Տոն Ճոնշուն
| Տոն Ճոնշուն չինարեն՝ 董仲舒董仲舒董仲舒董仲舒 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մ. թ. ա. 179 |
| Ծննդավայր | Jing County, Hebei, Զհիլի, Ցին կայսրություն |
| Մահացել է | մ. թ. ա. 104 |
| Մահվան վայր | Սիան |
| Գերեզման | Tomb of Dong Zhongshu |
| Քաղաքացիություն | Արևմտյան Հանի դինաստիա[1] |
| Կրոն | Կոնֆուցիականություն |
| Երկեր | Luxuriant Dew of the Spring and Autumn Annals? |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, գրող, քաղաքական գործիչ և պետական գործիչ |
 Dong Zhongshu Վիքիպահեստում | |
Տոն Ճոնշուն (մ.թ.ա. 179 - մ.թ.ա. 104), բնիկ Կուանչուանից, հայտնի կոնֆուցիական գիտնական, մտածող և պետական գործիչ էր Արևմտյան Հան դինաստիայում։ Նրա ակադեմիական հետազոտությունները հիմնականում հիմնված են Կոնյանի ուսումնասիրությունների վրա։ Նա նշանակվել է որպես բժիշկ կայսեր Ծինի օրոք։ Նրան գնահատել են և նա համարժեք պաշտոն է զբաղեցրել Ծիենտուոում կայսեր Վուի օրոք։ Այն ժամանակ Տոն Ճոնշուն ինտեգրեց տարբեր մտքեր և փիլիսոփայություններ, ինչպիսիք են Ին-Յանի և Հինգ տարրերի տեսությունը և Երկնքի մանդատի տեսությունն, և միավորեց այն Հան դինաստիայում դրախտի և մարդու փոխհարաբերությունների ուսումնասիրության մեջ։ Նա նաև նպաստեց Արևմտյան Հան դինաստիայի քաղաքական համակարգում իր մասնակցության միջոցով մարգարեության տեսության զարգացումանը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նա շատ լավ էր սովորում իր վաղ տարիներին ։ Գրել է «Երեք տարի առանց այգուն նայելու» ստեղծագործությունը [2][3]։ Նա հայտնի դարձավ «Կոնյան Չունցիոու»-ի ուսումնասիրությամբ[4][5]։ Հան դինաստիայի կայսր Վուն մատնանշում էր առաքինի և լավ գրականություն ստեղծող գիտնականներին։ Նա առաջ է քաշել այն միտքը, որ «բոլոր նրանք, ովքեր վեց արվեստների[6][7],և Կոնֆուցիուսի հետևորդներից չեն, պետք է նույն տեղումն և առաջընթաց չունենան »:Կայսր Սյաովեընը լավ էր պատժում, իսկ երբ խոսքը վերաբերում էր Սյաոծինին՝ կոնֆուցիական չլինելու իրավիճակին։ Նա բավականին բարելավել է կոնֆուցիականության վիճակը։ Այն դարձել է չինական մշակույթի սոցիալական հիմքը, և դրա ազդեցությունը տևել է ավելի քան 2000 տարի։
Տոն Ճոնշուն ուներ բազմաթիվ աշակերտներ, և դասախոսություններ կարդալու նրա մեթոդը կոչվում էր «վարագույրի տակից արտահայտել»[8][9]։ Դասախոսությունների ժամանակ նա շրջապատված էր վարագույրներով, և միայն տաղանդավոր ուսանողներն էին կարող հասկանալ և սովորել։ Ուստի Տոնգ Ճոնշուն շատ աշակերտներ երբեք չի ունեցել։ Նրա ականավոր աշակերտներն էին՝, Չու Տա Լիենն Սյանն, Ին Կոնգը,որը բժիշկ էր, Լյու Պուշուն՝ վարչապետ։
Տոն Ճոնշուն գրել է «Աղետների և դժբախտությունների գրառումները» ստեղծագործությունը։ Այդ ժամանակ հրդեհ է բռնկվել Լիատոնգ քաղաքի Կաոմյաո տաճարում, և վարպետ Յանը գիրքը նվիրել է Հան դինաստիայի կայսր Վուին։ Հան դինաստիայի կայսր Վուն խնդրեց գիտնականներին քննարկել այն՝ մտածելով, որ գիրքը հեգնում է կառավարությանը։ Այդ ժամանակ ներկա էր նաև Տոն Ճոնշուի աշակերտ Լյու Պուշուն, ով չգիտեր, որ դա իր ուսուցչի աշխատանքն է և քննադատեց գիրքը ավանելով «հիմարություն»[10][11]։ Տոն Ճոնշուն դատապարտվեց մահապատժի։ Հետագայում նրան ներում շնորհեց Հան դինաստիայի կայսր Վուն։ Նրան վերացրել են որպես չինացի բժիշկ։ Այդ ժամանակվանից Տոն Ճոնշուն երբեք չհամարձակվեց հանրայնացնել «Ին և Յան աղետներն ու դժբախտություններ» ստեղծագործությունը, և իր վերջին տարիներին նա մեկուսացել էր, ապրում էր տանը՝ սովորելու և գրքեր գրելու համար։
Տոն Ճոնշուի ուսումնասիրությունը, որը կենտրոնացած էր Կոնֆուցիական պատրիարքական օրենքի վրա, առաջարկեց, որ «թույլ ճյուղեր»-ը կամ «փոքր ծայրեր»-ը պետք է օգտագործվեն՝ արքայազներին և նախարարներին արբիտրաժային իշխանությունը խստիվ արգելելու համար, և խառնվեն Ինի և Յանի ու հինգ տարրերի տեսությանը և առաջ քաշեն կարևոր նշանակություն։ Կոնֆուցիական տեսություններն են՝ երկնքի և մարդու փոխազդեցության երեք հիմնական սկզբունքները, հինգ մշտական սկզբունքները, և աստվածապետությունը, միապետությունը և այլն։ Իշխանությունը, հայրապետությունը և ամուսնու իշխանությունը կապված են միասին՝ ձևավորելով կայսերական աստվածաբանական համակարգ։ Հան դինաստիայում բոլորը ժառանգել են Տոն Ճոնշուի ինդուկցիայի և աղետների տեսությունը[12]։ Տոն Ճոնշուն նաև օգտագործել է «Կոնյան Չունցյոն»-ն դատական համակարգում և առաջարկել է, որ Կոնյանը կառավարի բանտը, այսինքն՝ Կոնյան Տոն Ճոնշուն պետք է կառավարի բանտը։ Բացի այդ, Տոն Ճոնշու նաև առաջարկել է սահմանափակել հողային հարցերը, նվազեցնել հարկերը[13]։
Դոնգ Չժոնգշուն մահվանից հետո թաղվել է Սիան Հըփինմընի դամբարանում։
Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տոն Ճոնշուն ունի ավելի քան 100 հոդվածներ և բանաստեղծություններ, որոնց մեծ մասը կորել է, բացառությամբ « Երկնքի և մարդու երեք երեք հիմնական սկզբունքներ»-ի և «Ֆու Շըպույու»-ի։ « Չունցյո Ֆանլուն »-ում ասվում է, որ Տոն Ճոնշուի ստեղծագործություննի այս տեսակետը ժամանակավորապես ընդունվում է ակադեմիական շրջանակների կողմից, քանի որ գրքի տարբեր և անմաքուր բովանդակության պատճառով անհնար է ամբողջությամբ ապացուցել Տոնի պնդումը։ Չըն Տաչանի « Յան Ֆան Լյու »-ն Սոն դինաստիայում և ժամանակակից գրականության մեջ գիտնականները դեռ կարծում են, որ « Չունցյո Ֆան Լյու»-ն կեղծ գիրք է։
Նշանավոր մարդիկ Տոն Ճոնշուի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Փի Սի Ռուեյը անել է․ «Տոն Ծըի «Կոնյան» և « Չունցյո Ֆան Լյու» կենսագրականները պարունակում են սուրբ գրություններ և իմաստություններ, և դրանք բոլորը համահունչ են « Կոնյան» կենսագրականին։ Տոնգ ԾըՃըն հատկապես հայտնի է կոնֆուցիական դասականների ուսումնասիրությամբ։
- Հանշուն ասել է. Տոն Ճոնշուն ունի Վան Ծուոյի տաղանդը, չնայած Յին և Լյուն մահացել են, Կուանն ու Յանը պատկանում են նրան, իսկ Պո Ճըի օգնականը գրեթե զիջում է[14]։
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 班固：《汉书》
- 司马迁：《史记》
- 李鸿章：《畿辅通志》
- 周桂钿. 董学探微[M]. 北京: 北京师范大学出版社, 1989.
- 邓红：《董仲舒思想研究》
- Sarah A. Queen（桂思卓）著，朱腾译：《从编年史到经典：董仲舒的春秋诠释学》（北京：中国政法大学出版社，2010）。
- 桂思卓：〈论董仲舒的人君无为思想 （页面存档备份，存于互联网档案馆）〉。
- 萨拉·奎因：〈董仲舒和黄老思想 （页面存档备份，存于互联网档案馆）〉。
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Կենսագրական տվյալների չինական բազա
- ↑ 《史记》：盖三年董仲舒不观于舍园，其精如此。
- ↑ 《汉书》：“盖三年不窥园，其精如此。 ”
- ↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：少治《春秋》，孝景时为博士。
- ↑ 《史记·太史公自序》说：“故汉兴于五世间，唯董仲舒名为明于《春秋》，其传《公羊氏》也。”
- ↑ 班固《汉书武帝纪赞》
- ↑ 《史记》外戚世家
- ↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：下帏讲诵，弟子传以久次相授业，或莫见其面。
- ↑ 《史记·卷一百二十一·儒林列传·第六十一》：下帷讲诵，弟子传以久次相受业，或莫见其面。
- ↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：“上召视诸儒，仲舒弟子吕步舒不知其师书，以为大愚。”
- ↑ 《汉书·楚元王传》载刘向说：“董仲舒……以老病免归。汉有所欲兴，常有诏问。”
- ↑ 东汉王充《论衡 Archived 2022-11-28 at the Wayback Machine.》
- ↑ <中国税史> Archived 2022-11-28 at the Wayback Machine. 作者：蔡昌 [ <兩漢田賦>:
https://zh.wikisource.org/wiki/Page:Gujin_Tushu_Jicheng,_Volume_688_(1700-1725).djvu/13 Archived 2022-11-28 at the Wayback Machine. 至武帝外事四夷，內興功利，費役煩興。董仲舒言曰：「古者稅民不過什一，其求易供。使民不過三日，其力易足。是以民財內足以養老盡孝，外足以事上供稅，下足以蓄，妻子極愛，故民悅而從其上。至秦則不然，用商鞅之法，改帝王之制，除井田，民得賣買，富者田連阡陌，貧者無立錐之地。又專川澤之利，筦山林之饒，荒淫越制，踰侈以相高。邑有人君之尊，里有公侯之富，小民安得而不困？又加月為更，卒已復為正，一歲力役，三十倍於古；田租、口賦、鹽鐵之利，二十倍於古。或耕豪民之田，見稅什五，故貧民常衣牛馬之衣，而食犬彘之食。重以貪暴之吏，刑戮妄加，民愁無聊，亡逃山林，轉為盜賊赭衣半道斷獄歲以千萬數。漢興，循而未改。古井田法雖難卒行，宜少近古，限民名田，以贍不足，塞兼并之路，而令鹽鐵皆歸於民，薄賦斂，省繇役，以寬民力，然後可善治也。」帝不能用。當其時，雖用度虛耗，利析秋毫，然蠲租免賦，未嘗不行焉。 ] - ↑ «《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》»։ 国学导航网։ 2014-05-09։ Արխիվացված օրիգինալից 2021-02-03-ին։ Վերցված է 2014-05-09
| ||||||||||||
