Քվեներեն լեզու

Քվենյան լեզու Kainun kieli Kveenin kieli Kväänin kieli Meiðän kieli
Պաշտոնական կարգավիճակ	Նորվեգիա (փոքրամասնության լեզու)
Լեզվակիրների թիվը	2000—8000
Դասակարգում	Ուրալյան լեզվաընտանիք Ուգրո-ֆիննական լեզվաճյուղ Ֆինո-վոլգյան լեզվախումբ Ֆինո-բալթյան ենթախումբ
ISO 639-3	fkv

Քվենյան լեզու, Ֆինո-բալթյան ենթախումբ լեզու, որով խոսում են կվենները։ Հանդիսանում է Նորվեգիայի պետական լեզուներից մեկը։ Նման է Ֆիններենին, երբեմն համարվում է որպես վերջինիս բարբառ։ Հայտնի է նաև որպես «ֆինո-կվենյան լեզու» և «Հյուսիսային ֆիննական լեզու» անվանումներով։

Տարածվածություն և լեզվակիրների թիվ

Կվենյան լեզվակիրների գերակշիռ մասը բնակվում են Նորվեգիայի հյուսիս-արևելքում՝ Բուգհյոնես, Նեիդեն, Վեստրե-Յակոբսելֆ, Բյորսելֆ, Վադսյո բնակավայրերում, ինչպես նաև քիչ թվով՝ Նորդրեիսա և Ստորֆյորդ համայնքներում։

Տարբեր գնահատականների համաձայն՝ լեզվակիրների թիվը տատանվում է 2000-ից 8000-ի սահմաններում։ Համաձայն «Նորվեգական կվենների ֆեդերացիայի» տվյալների՝ 1998թ.-ին այդ թիվը եղել է 6500 մարդ։

Բարեկամ լեզուներ

Կվենյան լեզուն իր կառուցվածքով իրենից ներկայացնում է ֆիններեն լեզվի բարբառ։ Ֆիններենից հիմնականում տարբերվում է իր բառապաշարով։ Ֆիններենի լեզվակիրները մեծ դժվարությամբ, բայց կարողանում են հասկանալ կվենյան լեզուն։

Կվենյան լեզվում առկա է մեծ թվով բառեր, որոնք փոխառվել են նորվեգերենից։ Օրինակ Կվեներենում տարածված է նորվեգերեն tyskäläinen (նորվ.՝ tysk) բառը ֆիններեն saksalainen -ի փոխարեն։ Այս լեզվում օգտագործվում է նաև այնպիսի բառեր, որոնք այլևս չեն օգտագործվում ֆիններենում։

Լեզվի ուսումնասիրություն

Կվենյան լեզվի ուսումնասիրությամբ ամենաշատը զբաղվել է նորվեգացի լեզվաբան, բանահյուսության հետազոտող, քարտեզագիր Ջենս Ֆրիս Անդրեասը (1821—1896):

Լեզվի իրավական կարգավիճակ

1860-ականներից Նորվեգիայի իշխանությունները սկսեցին կվենյան լեզվի արգելման գործընթացը։ Այդ նպատակով դպրոցներում և պետական հիմնարկներում կվենյան լեզուն արգելվեց։ Կվեներեն անվանումները փոխարինվեցին նորվեգերենով։ Սակայն սկսած 1970-ական թվականներից կվեներենը կվենների համար թույլատրվեց օգտագործել որպես մայրենի լեզու, ուսուցանել դպրոցներում։ Իսկ համաձայն Եվրոպական տեղական լեզուների մասին համաձայնագիրի՝ 2005թ.-ին Նորվեգիայում այն ճանաչվեց է որպես ազգային փոքրամասնության պաշտոնական լեզու։

2006 թվականից կվեներեն լեզվի ֆակուլտետ է գործում Տրոմսի համալսարանում, իսկ 2007 թ.-ից գործում է կվեներենի ազգային ինստիտուտը։ Ներկայումս այս լեզուն համարվում է Նորվեգիայի պաշտոնական լեզուներից մեկը։

2010թ.-ից Նորվեգիայի սահմանադրությամբ հստակ սահմանվում է կվեներեն լեզվի դերը նորվեգական հասարակության շրջանում։

Կվեներենը ներկայումս համարվում է ոչ կայուն լեզու, քանի որ երիտասարդների կողմից գրեթե չի օգտագործվում։

Կվեներենով ուսուցում

Նորվեգիայի 1998 թ.-ի օգոստոսի 30-ին ընդունված կրթություն ստանալու մասին օրենքում նշված է, որ երկրում ֆիններեն լեզվով ուսուցումը թույլատրվում է, ինչպես նաև վերջինիս բարբառներով։

Գրականություն

• Sari Pietikäinen, Leena Huss, Sirkka Laihiala-Kankainen, Ulla Aikio-Puoskari & Pia Lane Regulating Multilingualism in the North Calotte: The Case of Kven, Meänkieli and Sámi Languages («Регулирование многоязычия в Северном Калотте: саамские языки, квенский язык и язык меянкиели»)(անգլ.) // Acta Borealia : журнал. —Тромсё, 2010. — В. 1. — Т. 27. — С. 1—23. —

Արտաքին հղումներ

• «Лидер квенов: «Представители малых народов должны говорить на родных языках между собой, а не переходить на язык большинства»». Сайт Информационного центра Finugor. 2012 թ․ օգոստոսի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 1-ին. (ռուսերեն)։
• Северное сотрудничество. Язык(չաշխատող հղում) // Информационное бюро Совета Министров Северных Стран в Санкт-Петербурге, Россия (ռուսերեն)։

на других языках

• Eira Söderholm. (2009). «Kvensk grammatikk» (PDF) (նորվեգերեն). Universitetet i Tromsø. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 5-ին. (նորվեգերեն)։
• «Kvener» (նորվեգերեն). Kainun institutti — Kvensk institutt. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 7-ին. (նորվեգերեն)։
• «Kainun institutti / Kvensk institutt. Nasjonalt senter for kvensk språk og kultur» (PDF) (անգլերեն). Kainun institutti — Kvensk institutt. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 5-ին. (նորվեգերեն)։