Քիմիական արդյունաբերությունը Չինաստանում
Չինաստանի քիմիական արդյունաբերությունը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնական արտադրական ճյուղերից մեկն է։ 2014 թվականին այն գնահատվել է մոտ 1,44 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար, և Չինաստանը ներկայումս քիմիական նյութերի արտադրության ամենամեծ տնտեսությունն է աշխարհում[1]։
Քիմիական արդյունաբերությունը կենտրոնական տեղ է զբաղեցնում ժամանակակից Չինաստանի տնտեսության մեջ։ Այն օգտագործում է հատուկ մեթոդներ՝ փոխելու նյութերի կառուցվածքը, բաղադրությունը կամ սինթեզը՝ նոր ապրանքներ արտադրելու համար, ինչպիսիք են պողպատը, պլասմասսան և էթիլենը։ Քիմիական արդյունաբերությունը շինանյութ է տրամադրում Չինաստանի ենթակառուցվածքների համար, ներառյալ մետրոպոլիտենը, արագընթաց գնացքը և մայրուղին։
Մինչև 1978 թվականը արտադրանքի մեծ մասն արտադրվում էր պետական կազմակերպությունների կողմից, իսկ պետության կողմից թողարկվող արտադրանքի մասնաբաժինը 2002 թվականին նվազել էր։
Չինական քիմիական արդյունաբերությունը նաև աշխարհի խոշորագույն արտադրողներից է և՛ վերահսկվող, և՛ չվերահսկվող պրեկուրսորային քիմիական նյութերի, որոնք օգտագործվում են թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության մեջ, մասնավորապես՝ Ոսկե եռանկյունում, Մեքսիկայում, Լատինական Ամերիկայում և Եվրոպայում[2], որոնք վաճառվում են աճող հետազոտական քիմիական (RC) արդյունաբերության միջոցով առցանց սոցիալական լրատվամիջոցների, «B2B» հարթակների և դարքնեթի միջոցով[3][4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժամանակակից քիմիական արդյունաբերությունը ծնվել է արդյունաբերական հեղափոխությունից հետո, որը տեղի ունեցավ 1760 թվականից մինչև 1820-ից 1840 թվականներին։ Այս հեղափոխությունը ներառում էր ձեռքի արտադրության մեթոդներից մեքենաների, երկաթի արտադրության գործընթացների և քիմիական արտադրության փոփոխություն[5]։ Մինչ այդ Չինաստանի քիմիական արտադրանքը հիմնականում արտադրվում էր ձեռքի արտադրամասով։
Բժշկական քիմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քիմիական արդյունաբերությունը Չինաստանում | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | Կաղապար:B-da Zhejiang, China |
| Ազգություն | Chinese |
| Ինչով է հայտնի | Discover qinghaosu |
| Պարգևներ | 2015 Nobel Prize in Physiology or Medicine |
Շենոնգը փորձարկել է հարյուրավոր խոտաբույսեր, որպեսզի գտնի դրանց բժշկական արժեքը և գրել է «The Divine Farmer's Herb-Root Classic»-ը։ Այս գիրքը գրանցել է բույսերից, կենդանիներից և հանքանյութերից ստացված 365 դեղամիջոցների արդյունավետությունը և տվել է հազվադեպության գնահատականներ։ Շեննոնի աշխատանքի շնորհիվ է կառուցվել դեպի չինական նոր բժշկություն։ Մինգ դինաստիայում Լի Շիժենը գրել է «Compendium of Materia Medica» համառոտագիր, որը պարունակում էր ավելի քան 1800 տեսակի թմրանյութ։ Այն նաև նկարագրում է ավելի քան 1000 դեղաբույսերի բնույթը, համը, ձևը, տեսակը և օգտագործումը հիվանդությունների բուժման մեջ։ Գիրքը համարվում է բուսական պատրաստման հիմնական տեղեկատու աշխատություն[6]։ Այս աշխատանքները նշանակություն ունեցան ավանդական չինական բժշկության զարգացման համար, և դրանք հիմք դրեցին ժամանակակից չինական բժշկական քիմիայի համար։
Թու Յույուն Չինաստանի դեղագործական քիմիկոս է։ Նա հայտնաբերեց քինգհաոսուն (արտեմիսինին) և դիմեց մալարիան բուժելու համար։ Ցինհաոսուն միլիոնավոր կյանքեր է փրկում Հարավային Չինաստանում, Հարավային Ամերիկայում, Հարավարևելյան Ասիայում և Աֆրիկայում։ Դա կարևոր առաջընթաց էր բժշկության ոլորտում անցյալ դարում, և Տու Յույուուն իր աշխատանքի համար ստացել է Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության ոլորտում և Լասկերի մրցանակը կլինիկական բժշկության ոլորտում 2015 թվականին։ Նա առաջին չինուհին է, ով Նոբելյան մրցանակ է ստացել ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության բնագավառում[7]։
Գյուղատնտեսության քիմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_(14779023132).jpg)
Չինաստանի գյուղատնտեսության արտադրության արդյունավետությունը բարձրացավ 20-րդ դարում՝ քիմիական թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի կիրառման պատճառով։ 1909 թվականին ԱՄՆ գյուղատնտեսության պրոֆեսոր Ֆրանկլին Հիրամ Քինգը շրջագայեց Չինաստան։ Նրա «Քառասուն դարերի ֆերմերները» գիրքը նկարագրել է Չինաստանի հողագործությունը։ Այս գիրքը շատ չինացի ֆերմերների ոգեշնչեց էկոլոգիական հողագործություն վարելու և պարարտանյութեր օգտագործելու համար[8]։ 1978 թվականից սկսած Չինաստանի կառավարությունը ստեղծեց ընտանեկան արտադրության պատասխանատվության համակարգը և խրախուսեց ֆերմերներին օգտագործել պարարտանյութ[9]։
Քիմիական պարարտանյութը կարող է 50%-ից 80%-ով ավելացնել արտադրանքը[10]։ Քիմիական արդյունաբերությունը արտադրում է ազոտ, ֆոսֆոր և կալիում պարունակող միկրոէլեմենտներ, որոնք կարող են բավարարել տարբեր մշակաբույսերի և հողի կառուցվածքի պահանջարկը։ Չինաստանը ներկայումս ազոտական պարարտանյութերի ամենամեծ սպառողն ու արտադրողն է[11]։
Քիմիական նյութ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիճակագրության համաձայն՝ մինչև 1984 թվականը աշխարհում կար մոտ 9 միլիոն քիմիական նյութ, որոնցից մոտ 43%-ը մատերիալներ էին։ Թեև մատերիալների քանակը մեծ է, եթե դասակարգվում է ըստ քիմիական կազմի, այն կարելի է ամփոփել երեք կատեգորիայի՝ մետաղական մատերիալներ, անօրգանական ոչ մետաղական մատերիալներ և կոմպոզիտային մատերիալներ։
Մետաղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պողպատը կարևոր մետաղական նյութ է Չինաստանի քիմիական արդյունաբերության մեջ։ 2016 թվականին աշխարհում պողպատի տարեկան արտադրությունը կազմում է 1621 մլն տոննա, որից 804 մլն տոննան արտադրվում է Չինաստանում (49,6%), 105 մլն տոննան արտադրվում է Ճապոնիայում (6,5%), 89 մլն տոննան արտադրվում է Հնդկաստանում (5.5%), ԱՄՆ-ում արտադրվում է 79 մլն տոննա (4.9%)[12]։
Չինաստանում պողպատի արտադրությունը 2000 թվականին 100 միլիոն տոննայից հասել է 250 միլիոն տոննայի 2004 թվականին։ Դա առաջացրել է պողպատի արտադրության համար անհրաժեշտ հումքի պահանջարկի աճ, այդ թվում՝ խոզի երկաթ, երկաթի հանքաքար, մետաղի ջարդոն, կրաքար և դոլոմիտ, կոքս և ածուխ։ Երկաթի հանքաքարի գինը 2004-ից 2005 թվականներին աճել է ավելի քան 70%-ով։ Այսպիսով, 2005 թվականի դեկտեմբերին Չինաստանը որոշեց հինգ տարվա ընթացքում սահմանափակել պողպատի արտադրությունը ոչ ավելի, քան 400 միլիոն տոննա տարեկան՝ հումքի գների աճող տեմպերն իջեցնելու նպատակով[13]։
Ոչ մետաղական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2016 թվականին Չինաստանի էթիլային ալկոհոլի և այլ հիմնական օրգանական քիմիկատների շուկաները և պլաստիկ նյութերի ու խեժերի շուկան գնահատվել են համապատասխանաբար 137 և 184 մլրդ ԱՄՆ դոլար, որոնք ունեցել են 9% և 10% աճ։
Չինաստանը պլաստմասսե նյութեր արտադրող և արտահանող ամենամեծ շուկան է աշխարհում։ Այս շուկայի հիմնական շարժիչ ուժը Չինաստանում էթանոլի ընդլայնված կիրառումն է։ Այժմ Չինաստանում էթանոլի պահանջարկը կազմում է մոտ 2,3 մլն տոննա[14]։
Չինաստանն ունի առանցքային գործառնական բաժին՝ Չենգուանգ ինստիտուտը, որը մշակել է մի շարք առաջադեմ էպոքսիդային խեժ, օրգանական սիլիկոն, պոլիմերային նյութեր և մասնագիտացված ինժեներական պլաստմասսա։ Այն ստորագրել է ՀՁ պայմանագիր DuPont- ի բարձր արդյունավետության պոլիմերային ստորաբաժանման հետ՝ նախախառնված կաուչուկի և չմշակված ֆտորոկուչուկի արտադրության և վաճառքի համար։ ՀՁ-ի համաձայնագիրը ներառում էր գերժամանակակից նախնական խառը կաուչուկի գործարանի հիմնումը Շանհայում և այն սկսեց գործել 2011 թվականին[15]։
Կոմպոզիտային նյութ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոմպոզիտային նյութը նոր կառուցվածքային նյութ է։ Այն բնութագրվում է մետաղական նյութերի նկատմամբ ծավալային ամրության, ծավալային կոշտության և կոռոզիոն դիմադրության համադրությամբ։ Այն կազմված է մատրիցային նյութից, ինչպիսին է սինթետիկ խեժը, մետաղը կամ կերամիկը, և ամրացնող նյութից՝ կազմված անօրգանական կամ օրգանական սինթետիկ մանրաթելերից։ Կան մի շարք ենթաշերտեր և ամրապնդող նյութեր, որպեսզի ընտրովի տեղավորվի բավարար արդյունավետությամբ տարբեր կոմպոզիտներ արտադրելու համար, ինչը քիմիական նյութերի համար ավելի լայն հեռանկար ունի։
«Sinochem»-ը և Շանհայի քիմիական արդյունաբերության ինստիտուտը ստեղծել են կոմպոզիտային նյութերի լաբորատորիա։ Երկու կողմերը համատեղ կզարգացնեն տեխնոլոգիան, կվերափոխեն արդյունքները և կկիրառեն ածխածնային մանրաթելերի և դրա բուժիչ խեժերի արդյունաբերության մեջ՝ խթանելու բարձր արդյունավետությամբ կոմպոզիտային նյութերի տեխնոլոգիաներն ու արտադրանքը և հեշտացնելու դրա արդյունաբերականացումը և շուկայահանումը։ Ներկայումս այս լաբորատորիան սկսել է ածխածնային մանրաթելից կոմպոզիտային նյութի հետազոտման և մշակման նախագիծ։ Սկզբում այս նյութը կկիրառվի նոր էներգետիկ մեքենաների համար, որոնք կարող են ոչ միայն նվազեցնել մեքենաների քաշը, այլև նվազեցնել կոմպոզիտային նյութերի կիրառման արժեքը՝ միաժամանակ զգալիորեն բարելավելով արտադրության արդյունավետությունը[16]։
Ընկերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չինաստանն ունի մի ընկերություն, որը աշխարհի 3 լավագույն քիմիական ընկերություններն է։ Դա «Sinopec»-ն է։ 2015 թվականի դրությամբ այն ունի 43,8 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի քիմիական վաճառք։
Ստորև ներկայացված է Չինաստանի 20 լավագույն քիմիական կորպորացիաների ցուցակն ըստ շրջանառության (2018 թվական)[17]։
| Համար | Ընկերություններ |
|---|---|
| 1 | SINOPEC |
| 2 | China National Petroleum Corporation |
| 3 | China National Offshore Oil Corporation |
| 4 | China Zhonghua Group co. LTD |
| 5 | China National Chemical Corporation |
| 6 | Shaanxi Yanchang Petroleum co. LTD |
| 7 | Henan Energy Chemical Group co. LTD |
| 8 | China Pingmei what energy chemical industry group limited liability company |
| 9 | Zhejiang Rongsheng Holding group co. LTD |
| 10 | Zhejiang Hengyi Group co. LTD |
| 11 | Shandong Dongming Petrochemical Group co. LTD |
| 12 | Wanda Holding group co. LTD |
| 13 | Lihua Yi group co. LTD |
| 14 | Jiangyin Chengxing Industrial Group co. LTD |
| 15 | Yuntianhua Group co. LTD |
| 16 | Shanghai Huayi company |
| 17 | China Chemical Engineering co. LTD |
| 18 | Yangquan Coal Chemical Industry Group co. LTD |
| 19 | Shandong Jingbo Holding co. LTD |
| 20 | Shandong Haike Chemical Group co. LTD |
Չինական ընկերությունները նախատեսում են մտնել շուկայի մասնագիտությունների ոլորտ, և նրանցից ոմանք արդեն դառնում են շուկայի խաղացողներից մեկը, օրինակ՝ «Zhejiang NHU»-ն, որը վիտամին արտադրող է։ Յանտայ Վանհուա, իզոցիանատներ արտադրող և «Bairun»-ը՝ չինական բուրմունքների շուկայի առաջատարն է[18]։
Զարգացման միտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանուր ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չինաստանի քիմիական շուկայական արժեքը վերջին 30 տարում աճել է։ 2015 թվականին այն ներկայացնում էր ամբողջ աշխարհում քիմիական նյութերի պահանջարկի մոտ 30%-ը[19]։
Չինաստանի քիմիական արդյունաբերության պահանջարկի աճը դանդաղել է վերջին 10 տարվա երկնիշ տեմպերից, սակայն այն դեռևս ունի 60% աճ համաշխարհային պահանջարկի համար 2011 թվականից մինչև 2020 թվականը[18]։
2011 թվականի նոյեմբերի վերջի դրությամբ Չինաստանի ազգային քիմիական արդյունաբերության մեջ կային 24,125 ձեռնարկություններ, որոնց չափը գերազանցում է 6,0 տրիլիոն յուան արտադրանքը, տարեկան աճը կազմում է 35,2%, ինչը կազմում է ընդհանուրի 58,61% -ը։ ամբողջ արդյունաբերության արտադրանքի արժեքը. 2011 թվականի առաջին 11 ամիսների ընթացքում հիմնական միջոցների ներդրումները քիմիական արդյունաբերության մեջ կազմել են 861,721 մլրդ յուան, տարեկան աճը` 26,9%, ինչը 5,5 տոկոսային կետով բարձր է արդյունաբերության միջին ցուցանիշից՝ կազմելով 70,12%։ 2011 թվականի առաջին 10 ամիսներին քիմիական արդյունաբերության ընդհանուր շահույթը կազմել է 320,88 մլրդ յուան՝ տարեկան կտրվածքով աճելով 44,4%-ով, ինչը կազմում է արդյունաբերության ընդհանուր շահույթի 47,1%-ը։ Ակնկալվում է, որ քիմիական արդյունաբերության տարեկան արտադրանքի արժեքը կկազմի մոտ 6,58 տրլն յուան, տարեկան աճը` 32%, իսկ ընդհանուր շահույթը` 350 մլրդ յուան, աճը 35%։ 2011 թվականին քիմիական արդյունաբերության ավելացված արժեքը տարեկան կտրվածքով աճել է 14,8%-ով, իսկ աճի տեմպը տարեկան կտրվածքով դանդաղել է 1%-ով[20]։
2011 թվականին Չինաստանի քիմիական արդյունաբերության հիմնական արտադրանքի ցանկը ներկայացված է ստորև[20]։
| Ապրանքներ | Արդյունք (միլիոն տոննա) | Բարձրացնել տոկոսադրույքը |
|---|---|---|
| Էթիլեն | 15.28 | 7.40% |
| Պլաստմասսա | 47,98 | 9.30% |
| Սինթետիկ ռետինե | 3.49 | 13.10% |
| Սինթետիկ մանրաթելեր | 30.96 | 13,90% |
| Նատրիումի հիդրօքսիդ | 24.66 | 15.20% |
| Նատրիումի կարբոնատ | 22.03 | 13.40% |
| Պարարտանյութեր | 60.27 | 12.10% |
| Պեստիցիդ | 2.65 | 21.40% |
| Կալցիումի կարբիդ | 17.38 | 22.30% |
Կառավարության քաղաքականության նպատակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չինաստանի կառավարությունը քաղաքական նպատակներ է սահմանել՝ լուծելու գործազրկության խնդիրը և խթանելու տնտեսությունը՝ ընդդեմ բնակչության աճող թվի։ Կառավարության քաղաքականությունն ու նպատակները առաջընթաց են գրանցել, քանի որ իզոլացված տնտեսությունը բացել է իր դռները 1978 թվականին։ Այն կարելի է բաժանել երեք ժամանակաշրջանի.
1978-1990 թվականներ՝ Չինաստանի շուկան բացվեց աշխարհի համար 1978 թվականին, և կառավարությունը գիտեր քիմիական արդյունաբերության կարևորությունը, ուստի թույլ տվեց օտարերկրյա ներդրումները օգտագործել այդ ոլորտում, բայց մեծապես այն վերահսկել։ Միևնույն ժամանակ, Չինաստանի ներքին քիմիական պահանջարկը մեծացավ, ուստի ընկերությունների մեծ մասը որոշեց ներդրումներ կատարել արտադրանքի մեջ։
1990-2000 թվականներ՝ բազմազգ կորպորացիաներին թույլատրվեց մուտք գործել չինական շուկա, միանալ քիմիական արտադրանքին, համագործակցել չինական ընկերությունների հետ։
2000-2011 թվականներ՝ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներն այս ժամանակահատվածում այլևս չպետք է սահմանափակվեն, մինչդեռ բազմազգ ընկերությունները ծաղկում են, քանի որ Չինաստանը դարձավ քիմիական նյութերի խոշոր արտահանող աշխարհում[19]։
Շրջակա միջավայրի աղտոտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չինաստանի քիմիական արդյունաբերությունը զարգացել է վերջին 40 տարիների ընթացքում՝ տնտեսական հետնահոսքից մինչև քիմիական նյութերի արտադրության ամենամեծ տնտեսությունը, որը սպառում է հումք և էներգիա։ Այս փոփոխությունն օգնել է հարյուր միլիոնավոր չինացիների դուրս գալ աղքատությունից, բայց միևնույն ժամանակ աղտոտել է Չինաստանի օդն ու ջուրը[21]։
Չինաստանի կառավարությունը ջանքեր է գործադրել աղտոտվածության դեմ պայքարելու համար։ Անվճար պոլիէթիլենային տոպրակներն արգելվել են 2008 թվականին։ Պլաստիկ տոպրակների արտադրությունն առաջացնում է ռեսուրսների և էներգիայի վատնում և շրջակա միջավայրի աղտոտում, քանի որ պլաստիկ տոպրակները վերամշակելի չեն։
Քիմիական արդյունաբերությունները Չինաստանում սկսում են ուսումնասիրել և զարգացնել կանաչ տեխնոլոգիաները Չինաստանի կառավարության առաջարկությամբ, ինչպիսիք են այլընտրանքային վառելիքի օգտագործումը քիմիական արտադրանք ստեղծելու համար։ Արդյունաբերության որոշ ճյուղեր օգտագործում են ածխաթթու գազ, իսկ մյուսները, բնականաբար, մատչելի են արդյունաբերական արտադրանք, վառելիք և այլ կարևոր նյութեր արտադրելու համար։ Օրինակ՝ «Elevance Renewable Sciences» կոչվող հատուկ քիմիական ընկերությունն արտադրում է բարձր խտացված լվացող միջոցներ ՝ օգտագործելով կանաչ տեխնոլոգիաների մետաթեզը, ինչը զգալիորեն նվազեցնում է էներգիայի սպառումը և նվազագույնի հասցնում աղտոտումը[14]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «International Council of Chemical Association – China» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ «Mexican Cartels - the Asian Connection» (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 30-ին.
- ↑ «Asia's multi-billion dollar methamphetamine cartels are using creative chemistry to outfox police, experts say» (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 30-ին.
- ↑ «LETHAL EXCHANGE: SYNTHETIC DRUG NETWORKS IN THE DIGITAL ERA» (PDF) (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 1-ին.
- ↑ Landes, David S. (1969). The unbound Prometheus: technological change and industrial development in Western Europe from 1750 to the present. London: Cambridge U.P. ISBN 052107200X. OCLC 10414.
- ↑ «《走遍中国》 20111105 医药双圣李时珍_《医药双圣李时珍》_视频_央视网». tv.cntv.cn. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ Miller, Louis H.; Su, Xinzhuan (2011 թ․ սեպտեմբերի 16). «Artemisinin: Discovery from the Chinese Herbal Garden». Cell. 146 (6): 855–858. doi:10.1016/j.cell.2011.08.024. ISSN 0092-8674. PMC 3414217. PMID 21907397.
- ↑ «Organic Food and Farming in China: Top-down and Bottom-up Ecological Initiatives, 1st Edition (Hardback) - Routledge». Routledge.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 6-ին.
- ↑ «OECD Review of Agricultural Policies - China - OECD». www.oecd.org. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 6-ին.
- ↑ «Fertilizer and plant nutrients». 50 Breakthroughs (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
- ↑ Smil, Vaclav. (2013). Making the Modern World : Materials and Dematerialization. Wiley. ISBN 978-1299966413. OCLC 859835742.
- ↑ Lazonby, John. «Steel». www.essentialchemicalindustry.org (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ Hays, Jeffrey. «STEEL, CHEMICALS AND HEAVY INDUSTRIES IN CHINA | Facts and Details». factsanddetails.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ 14,0 14,1 Ramesh. «Investing in China? Fast Growth Predicted in the Chemical Industry». blog.marketresearch.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ «China's Chemical Industry: The new forces driving change» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
- ↑ FRPTITAN. «Sinochem-Shanghai Chemical Industry Institute Composites Laboratory Unveiled China Composite Materials Development Speed». FRP roofing sheet,flat panel making machine manufacturer (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
- ↑ «2018中国石油和化工企业500强榜单新鲜出炉，中石化登顶！_发展». www.sohu.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ 18,0 18,1 «What's next for international chemical companies in China? | McKinsey». www.mckinsey.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ 19,0 19,1 «China's Chemical Industry: Flying Blind?». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ 20,0 20,1 «2012-2015年中国化工行业投资战略分析及深度研究咨询报告_中国产业信息网». www.chyxx.com. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 6-ին.
- ↑ Shane, Daniel (2017 թ․ նոյեմբերի 27). «China takes economic hit as environment nears 'point of no return'». CNNMoney. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 6-ին.