Քաղաքական լեգիտիմություն
Լեգիտիմություն, քաղաքագիտության մեջ հասկացություն, որը վերաբերում է իշխանության իրավունքի գաղափարին․ սովորաբար՝ օրենքի կամ վարչակարգի՝ հասարակության գործերն առաջնորդելու իրավունքը[1][2]։ Այն քաղաքական համակարգերում, որտեղ սա առկա չէ, ոչ ժողովրդական վարչակարգերը շարունակում են գոյատևել այն պատճառով, որ փոքր, բայց ազդեցիկ էլիտան դրանք համարում է լեգիտիմ[3]։ Չինական քաղաքական փիլիսոփայության մեջ՝ սկսած Չժոու արքայատոհմի պատմական ժամանակաշրջանից (մ.թ.ա. 1046–256), իշխանի և կառավարության քաղաքական լեգիտիմությունը բխում էր «Երկնքի մանդատից»․ անարդար իշխանը, որը կորցնում էր այդ մանդատը, այլևս չէր համարվում ժողովրդի վրա իշխելու իրավունք ունեցող։
Բարոյափիլիսոփայության մեջ «լեգիտիմություն» տերմինը սովորաբար դրական իմաստով է մեկնաբանվում՝ որպես նորմատիվ կարգավիճակ, որն ընձեռում է կառավարվող ժողովուրդը իր կառավարիչների հաստատություններին, պաշտոններին ու գործողություններին՝ ելնելով այն համոզմունքից, որ կառավարության գործողությունները իշխանության իրավաչափ կիրառում են իրավականորեն կազմավորված կառավարության կողմից[4]։
Լուսավորության դարաշրջանի անգլիացի մտածող Ջոն Լոքը (1632-1704 թվականներ) պնդել է, որ քաղաքական լեգիտիմությունը բխում է կառավարվողների հստակ կամ անուղղակի համաձայնությունից․ «[Երկրորդ] Տրակտատի հիմնական միտքն այն է, որ կառավարությունը լեգիտիմ չէ, եթե այն չի գործադրվում կառավարվողների համաձայնությամբ»[5]։ Գերմանացի քաղաքական փիլիսոփա Դոլֆ Շտեռնբերգերը նշում էր․ «Լեգիտիմությունը այն հիմքն է, որի վրա գործում է պետական իշխանությունը՝ և՛ կառավարության կողմից իր իշխանության իրավունքի գիտակցմամբ, և՛ կառավարվողների կողմից այդ իրավունքի ճանաչմամբ»[6]։ Ամերիկացի սոցիոլոգ Սեյմուր Մարտին Լիպսեթը շեշտում էր, որ լեգիտիմությունը նաև «ներառում է քաղաքական համակարգի կարողությունը՝ ձևավորելու և պահպանելու այն համոզմունքը, որ գոյություն ունեցող քաղաքական հաստատությունները հասարակության համար ամենից առավել հարմար և պատշաճն են»[7]։ Իսկ ամերիկացի քաղաքական գիտնական Ռոբերտ Ա. Դալը լեգիտիմությունը բացատրում էր որպես ջրամբար․ քանի դեռ ջուրը պահպանվում է որոշակի մակարդակի վրա, քաղաքական կայունությունն ապահովված է, իսկ եթե այն իջնում է պահանջվածից ցածր՝ քաղաքական լեգիտիմությունը վտանգվում է[3]։
Տեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավանդույթ, խարիզմա և ռացիոնալ-օրինականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Լեգիտիմությունը արժեք է, որով ինչ–որ բան կամ ինչ–որ մեկը ճանաչվում և ընդունվում է որպես ճիշտ ու պատշաճ»[8]։ Քաղաքագիտության մեջ լեգիտիմությունը ավանդաբար ընկալվում է որպես հանրության կողմից կառավարող վարչակարգի իշխանության հանրային ընդունում և ճանաչում, որի դեպքում իշխանությունն ունի քաղաքական ուժ՝ համաձայնության և փոխըմբռնման հիման վրա, այլ ոչ թե հարկադրանքի։ Գերմանացի սոցիոլոգ Մաքս Վեբերը իր «Քաղաքականությունը որպես պաշտոն» աշխատության մեջ տարբերակում էր քաղաքական լեգիտիմության երեք տեսակներ՝ ավանդական, խարիզմատիկ և ռացիոնալ-օրինական․
- Ավանդական լեգիտիմություն՝ բխում է հասարակության սովորույթներից և պատմական ավանդույթից, որոնք շեշտում են իշխանության պատմականորեն հաստատված հիմքերը։ Ավանդապաշտները այս ձևը ընկալում են որպես պատմականորեն ընդունված և շարունակական, քանի որ հասարակությունը միշտ այդպես է ապրել։ Այդ պատճառով ավանդական կառավարման հաստատությունները սովորաբար ունեն պատմական շարունակականություն, ինչպես՝ միապետությունը կամ ցեղային կառավարման համակարգը։
- Խարիզմատիկ լեգիտիմություն – բխում է առաջնորդի գաղափարներից ու անձնական խարիզմայից․ այն անձը, որի հեղինակավոր կերպարը հմայում և հոգեբանական ազդեցությամբ համոզում է հասարակությանը համաձայնության գալ իշխանության ու վարչակարգի հետ։ Խարիզմատիկ կառավարություններում սովորաբար քաղաքական և վարչական հաստատությունները թույլ են, քանի որ նրանց լեգիտիմությունը բխում է առաջնորդի անձից, և սովորաբար դրանք անհետանում են առաջնորդի հեռանալուց հետո։ Սակայն, եթե խարիզմատիկ առաջնորդն ունենում է իրավահաջորդ, այդ լեգիտիմության վրա հիմնված կառավարությունը կարող է շարունակվել։
- Ռացիոնալ-օրինական լեգիտիմություն – բխում է ինստիտուցիոնալ ընթացակարգերի համակարգից, որտեղ պետական հաստատությունները սահմանում և կիրառում են օրենքն ու կարգը հանրային շահի համար։ Այսպիսով, հանրային վստահության շնորհիվ, որ կառավարությունը կհետևի օրենքին, հաստատվում է ռացիոնալ-օրինական լեգիտիմությունը[9]։
Վերջին ուսումնասիրություններում տարբերակվում են նաև այլ տեսակներ՝ փորձելով տարբերել մոտեցումները․ Էմպիրիկ և նորմատիվ լեգիտիմություն, Ինստրումենտալ և սուբստանտիվ լեգիտիմություն, Ժողովրդական լեգիտիմություն, Կարգավորիչ լեգիտիմություն, Ընթացակարգային լեգիտիմություն[10][11][12]։
Այս տեսակները նպատակ ունեն առանձնացնել լեգիտիմության տարբեր աղբյուրները, դրա գնահատման տարբեր շրջանակները կամ այն օբյեկտները, որոնց նկատմամբ կիրառվում է լեգիտիմությունը[12][13]։
Ինտերակտիվ արժանապատվություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեգիտիմությունը հակամարտային գոտիներում, որտեղ միաժամանակ մի քանի իշխանություններ են պայքարում ազդեցության և լեգիտիմության համար, կարող է հիմնվել այլ աղբյուրների վրա։ Վայգանդի կողմից առաջարկված ինտերակտիվ արժանապատվության տեսությունը ցույց է տալիս, որ փոխգործակցությունները կարևոր են նման պայմաններում լեգիտիմության բովանդակային ձևավորման համար[14]։
Այդպիսի միջավայրում մարդկանց ամենաշատը հուզողը իշխանության գործողություններն են՝ հատկապես առօրյա փոխհարաբերություններում իրենց հետ ունեցած վարքագիծը, քանի որ պատասխանատվության այլ մեխանիզմներ գրեթե բացակայում են։ Մարդիկ արժեքային սպասում ունեն նման փոխգործակցության նկատմամբ՝ այն է մարդու արժանապատվության պահպանումը[14]։
Մասնավորապես, մարդիկ ակնկալում են․
- արդար ընթացակարգեր,
- հարգալից վերաբերմունք,
- ծառայողական, այլ ոչ թե շահագործող վերաբերմունք[14]։
Քանի դեռ իշխանությունները չեն բավարարում մարդկանց այս անմիջական սպասումը՝ ինտերակտիվ արժանապատվության հանդեպ, նրանք հակված են աջակցել այլընտրանքային իշխանություններին և նրանց համարել ավելի լեգիտիմ[14]։
Ձևեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սրբազան (նյումինոզ) լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թեոկրատիայի պայմաններում պետական լեգիտիմությունը բխում է աստծո կամ աստվածուհու հոգևոր իշխանությունից։
Հին Եգիպտոսում (մ.թ.ա. մոտ 3150 թ.) փարավոնի (աստված-թագավորի) տիրապետության լեգիտիմությունն աստվածաբանականորեն հիմնավորվում էր այն դոկտրինայով, ըստ որի փարավոնը համարվում էր եգիպտական հովանավոր աստված Հորը՝ Օսիրիսի որդին։
Քաղաքացիական լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքացիական կառավարության քաղաքական լեգիտիմությունը բխում է անկախ բաղադրիչ հաստատությունների՝ օրենսդրական, դատական և գործադիր մարմինների միջև համաձայնությունից, որոնք միավորվում են ազգային համընդհանուր բարօրության համար։ Միացյալ Նահանգներում այս հարցը դրսևորվել է այնպիսի խնդիրների շուրջ, ինչպիսիք են՝ ընտրությունների վրա Ջերիմենդերինգի (մարզերի սահմանների փոփոխությամբ ընտրությունների արդյունքները կեղծելու) ազդեցությունը[15], ԱՄՆ ընտրական քոլեգիայի (Electoral College) կարողությունը ապահովել ընտրողին փոքրամասնության կանոններով հաղթող ճանաչելը և «սվինգ» նահանգների սահմաններից դուրս ընտրողների մասնակցության խանգարումը[16], ինչպես նաև Ընտրական իրավունքների օրենքի (Voting Rights Act) որոշ մասերի վերացումը 2013 թվականին[17]։
Քաղաքացիական լեգիտիմությունը կարող է հաստատվել նաև այլ հաշվետվելիության միջոցների միջոցով՝ ոչ միայն քվեարկության, օրինակ՝ ֆինանսական թափանցիկություն[18] և շահագրգիռ կողմերի հաշվետվելիություն[19]։
Կառավարության լեգիտիմությունը որոշելու փորձով՝ Center for Public Impact կազմակերպությունը նախաձեռնել է նախագիծ՝ համաշխարհային զրույց կազմակերպելու համար, որը հրավիրում է մասնակցել քաղաքացիներին, ակադեմիկոսներին և կառավարություններին՝ քննարկելու լեգիտիմության հարցը[20]։ Կազմակերպությունը նաև հրապարակում է հետազոտական դեպքեր, որոնք ուսումնասիրում են լեգիտիմության թեման տարբեր երկրներում և քաղաքներում, այդ թվում՝ Բրիստոլում, Լիբանանում և Կանադայում[21]։
«Լավ» կառավարում ընդդեմ «վատ» կառավարման
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ՄԱԿ–ի Մարդու իրավունքների բարձր հանձնակատարի գրասենյակը (OHCHR) սահմանել է այն չափանիշները, որոնցով գնահատվում է «լավ կառավարում»՝ ընդգրկելով հիմնական հատկանիշներ՝ թափանցիկություն, պատասխանատվություն, հաշվետվողականություն, մասնակցություն և պատասխանատվություն հասարակության կարիքներին[22]։
Բացասական և դրական լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմված Իսայա Բեռլինի կողմից տարբերակված դրական ազատության և բացասական ազատության հասկացություններից, Աբուլոֆը առանձնացնում է երկու տեսակի քաղաքական լեգիտիմություն․
- Բացասական քաղաքական լեգիտիմություն (ԲՔԼ / NPL)՝ վերաբերում է լեգիտիմացման օբյեկտին՝ այն հարցին, թե ինչն է լեգիտիմ։ ԲՔԼ–ն կենտրոնանում է սահմանելու վրա, թե որտեղ անցկացնել սահմանը լավի և վատի միջև։
- Դրական քաղաքական լեգիտիմություն (ԴՔԼ / PPL)՝ վերաբերում է լեգիտիմացման աղբյուրին՝ այն հարցին, թե ով է հանդիսանում «լեգիտիմացման դերակատար»։ ԴՔԼ–ն կենտրոնանում է այն վրա, թե ով պետք է որոշի այդ սահմանը։
Բացասական քաղաքական լեգիտիմության տեսակետից քաղաքական լեգիտիմությունը բխում է համապատասխան գործողություններից, իսկ դրական քաղաքական լեգիտիմության տեսակետից՝ համապատասխան դերակատարներից։
Հասարակագրական պայմանագրի ավանդույթում՝ Հոբբսը և Լոքը ավելի շատ կենտրոնացել են ԲՔԼ–ի վրա (համապատասխանաբար շեշտը դնելով անվտանգության և ազատության վրա), իսկ Ռոսոն ավելի շատ ուշադրություն է դարձրել ԴՔԼ–ին («ժողովուրդը» որպես լեգիտիմացնող դերակատար)։ Հնարավոր է ասել, որ քաղաքական կայունությունը կախված է երկու տեսակի լեգիտիմությունից[23][24][25]։
Գործիքային և սուբստանտիվ լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեբերի ընկալմամբ՝ լեգիտիմությունը հիմնված է համընդհանուր արժեքների վրա, ինչպիսիք են ավանդույթն ու ռացիոնալ–օրինականությունը։ Սակայն այն քաղաքական ծրագրերը, որոնք նպատակ ունեն լեգիտիմությունը վերակառուցել՝ պետության ծառայությունների որակի («արտադրանքի») բարելավման միջոցով, հաճախ միայն արձագանքում են համընդհանուր կարիքներին[26]։
Այդ պատճառով Վայգանդը առանձնացնում է լեգիտիմության սուբստանտիվ աղբյուրները և գործիքային աղբյուրները[26][14]։
- Գործիքային լեգիտիմությունը հիմնված է «իշխանության օգտակարության ռացիոնալ գնահատման վրա՝ ցույց տալու համար, թե ինչ չափով իշխանությունը բավարարում է համընդհանուր կարիքները»։ Գործիքային լեգիտիմությունը շատ դեպքերում գնահատվում է ծառայությունների արդյունավետության տեսանկյունից։
- Սուբստանտիվ լեգիտիմությունը ավելի ամփոփ, նորմատիվ դատողություն է, որը հիմնված է համընդհանուր արժեքների վրա։ Եթե մարդը հավատում է, որ ինչ-որ գործակալություն ունի սոցիալական վերահսկողություն իրականացնելու իրավունք, նա կարող է ընդունել նույնիսկ անձնական անհարմարություններ[26]։
Ուշագրավ լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեգիտիմություն հաստատելը պարզապես գործարքային գործընթաց չէ․ ծառայությունների մատուցումը, ընտրությունները և օրենքի գերակայությունը ինքնին լեգիտիմություն չեն ապահովում[27]։ Պետության լեգիտիմությունը հիմնված է քաղաքացիների պետության հանդեպ ընկալումների և սպասումների վրա[27], որոնք հաճախ կարող են միասին ձևավորվել պետության դերակատարների և քաղաքացիների միջև[28]։ Պետությանը լեգիտիմ դարձնող գործոնները նաև կախված են համատեքստից։ ՄքՔուլլողը և համահեղինակները (2020) ցույց են տվել, որ տարբեր երկրներում տարբեր ծառայությունների մատուցումն ազդում է պետության լեգիտիմության վրա։ Օրինակ՝ Նեպալում հանրային ջրամատակարարումը ամենաշատը կապվել է պետության լեգիտիմության հետ, իսկ Պակիստանում՝ առողջապահական ծառայությունները[28]։ Սակայն միայն պետություններն են չէ, որ կարող են ստեղծել լեգիտիմություն․ այլ իշխանություններ, օրինակ՝ զինված խմբավորումները հակամարտային գոտիներում, որոշ բնակչության շերտերում կարող են ավելի հաջողությամբ ձևավորել լեգիտիմություն, քան պետությունը[27]։
Նյութական և պայմանական լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քաղաքական տեսաբան Ռոս Միթիգան առաջարկել է այլ տեսակակարգ, բաղկացած երկու մասից՝ նյութական և պայմանական լեգիտիմություն[29]։ Միթիգայի համաձայն՝ նյութական լեգիտիմությունը (FL) «վստահություն է կառավարության այն կարողության նկատմամբ, որը ապահովում է քաղաքացիների անվտանգությունն ու անվտանգության զգացումը», իսկ պայմանական լեգիտիմությունը (CL) առկա է այն իրավիճակներում, երբ կառավարությունները «իրենց իշխանությունը իրականացնում են ընդունելի ձևերով»[29]։
Միթիգան ավելի մանրամասն նշել է, որ ՆԼ-ն՝
…կապված է քաղաքական բազմաթիվ կարողությունների և գործողությունների հետ, որոնք ներառում են, մասնավորապես, շարունակական հասանելիություն ապահովել հիմնական ապրանքների (հատկապես սնունդ, ջուր և ապաստարան) համար, կանխել կանխարգելելի աղետներ, ապահովել անմիջական և արդյունավետ օգնություն աղետների դեպքում, և պայքարել ներխուժող ուժերի դեմ կամ կասեցնել անարդարացված ապստամբություններ կամ ապստամբություններ։ Եթե կառավարությունը չի կարող իրականացնել այս հիմնական անվտանգության գործառույթները, այն ոչ միայն լեգիտիմ չէ, այլ նույնիսկ դժվար է ասել, որ դա կառավարություն է։[ էջ 3]
Մյուս կողմից, Միթիգան ընդունում է, որ պայմանական լեգիտիմության վերաբերող գործոնների վերաբերյալ լայն քննարկում կա, սակայն պնդում է, որ ամենատարածված պաշտպանված գործոններից են՝ «ժողովրդավարական իրավունքների և գործընթացների առկայությունը, համաձայնությունը, հավասար ներկայացուցչության երաշխիքները, հիմնական հանրային ծառայությունների մատուցումը, հիմնական անհատական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը, սոցիալական արդարություն և արդարության սկզբունքների պահպանումը»։ [էջեր՝ 4–5] Միթիգան հավելյալ նշում է, որ «մեծ մասը ժամանակակից տեսաբանների համար պայմանական լեգիտիմությունը պահանջում է մի շարք գործոններ՝ ոմանք ընթացակարգային, ոմանք բովանդակային»[29]։
Միթիգայի համաձայն, ինչն է որոշում որոշ լեգիտիմության ասպեկտների պայմանական լինելը (նյութականի փոխարեն), այն է, որ դրանք ազդվում են՝
- «Բազմազանության խնդրից»՝ այն է, որ «ինչ գործոն(ներ) են կարևոր» կամ առավել կարևոր լինելու հարցում ամուր համաձայնություն դժվար է հասնել կամ միշտ ենթակա է վիճարկման և վերակազմակերպման։
- «Մասնակի տեղահանման խնդրից», որը ենթադրում է, որ «երբ հայտնվում են նոր լեգիտիմացման գործոններ», ինչպես պատմության ընթացքում հաճախ է եղել, «առաջնորդ գործոնները ամբողջությամբ չեն անհետանում, այլ միայն դառնում են պակաս նկատելի, առնվազն որոշակի քաղաքացիների մեծ մասի համար»։
- «Բացառիկ պայմանների խնդրից», որը վերաբերում է այն փաստին, որ նույնիսկ լայնորեն ընդունված և կայուն տեսք ունեցող պայմանական լեգիտիմության գործոնները արտակարգ իրավիճակներում հաճախ ճկուն են կամ դադարեցվում են, հաճախ առանց խոչընդոտելու կառավարության հիմնական լեգիտիմությունը[29]։
Միթիգան ամփոփում է այս երկու տեսակի կամ մակարդակի լեգիտիմության տարբերությունը հետևյալ կերպ․
Պայմանական լեգիտիմության գործոնները պայմանավորում են քաղաքական իշխանության կիրառումը՝ սահմանելով, օրինակ, ինչ կարելի է կամ չի կարելի անել կամ զոհաբերել, ինչպես պետք է ընդունվեն որոշումները, և ով ունի նշանակություն (և որքան)։ Այս հարցերի պատասխանները հաճախ դիտվում են որպես բարոյական ունիվերսալներ, սակայն գործնականում դրանք երկար և վեճային պատմական գործընթացների արդյունք են։ Նյութական լեգիտիմությունը, մյուս կողմից, չի փոփոխվում հասարակությունների, սերունդների կամ պայմանների միջև։ Անվտանգության և պաշտպանության ապահովումը միշտ քաղաքական իշխանության հիմնական, թեև բարեկեցիկ պետություններում՝ պայմանավորված բարենպաստ իրավիճակներով, ոչ միակ նպատակը է։ Արիստոտելը նման բան է արտահայտել՝ պնդելով, որ քաղաքական հասարակության նպատակն այն է, որպեսզի մարդիկ ունենան ոչ միայն գոյատևելու, այլև լավ ապրելու համար անհրաժեշտ միջոցները։ Խիստ ասած՝ ՆԼ-ն վերաբերում է ապրելուն, ՊԼ-ն՝ լավ ապրելուն։ Եվ, իհարկե, հնարավոր չէ լավ ապրել առանց ապրելու․ վերջիվերջո, գոյություն չունի ճգնաժամային ժողովրդավարություն, արդար սոցիալական համագործակցություն ծայրահեղ պակասի պայմաններում, իրական իրավունքներ, երբ քաղաքական կայունությունը պահպանվում է միայն հարկադրանքի ռեալ կիրառմամբ (եթե այն հնարավոր է պահպանել)։ Այս իմաստով, Նյութական լեգիտիմությունը միշտ առաջնային է Պայմանական լեգիտիմությունից, և այն պետք է դիտարկել որպես առաջնային այն պահերին, երբ քաղաքական հաշվարկներում անհրաժեշտ են փոխզիջումներ։[էջ 7]
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մաքս Վեբերը առաջարկել է, որ հասարակությունները ցիկլային կերպով են գործում իրենց կառավարական համակարգերում՝ հիմնվելով լեգիտիմության տարբեր տեսակների վրա։ Վեբերի համաձայն՝ լեգիտիմություն հաստատելու համար ժողովրդավարությունը պարտադիր չէ․ այն կարող է ձևավորվել գրավոր օրենքների, սովորույթների և մշակութային սկզբունքների միջոցով, և ոչ թե ժողովրդական ընտրությամբ։
Ֆրանսիացի քաղաքական գիտնական Մատտեյ Դոգանը ժամանակակից մեկնաբանությամբ ցույց է տվել, որ Վեբերի քաղաքական լեգիտիմության տեսակները (ավանդական, խարիզմատիկ, իրավա-ռացիոնալ) հասկացական առումով բավարար չեն՝ հասկանալի կերպով ըմբռնելու համար բարդ հարաբերությունները, որոնք կազմում են լեգիտիմ քաղաքական համակարգ 21-րդ դարում։ Բացի այդ, Դոգանը պնդել է, որ ավանդական իշխանությունն ու խարիզմատիկ իշխանությունը որպես ժամանակակից կառավարման ձևեր այլևս հնացած են․ օրինակ՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը (հիմնված 1979 թվականին) կառավարվում է այաթոլլա Ռուհոլլահ Խոմեյնիի կողմից Ղուրանի քահանայական մեկնաբանությունների միջոցով[30]։
Լեգիտիմ իշխանության ձևեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառավարման և իշխանության համակարգի քաղաքական լեգիտիմությունը որոշելիս «քաղաքական լեգիտիմություն» տերմինը փիլիսոփայորեն համարվում է էապես վիճարկվող հասկացություն, որը նպաստում է աբստրակտ, որակական և գնահատողական հասկացությունների տարբեր կիրառությունների ու մեկնաբանությունների ընկալմանը, ինչպիսիք են արվեստը, սոցիալական արդարությունը և այլն՝ գեղագիտության, քաղաքական փիլիսոփայության, պատմության փիլիսոփայության և կրոնի փիլիսոփայության մեջ[31]։ Այդ պատճառով՝ իշխանության և կառավարման համակարգի քաղաքական լեգիտիմությունը սահմանելիս «էապես վիճարկվող հասկացություն» տերմինը ցույց է տալիս, որ առանցքային տերմինները (կոմունիզմ, ժողովրդավարություն, սահմանադրականություն և այլն) քաղաքական բանավեճի շրջանակում ունեն տարբեր իմաստներ։ Հետևաբար, մտավորապես սահմանափակ քաղաքական մոտեցումները, ինչպիսիք են՝ դոգմատիզմը («Իմ պատասխանը ճիշտ է, իսկ մնացած բոլորը՝ սխալ»), սկեպտիցիզմը («Ես չգիտեմ՝ որն է ճշմարիտը, և անգամ կասկածում եմ իմ կարծիքի նկատմամբ») և էկլեկտիզմը («Յուրաքանչյուր իմաստ տալիս է մասնակի պատկեր, ուստի որքան շատ իմաստներ, այնքան լավ»), չեն համարվում ճիշտ փիլիսոփայական դիրքորոշումներ այնպիսի քաղաքական տերմինի մեկնաբանման համար, որն ունի մեկից ավելի նշանակություն[32]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հավելյալ գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Schoon, Eric W. (2022). "Operationalizing Legitimacy." American Sociological Review.
- Weigand, Florian (2015). "Investigating the Role of Legitimacy in the Political Order of Conflict-torn Spaces." Security in Transition.
- Weigand, Florian (2022). Waiting for Dignity: Legitimacy and Authority in Afghanistan. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-55364-3.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ McLean, Iain; McMillan, Alistair (2009 թ․ փետրվարի 26). The Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-101827-5.
- ↑ Cox, Robert W. (1997). Cox, Robert W. (ed.). The New Realism. Basingstoke: Macmillan. էջ 86. doi:10.1007/978-1-349-25303-6. ISBN 978-0-333-66584-8.
- ↑ 3,0 3,1 Dahl, Robert A. Polyarchy: Participation and Opposition (pp. 124–188). New Haven (Connecticut) and London: Yale University Press, 1971
- ↑ Phelps, Martha Lizabeth (2014 թ․ դեկտեմբեր). «Doppelgangers of the State: Private Security and Transferable Legitimacy». Politics & Policy. 42 (6): 824–849. doi:10.1111/polp.12100.
- ↑ Ashcraft, Richard (ed.): John Locke: Critical Assessments (p. 524). London: Routledge, 1991
- ↑ Sternberger, Dolf: "Legitimacy" in International Encyclopedia of the Social Sciences (ed. D.L. Sills) Vol. 9 (p. 244). New York: Macmillan, 1968
- ↑ Lipset, Seymour Martin: Political Man: The Social Bases of Politics (2nd ed.) (p. 64). London: Heinemann, 1983
- ↑ Chen, Jing (2016). Useful Complaints: How Petitions Assist Decentralized Authoritarianism in China. New York: Lexington Books. էջ 165. ISBN 9781498534536.
- ↑ O'Neil, Patrick H. (2010). Essentials of Comparative Politics. New York: W.W. Norton & Company. էջեր 35–38. ISBN 978-0-393-93376-5.
- ↑ Weigand, Florian (2015). «Investigating the Role of Legitimacy in the Political Order of Conflict-torn Spaces» (PDF). Security in Transition.
- ↑ Risse, Thomas; Stollenwerk, Eric (2018 թ․ մայիսի 11). «Legitimacy in Areas of Limited Statehood». Annual Review of Political Science (անգլերեն). 21 (1): 403–418. doi:10.1146/annurev-polisci-041916-023610. ISSN 1094-2939.
- ↑ 12,0 12,1 Schoon, Eric W. (2022 թ․ մարտի 10). «Operationalizing Legitimacy». American Sociological Review. 87 (3): 478–503. doi:10.1177/00031224221081379. ISSN 0003-1224. S2CID 247399875.
- ↑ Weigand, Florian (2015). «Investigating the Role of Legitimacy in the Political Order of Conflict-torn Spaces» (PDF). Security in Transition.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Weigand, Florian (2022). Waiting for Dignity: Legitimacy and Authority in Afghanistan. New York: Columbia University Press. ISBN 9780231200493.
- ↑ Dews, Fred (2017 թ․ հուլիսի 6). «A primer on gerrymandering and political polarization». Brookings (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ Edwards, George C. (2011). Why the electoral college is bad for America (Second ed.). New Haven. ISBN 978-0-300-18087-9. OCLC 889943106.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Liptak, Adam (2013 թ․ հունիսի 25). «Supreme Court Invalidates Key Part of Voting Rights Act». The New York Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ «Home - Financial Transparency Coalition». Financial Transparency Coalition (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ «Governance & Accountability». www.hks.harvard.edu (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ «Finding Legitimacy». findinglegitimacy.centreforpublicimpact.org (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ «Viewpoints - Centre for Public Impact (CPI)». Centre for Public Impact (CPI) (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ «Good Governance and Human Rights». OHCHR. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ Two concepts of freedom. The Open University. 2016.
- ↑ Abulof, Uriel (2017). «"Can't Buy Me Legitimacy": The Elusive and Illusive Stability of Mideast Rentier Regimes». Journal of International Relations and Development. 20 (1): 55–79. doi:10.1057/jird.2014.32.
- ↑ Abulof, Uriel (2015). "Can't Buy Me Legitimacy": The Elusive and Illusive Stability of Mideast Rentier Regimes. Journal of International Relations and Development.
- ↑ 26,0 26,1 26,2 Weigand, Florian (2015 թ․ ապրիլ). «Investigating the Role of Legitimacy in the Political Order of Conflict-torn Spaces» (PDF). SiT/WP. 04/15. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 Weigand, Florian (2022 թ․ սեպտեմբերի 1). Waiting for Dignity: Legitimacy and Authority in Afghanistan. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-55364-3. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 4-ին.
- ↑ 28,0 28,1 McCullough; և այլք: (2020). Reconstructing our understanding of the link between services and state legitimacy (PDF). ODI. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Mittiga, Ross (2021). «Political Legitimacy, Authoritarianism, and Climate Change». American Political Science Review (անգլերեն). 116 (3): 998–1011. doi:10.1017/S0003055421001301. ISSN 0003-0554. S2CID 244935682. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 11-ին.
- ↑ Dogan, Mattei: Conceptions of Legitimacy, Encyclopedia of Government and Politics 2nd edition, Mary Hawkesworth and Maurice Kogan editors, Vol. 2, pp. 116-219. London: Routledge 2003
- ↑ Initially published as Gallie (1956a), then as Gallie (1964).
- ↑ Garver (1978), p. 168.
| ||||||
