Jump to content

Տոյվո Վյահա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տոյվո Վյահա
Ծնվել էապրիլի 12, 1901(1901-04-12)
ԾննդավայրՀելսինկի, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էապրիլի 18, 1984(1984-04-18) (83 տարեկան)
Մահվան վայրՊետրոզավոդսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանSoulazhgorskoe Cemetery
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
Մայրենի լեզուֆիններեն
Մասնագիտությունգրող, սպա և հետախույզ
ԱշխատատուՄիացյալ պետական դիրեկտորիատ, Soviet Border Troops?, ԽՍՀՄ ՆԳ ԺԿ և ՊԱԿ
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունRed Guards?

Տոյվո Վյահա (ապրիլի 12, 1901(1901-04-12), Հելսինկի, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 18, 1984(1984-04-18), Պետրոզավոդսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ, ֆիններեն՝ Toivo Juhonpoika Vähä, ԽՍՀՄ-ում՝ Իվան Միխայլովիչ Պետրով), ԽՍՀՄ ՊԱԿ-ի սահմանապահ զորքերի գնդապետ, գրող։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տոյվո Վյահան ծնվել է բանվոր Իվան Գուստավովիչ Վահայի (ֆիններեն՝ Juho Kustaanpoika Vähä) ընտանիքում։ Տարրական դպրոցն ավարտելուց հետո 14 տարեկանում սկսել է աշխատել մեքենաշինական գործարանում, ապա աշխատանք փնտրելով՝ եկել է Սանկտ Պետերբուրգ։

1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխությանը նա Դուբրովկայում էր՝ Պետրոգրադի մոտ գտնվող փոքրիկ գյուղում։ Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ նա կռվել է Կարմիր գվարդիայի շարքերում, 1918 թվականին քաղաքացիական պատերազմում «կարմիր ֆինների» պարտությունից հետո նա վերադարձել է Խորհրդային Ռուսաստան։ Մասնակցել է Կրոնշտադտի ապստամբության ճնշմանը և Տոյվո Անտիկայնենի ջոկատի դահուկային ճանապարհորդությանը Կիմասոզերո։

1923 թվականին ավարտել է Պետրոգրադի կարմիր հրամանատարների դպրոցը։ 1923 թվականի գարնանից Վյահան Սեստրորեցկի մոտ (հետագայում՝ սահմանային ֆորպոստ) 13-րդ սահմանապահ կետի հրամանատարն էր։ Այդ պահից սկսվում է նրա կյանքի շրջանը, որը կապված է ОГПУ-ի կողմից (Объединённое государственное политическое управление) մշակված հակահետախուզական «Տրեստ» գործողության հետ, որի նպատակն ու արդյունքը անգլիացի լրտես Սիդնի Ռեյլիի ձերբակալությունն էր։ Տոյվո Վեհային հանձնարարվել է «պատուհանը» բաց պահել իր սահմանային շրջափակման հատվածում։ «Տրեստ» գործողության հաջողությունը հնարավոր դարձավ շնորհիվ լեգենդի, որ Տոյվո Վյահանը դավաճան է, որը հետագայում գնդակահարվեց (իբր) այն բանից հետո, երբ մերկացվեց և ձերբակալվեց: Այս լեգենդը պահպանելու համար նա ստիպված էր հրաժարվել իր անունից ու ազգությունից։ Տոյվո Վյահայի փոխարեն Հեռավոր Արևելքի սահմանային կետերից մեկում «հայտնվեց» Իվան Միխայլովիչ Պետրովը (որն այդ ժամանակ պարգևատրվել էր Կարմիր դրոշի շքանշանով), իսկ 13-րդ սահմանապահ կետի հրամանատար Տոյվո Վյահան «անհետացավ» երկար տարիներ[2]։

1928 թվականին ավարտել է Սահմանապահ զորքերի բարձրագույն դպրոցը։

1938 թվականին ձերբակալվել է որպես ժողովրդի թշնամի, շուտով արդարացվել, ազատվել և զորակոչվել Ֆինլանդիայի նորաստեղծ ժողովրդական բանակ[3]։

1939 թվականի վերջից Ի.Մ. Պետրովը ծառայում էր Կարմիր բանակի շարքերում որպես առանձին դահուկային գնդի հրամանատար և 126-րդ հետևակային գնդի հրամանատար: Ստացել է մայորի կոչում (1940)։

Հայրենական մեծ պատերազմի սկզբին նշանակվել է 143-րդ բանակի պահեստային գնդի հրամանատար, ապա՝ հյուսիսարևմտյան ռազմաճակատի 11-րդ բանակի 254-րդ հետևակային դիվիզիայի 936-րդ գնդի հրամանատար։ Ստարայա Ռուսայի մոտ տեղի ունեցած մարտերում ծանր վիրավորվել է։

Այնուհետև, մինչև 1946 թվականը, նա ծառայեց որպես Զլատոուստ հետևակային դպրոցի պետի տեղակալ և կրթական բաժնի վարիչ և ստացավ պետական ​​անվտանգության գնդապետի կոչում։

1946-1962 թվականներին ապրել է Ուկրաինական ԽՍՀ Ժիտոմիրի շրջանի Չուդնով գյուղում։ Եղել է ԽՄԿԿ շրջկոմի անդամ, շրջանային խորհրդի պատգամավոր։ 1946-1948 թվականներին աշխատել է Չուդնովսկու թորման գործարանի տնօրեն,հետո տեղափոխվել է Կալինինգրադ։

1964 թվականին նա «բացահայտվել է» գրող Լև Նիկուլինի հետ զրույցների համար։

1964 թվականի օգոստոսի 30-ին «Կալինինգրադսկի կոմսոմոլեց» թերթում տպագրվեց «Մարդը լեգենդից» վերնագրով հոդված, որից հետո Տոյվո Վյահայի և Ի.Մ. Պետրովի անունները դարձան մեկ: Այդ ժամանակ Իվան Միխայլովիչը տեղափոխվել էր Պետրոզավոդսկ, որտեղ իրեն նվիրել էր գրչությանը։

«Կարմիր ֆիններ. Հուշեր» (ֆիններեն՝ Suomalaiset punikit: muistelmia), «Չեկիտական Տրեստ գործողության մեջ», «Իլյինսկի փոստ», «Իմ սահմանները», «Երկրորդ էշելոն»․ սրանք Ի.Մ. Պետրովի ստեղծած գրքերի մի քանիսն են։ Ընդունվել է ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ և դարձել Կարելիայի ԽՍ​​Հ պետական ​​մրցանակի դափնեկիր։

Տոյվո Վյահան արժանացել է բազմաթիվ պարգևների, այդ թվում՝ Լենինի, Կարմիր դրոշի երեք շքանշանի (1925), Հոկտեմբերյան հեղափոխության, Կարմիր աստղի[4], Ժողովուրդների բարեկամության շքանշանի և բազմաթիվ մեդալների։

1976 թվականին Ի.Մ. Պետրովին շնորհվել է Պետրոզավոդսկ քաղաքի պատվավոր քաղաքացու կոչում։

Մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տոյվո Վյահան մահացել է Պետրոզավոդսկում 1984 թվականին 83 տարեկան հասակում: Նրա գերեզմանի կիսանդրին կանգնեցրել է ՊԱԿ-ը: Վյահան թաղված է Պետրոզավոդսկում՝ Սուլաժգորսկի գերեզմանատանը։ 2001 թվականին նրա վերջին հայրենի քաղաքը՝ Պետրոզավոդսկը, կազմակերպեց մեծ փառատոն՝ նշելու Վահայի 100-ամյակը[5]: 1990 թվականին խորհրդային գրող Օլեգ Տիխոնովը հրատարակեց Վահայի կյանքի վավերագրական վեպը[6]։

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Տ.Վյահայի հուշարձան Չուդնովսկու թորման գործարանի մոտ։
  • Հուշատախտակ Պետրոզավոդսկի Գերցեն փողոցում գտնվող տան վրա[7]։
  • Գետային նավատորմի նախարարության 1985 թվականի ապրիլի 17-ի հրամանով նախագիծ 1557 (Սորմովսկի տիպի) բեռնատար նավը կոչվել է Տոյվո Վյահայի անունով[8]։
  • Կարելիայի Հանրապետության հյուսիս-արևմտյան սահմանային շրջանի սահմանային ֆորպոստը կոչվել է Ի.Մ.Պետրովի անունով (Տոյվո Վյահա)

Աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • И. М. Петров (Тойво Вяхя), Красные финны. Воспоминания. «Карелия», 1970.
  • И. М. Петров (Тойво Вяхя), Красные финны: Воспоминания. — 2-е изд., доп. — Петрозаводск: «Карелия», 1973. — 239 с., ил.
  • И. М. Петров (Тойво Вяхя), В переломные годы: Воспоминания. — Петрозаводск: «Карелия», 1978. — 263 с.
  • И. М. Петров (Тойво Вяхя), Мои границы. Изд. «Карелия», 1981

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • |Олег Тихонов Свидетель. Докум. роман [о И. М. Петрове]. — Петрозаводск: Карелия, 1990. — 524 с.
  • Олег Тихонов. Поезд не останавливался: [И. М. Петров (Тойво Вяхя)] // Аврора. — 1987. — № 2. — С. 16-24.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Kansallisbiografia (фин.) / M. Klinge — Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, Suomen Historiallinen Seura. — ISSN 1799-4349
  2. ↑ [1] Արխիվացված 2015-12-22 Wayback Machine История создания фильма Операция «Трест»
  3. ↑ Leskinen, J. & Juutilainen, A.: «Talvisodan Pikkujättiläinen», WSOY, 2006, s. 150
  4. ↑ «Память народа:: Документ о награде:: Петров Иван Михайлович, Орден Красной Звезды». pamyat-naroda.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-10-26-ին. Վերցված է 2017-10-26-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  5. ↑ Ahonen, Anneli (1 November 2014). «Vakooja Toivo Vähä nappasi James Bondin väitetyn esikuvan» (ֆիններեն). Helsingin Sanomat. Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-27-ին. Վերցված է 29 August 2017-ին.
  6. ↑ Rislakki, Jukka (13 January 1992). «Suomalainen punikki neuvostomaassa: Dokumenttiromaani kertoo punaupseeri Toivo Vähän tragedian» (ֆիններեն). Helsingin Sanomat. Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-27-ին. Վերցված է 29 August 2017-ին.
  7. ↑ «К 100-летию рождения Тойво Вяхя (И.Петрова)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2012-08-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ «Сухогруз «Тойво Вяхя»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-12-27-ին. Վերցված է 2012-08-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տոյվո_Վյահա&oldid=10159510» էջից