Jump to content

Րյոջի Նոյորի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Րյոջի Նոյորի
ճապ.՝ 野依 良治
Դիմանկար
Ծնվել էսեպտեմբերի 3, 1938(1938-09-03)[1][2][3] (86 տարեկան)
ԾննդավայրAshiya
Քաղաքացիություն Ճապոնիա
ԿրթությունՆագոյայի համալսարան, Հարվարդի համալսարան, Կիոտոյի համալսարան (1961), Կիոտոյի համալսարան (1963), Կիոտոյի համալսարան (1967) և Նադայի միջնակարգ և բարձրակարգ դպրոց
Գիտական աստիճանտեխնիկական գիտությունների դոկտոր և տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1967)
Ազդվել էԷլաիաս Ջեյմս Կորի
Մասնագիտությունքիմիկոս և պրոֆեսոր
ԱշխատատուՀարվարդի համալսարան, Նագոյայի համալսարան և Meijo University?
Պարգևներ և
մրցանակներ
Մշակույթի շքանշան
Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[4][5]

Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան մեծ ոսկե մեդալ

Ֆեյսալ արքայի միջազգային մրցանակ գիտության ասպարեզում

Քիմիայի Վոլֆ մրցանակ

[6]

Arthur C. Cope Award?

մշակույթի վաստակավոր գործիչ

Ասահի մրցանակ

Հարյուրամյակի մրցանակ

honorary doctor of the University of Rennes I?

[7][8]

Օտտավայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

honorary doctor of the Nanjing University of Science and Technology?

[9]

Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ

[10]

honorary doctor of the Hong Kong Polytechnic University?

Roger Adams Award in Organic Chemistry?

[11]

Tetrahedron Prize?

[12] և

Sir Derek Barton Gold medal?

[13]
ԱնդամությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Պապական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[14], Ճապոնական ակադեմիա, Լեհական գիտությունների ակադեմիա, Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ալիկանտե համալսարանի պատվավոր դոկտոր և Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա[14]
Կայքriken.jp/engn/r-world/riken/president/index.html
 Ryōji Noyori Վիքիպահեստում

Ռյոջի Նոյորի (ճապ.՝ 野依 良治 Noyori Ryōji, սեպտեմբերի 3, 1938(1938-09-03)[1][2][3], Ashiya) ճապոնացի քիմիկոս։ Նա արժանացել է 2001 թվականի քիմիայի Նոբելյան մրցանակի կեսին Ուիլյամ Նոուլզի հետ համատեղ։ Մրցանակի երկրորդ կեսին արժանացել է Բարրի Շարփլեսը՝ քիրալային կատալիզացված օքսիդացման ռեակցիաների (Sharpless epooxidation) ուսումնասիրության համար։ [15][16][17][18][19][20][21]

Կրթություն և կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռյոջի Նոյորին ծնվել է Ճապոնիայի Կոբե քաղաքում։ Դպրոցական տարիներին Ռյոջին հետաքրքրված էր ֆիզիկայով։ Նրա հետաքրքրությունը բորբոքել է նրա հոր մտերիմ ընկերը, հայտնի ֆիզիկոս Հիդեկի Յուկավան (1949 թվականի ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակակիր)։ Ավելի ուշ նա տարվեց քիմիայով՝ արդյունաբերական ցուցահանդեսում նեյլոնի մասին ներկայացում լսելուց հետո։ Նա քիմիայի ուժը տեսնում էր որպես «գրեթե ոչնչից բարձր արժեք արտադրելու կարողություն»։ Նա Կիոտոյի համալսարանի ինժեներական դպրոցի (Արդյունաբերական քիմիայի ամբիոն) ուսանող էր, որն ավարտել է 1961 թվականին: Այնուհետև նա Արդյունաբերական քիմիայի մագիստրոսի կոչում է ստացել Կիոտոյի համալսարանի ճարտարագիտության բարձրագույն դպրոցում։ 1963-1967 թվականներին նա եղել է Կիոտոյի համալսարանի ճարտարագիտության դպրոցի գիտաշխատող և Հիտոշի Նոզակիի հետազոտական ​​խմբի հրահանգիչ: 1967 թվականին Նոյորին ստացել է ճարտարագիտության դոկտորի կոչում (DEng) Կիոտոյի համալսարանից։ [22] 1968 թվականին նա դարձել է նույն համալսարանի դոցենտ։ 1972 թվականին, Հարվարդում Էլիաս Ջ. Քորիի հետ դոկտորական աշխատանքից հետո, նա վերադարձել է Նագոյա, դառնալով լրիվ պրոֆեսոր:[23]

Հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նոյորի Նյութագիտության լաբորատորիա Նագոյայի համալսարանում
Նոյորի կոնֆերանսների դահլիճ Նագոյայի համալսարանում
Սովորեք թարմ և պարզ մտքով:
(Նագոյայի համալսարանում)
Նոյորին և Շինյա Յամանական մասնակցում են ռեգբիի 50-րդ Ճապոնիայի ֆուտբոլի առաջնության արարողությանը

Նոյորին խորապես հավատում է կատալիզի և կանաչ քիմիայի ուժին. 2005 թվականի հոդվածում նա հայտարարում էր «սինթեզում գործնական նրբագեղության» ձգտելու մասին։[24] Այդ հոդվածում նա հայտարարեց, որ «ուղղակի և գործնական քիմիական սինթեզներ մշակելու մեր կարողությունը անփոխարինելի է մեր տեսակի գոյատևման համար»: Մեկ այլ տեղ նա ասել է, որ «Հետազոտությունը ազգերի և մարդկության համար է, ոչ թե հետազոտողների համար»: Նա խրախուսում է գիտնականներին լինել քաղաքականապես ակտիվ. «Հետազոտողները պետք է խթանեն հասարակական կարծիքը և կառավարությունների քաղաքականությունը՝ 21-րդ դարում կայուն հասարակություն կառուցելու ուղղությամբ»:[25]

Նոյորին առավել հայտնի է ասիմետրիկ հիդրոգենացմամբ՝ որպես կատալիզատոր օգտագործելով ռոդիումի և ռութենիումի կոմպլեքսները, հատկապես նրանք, որոնք հիմնված են BINAP լիգանդի վրա: Ալկենի ասիմետրիկ հիդրոգենացումը ((S)-BINAP)Ru(OAc)2-ի առկայության դեպքում օգտագործվում է էնանտիոմերականորեն մաքուր (97% ee) նապրոքսենի կոմերցիոն արտադրության համար, որը ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոց է: Հակաբակտերիալ միջոցը լևոֆլոքսացինը արտադրվում է կետոնների ասիմետրիկ հիդրոգենացման միջոցով Ru(II) BINAP հալոգենային համալիրի առկայության դեպքում: [փա՞ստ]

Նա նաև աշխատել է այլ ասիմետրիկ գործընթացների վրա։ Ամեն տարի Takasago International Corporation-ի կողմից արտադրվում է 3000 տոննա (նոր ընդլայնումից հետո) մենթոլ (94%-ով)՝ օգտագործելով Նոյորի մեթոդը՝ ալիլային ամինների իզոմերացման համար:[26]

MyrceneDiethylamineCitronellalZinc bromideMenthol

Բոլորովին վերջերս Նոյորին Ֆիլիպ Ջեսոպի հետ մշակել է N,N-դիմեթիլֆորմամիդ ջրածնից, դիմեթիլամինից և գերկրիտիկական ածխածնի երկօքսիդից N,N-դիմեթիլֆորմամիդի արտադրության արդյունաբերական գործընթաց՝ RuCl2(P(CH3)3)4 կատալիզատորի առկայության դեպքում:[27]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2001 — Nobel Foundation.
  5. ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
  6. ↑ https://wolffund.org.il/ryoji-noyori/
  7. ↑ Journal officiel de la République française, Journal officiel de la République française. Document administratif (ֆր.) — 1998. — ISSN 0242-6773
  8. ↑ https://www.univ-rennes.fr/le-doctorat-honoris-causa-luniversite-de-rennes
  9. ↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.
  10. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 264.
  11. ↑ https://www.acs.org/funding/awards/roger-adams-award-in-organic-chemistry/past-recipients.html
  12. ↑ https://www.tetrahedron-chem.com/tetrahedron_prize_for_creativity2022
  13. ↑ https://www.rsc.org/prizes-funding/prizes/find-a-prize/sir-derek-barton-gold-medal/previous-winners/
  14. ↑ 14,0 14,1 Notable Names Database — 2002.
  15. ↑ Organic synthesis in Japan: past, present, and future: in commemoration of the 50th anniversary of the Society of Synthetic Organic Chemistry, Japan / editor in chief, Ryoji Noyori (1992)
  16. ↑ Asymmetric catalysis in organic synthesis (1994)
  17. ↑ T. J. Colacot. "2001 Nobel Prize in Chemistry". Platinum Metals Review 2002, 46(2), 82–83.
  18. ↑ Ryoji Noyori Nobel lecture (2001)
  19. ↑ Ryoji Noyori Nobel lecture video (2001)
  20. ↑ Autobiography
  21. ↑ Biographical snapshots: Ryoji Noyori, Journal of Chemical Education web site.
  22. ↑ Ryoji Noyori – website Nagoya University
  23. ↑ RIKEN News March 24, 2015 [1], Nature News March 24, 2015 [2]
  24. ↑ Noyori, Ryoji (2005). «Pursuing practical elegance in chemical synthesis». Chemical Communications (14): 1807–11. doi:10.1039/B502713F. PMID 15795753.
  25. ↑ Keynote address, June 23, 2005, at the Second International Conference on Green and Sustainable Chemistry, Washington DC.
  26. ↑ Japan: Takasago to Expand L-Menthol Production in Iwata Plant. FlexNews. January 10, 2008
  27. ↑ Walter Leitner; Philip G. Jessop (1999). Chemical synthesis using supercritical fluids. Wiley-VCH. էջեր 408–. ISBN 978-3-527-29605-7. Վերցված է June 27, 2011-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Րյոջի_Նոյորի&oldid=10257749» էջից