d57122014d450-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)

[_e36060712cc6d353-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[4] Friedrichsen, Per; Tortzen, Chr. Gorm (2001). Ole Rømer – Korrespondance og afhandlinger samt et udvalg af dokumenter (Danish). Copenhagen: C. A. Reitzels Forlag. էջ 16. ISBN 87-7876-258-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[5] Friedrichsen; Tortzen (2001), pp. 19–20.

[TrimbleWilliams2007-6] Virginia Trimble; Thomas R. Williams; Katherine Bracher; Richard Jarrell; Jordan D. Marché; F. Jamil Ragep (2007 թ․ սեպտեմբերի 18). Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Science & Business Media. էջեր 983–. ISBN 978-0-387-30400-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]