Այծացախակեռաս
| Այծացախակեռաս | |
 Այծացախակեռաս | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Ակքանածաղկավորներ (Dipsacales) |
| Ընտանիք | Այծատերևազգիներ (Caprifoliaceae) |
| Ցեղ | Ցախակեռաս (Lonicera) |
| Տեսակ | Այծացախակեռաս (L. caprifolium) |
| Միջազգային անվանում | |
| Lonicera caprifolium | |
Այծացախակեռաս,այծատերև, ցախակեռաս բուրավետ, ճանկիկ, սիսղանի կամ տիկնաթաթիկ[1] (լատին․՝ Lonícera caprifólium), ցախկեռասազգիների ընտանիքին պատկանող լիանանման տերևաթափ թուփ։ Ցեղն ընդգրկում է մոտ 200 ամենատարբեր կենսաէկոլոգիական առանձնահատկություններ և տարածվածություն ունեցող տեսակ։
Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսակների «caprifolium» անվանումը ծագել է լատին․՝ capra - այծ և folium տերև բառերից։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիանանման տերևաթափ թուփ է՝ 5-7 մ երկարությամբ ճյուղերով։ Տերևները էլիպսաձև են, խոշար, կլոր և փայլուն, կապտականաչ, նստադիր, հակադիր դասավորված, բթածայր, 4-10 սմ երկարությամբ և 3,5-6 սմ լայնությամբ, կարճ կոթունավոր, վերևից մուգ կանաչավուն, ներքևից ծխագույն։ Վերին 2-3 զույգ տերևները սերտաճած են՝ կիպ գրկելով ցողունը և առաջացնելով տերևային սկավառակ։ Երիտասարդ ընձյուղները դեղնագորշավուն են։ Ծաղիկները նստադիր են, հավաքված 1-2 փնջերում, սերտաճած տերևածոցերում։ Պսակի երկարությունը 4-5 սմ է, սկզբում սպիտակ է, մուգ վարդագույն, այնուհետև դեղնում է՝ աչքի ընկնելով ուժեղ, հաճելի բուրմունքով։ Հատապտուղները նարնջակարմրավուն են, ուտելու համար պիտանի չեն։ Ծաղկում է մայիս-հունիս ամիսներին, պտուղները հասունանում են օգոստոսին։ Հատապտուղները նարնջակարմրավուն են։
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարածված է Կովկասում, Արևմտյան Եվրոպայում, Փոքր Ասիայում։ Աճում է Կովկասում, Ղրիմում և Հարավային Եվրոպայում։ Հայաստանում հանդիպում է հյուսիսարևելյան շրջանների ստորին անտառային գոտում՝ խառն անտառներում և թփուտներում, ծովի մակարդակից մինչև 1700 մ բարձրությունների վրա։ Մագլցում է ծառերին կամ փռվում հողի մակերեսին։ Հեշտությամբ է բազմանում սերմերով և անդալիսով։ Պիտանի է Հայաստանի ստորին և միջին լեռնային գոտիների համար։ Պահանջկոտ չէ աճման պայմանների նկատմամբ, սակայն աչքի չի ընկնում բավարար ձմեռնադիմացկունությամբ։ Բույսի զանազան օրգանները պարունակում են սապոնին, իսկ ծաղիկներրը՝ 0,7 % եթերայուղեր[2]։
Նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարձր գեղազարդիչ է, օգտագործվում է ուղղաձիգ կանաչապատման մեջ։ Որպես դեկորատիվ բույս օգտագործվում է տաղավարները, կամարները կանաչապատելու համար։
Հոմանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Caprifolium atropurpureum K.Koch
- Caprifolium germanicum Delarbre
- Caprifolium hortense Lam.
- Caprifolium italicum Medik.
- Caprifolium magnevilleae Dippel
- Caprifolium pallidum Schur
- Caprifolium perfoliatum Röhl.
- Caprifolium rotundifolium Moench
- Caprifolium sylvaticum Lam.
- Caprifolium vulgare Medik.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Բուսանունների հայերեն-լատիներեն-ռուսերեն-անգլերեն-ֆրանսերեն-գերմաներեն բառարան, Ռուբեն Սերոբի Ղազարյան». www.nayiri.com. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ Հարությունյան Լ․ Վ․, Հարությունյան Ս․ Լ․, Հայաստանի դենդրոֆլորան, հ. 2, Երևան, «Լույս հրատարակչություն», 1985, էջ 294։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ծառագիտություն, Ժ. Հ. Վարդանյան
- Дикорастущие лекарственные растения / Ю. Грау, Р. Юнг, Б. Мюнкер. — М.: ООО «Издательство Астрель», 2003. — С. 50.
- Деревья, кустарники и лианы / Н. Б. Гроздова, В. И. Некрасов, Д. А. Глоба-Михайленко. Под ред. д-ра биол. наук В. И. Некрасова. — М.: Лесная пром-сть, 1986. — С. 122.
- Декоративное садоводство для любителей и профессионалов /Е.Аксенов, Н.Аксенова - М.։ "Аст-пресс", 2001. - с.302
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Բուսաբանական նկարագիրը և նկարները Plantarium.ru-ում Արխիվացված 2016-03-13 Wayback Machine
- Gifte.de – Lonicera caprifolium.
- Weitere Bilder vom Gartengeißblatt. Արխիվացված 2009-08-24 Wayback Machine
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այծացախակեռաս» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այծացախակեռաս» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 344)։ 
|