Jump to content

Փոխգործունակություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Փոխգործունակություն
հատկությունների տեսակ, relative quality, գիտական բնագավառ, մասնագիտություն, հետազոտության թեմա Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաէություն
 • աբստրակտ օբյեկտ
  • հատկություն Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էբազմապլատֆորմ, ստանդարտացում Խմբագրել Wikidata
Has cont­ri­bu­ting factorստանդարտ, հաղորդակարգ Խմբագրել Wikidata
Ծրագրային ապահովման փոխգործունակության օրինակ՝ շարժական սարք և հեռուստացույց, որոնք երկուսն էլ նվագում են նույն թվային երաժշտական ֆայլը, որը պահվում է տնային ցանցի էկրանից դուրս սերվերի վրա:

Փոխգործունակություն (անգլ.՝ Interoperability), արտադրանքի կամ համակարգի հատկանիշ` այլ ապրանքների կամ համակարգերի հետ աշխատելու համար[1]: Ի սկզբանե սահմանվել է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կամ համակարգերի ինժեներական ծառայություններում տեղեկատվության փոխանակումը թույլ տալու համար[2], սակայն ավելի լայն սահմանումը հաշվի է առնում սոցիալական, քաղաքական և կազմակերպչական գործոնները, որոնք ազդում են համակարգից համակարգ աշխատանքի վրա[3]:

Փոխգործունակության տեսակները ներառում են շարահյուսական փոխգործունակությունը, որտեղ երկու համակարգեր կարող են շփվել միմյանց հետ և միջդոմենային փոխգործունակությունը, որտեղ բազմաթիվ կազմակերպություններ աշխատում են միասին և փոխանակում տեղեկատվություն:

Տեքստային հաղորդագրություններ բջջային հեռախոսով SMS-ի միջոցով, որը լիովին փոխգործունակ է տարբեր բջջային օպերատորների միջև

Երբ երկու կամ ավելի համակարգեր օգտագործում են ընդհանուր տվյալների ձևաչափեր և հաղորդակցման արձանագրություններ, ապա դրանք ի վիճակի են հաղորդակցվելու միմյանց հետ և ցուցադրում են շարահյուսական փոխգործունակություն: XML-ը և SQL-ը տվյալների ընդհանուր ձևաչափերի և արձանագրությունների օրինակներ են: Ցածր մակարդակի տվյալների ձևաչափերը նաև նպաստում են շարահյուսական փոխգործակցությանը՝ ապահովելով այբբենական նիշերի նույն ASCII կամ Unicode ձևաչափով բոլոր հաղորդակցվող համակարգերի պահպանումը:

Տեղեկատվություն փոխանակելու երկու կամ ավելի համակարգչային ծրագրերի կարողությունից բացի իմաստային փոխգործունակությունը փոխանակված տեղեկատվությունը իմաստալից և ճշգրիտ կերպով ինքնաբերաբար մեկնաբանելու կարողությունն է այնպես, որ ստացվի օգտակար արդյունքներ այնպես ինչպես սահմանված են երկու համակարգերի վերջնական օգտագործողների կողմից: Իմաստային փոխգործակցության հասնելու համար երկու կողմերն էլ պետք է դիմեն ընդհանուր տեղեկատվության փոխանակման հղման մոդելին: Տեղեկատվության փոխանակման հարցումների բովանդակությունը միանշանակորեն սահմանված է այսպես՝ «ուղարկվածը այն է, ինչ հասկացվում է»:

Խաչաձև տիրույթների փոխգործունակությունը ներառում է բազմաթիվ սոցիալական, կազմակերպչական, քաղաքական, իրավաբանական անձանց, որոնք միասին աշխատում են ընդհանուր շահերի կամ տեղեկատվության փոխանակման համար:

Փոխգործունակություն և բաց ստանդարտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոխգործունակությունը ենթադրում է մի շարք ապրանքների կամ մի քանի տարբեր վաճառողների նմանատիպ ապրանքների միջև փոխանակում, կամ նույնիսկ նույն արտադրանքի անցյալ և ապագա վերանայումների միջև փոխանակում: Փոխգործունակությունը կարող է զարգանալ պոստ-ֆակտո կերպով որպես հատուկ կապ երկու ապրանքների միջև, մինչդեռ մնացածը բացառելով այն օգտագործում է բաց ստանդարտներ: Երբ վաճառողը ստիպված է իր համակարգը հարմարեցնել գերիշխող համակարգին, որը հիմնված չէ բաց ստանդարտների վրա դա համատեղելիություն է, ոչ թե փոխգործունակություն:

Բաց ստանդարտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բաց ստանդարտները հիմնված են լայնորեն խորհրդատվական և ներառական խմբի վրա, որը ներառում է վաճառողների, գիտնականների և այլ ներկայացուցիչներ, որոնք մասնաբաժին են ստանում մշակման մեջ, այն քննարկում է առաջարկվող ընդհանուր արձանագրության տեխնիկական և տնտեսական արժեքները, թերությունները և իրագործելիությունը: Բոլոր անդամների կասկածներն ու վերապահումները վերացնելուց հետո ստացված ընդհանուր փաստաթուղթը հաստատվում է որպես ընդհանուր չափանիշ: Այս փաստաթուղթը կարող է հետագայում հրապարակվել հանրության համար և դառնալ բաց ստանդարտ: Այն սովորաբար հրապարակվում է և հասանելի է անվճար կամ անվանական գնով ցանկացած և բոլոր այցելուների համար՝ առանց հետագա ծանրաբեռնվածության: Տարբեր վաճառողներ և անհատներ (նույնիսկ նրանք, որոնք սկզբնական խմբի մաս չեն կազմել) կարող են օգտագործել ստանդարտների փաստաթուղթը՝ այնտեղ սահմանված ընդհանուր արձանագրությունը կիրառող և հետևաբար նաև դիզայնով փոխգործակցող ապրանքներ պատրաստելու համար, առանց որևէ հատուկ պատասխանատվության: Վաճառողների արտադրանքը մրցակցում է դրանց իրականացման որակի, օգտագործողի հարմարողականության, օգտագործման հեշտության, կատարողականի, գնի և մի շարք այլ գործոնների վրա՝ միաժամանակ պահպանելով հաճախորդի տվյալները անձեռնմխելի և փոխանցելի կերպով, նույնիսկ եթե նա որոշի անցնել բիզնեսի համար այլ մրցակցային արտադրանքի՝ բիզնեսի նկատառումներից ելնելով:

Post facto փոխգործունակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Post facto փոխգործունակությունը կարող է լինել որոշակի արտադրանքի շուկայական բացարձակ գերիշխանության արդյունք, որը հակասում է ցանկացած կիրառելի ստանդարտներին, կամ ներկա պահին գոյություն չունեցող արդյունավետ ստանդարտին: Ցանցային էֆեկտի պատճառով նման արտադրանքի հետ փոխգործունակության հասնելը կարևոր է ցանկացած այլ վաճառողի համար, եթե նա ցանկանում է մնալ ակտուալ շուկայում, ապա այն դժվար է իրականացնել սկզբնական վաճառողի հետ հավասար պայմաններով համագործակցության բացակայության պատճառով, քանի որ նա կարող է դիտարկել նոր վաճառողին որպես պոտենցիալ մրցակից և սպառնալիք: Ավելի նոր իրականացումները հաճախ հիմնվում են մաքուր սենյակի հակադարձ ճարտարագիտության վրա՝ տեխնիկական տվյալների բացակայության դեպքում փոխգործունակության հասնելու համար: Բնօրինակ վաճառողները կարող են նման տեխնիկական տվյալներ տրամադրել ուրիշներին՝ հաճախ մրցակցությունը խրախուսելու համար, բայց այդպիսի տվյալները մշտապես ծանրաբեռնված են և կարող են սահմանափակ կիրառություն ունենալ: Նման տվյալների առկայությունը համարժեք չէ բաց ստանդարտին, քանի որ

  1. Տվյալները տրամադրվում են սկզբնական վաճառողի կողմից հայեցողական հիմունքներով և վաճառողը շահագրգռված է արգելափակել մրցակցային լուծումների արդյունավետ իրականացումը և կարող է նրբորեն փոփոխել կամ թարմացնել իր արտադրանքը, հաճախ ավելի նոր վերանայումներով այնպես, որ մրցակիցների ներդրումը գրեթե, բայց ոչ լիովին փոխգործունակ լինի՝ ինչը հանգեցնում է հաճախորդների մոտ անվստահելի կամ ցածր որակի տպավորության առաջացման: Այս փոփոխությունները կարող են ընդհանրապես չփոխանցվել այլ վաճառողներին կամ փոխանցվել ռազմավարական ուշացումից հետո՝ պահպանելով սկզբնական վաճառողի շուկայական գերակայությունը:
  2. Տվյալներն ինքնին կարող են ծանրաբեռնված լինել, օրինակ՝ արտոնագրերի կամ գնագոյացման միջոցով, ինչը հանգեցնում է բոլոր մրցակցող լուծումների կախվածությանը սկզբնական վաճառողից: Եկամուտների այս հոսքը սկզբնական արտադրանքի շուկայական գերիշխանության արդյունք է և ոչ թե որևէ բնածին գերազանցության արդյունք:
  3. Նույնիսկ երբ սկզբնական վաճառողն իսկապես շահագրգռված է առողջ մրցակցության խթանմամբ (այնպես, որ նա կարող է նաև օգուտ քաղել արդյունքում առաջացող նորարարական շուկայից), պոստ-ֆակտո փոխգործունակությունը հաճախ կարող է անցանկալի լինել, քանի որ շատ թերություններ կամ տարօրինակություններ կարող են ուղղակիորեն հետագծվել սկզբնական ներդրման տեխնիկական տեխնոլոգիայի վրա: Թեև բաց գործընթացում յուրաքանչյուրը կարող է բացահայտել և ուղղել նման սահմանափակումները և արդյունքում ստացված մաքրող հատկանիշը կարող է օգտագործվել բոլոր վաճառողների կողմից՝ դա ավելի դժվար է հետֆակտո տարբերակով, քանի որ հաճախորդներն արդեն ունեն արժեքավոր տեղեկատվություն և գործընթացներ, որոնք կոդավորված են անսարք, բայց գերիշխող արտադրանքում, ինչի արդյունքում այլ վաճառողներ ստիպված են կրկնօրինակել այդ սխալներն ու տարօրինակությունները՝ հանուն փոխգործունակության պահպանման, նույնիսկ եթե նրանք կարողանան ավելի լավ լուծումներ մշակել:
  4. Բաց ստանդարտի բացակայությունը կարող է նաև խնդրահարույց դառնալ հաճախորդների համար այն դեպքում, երբ սկզբնական վաճառողը չի կարող լուծել որոշակի խնդիր, որը սկզբնական արտադրանքի տեխնիկական սահմանափակումների արտեֆակտ է: Հաճախորդը ցանկանում է, որ այդ անսարքությունը շտկվի, բայց վաճառողը պետք է պահպանի այդ անսարք վիճակը, նույնիսկ նույն արտադրանքի ավելի նոր վերանայումների դեպքում, քանի որ այդ պահվածքը դե ֆակտո ստանդարտ է և շատ հաճախորդներ պետք է վճարեն փոխգործունակության հետ կապված ցանկացած խնդրի գինը՝ շտկելով սկզբնական խնդիրը և ներդնելով նոր տարբերակը:

Կառավարություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

էլեկտրոնային կառավարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոսելով էլեկտրոնային կառավարման տեսանկյունից՝ փոխգործունակությունը վերաբերում է քաղաքացիների, ձեռնարկությունների և պետական կառավարման մարմինների համար անդրսահմանային ծառայությունների համագործակցության կարողությանը: Տվյալների փոխանակումը կարող է մարտահրավեր լինել լեզվական խոչընդոտների, ձևաչափերի տարբեր բնութագրերի, դասակարգումների բազմազանության և այլ խոչընդոտների պատճառով:

Եթե տվյալները մեկնաբանվում են այլ կերպ և համագործակցությունը սահմանափակ է, ապա այն ավելի երկար է տևում և դառնում ավելի անարդյունավետ: Օրինակ, եթե A երկրի քաղաքացին ցանկանում է հող գնել B երկրում՝ անձից պահանջվում է ներկայացնել համապատասխան հասցեի տվյալները: Երկու երկրներում էլ հասցեների տվյալները ներառում են լրիվ անվանման տվյալները, փողոցի անվանումը և համարը, ինչպես նաև փոստային կոդը: Հասցեի մանրամասների հերթականությունը կարող է տարբեր լինել: Նույն կերպ տրամադրված հասցեի տվյալները պատվիրելը խոչընդոտ չի հանդիսանում, բայց լեզվական խոչընդոտների միջոցով այն դժվար է դառնում: Եթե լեզուն օգտագործում է գրային այլ համակարգ այն գրեթե անհնար է դառնում, մանավանդ թարգմանչական գործիքների բացակայության դեպքում:

Ջրհեղեղի ռիսկի կառավարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոխգործունակությունն օգտագործվում է հետազոտողների կողմից քաղաքային ջրհեղեղների ռիսկերի կառավարման համատեքստում[4]: Ամբողջ աշխարհում քաղաքներն ու քաղաքային տարածքներն ընդլայնվում են, ինչը ստեղծում է բարդ տարածքներ շրջակա միջավայրի, ենթակառուցվածքների և մարդկանց միջև բազմաթիվ փոխազդեցություններ: Այս բարդությունը լուծելու և քաղաքային տարածքներում ջուրը պատշաճ կերպով կառավարելու համար անհրաժեշտ է ջրի և ջրհեղեղների վերահսկման համակարգային մոտեցման համակարգ: Այս համատեքստում փոխգործունակությունը կարևոր է սահմանվում որպես «ջրի կառավարման ցանկացած համակարգ կամ ջուրը վերահղելու և այլ համակարգեր օգտագործելու ունակություն՝ ջրի մակարդակի գերազանցման հետ կապված իրադարձությունների ընթացքում իր աշխատանքը պահպանելու կամ բարելավելու համար»[5]: Գնահատելով քաղաքային ենթակառուցվածքային համակարգերի բարդ հատկությունները, մասնավորապես ջրահեռացման համակարգերի և այլ քաղաքային համակարգերիմիջև փոխգործունակությունը հնարավոր է դառնում ընդլայնել ընդհանուր համակարգի կարողությունները՝ ջրհեղեղի ջուրը կառավարելու համար[6]:

Ռազմական ուժեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուժերի փոխգործունակությունը ՆԱՏՕ-ում սահմանվում է որպես երկու կամ ավելի երկրների ուժերի կարողություն՝ համատեղ մարզվելու, վարժանքներ իրականացնելու և արդյունավետ գործելու համար կախված հանձնարարված առաքելությունների և առաջադրանքների կատարման ժամանակից: Բացի այդ ՆԱՏՕ-ն ընդհանուր առմամբ սահմանում է փոխգործունակությունը որպես դաշնակիցների մարտավարական, օպերատիվ և ռազմավարական նպատակներին հասնելու համար համատեղ, արդյունավետ և արդյունավետ կերպով գործելու կարողություն[7]:

Ռազմավարական մակարդակում փոխգործունակությունը կոալիցիա կառուցելու հնարավորություն է տալիս: Այն նպաստում է կոալիցիոն գործընկերների բովանդակալից ներդրումներին: Այս մակարդակում փոխգործունակության խնդիրները կենտրոնանում են աշխարհայացքների, ռազմավարությունների, դոկտրինների և ուժային կառույցների ներդաշնակեցման վրա: Փոխգործունակությունը երկարաժամկետ համագործակցության կոալիցիայի պատրաստակամության տարրն է՝ ընդհանուր սպառնալիքների դեմ ընդհանուր շահերը իրագործելու և պահպանելու համար: Գործառնական և մարտավարական մակարդակներում փոխգործունակությունն այն է, որտեղ ռազմավարական փոխգործունակությունն ու տեխնոլոգիական փոխգործունակությունը միավորվում են: Գործառնական և մարտավարական մակարդակներում փոխգործունակության առավելությունները հիմնականում բխում են ուժային տարրերի և ստորաբաժանումների փոխանակելիությունից: Տեխնոլոգիական փոխգործունակությունն արտացոլում է կազմակերպությունների և համակարգերի միջև կապը: Այն կենտրոնանում է կապի և համակարգիչների վրա, բայց նաև ներառում է համակարգերի տեխնիկական հնարավորությունները և արդյունքում առաջացած առաքելությունների համատեղելիությունը կոալիցիոն գործընկերների համակարգերի և տվյալների միջև: Տեխնոլոգիական մակարդակում փոխգործունակության օգուտները հիմնականում բխում են գործառնական և մարտավարական մակարդակներում դրանց ազդեցություններից՝ ճկունության բարձրացման տեսանկյունից[8]:

Հասարակական անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ առաջին արձագանքողները պետք է կարողանան շփվել լայնածավալ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ, փոխգործունակությունը կարևոր խնդիր է իրավապահ մարմինների, հրդեհաշիջման, շտապ բժշկական օգնության ծառայությունների և հանրային առողջության և անվտանգության այլ ստորաբաժանումների համար: Վերջին 12 տարիների ընթացքում այն եղել է ներդրումների և հետազոտությունների հիմնական ոլորտ[9][10]: Լայնորեն անհամատեղելի սարքավորումները խոչընդոտում են գործակալությունների միջև տեղեկատվության փոխանակմանը[11]: Գործակալությունների տեղեկատվական համակարգերը, ինչպիսիք են համակարգչային օժանդակությամբ դիսպետչերական համակարգերը և գրառումների կառավարման համակարգերը հիմնականում գործում են մեկուսացված, այսպես կոչված տեղեկատվական կղզիներում: Գործակալությունները փորձել են շրջանցել այս մեկուսացումը անարդյունավետ՝ «stop-gap» մեթոդներով, մինչդեռ խոշոր գործակալությունները սկսել են կիրառել սահմանափակ փոխգործունակ համակարգեր: Այս մոտեցումները անբավարար են եղել և ԱՄՆ-ում հասարակական անվտանգության ոլորտում փոխգործունակության բացակայությունն ակնհայտ է դարձել Պենտագոնի և Համաշխարհային Առևտրի Կենտրոնի կառույցների վրա սեպտեմբերի 11-ի հարձակումների ժամանակ[12]: Փոխգործունակության բացակայության լրացուցիչ ապացույցներ են հայտնվել, երբ գործակալությունները լուծել են Կատրինա փոթորկի հետևանքները:

Ի տարբերություն ընդհանուր ազգային պատկերի, որոշ նահանգներ՝ ներառյալ Յուտան, արդեն մեծ առաջընթաց են գրանցել: Յուտայի մայրուղու պարեկությունը և Յուտայի այլ բաժինները ստեղծել են տվյալների փոխանակման ցանց[13]:

Վիրջինիան Միացյալ Նահանգների առաջատար նահանգներից է փոխգործունակության բարելավման հարցում: Փոխգործունակության համակարգողը օգտագործում է տարածաշրջանային կառույցը, որպեսզի ավելի լավ բաշխի դրամաշնորհային ֆինանսավորումը համագործակցության շուրջ, որպեսզի բոլոր ոլորտները հնարավորություն ունենան բարելավելու հաղորդակցությունների փոխգործունակությունը: Վիրջինիայի հաղորդակցության ռազմավարական ծրագիրը ամեն տարի թարմացվում է համագործակցության համար նոր նախաձեռնություններ ներառելու համար, բոլոր նախագծերն ու ջանքերը կապված են այս ծրագրի հետ, որը համահունչ է Արտակարգ իրավիճակների հաղորդակցության ազգային ծրագրին, որը հեղինակել է Ներքին անվտանգության դեպարտամենտի Արտակարգ իրավիճակների հաղորդակցության գրասենյակը:

Վաշինգտոն նահանգը ձգտում է բարելավել փոխգործունակությունը նահանգում: Պետական փոխգործունակության գործադիր կոմիտեն[14] (SIEC), որը ստեղծվել է օրենսդիր մարմնի կողմից 2003 թվականին, աշխատում է օգնել արտակարգ իրավիճակների արձագանքման գործակալություններին (ոստիկանություն, հրշեջ, շերիֆ, բժշկական, հազմաթ և այլն) կառավարման բոլոր մակարդակներում (քաղաք, շրջան, նահանգ) իրենց տեղական տարածաշրջանի համար փոխգործունակությունը սահմանելու համար: Վաշինգտոնը գիտակցում է, որ անլար ռադիոհամակարգերի համակարգերի նախագծման և զարգացման շուրջ համագործակցությունը հնարավորություն է տալիս արտակարգ իրավիճակների արձագանքման գործակալություններին արդյունավետորեն տրամադրել լրացուցիչ ծառայություններ, բարձրացնել փոխգործունակությունը և նվազեցնել երկարաժամկետ ծախսերը: Այս աշխատանքը փրկում է շտապօգնության անձնակազմի և նրանց սպասարկող քաղաքացիների կյանքը:

ԱՄՆ կառավարությունը ջանքեր է գործադրում ազգի հասարակական անվտանգության փոխգործունակության բացակայությունը հաղթահարելու համար: Ներքին անվտանգության դեպարտամենտի փոխգործունակության և համատեղելիության գրասենյակը (OIC) հետապնդում է SAFECOM [15] և CADIP և Project 25 ծրագրերը, որոնք նախատեսված են գործակալություններին օգնելու համար, երբ նրանք ինտեգրում են իրենց CAD և այլ ՏՏ համակարգերը:

ԻԿԿ-ն գործարկել է CADIP-ը 2007 թվականի օգոստոսին: Այս նախագիծը համագործակցել է ԻԿԿ-ի գործակալությունների հետ մի քանի վայրերում, ներառյալ Սիլիկոնային հովտում: Այս ծրագիրը օգտագործել է դեպքերի ուսումնասիրություններ՝ լավագույն փորձը և մարտահրավերները բացահայտելու համար, որոնք կապված են CAD համակարգերը իրավասության սահմաններով կապելու հետ: Այս դասերը ստեղծում են գործիքներ և ռեսուրսներ, որոնք կարող են օգտագործել հանրային անվտանգության գործակալությունները՝ փոխգործունակ CAD համակարգեր կառուցելու և տեղական, նահանգային և դաշնային սահմաններով հաղորդակցվելու համար:

Որպես փոխգործունակության կարգավորող

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառավարման մարմինները կարող են մեծացնել փոխգործունակությունը իրենց օրենսդիր և գործադիր լիազորությունների միջոցով: Օրինակ՝ 2021 թվականին Եվրահանձնաժողովը երկու ազդեցության գնահատման և տեխնոլոգիական վերլուծության ուսումնասիրություն հանձնելուց հետո՝ առաջարկել է իրականացնել հեռախոսի լիցքավորիչի արտադրանքի ստանդարտացում՝ USB-C-ի կրկնությունների համար, ինչը կարող է մեծացնել փոխգործունակությունը համակցվածության և հարմարավետության հետ մեկտեղ միաժամանակ նվազեցնելով սպառողների ռեսուրսների կարիքները, ավելորդությունը և էլեկտրոնային թափոնները[16][17][18]:

Առևտուր և արդյունաբերություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ և համակարգիչներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխատասեղանի փոխգործունակությունը ծրագրային ապահովման փոխգործունակության ենթաբազմություն է: Վաղ օրերին փոխգործունակության ուշադրության կենտրոնում վեբ հավելվածների ինտեգրումն է եղել այլ վեբ հավելվածների հետ: Ժամանակի ընթացքում բաց համակարգի կոնտեյներները ստեղծվվել են վիրտուալ աշխատասեղանի միջավայր ստեղծելու համար, որտեղ այս հավելվածները կարող էին գրանցվել և այնուհետև հաղորդակցվել միմյանց հետ՝ օգտագործելով պարզ հրապարակում-բաժանորդագրման օրինաչափություններ : Աջակցվել են նաև տարրական UI հնարավորությունները, որոնք թույլ են տվել պատուհանները խմբավորել այլ պատուհանների հետ: Այսօր աշխատասեղանի փոխգործունակությունը վերածվել է ամբողջական ծառայությունների հարթակների, որոնք ներառում են կոնտեյներային աջակցություն, հիմնական փոխանակում վեբերի միջև, ինչպես նաև այլ հավելվածների տեսակների համար տեղական աջակցություն և պատուհանների առաջադեմ կառավարում: Վերջին ինտերոպ հարթակները ներառել են նաև հավելվածների ծառայություններ, ինչպիսիք են համընդհանուր որոնումը, ծանուցումները, օգտվողի թույլտվությունները և նախապատվությունները, երրորդ կողմի հավելվածների միակցիչները և ներքին հավելվածների լեզվի ադապտերները:

Տեղեկատվության որոնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոնման փոխգործունակությունը վերաբերում է երկու կամ ավելի տեղեկատվական հավաքածուների՝ մեկ հարցման միջոցով որոնելու կարողությանը[19]:

Հատկապես կապված վեբի վրա հիմնված որոնման հետ փոխգործունակության մարտահրավերը բխում է այն փաստից, որ վեբ ռեսուրսների դիզայներները սովորաբար քիչ կամ ընդհանրապես կարիք չունեն մտահոգվելու այլ վեբ ռեսուրսների հետ տեղեկատվության փոխանակմամբ: Ֆեդերատիվ որոնման տեխնոլոգիան, որը ձևաչափի պահանջներ չի դնում տվյալների սեփականատիրոջ վրա, հայտնվել է որպես որոնման փոխգործունակության մարտահրավերների լուծումներից մեկը: Բացի այդ, ի հայտ են եկել ստանդարտներ, ինչպիսիք են Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting-ը, Resource Description Framework-ը և SPARQL-ը, որոնք նաև օգնում են լուծել վեբ ռեսուրսների հետ կապված որոնման փոխգործունակության խնդիրը: Նման ստանդարտները նաև անդրադառնում են փոխգործունակության ավելի լայն թեմաներին, ինչպիսիք են տվյալների արդյունահանման թույլտվությունը:

Ծրագրային ապահովում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փոխգործունակություն՝ երկու դերի ցանցային խաղ, երբ խաղացողի հաճախորդներից մեկը (վերևի ձախ) աշխատում է Sun Microsystems-ի տակ, իսկ մյուսը՝ GNU Classpath-ի ներքո JamVM-ի հետ: Հավելվածները կատարում են նույն բայթ կոդը և փոխգործակցում են՝ օգտագործելով ստանդարտ RMI-IIOP հաղորդագրությունները հաղորդակցության համար:

Ինչ վերաբերում է ծրագրային ապահովմանը, ապա փոխգործունակություն տերմինն օգտագործվում է տարբեր ծրագրերի՝ փոխանակման ձևաչափերի ընդհանուր փաթեթի միջոցով տվյալների փոխանակման, նույն ֆայլի ձևաչափերը կարդալու և գրելու և հաղորդակցման նույն արձանագրությունները օգտագործելու կարողությունը նկարագրելու համար: Փոխգործունակության բացակայությունը կարող է լինել ծրագրի նախագծման ընթացքում ստանդարտացման նկատմամբ ուշադրության պակասի հետևանք: Հաշվողական աշխարհի ոչ ստանդարտների վրա հիմնված հատվածում փոխգործունակությունը ենթադրյալ չի համարվում[20]:

Համաձայն ISO/IEC 2382-01-ի «Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բառագիրք, հիմնարար պայմանները» փոխգործունակությունը սահմանվում է հետևյալ կերպ՝ «տարբեր ֆունկցիոնալ բլոկների միջև փոխազդելու, ծրագրեր իրականացնելու կամ տվյալներ փոխանցելու ունակություն, երբ օգտագործողը գործնականում ոչինչ չգիտի այդ բլոկների եզակի բնութագրերի մասին»[21]:

Ստանդարտներ մշակող կազմակերպությունները տրամադրում են բաց հանրային ծրագրային բնութագրեր՝ փոխգործունակությունը հեշտացնելու համար, օրինակները ներառում են Oasis-Open կազմակերպությունը և buildingSMART-ը (նախկինում՝ Համագործակցության համար միջազգային դաշինք): Չեզոք կողմի մեկ այլ օրինակ է RFC փաստաթղթերը Internet Engineering Task Force-ից (IETF):

Կյանքի ցիկլի համագործակցության բաց ծառայության համայնքն աշխատում է ընդհանուր ստանդարտ գտնելու վրա[22], որպեսզի ծրագրային գործիքները կարողանան կիսել և փոխանակել տվյալներ, օրինակ՝ վրիպակներ, առաջադրանքներ, պահանջներ և այլն: Վերջնական նպատակն է համաձայնեցնել բաց ստանդարտի փոխգործունակության բաց ստանդարտը հավելվածի կյանքի ցիկլի կառավարման գործիքների հետ[23]:

Java-ն փոխգործունակ ծրագրավորման լեզվի օրինակ է, որը թույլ է տալիս ծրագրերը մեկ անգամ գրել և գործարկել Java վիրտուալ մեքենայի միջոցով ցանկացած վայրում: Java-ի ծրագիրը, քանի դեռ այն չի օգտագործում համակարգի հատուկ ֆունկցիոնալությունը պահպանում է փոխգործունակությունը բոլոր համակարգերի հետ, որոնք հասանելի են Java վիրտուալ մեքենայում[24]:

Ծրագրային ապահովման ձեռքբերում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծրագրային ապահովման փոխգործունակությունը ձեռք է բերվում փոխկապակցված հինգ եղանակներով՝

  1. Ապրանքի փորձարկում
    Ընդհանուր ստանդարտով կամ դրա ենթապրոֆիլով արտադրված արտադրանքները կախված են ստանդարտների հստակությունից, սակայն դրանց ներդրման մեջ կարող են լինել անհամապատասխանություններ, որոնք համակարգի կամ միավորի փորձարկումը կարող է չբացահայտել: Սա պահանջում է, որ համակարգերը պաշտոնապես փորձարկվեն արտադրության սցենարով, քանի որ դրանք վերջնականապես պետք է ապահովեն դրա իրական փոխկապակցվածությունն այնպես, ինչպես գովազդվում է, այսինքն՝ փոխգործունակ կերպով: Փոխգործունակ արտադրանքի փորձարկումը տարբերվում է համապատասխանության վրա հիմնված արտադրանքի փորձարկումից, քանի որ ստանդարտին համապատասխանությունը պարտադիր չէ, որ առաջացնի փոխգործունակություն մեկ այլ արտադրանքի հետ, որը նույնպես փորձարկված է համապատասխանության համար:
  2. Արտադրանքի ճարտարագիտություն
    Իրականացնում է ընդհանուր ստանդարտը կամ դրա ենթապրոֆիլը, ինչպես սահմանված է արդյունաբերության և համայնքային գործընկերությունների կողմից՝ նպատակ ունենալով ձեռք բերել փոխգործունակություն այլ ծրագրային ապահովման ներդրման հետ, որը նույնպես հետևում է նույն ստանդարտին կամ ենթապրոֆիլին:
  3. Արդյունաբերություն և համայնքային համագործակցություն
    Արդյունաբերական և համայնքային գործընկերությունները՝ ներքին կամ միջազգային, հովանավորում են ստանդարտ աշխատանքային խմբեր՝ նպատակ ունենալով սահմանել ընդհանուր ստանդարտ, որը կարող է օգտագործվել՝ ծրագրային համակարգերին սահմանված նպատակով փոխկապակցում թույլ տալու համար: Երբեմն արդյունաբերությունը կամ համայնքը ենթապրոֆիլավորելու են մեկ այլ կազմակերպության կողմից արտադրված գոյություն ունեցող ստանդարտը՝ տարբերակները և այդպիսով փոխգործունակությունն ավելի հասանելի դարձնելու իրականացումը նվազեցնելու համար:
  4. Ընդհանուր տեխնոլոգիա և մտավոր սեփականություն
    Ընդհանուր տեխնոլոգիայի կամ մտավոր սեփականության օգտագործումը կարող է արագացնել և նվազեցնել փոխգործունակության բարդությունը՝ նվազեցնելով առանձին մշակված ծրագրային ապահովման արտադրանքի տարբեր խմբերի բաղադրիչների միջև փոփոխականությունը և այդպիսով թույլ տալով նրանց ավելի հեշտությամբ փոխկապակցել: Այս տեխնիկան ունի նույն տեխնիկական արդյունքները, ինչ համընդհանուր վաճառողի արտադրանքի օգտագործումը փոխգործունակություն ստեղծելու համար: Ընդհանուր տեխնոլոգիան կարող է առաջանալ երրորդ կողմի գրադարանների կամ բաց կոդով մշակումների միջոցով:
  5. Ստանդարտ իրականացում
    Ծրագրային ապահովման փոխգործունակությունը պահանջում է ընդհանուր համաձայնություն, որը սովորաբար ձեռք է բերվում արդյունաբերական, ազգային կամ միջազգային ստանդարտի միջոցով:

Սրանցից յուրաքանչյուրը կարևոր դեր ունի միջհաղորդակցման ծրագրային ապահովման փոփոխականությունը նվազեցնելու և վերջնական նպատակի ընդհանուր ըմբռնումը բարելավելու գործում:

Շուկայում գերակայություն և հզորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոխգործունակությունը հակված է դիտարկվել որպես փորձագետների խնդիր, և առօրյա կյանքի վրա դրա հետևանքները երբեմն թերագնահատվում են: Եվրոպական միության Microsoft-ի մրցութային գործը ցույց է տալիս, թե ինչպես է փոխգործունակությունը վերաբերում ուժային հարաբերությունների կարևոր հարցերին: 2004 թվականին Եվրահանձնաժողովը պարզլ էց, որ Microsoft-ը չարաշահել է իր շուկայական հզորությունը՝ միտումնավոր սահմանափակելով Windows աշխատանքային խմբի սերվերների և ոչ Microsoft-ի աշխատանքային խմբերի սերվերների փոխգործունակությունը: Դրանով Microsoft-ը կարողաելվէ պաշտպանել իր գերիշխող դիրքը աշխատանքային խմբերի սերվերային օպերացիոն համակարգերի շուկայում՝ կորպորատիվ ՏՏ ցանցեր « րտում»ը: Microsoft-ին հանձնարարվել է բացահայտել ամբողջական և ճշգրիտ ինտերֆեյսի փաստաթղթերը, որոնք կարող են մրցակից վաճառողներին հնարավորություն տալ մրցակցել հավասար հիմունքներով փոխգործունակության միջո ):

Փոխգործունակությունը հայտնվել է նաև Եվրոպական խորհրդարանում ծրագրային ապահովման արտոնագրերի քննարկման ժամանակ (2005 թվականի հունիս-հուլիս): Քննադատները պնդում են, որ քանի որ փոխգործունակության համար պահանջվող տեխնիկայի արտոնագրերը պահվում են RAND (ողջամիտ և ոչ խտրական արտոնագրման) պայմաններով՝ հաճախորդները ստիպված կլինեն վճարել լիցենզիայի վճարները երկու անգամ, մեկ անգամ ապրանքի և համապատասխան դեպքում մեկ անգամ արտոնագրով պաշտպանված ծրագրավորման արտադրանքի օգտագործմամբ:

Բիզնես գործընթացներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոխգործունակությունը հաճախ ավելի շատ կազմակերպչական խնդիր է: Փոխգործունակությունը կարող է էական ազդեցություն ունենալ շահագրգիռ կազմակերպությունների վրա՝ բարձրացնելով սեփականության (մարդիկ ցանկանում են կիսվել իրենց տվյալները, թե գործ ունեն տեղեկատվական սիլոսների հետ), աշխատանքային հարաբերությունների (մարդիկ պատրաստ են արդյոք վերապատրաստման անցնելու) և օգտագործելիության հետ կապված հարցեր: Այս համատեքստում բիզնես գործընթացների փոխգործունակություն տերմինի մեջ այն ավելի դիպուկ սահմանում է:

Փոխգործունակությունը կարող է ունենալ կարևոր տնտեսական հետևանքներ, օրինակ՝ հետազոտությունները գնահատել են ԱՄՆ կապիտալ օբյեկտների արդյունաբերության անբավարար փոխգործունակության արժեքը տարեկան 15,8 միլիարդ դոլար[25]: Եթե մրցակիցների արտադրանքները փոխգործունակ չեն (պատճառներից են արտոնագրերը, առևտրային գաղտնիքները կամ համակարգման ձախողումները)՝ արդյունքը կարող է լինել մենաշնորհ կամ շուկայի ձախողում: Այդ պատճառով օգտագործողների համայնքների կամ կառավարությունների համար կարող է խելամիտ քայլեր ձեռնարկել՝ փոխգործունակությունը տարբեր իրավիճակներում խրախուսելու համար: Առնվազն 30 միջազգային մարմիններ և երկրներ իրականացրել են e-GIF-ի վրա հիմնված փոխգործունակության շրջանակային նախաձեռնություններ, մինչդեռ ԱՄՆ-ում կա NIEM նախաձեռնությունը[26]:

Բժշկական արդյունաբերություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Plug-and-play» փոխգործունակության անհրաժեշտությունը՝ բժշկական սարքն իր տուփից հանելու և այն մյուս սարքերի հետ հեշտությամբ աշխատելու հնարավորություն է, որտեղ մեծ ուշադրություն է գրավել ինչպես առողջապահական ծառայություններ մատուցողների, այնպես էլ ոլորտի կողմից:

Բժշկական սարքերը, ինչպիսիք են ինկուբատորները և պատկերային համակարգերը ավելի ու ավելի են ծրագրավորում, որոնք ինտեգրվում են խնամքի կետում և էլեկտրոնային համակարգերի հետ, ինչպիսիք են էլեկտրոնային բժշկական գրառումները: 2016 թվականի կարգավորող հարցերի մասնագետների միության (RAPS) հանդիպման ժամանակ ոլորտի փորձագետները, ինչպիսիք են Անգելա Ն. Ջոնսոնը՝ GE Healthcare-ից և Ջեֆ Շուրենը՝ Միացյալ Նահանգների Սննդի և դեղերի վարչությունից գործնական սեմինարներ են անցկացրել այն մասին, թե ինչպես են ընկերությունները մշակում նոր բժշկական սարքեր և դրանք տեղադրում հիվանդանոցներըում, ինչը կարող է ավելի արդյունավետ աշխատել փոխգործունակ ծրագրային համակարգերը հարթեցնելու համար[27]:

Երկաթուղիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկաթուղիներն ունեն ավելի մեծ կամ փոքր փոխգործունակություն՝ կախված չափիչի, ագույցների, արգելակների, ազդանշանային, բեռնաչափի և կառուցվածքի չափիչի չափանիշներին համապատասխանելուց՝ նշելով մի քանի պարամետր: Ուղևորների երկաթուղային սպասարկման համար երկաթուղային հարթակի բարձրության և լայնության տարբեր չափորոշիչներ կարող են ազդել փոխգործունակության վրա:

Հյուսիսամերիկյան բեռնատար և միջքաղաքային մարդատար երկաթուղիները շատ փոխգործունակ են, սակայն Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում, Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայում և Ավստրալիայում համակարգերը շատ ավելի քիչ են: Ամենադժվար հաղթահարվող պարամետրը (խելամիտ գնով) չափիչի անհամատեղելիությունն է, թեև փոփոխական չափիչ առանցքի համակարգերը գնալով ավելի են օգտագործվում:

Հեռահաղորդակցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեռահաղորդակցության մեջ տերմինը կարող է սահմանվել հետևյալ կերպ՝

  1. Ծառայություններ մատուցելու և այլ համակարգերից ծառայություններ ընդունելու, ինչպես նաև փոխանակված ծառայություններից օգտվելու կարողություն՝ նրանց համատեղ արդյունավետ գործելու հնարավորություն տալու համար: ITU-T-ն ապահովում է միջազգային հեռահաղորդակցության ստանդարտներ:
  2. Այն պայմանը, որը ձեռք է բերվում կապի-էլեկտրոնային համակարգերի կամ կապի-էլեկտրոնային սարքավորումների տարրերի միջև, երբ տեղեկատվություն կամ ծառայություններ կարող են ուղղակիորեն և բավարար կերպով փոխանակվել նրանց կամ դրանց օգտագործողների միջև: Հատուկ դեպքերին անդրադառնալիս պետք է սահմանվի փոխգործունակության աստիճանը:

Երկկողմանի ռադիոյում փոխգործունակությունը բաղկացած է երեք մասից

  • համատեղելի կապի ուղիներ (համատեղելի հաճախականություններ, սարքավորումներ և ազդանշան)
  • ռադիոհամակարգի ծածկույթ կամ համապատասխան ազդանշանի ուժ
  • ընդլայնելի հզորություն:

Փոխգործունակությանը նվիրված կազմակերպություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ կազմակերպություններ նվիրված են փոխգործունակությանը: Ոմանք կենտրոնանում են էլեկտրոնային կառավարման, էլեկտրոնային բիզնեսի կամ ընդհանրապես տվյալների փոխանակման վրա:

Միջազգային մակարդակով Network Centric Operations Industry Consortium-ը հեշտացնում է գլոբալ փոխգործունակությունը սահմանների, լեզվական և տեխնիկական խոչընդոտների միջև: Կառուցված միջավայրում Համագործակցության համար միջազգային դաշինքը սկսվել է 1994 թվականին, իսկ 2005 թվականին վերանվանվել է որպես buildingSMART[28]:

Եվրոպայում Եվրոպական հանձնաժողովը և նրա IDABC ծրագիրը թողարկում են Եվրոպական փոխգործունակության շրջանակը: IDABC-ին հաջորդել է Եվրոպական հանրային կառավարման փոխգործունակության լուծումներ (ISA) ծրագիրը: Նրանք նաև նախաձեռնել են «Semantic Interoperability Center Europe» (SEMIC.EU): Ցամաքային տեղեկատվության եվրոպական ծառայությունը (EULIS)[29] ստեղծվել է 2006 թվականին՝ որպես Եվրոպական ազգային հողային ռեգիստրների կոնսորցիում։ Ծառայության նպատակն է ստեղծել մեկ միասնական պորտալ, որի միջոցով հաճախորդներին կտրամադրվի տեղեկատվություն առանձին գույքի, հողի և գույքի գրանցման ծառայությունների և հարակից իրավական միջավայրի մասին[30]:

Եվրոպական փոխգործունակության շրջանակը (EIF) [31] դիտարկել է փոխգործունակության չորս տեսակ՝

  • իրավական փոխգործունակություն,
  • կազմակերպչական փոխգործունակություն,
  • իմաստային փոխգործունակություն
  • տեխնիկական փոխգործունակություն:

Իրերի ինտերնետի եվրոպական հետազոտական կլաստերում (IERC) և IoT Semantic Interoperability Best Practices տարբերակվում է փոխգործունակության չորս տեսակ՝

  • շարահյուսական փոխգործունակություն,
  • տեխնիկական փոխգործունակություն,
  • իմաստային փոխգործունակություն
  • կազմակերպչական փոխգործունակություն։

Միացյալ Նահանգներում Ընդհանուր ծառայությունների կառավարման բաղադրիչի կազմակերպման և գրանցման միջավայրի (CORE.GOV) նախաձեռնությունը 2000-ականների սկզբին ստեղծել է համագործակցության միջավայր բաղադրիչների մշակման, համօգտագործման, գրանցման և վերօգտագործման համար[32]: Համապատասխան նախաձեռնություն է ընթացիկ Տեղեկատվության փոխանակման ազգային մոդելը (NIEM) աշխատանքային և բաղադրիչների պահեստը: Ստանդարտների և տեխնոլոգիաների ազգային ինստիտուտը ծառայում է որպես չափման չափորոշիչների գործակալություն:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Definition of Interoperability». dedicated website for a Definition of Interoperability at interoperability-definition.info. Copyright AFUL under CC BY-SA. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-03-14-ին. Վերցված է 2017-03-13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  2. Institute of Electrical and Electronics Engineers. IEEE Standard Computer Dictionary: A Compilation of IEEE Standard Computer Glossaries. New York, NY: 1990.
  3. Slater, T. (2012). «What is Interoperability?». Network Centric Operations Industry Consortium. Արխիվացված օրիգինալից 2014-07-14.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  4. Vercruysse, Kim; Dawson, David A.; Wright, Nigel (2019). «Interoperability: A conceptual framework to bridge the gap between multifunctional and multisystem urban flood management». Journal of Flood Risk Management (անգլերեն). 12 (S2): e12535. Bibcode:2019JFRM...12E2535V. doi:10.1111/jfr3.12535. ISSN 1753-318X.
  5. Fenner, Richard; o'Donnell, Emily; Ahilan, Sangaralingam; Dawson, David; Kapetas, Leon; Krivtsov, Vladimir; Ncube, Sikhululekile; Vercruysse, Kim (2019), «Achieving Urban Flood Resilience in an Uncertain Future», Water, vol. 11, no. 5, էջ 1082, doi:10.3390/w11051082, hdl:10871/37244
  6. «Urban Flood Resilience». www.urbanfloodresilience.ac.uk (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2019-05-15-ին.
  7. «NATO Glossary of Terms and Definitions, NATO AAP-06» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020-05-01-ին. Վերցված է 2024-10-15-ին.
  8. Interoperability: A continuing Challenge in Coalition Air Operations - Chapter 2 “A broad Definition of Interoperability”, by Myron Hura, Gary McLeod, James Schneider and others, RAND Monograph Report, 2000, «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2013-10-19. Վերցված է 2024-10-15-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  9. Allen, D. K., Karanasios, S., & Norman, A. (2013). Information sharing and interoperability: the case of major incident management. European Journal of Information Systems, 10.1057/ejis.2013.8.
  10. Baldini, G. (2010). Report of the workshop on “Interoperable communications for Safety and Security”. Ispra: European Commission, Joint Research Centre (JRC), Institute for the Protection and Security of the Citizen.
  11. «Interoperability system bridges communications gap». FireRescue1. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-02-02-ին. Վերցված է 2017-01-25-ին.
  12. Grier, Robin. «Interoperability Solutions». Interoperability. Catalyst Communications. Վերցված է 28 May 2011-ին.
  13. «FATPOT Technologies». Արխիվացված օրիգինալից 2018-07-10. Վերցված է 2019-09-08-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  14. «SIEC». Վերցված է 12 August 2016-ին.
  15. «SAFECOM - Homeland Security». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-12-21-ին. Վերցված է 12 August 2016-ին.
  16. «Apple opposes EU plans to make common charger port for all devices». The Guardian (անգլերեն). 23 September 2021. Վերցված է 19 October 2021-ին.
  17. Peltier, Elian (23 September 2021). «In a setback for Apple, the European Union seeks a common charger for all phones». The New York Times. Վերցված է 19 October 2021-ին.
  18. «One common charging solution for all». Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs - European Commission (անգլերեն). 5 July 2016. Վերցված է 19 October 2021-ին.
  19. Open Search Environments: The Free Alternative to Commercial Search Services
  20. Gordon and Hernandez (2016-05-16). The Official Guide to the SSCP Book. SYBEX. ISBN 978-1119278634.
  21. SC36 Secretariat (2003-11-13). «Proposed Draft Technical Report for: ISO/IEC xxxxx, Information technology -- Learning, education, and training -- Management and delivery -- Specification and use of extensions and profiles» (PDF). ISO/IEC JTC1 SC36. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007-11-29-ին. Վերցված է 12 August 2016-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  22. «Open Services for Lifecycle Collaboration». Վերցված է 12 August 2016-ին.
  23. «OSLC (Open Services for Lifecycle Collaboration): open standard for i…». 30 November 2011. Վերցված է 12 August 2016-ին.
  24. 9. Java and JVM Interoperability [Book] (անգլերեն).
  25. MP Gallaher; AC O’Connor; JL Dettbarn, Jr.; LT Gilday (August 2004). Cost Analysis of Inadequate Interoperability in the U.S. Capital Facilities Industry (PDF) (Report). National Institute of Standards and Technology. էջ iv. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-02-04-ին. Վերցված է 2012-04-19-ին.
  26. «e-Government Interoperability A comparative analysis of 30 countries» (PDF). CS Transform. 2010. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022-10-09-ին. Վերցված է 21 January 2016-ին.
  27. «RAPS Preview: FDA CDRH Director Shuren Talks Priorities». September 19, 2016. Վերցված է April 8, 2017-ին.
  28. Eastman, Charles M., and Eastman, Chuck (2008) BIM handbook: a guide to building information modeling for owners, managers, designers, engineers, and contractors John Wiley & Sons, pp.72-73.
  29. «European Land Information Service». Արխիվացված է օրիգինալից 2008-03-31-ին. Վերցված է 2008-10-19-ին.
  30. Design, Erskine. «Welcome - EULIS». Արխիվացված է օրիգինալից 17 September 2016-ին. Վերցված է 12 August 2016-ին.
  31. «European Interoperability Framework (EIF)».
  32. Morris, KC; Kulvatunyou, Serm; Frechette, Simon; Lubell, Josh; Goyal, Puja (December 2004). «XML Schema Validation Process for CORE.GOV» (PDF). Manufacturing Systems Integration Division, National Institute of Standards and Technology. Վերցված է 13 June 2023-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]