Փոխարժեքային ռեժիմ
| Ենթակատեգորիա | • Պետական քաղաքականություն • Տնտեսական դիվանագիտություն • Դրամավարկային քաղաքականություն  | |
|---|---|---|
Փոխարժեքային ռեժիմ (անգլ.՝ Exchange rate regime), երկրի կամ արժութային միության Կենտրոնական բանկի կողմից այլ արժույթների և արտարժույթի շուկայի նկատմամբ արժույթի կառավարման եղանակ:
Այն սերտորեն կապված է դրամավարկային քաղաքականության հետ, և երկուսն էլ, որպես կանոն, կախված են նույն գործոններից շատերից, ինչպիսիք են տնտեսական մասշտաբը և բացվածությունը, գնաճը, աշխատուժի տնտեսագիտությունը, ֆինանսական շուկայի զարգացումը և ազատ առևտուրը[1]:
Գոյություն ունեն ռեժիմի երկու հիմնական տեսակ՝
- Լողացող փոխարժեքի ռեժիմների դեպքում փոխարժեքները որոշվում են բացառապես շուկայական հարաբերություններով և հաճախ մանիպուլացվում են բաց շուկայի գործողություններով: Երկրները կարող են ազդել իրենց լողացող արժույթի վրա այնպիսի գործողությունների միջոցով, ինչպիսիք են արտարժույթի պահուստների գնումը/վաճառքը, տոկոսադրույքների փոփոխությունը և արտաքին առևտրի համաձայնագրերի միջոցով:
- Ֆիքսված փոխարժեքի ռեժիմների դեպքում երկիրը իր տեղական արժույթի արժեքը սահմանում է ուղիղ համեմատական մեկ այլ արժույթի կամ ապրանքի արժեքին: Տարիներ շարունակ շատ արժույթներ ֆիքսված (կամ կապված) էին ոսկու հետ: Եթե ոսկու արժեքը բարձրանար, ոսկու հետ ֆիքսված արժույթի արժեքը նույնպես կբարձրանար: Այսօր շատ արժույթներ ֆիքսված (կապված) են խոշոր երկրների լողացող արժույթների հետ: Շատ երկրներ իրենց արժույթի արժեքը ֆիքսել են ԱՄՆ դոլարի, եվրոյի կամ բրիտանական ֆունտի նկատմամբ[2]։
Գոյություն ունեն նաև միջանկյալ փոխարժեքի ռեժիմներ, որոնք համատեղում են մյուս ռեժիմների տարրերը։
Փոխարժեքի ռեժիմի այս դասակարգումը հիմնված է GGOW-ի կողմից իրականացված դասակարգման մեթոդի վրա (Ghos, Guide, Ostry and Wolf, 1995, 1997), որը համատեղել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի դե յուրե դասակարգումը իրական փոխարժեքի վարքագծի հետ՝ պաշտոնական և իրական քաղաքականությունները տարբերակելու համար։ GGOW դասակարգման մեթոդը հայտնի է նաև որպես տրիխոտոմիայի մեթոդ։
Ֆիքսված ընդդեմ լողացող
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կան բազմաթիվ գործոններ, որոնք երկիրը պետք է հաշվի առնի ֆիքսված կամ լողացող արժույթի ընտրության հարցում՝ երկու տարբերակների դրական և բացասական կողմերով[3]։
Եթե երկիրը ընտրում է իր տեղական արժույթը ֆիքսել մեկ այլ երկրի արժույթի հետ (օրինակ՝ ԱՄՆ դոլարի), ապա նա հասնում է փոխարժեքի կայունության։ Սա նշանակում է, որ ցանկացած ժամանակ, երբ այդ երկիրը առևտուր է անում Միացյալ Նահանգների հետ կամ առևտուր է իրականացնում ԱՄՆ դոլարով, կա որոշակիություն այն մասին, թե որքան կարժենա տեղական արժույթը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ։ Գործարարները վայելում են այս որոշակիությունը, և արժույթի ֆիքսումը հաճախ կարող է հանգեցնել արտասահմանյան ուղղակի ներդրումների: Այնուամենայնիվ, երբ երկիրը որոշում է ֆիքսել իր արժույթը, նա հրաժարվում է դրամավարկային ինքնավարությունից։ Նրանք չեն կարողանում սահմանել իրենց սեփական փոխարժեքները, և, հետևաբար, իրենց արժույթի համեմատական ուժեղ կամ թույլ կողմը լիովին կախված է այն արժույթի ուժեղ կամ թույլ կողմերից, որը նրանք ընտրել են իրենց տեղական արժույթը ֆիքսելու համար[4]։
Եթե երկիրը ընտրում է ազատ լողացող լինել, ինչպես ԱՄՆ դոլարը, ապա այն դրամավարկային անկախ է, սակայն կորցնում է այն փոխարժեքի կայունությունը, որն ունեն ֆիքսված արժույթները։ Այս երկուսն էլ ունենալու անկարողությունը «անհամատեղելի եռամիասնություն» հասկացության մասն է կազմում: Արժույթային ռեժիմի վերաբերյալ որոշում կայացնելիս երկրները կարող են հասնել երեքից երկուսին՝ լիարժեք ֆինանսական ինտեգրացիա, փոխարժեքի կայունություն կամ դրամավարկային անկախություն: Երկիրը երբեք չի կարող ունենալ արժույթ, որը կհասնի երեքին էլ[5]:
Փոխարժեքի ռեժիմներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| SN | Ռեժիմի տեսակը | Ռեժիմներ | Օրինակներ |
|---|---|---|---|
| 1 | Լողացող տոկոսադրույք | Ազատ լողացող | Ոչ մի օրինակ |
| 2 | Կառավարվող/կեղտոտ լողացող | ԱՄՆ դոլար | |
| 3 | Միջին տոկոսադրույք | Նպատակային գոտի | Եվրոպական դրամական համակարգ |
| 5 | Սողացող գոտի | ||
| 6 | Արժույթի զամբյուղի ֆիքսում | ||
| 7 | Ֆիքսված փոխարժեք | Արժութային խորհուրդ | Ոսկու ստանդարտ |
| 8 | Դոլարիզացիա | ||
| 9 | Արժութային միություն |
Լողացող փոխարժեքի ռեժիմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լողացող (կամ ճկուն) փոխարժեքի ռեժիմը այնպիսին է, որի դեպքում երկրի փոխարժեքը տատանվում է ավելի լայն միջակայքում, և երկրի դրամավարկային մարմինը որևէ փորձ չի անում այն ֆիքսելու որևէ հիմնական արժույթի նկատմամբ[6]:
Ազատ լողացող փոխարժեք
Ազատ լողացող արժույթի արժեքը թույլատրվում է տատանվել արտարժույթի շուկայի մեխանիզմներին ի պատասխան՝ առանց կառավարության միջամտության։
Կառավարվող լողացող (կամ կեղտոտ լողացող)
Կառավարվող լողացող, որը հայտնի է նաև որպես «կեղտոտ լողացող» ռեժիմ, կառավարությունը կարող է միջամտել շուկայական փոխարժեքին տարբեր ձևերով և աստիճաններով՝ փորձելով փոխարժեքը շարժել երկրի տնտեսական զարգացմանը նպաստող ուղղությամբ, հատկապես ծայրահեղ արժեզրկման կամ արժեզրկման ժամանակ[7]։
Օրինակ՝ դրամավարկային մարմինը կարող է թույլ տալ, որ փոխարժեքը ազատորեն լողա վերին և ստորին սահմանների միջև։
Ֆիքսված փոխարժեքի ռեժիմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիքսված փոխարժեքի ռեժիմի դեպքում դրամավարկային մարմինը իր արժույթի փոխարժեքը ֆիքսում է մեկ այլ արժույթի, այլ արժույթների զամբյուղի կամ արժեքի այլ չափանիշի (օրինակ՝ ոսկու) հետ և կարող է թույլ տալ, որ փոխարժեքը տատանվի նեղ միջակայքում: Փոխարժեքը այդ միջակայքում պահպանելու համար երկրի դրամավարկային մարմինը սովորաբար պետք է միջամտի արտարժույթի շուկային: Ֆիքսված փոխարժեքի տատանումը կոչվում է կա՛մ ռեվալվացիայի, կա՛մ դևալվացիայի։
Արժութային խորհուրդ
Արժույթային խորհուրդը փոխարժեքի ռեժիմ է, որի դեպքում երկրի փոխարժեքը պահպանում է ֆիքսված փոխարժեք արտարժույթի հետ՝ հիմնվելով օրենսդրական հստակ պարտավորության վրա: Դա ֆիքսված ռեժիմի տեսակ է, որն ունի հատուկ իրավական և ընթացակարգային կանոններ, որոնք նախատեսված են ֆիքսված փոխարժեքը «ավելի կոշտ, այսինքն՝ ավելի կայուն» դարձնելու համար: Օրինակներ են Հոնկոնգի դոլարը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ և բուլղարական լևը եվրոյի նկատմամբ[8]:
Դոլարիզացիա
Դոլարիզացիան, այսինքն՝ արժույթի փոխարինումը, նշանակում է, որ երկիրը միակողմանիորեն ընդունում է մեկ այլ երկրի արժույթը։
Ընդունող երկրների մեծ մասը չափազանց փոքր է սեփական կենտրոնական բանկի կառավարման կամ սեփական արժույթ թողարկելու ծախսերը հոգալու համար։ Այս տնտեսությունների մեծ մասն օգտագործում է ԱՄՆ դոլարը, սակայն այլ տարածված տարբերակներից են եվրոն, ավստրալիական և նորզելանդական դոլարները։
Արժութային միություն
Արժութային միությունը, որը հայտնի է նաև որպես դրամական միություն, փոխանակման ռեժիմ է, որտեղ երկու կամ ավելի երկրներ օգտագործում են նույն արժույթը: Արժութային միության շրջանակներում գոյություն ունի միջազգային կառուցվածքի որոշակի ձև, ինչպիսիք են մեկ կենտրոնական բանկը կամ դրամական մարմինը, որը հաշվետու է անդամ պետություններին[9]։
Արժութային միությունների օրինակներ են Եվրագոտու, ԱՖՀ ֆրանկ և CFP ֆրանկային գոտիները: Առաջին հայտնի օրինակներից մեկը Լատինական արժութային միությունն է, որը գոյություն է ունեցել 1865-1927 թվականներին: Սկանդինավյան արժութային միությունը գոյություն է ունեցել 1873-1905 թվականներին:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ "Electoral Politics, The Keynesian Revolution, and the Trade-Off Between Domestic Autonomy and Exchange Rate Stability." International Political Economy, by Thomas H. Oatley, Longman, 2012.
- ↑ Eun, Cheol S., et al. International Financial Management. McGraw-Hill Education, 2021.
- ↑ Broz, J. Lawrence; Frieden, Jeffry A. (2001). «The Political Economy of International Monetary Relations». Annual Review of Political Science (անգլերեն). 4 (1): 317–343. doi:10.1146/annurev.polisci.4.1.317. ISSN 1094-2939.
- ↑ "Electoral Politics, The Keynesian Revolution, and the Trade-Off Between Domestic Autonomy and Exchange Rate Stability." International Political Economy, by Thomas H. Oatley, Longman, 2012.
- ↑ Eun, Cheol S., et al. International Financial Management. McGraw-Hill Education, 2021.
- ↑ «What Is a Floating Exchange Rate?». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-05-14-ին.
- ↑ «Dirty Float: History and Meaning in Monetary Policy». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-05-14-ին.
- ↑ indiafreenotes (2021-12-08). «Flexible Exchange Rate Regimes; 1973 to Present». india free notes.com (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2025-05-14-ին.
- ↑ «Currency union (monetary union) | EBSCO Research Starters». www.ebsco.com (անգլերեն). Վերցված է 2025-05-14-ին.
- Robert C. Feenstra, Alan M. Taylor, 2014, International Economics-Worth Publishers
- Ye Shujun, 2009, International Economics,Tsinghua University Press,79
- Andrea, Inci, 2002, The Evolution of Exchange Rate Regimes Since 1990: Evidence from De Facto Policies, 8
Ընթերցանության նյութեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Edwards, Sebastian & Levy Yeyati, Eduardo (2003) "Flexible Exchange Rates as Shock Absorbers," NBER Working Papers 9867, National Bureau of Economic Research, Inc. ([1]).
- Kiguel, Andrea & Levy Yeyati, Eduardo (2009) "Back to 2007: Fear of appreciation in emerging economies" ([2]).
- Tiwari, Rajnish (2003): Post-Crisis Exchange Rate Regimes in Southeast Asia, Seminar Paper, University of Hamburg. (PDF)
- Levy-Yeyati, Eduardo & Sturzenegger, Federico & Reggio, Iliana (2006) "On the Endogeneity of Exchange Rate Regimes," Working Paper Series rwp06-047, Harvard University, John F. Kennedy School of Government. ([3])
- Nenovsky. N, K. Dimitrova(2006). „Exchange Rate and Inflation: France and Bulgaria in the interwar period“ Արխիվացված 2011-01-24 Wayback Machine.International Center for Economic Research Working Paper, Torino, No 34, 2006
- Nenovsky. N, G. Pavanelli and Dimitrova, K(2007). Rate Control in Italy and Bulgaria in the Interwar Period: History and Prospectives“(չաշխատող հղում).International Center of Economic Research Working Paper,Torino, No 40, 2007
- Roberto Frenkel and Martín Rapetti, A Concise History of Exchange Rate Regimes in Latin America, Center for Economic and Policy Research, April 2010
- Coudert, Virginie and Cécile Couharde, Currency Misalignments and Exchange Rate Regimes in Emerging and Developing Countries. [4], 2008.