Փիթեր Լաքս

Փիթեր Լաքս
Ծնվել է	մայիսի 1, 1926 (93 տարեկան); Բուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն
Քաղաքացիություն	Հունգարիա; ԱՄՆ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս և համալսարանի պրոֆեսոր
Հաստատություն(ներ)	Նյու Յորքի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Մաթեմատիկական ֆիզիկայի հավասարումներ
Անդամակցություն	Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Նորվեգիայի գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատեր	Սթայվեսանթի անվան ավագ դպրոց և Courant Institute of Mathematical Sciences?
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Գիտական ղեկավար	Կուրտ Ֆրիդրիխս
Եղել է գիտական ղեկավար	Alexandre Chorin?, Ami Harten?, Burton Wendroff?, Charles Epstein? և Steve Alpern?
Պարգևներ	Աբելի մրցանակ Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան մեծ ոսկե մեդալ Ազգային գիտական մեդալ Գիբսի լեկցիա Norbert Wiener Prize in Applied Mathematics? Վոլֆի մրցանակ մաթեմատիկայի բնագավառում Արդյունաբերական և կիրառական մաթեմատիկայի ընկերության անդամ Ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերության անդամ Պեկինի համալսարանի պատվավոր դոկտոր և Ստիլի մրցանակ
	Peter Lax Վիքիպահեստում

Փիթեր Դևիդ Լաքս (հունգ.՝ Lax Péter Dávid, անգլ.՝ Peter David Lax, մայիսի 1, 1926(1926-05-01)^[1]^[2]^[3]^[4], Բուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն), ամերիկացի մաթեմատիկոս, 1987 թվականի Վոլֆի մրցանակի դափնեկիր:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փիթեր Լաքսը ծնվել է 1926 թվականին Բուդապեշտում հրեաների ընտանիքում։ Ծնողները՝ Հենրի Լաքսն ու Կլարա Քորնֆելդը, եղել են բժիշկներ։ 1941 թվականին ամբողջ ընտանիքը երկրից փախել է Նյու Յորք։ 19 տարեկանից մասնակցել է Մանհեթենյան նախագծին՝ միջուկային զենքի մշակման ծրագրին։ 1949 թվականին ստացել է Նյու Յորքի համալսարանի փիլիսոփայության դոկտորի կոչում։ Լաքսը եղել է Լոս Ալամոսի ազգային լաբորատորիայի աշխատակից, ինչպես նաև աշխատել է Կուրանտի մաթեմատիկական գիտությունների ինստիտուտում։

Լաքսի գործունեության դաշտը բազմակողմանի է. մասնավորապես այն ներառում էր ինտեգրվող համակարգերի, հարվածային ալիքի, հիդրոդինամիկայի ուսումնասիրությունը։ Նա նաև զգալի ներդրում է ունեցել սոլիտոնների տեսության զարգացման գործում։ Նրա անվան հետ են կապված այնպիսի մաթեմատիկական ձեռքբերումներ և թվային մեթոդներ, ինչպիսիք են Լաքս-Միլգրամի թեորեմը, Լաքսի համարժեքության թեորեմը, Լաքս-Ֆրիդրիխսի սխեման և Լաքս-Վենդրոֆի սխեման, Լաքսի էնտրոպիայի պայմանը և Լաքս-Լևերմորի տեսությունը, Լաքսի հավասարումը^[10]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին կինը (1948 թվականից) մաթեմատիկոս Անելի Կան Լաքսն է (1922, 1999 Կատովիցե, Նյու Յորք)՝ Ռիխարդ Կուրանտի աշակերտը,
- Որդիներ՝ Ջեյմս և Ջոն:
Երկրորդ կինը՝ ջութակահար Լեոնորա Կուրանտ (1928-2015), մաթեմատիկոս, Կուրանտի մաթեմատիկական գիտությունների ինստիտուտի հիմնադիր Ռիխարդ Կուրանտի դուստրը և ֆիզիկոս, միջուկաբան Էռնեստ Կուրանտի քույրը։

Մրցանակներ և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր գործունեության համար Լաքսն արժանացել է բազմաթիվ մրցանակների և պարգևների։ 1970 թվականից նա եղել է ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ։ 1975 թվականին նրան շնորհվել է Նորբերտ Վիների մրցանակ։ 1986 թվականին պարգևատրվել է ԱՄՆ ազգային գիտական մեդալով, 1987 թվականին՝ Վոլֆի մրցանակով, 1992 թվականին՝ Ստիլի մրցանակով։ 2005 թվականին մաթեմատիկոսը դարձել է Աբելի մրցանակի դափնեկիր^[10]։ Լաքսն աշխարհի բազմաթիվ համալսարանների պատվավոր դոկտոր է, այդ թվում՝ Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի (1990 թվականից)^[11]։ 2012 թվականից ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերության իսկական անդամ է^[12], 1979-1980 թվականներին եղել է նրա նախագահը։ Փիթեր Լաքսին շնորհվել է նաև 2013 թվականի Լոմոնոսովի անվան Մեծ ոսկե մեդալը^[13]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51006.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
↑ https://books.google.hu/books?id=vYlIDQAAQBAJ&pg=PA451&lpg=PA451&dq=%22Stuyvesant+High+School%22+Lax+P%C3%A9ter&source=bl&ots=jRGbuSsEe4&sig=ACfU3U0_0-54b1Ya8wwZkoK89_n9pQmPqg&hl=hu&sa=X&ved=2ahUKEwj9mPXVzYPgAhUOy6QKHZEXAIIQ6AEwC3oECBMQAQ#v=onepage&q=%22Stuyvesant%20High%20School%22%20Lax%20P%C3%A9ter&f=false
↑ data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>
↑ http://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru
↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html — 中华人民共和国教育部.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1042167"></a>
↑ ^10,0 ^10,1 «Питер Д. Лакс»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-06-ին։ Վերցված է 2009-08-22
↑ «Почётный доктор СПбГУ 1990 года»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-06-ին։ Վերցված է 2009-08-22
↑ «List of Fellows of the American Mathematical Society» (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-16-ին։ Վերցված է 2013-08-07
↑ [Пресс-релиз заседания РАН (18 февраля 2014 года) http://www.ras.ru/news/news_release.aspx?ID=4ad7f5af-d048-40fd-94dd-ca9bad74c907]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փիթեր Լաքսի կենսագրությունը (անգլ.) — MacTutor History of Mathematics archive.
Martin Raussen, Christian Skau (2006)։ «Интервью с Питером Лаксом» (անգլերեն)։ Notices of the American Mathematical Society։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-27-ին։ Վերցված է 2013-08-07

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q547473">Մակտյուտոր_մաթեմատիկայի_պատմության_արխիվ<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Peter-Lax_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q5292"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|Brockhaus_Enzyklopädie]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[[http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51006.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12_http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51006.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] ttp://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51006.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12

[[https://books.google.hu/books?id=vYlIDQAAQBAJ&pg=PA451&lpg=PA451&dq=%22Stuyvesant+High+School%22+Lax+P%C3%A9ter&source=bl&ots=jRGbuSsEe4&sig=ACfU3U0_0-54b1Ya8wwZkoK89_n9pQmPqg&hl=hu&sa=X&ved=2ahUKEwj9mPXVzYPgAhUOy6QKHZEXAIIQ6AEwC3oECBMQAQ#v=onepage&q=%22Stuyvesant%20High%20School%22%20Lax%20P%C3%A9ter&f=false_https://books.google.hu/books?id=vYlIDQAAQBAJ&pg=PA451&lpg=PA451&dq=%22Stuyvesant+High+School%22+Lax+P%C3%A9ter&source=bl&ots=jRGbuSsEe4&sig=ACfU3U0_0-54b1Ya8wwZkoK89_n9pQmPqg&hl=hu&sa=X&ved=2ahUKEwj9mPXVzYPgAhUOy6QKHZEXAIIQ6AEwC3oECBMQAQ#v=onepage&q=%22Stuyvesant%20High%20School%22%20Lax%20P%C3%A9ter&f=false]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-6] ttps://books.google.hu/books?id=vYlIDQAAQBAJ&pg=PA451&lpg=PA451&dq=%22Stuyvesant+High+School%22+Lax+P%C3%A9ter&source=bl&ots=jRGbuSsEe4&sig=ACfU3U0_0-54b1Ya8wwZkoK89_n9pQmPqg&hl=hu&sa=X&ved=2ahUKEwj9mPXVzYPgAhUOy6QKHZEXAIIQ6AEwC3oECBMQAQ#v=onepage&q=%22Stuyvesant%20High%20School%22%20Lax%20P%C3%A9ter&f=false

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912">[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12279914k_data.bnf.fr]:_տվյալների_բաց_շտեմարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a></div>-7] ta.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>

[[http://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru_http://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-8] ttp://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru

[[http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html_http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:zh:中华人民共和国教育部|中华人民共和国教育部]].</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1042167"></a></div>-9] ttp://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html — 中华人民共和国教育部.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1042167"></a>

[Lax-10] 10,0 ^10,1 «Питер Д. Лакс»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-06-ին։ Վերցված է 2009-08-22

[11] «Почётный доктор СПбГУ 1990 года»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-06-ին։ Վերցված է 2009-08-22

[12] «List of Fellows of the American Mathematical Society» (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-16-ին։ Վերցված է 2013-08-07

[13] [Пресс-релиз заседания РАН (18 февраля 2014 года) http://www.ras.ru/news/news_release.aspx?ID=4ad7f5af-d048-40fd-94dd-ca9bad74c907]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Փիթեր Լաքս

Բովանդակություն

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մրցանակներ և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նավարկման ցանկ

Անձնական գործիքներ

Անվանատարածքներ

Տարբերակներ

Դիտումները

Ավելին

Որոնել

Նավարկում

Մասնակցել

Գործիքներ

Այլ նախագծերում

Տպել/արտահանել

Այլ լեզուներով

Փիթեր Լաքս

Ծնվել է	մայիսի 1, 1926(1926-05-01)^[1]^[2]^[3]^[4] (93 տարեկան) Բուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն
Քաղաքացիություն	Հունգարիա ԱՄՆ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս և համալսարանի պրոֆեսոր
Հաստատություն(ներ)	Նյու Յորքի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Մաթեմատիկական ֆիզիկայի հավասարումներ
Անդամակցություն	Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Նորվեգիայի գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա^[5], Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատեր	Սթայվեսանթի անվան ավագ դպրոց^[6] և Courant Institute of Mathematical Sciences?
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն^[7]
Գիտական ղեկավար	Կուրտ Ֆրիդրիխս
Եղել է գիտական ղեկավար	Alexandre Chorin?, Ami Harten?, Burton Wendroff?, Charles Epstein? և Steve Alpern?
Պարգևներ	Աբելի մրցանակ Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան մեծ ոսկե մեդալ^[8] Ազգային գիտական մեդալ Գիբսի լեկցիա Norbert Wiener Prize in Applied Mathematics? Վոլֆի մրցանակ մաթեմատիկայի բնագավառում Արդյունաբերական և կիրառական մաթեմատիկայի ընկերության անդամ Ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերության անդամ Պեկինի համալսարանի պատվավոր դոկտոր^[9] և Ստիլի մրցանակ
Peter Lax Վիքիպահեստում