Jump to content

Տիյու Կիրսիպուու

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տիյու Կիրսիպուու
Դիմանկար
Ծնվել էհոկտեմբերի 29, 1957(1957-10-29) (67 տարեկան)
ԾննդավայրՏարտու, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն Էստոնիա
ԿրթությունԷստոնիայի գեղարվեստի ակադեմիա
ԵրկերJulius the Eternal Student?
Մասնագիտությունքանդակագործ
Կայքtiiukirsipuu.com
 Tiiu Kirsipuu Վիքիպահեստում
Կիրսիպուուի սառցե Vesidraakon (Ջրային վիշապ) քանդակը Տալլինում (2012)

Տիյու Կիրսիպուու (անգլ.՝ Tiiu Kirsipuu, հոկտեմբերի 29, 1957(1957-10-29), Տարտու, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), էստոնացի քանդակագործ[1][2]։

Կիրսիպուի ստեղծագործությունները տատանվում են մի քանի սանտիմետրանոց մետաղադրամից մինչև 8 մետր բարձրությամբ քանդակ։ Նրա ստեղծագործություններում օգտագործվում են ինչպես ռեալիստական, այնպես էլ աբստրակտ ձևեր։ Նա օգտագործում է բազմաթիվ նյութեր իր գաղափարներն իրականացնելու համար։ Նրա ամենահայտնի գործերից է Օսկար Ուայլդի և Էդուարդ Վիլդեի քանդակը Տարտուում[3][4]։

Վաղ տարիք և կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիկյու Կիրսիպուուն ծնվել է Տարտուում[3][5]։ Նա 1965-1975 թվականներին սովորել է Տարտուի Miina Härma տարրական և միջնակարգ դպրոցում և 1975-1976 թվականներին Տալինի թիվ 46 միջնակարգ դպրոցում։ 1983 թվականին նա ավարտել է Տալլինի պետական կիրառական արվեստի ինստիտուտը (այժմ՝ Էստոնիայի ազգային արվեստի ինստիտուտ), քանդակագործություն մասնագիտությամբ[3][5]։

Կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1983-1987 թվականներին Տիյուն ղեկավարել է քանդակագործության դասընթաց Nõmme Pioneers Palace-ում[3], 1987-1993 թվականներին նա եղել է անկախ նկարչուհի[3], իսկ 1993-2003 թվականներին աշխատել է որպես դասախոս Էստոնիայի արվեստների ակադեմիայում[3] և 2003-2019 թվականներին որպես դասախոս Տալլինի համալսարանում։ 2019 թվականից նա աշխատում է որպես ազատ նկարչուհի Տալլինում։

Անհատական ցուցահանդեսներ է անցկացրել Էստոնիայում, Ֆինլանդիայում, Գերմանիայում, Հոլանդիայում, Ֆրանսիայում, Չինաստանում, Ռուսաստանում և Բելգիայում, ինչպես նաև մասնակցել է բազմաթիվ խմբակային ցուցահանդեսների ինչպես Էստոնիայում, այնպես էլ արտերկրում։ Կիրսիպուուն մասնակցել է բազմաթիվ միջազգային քանդակի սիմպոզիումների և մրցույթների, ստեղծել է ձյան և սառցե քանդակներ։ Նա նաև նախագծել է մի քանի հուշատախտակներ, մրցանակներ և հուշաքարեր։

Կիրսիպուունն Սագադիի փայտե քանդակների միջազգային սիմպոզիումի կազմակերպիչն էր[3][6]։

Կիրսիպուուն Էստոնիայի նկարիչների ասոցիացիայի անդամ է 1987 թվականից, ինչպես նաև Էստոնիայի քանդակագործների ասոցիացիայի անդամ[3]։

2012 թվականին թողարկվել է Tiiu Kirsipuu․ Edu kood (Տիյու Կիրսիպուու. հաջողության օրենսգիրք) ֆիլմը, որի ռեժիսորն է Ռեյն Ռաամաթը[7]։

Աշխատանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կիրսիպուուն Տալլինի փողոցներում ստեղծել է Էստոնիայի թատրոնի նախկին դերասանների ոտնահետքերի գրանիտե հուշատախտակներ

Կիրսիպուուի ամենահայտնի գործը Օսկար Ուայլդի և Էդուարդ Վիլդեի քանդակն է Տարտուի Վալլիկրավի տանավում (Խրամատ փողոց)։ 1999 թվականին ստեղծված այս աշխատանքում գրողներ Էդուարդ Վիլդի և Օսկար Ուայլդի բրոնզե ֆիգուրները նստած են նստարանին կողք կողքի։ Պատրաստվել է նաև այս քանդակի կրկնօրինակը։ Ի նշանավորումն Էստոնիայի Եվրամիությանն անդամակցության՝ Էստոնիան և Տարտու քաղաքը 2004 թվականին քանդակի պատճենը նվիրեցին Իռլանդիայի Գոլուեյ քաղաքին[8]։

Նա ստեղծել է բազմաթիվ քանդակներ և հուշահամալիրներ՝ ցուցադրված հանրային վայրերում․

  • Կաառնակիվի (Ագռավի քարը) հուշահամալիրը գրող Յուհան Յայիկին Ռյուգեում (1999),
  • Տալլինում Էստոնիայի թատրոնի 100-ամյակին նվիրված հուշարձանը (2006),
  • Յոհան Սկայտի հուշարձանը Տարտուում գտնվող Տոմեմեգիում (2006)
  • Տարտուի Վանեմուին համերգասրահում նստած երաժշտի քանդակը (2009)։

Նա նաև ստեղծել է Igavene Üliõpilane Juuliusքանդակը (Հավերժական ուսանող Ջուլիուս, 2008), որը գտնվում է Տալլինի տեխնոլոգիական համալսարանում[9][10]։ Քարե կամրջի մոդելը (2003), որը գտնվում է Տարտուի Կամար կամրջի մոտ։

Tüdruk linnuga (Աղջիկը թռչունով) քանդակը, որը գտնվում է Տարտուի համալսարանի բուսաբանական այգում (1987; սկզբնապես Տարտու ուսանողական ակումբի դիմաց)[11], և Ants Sööt հուշարձանը (2015) Էլվա քաղաքում[12]։

Կիրսիպուուն նախագծել է մի քանի մետաղադրամներ՝ պատվիրված Էստոնիայի բանկի կողմից[13]։ Սրանք են՝

  • EEK 15.65 ոսկե հուշադրամ (1999),
  • արծաթե հուշադրամ Տարտուի համալսարանի տարեդարձի համար (2001)[14]
  • արծաթե հուշադրամ Էստոնիայի թատրոնի 100-ամյակի համար (2006)[15]
  • արծաթե մետաղադրամ՝ նվիրված 2008 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերին (2008 )[16]

Նա ստեղծել է բանաստեղծ Ռոբերտ Բըրնսի բրոնզե կիսանդրին, որը կանգնած է Շոտլանդական ակումբի Կիրսիպուու այգում (էստ․՝ Šoti klubi) Տալլինի Հին քաղաքում (2005 )։ 2011 թվականի հունվարից կա նաև Շոն Քոներիի ձուլածո բրոնզե կիսանդրին, որը ստեղծվել է Կիրսիպուուի կողմից[17][18], իսկ 2015 թվականից՝ ծովակալ Էդվին Ալեքսանդր-Սինքլերի հուշահամալիրը[19]։ Կիրսիպուուն նաև ստեղծել է գրանիտե զինվորի քանդակը Պեցերիի շրջանի Անկախության պատերազմի հուշարձանի վրա, որը կանգնեցվել է 2020 թվականին (Ռոման Հաավամագիի բնօրինակ քանդակի պատճենը)[20]։

2019 թվականին Տալլին-Չենդու 6 մետրանոց մետաղական քանդակը ավարտվեց Չենդուում՝ Տալլինի քույր քաղաքում[21]։

Հանրային տարածքների համար աշխատանքները կարելի է գտնել նաև Լատվիայում, Ավստրիայում և Չանչունում, Չինաստանում։ 2007 թվականից ի վեր նա ստեղծել է էստոնացի հայտնի մշակութային գործիչների մի քանի քանդակներ, ինչպիսիք են Մատի Միլիուսը[13], Տյոնու Աավը, Անդրես Դվինջանինովը[13], Լեոհարդ Լապին[13], Փիթեր Լաուրիտսը[13] և ուրիշներ։

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Tüdruk linnuga(Աղջիկը թռչունով) (1987) Տարտուի համալսարանի բուսաբանական այգում
    Tüdruk linnuga(Աղջիկը թռչունով) (1987) Տարտուի համալսարանի բուսաբանական այգում
  • Kaarnakivi (Ագռավի քար) Ռուժում (1999)
    Kaarnakivi (Ագռավի քար) Ռուժում (1999)
  • Օսկար Ուայլդի և Էդուարդ Վիլդեի քանդակը Տարտուում(1999)
    Օսկար Ուայլդի և Էդուարդ Վիլդեի քանդակը Տարտուում(1999)
  • Stone Bridge-ի մանրակերտը Տարտուում (2003)
    Stone Bridge-ի մանրակերտը Տարտուում (2003)
  • Էստոնիայի թատրոնի 100-ամյակին նվիրված հուշարձան (2006)
    Էստոնիայի թատրոնի 100-ամյակին նվիրված հուշարձան (2006)
  • Յոհան Սկայտի հուշարձան Տումեմագիում (2007)
    Յոհան Սկայտի հուշարձան Տումեմագիում (2007)
  • Igavene Üliõpilane Juulius (Հավերժական ուսանող Ջուլիուս), 2008)
    Igavene Üliõpilane Juulius (Հավերժական ուսանող Ջուլիուս), 2008)
  • Շոն Քոններիի բրոնզե կիսանդրին (2011)
    Շոն Քոններիի բրոնզե կիսանդրին (2011)
  • Հարդի Վոլմերի քանդակը (2015)
    Հարդի Վոլմերի քանդակը (2015)
  • Մետաղական քանդակ Tallinn–Chengdu (2019)
    Մետաղական քանդակ Tallinn–Chengdu (2019)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Rohtmets, Indrek (2006). A Cultural Guide to Estonia: Travel Companion. Tallinn: Varrak. էջ 245.
  2. ↑ «Chipping Away: International Sculptors Carve Their Vision of the Wind». Green Bay Press-Gazette. Green Bay, WI. 2003 թ․ օգոստոսի 24. էջ 21. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին – via Newspapers.com. հրապարակում բաց հնարավորություն
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Kaljuvee, Ardo (2006 թ․ հոկտեմբերի 7). «Tiiu Kirsipuu skulptuurid sünnivad argimuredest priilt». Eesti Päevaleht. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին.
  4. ↑ Uibo, Ere (2016 թ․ հուլիսի 6). «Kehras avati Žanna Botvinkina ja tehasetöötajate ausammas». Sõnumitooja. No. 26. էջ 3. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Huul, Jana (2016 թ․ ապրիլի 1). «Tiiu Kirsipuu isikunäitus Võrus Vana-Võromaa Kultuurikojas». Võru Linna Leht. No. 4. էջ 15. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 11-ին.
  6. ↑ Mõttus, Kristiina (2002 թ․ հուլիսի 15). «Sagadi mõisaparki lisanduvad uued puuskulptuurid». Postimees. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 13-ին.
  7. ↑ «Tiiu Kirsipuu. Edu kood (2012)». Eesti Filmi Andmebaas. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 13-ին.
  8. ↑ Salupere, Malle (2006). Millenary Tartu: The City of Youth and Good Ideas. Tartu: Tartu University Press. էջ 70.
  9. ↑ Tooming, Urmas (2008 թ․ սեպտեմբերի 16). «Igavene tudeng Juulius sai TTÜ juures väärilise asukoha». Postimees. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 14-ին.
  10. ↑ Rooste, Jürgen (2012 թ․ հունիսի 21). «Tiiu Kirsipuu: Vajame harmooniat ja tasakaalu». Maaleht. No. 25. էջեր 28–29. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 14-ին.
  11. ↑ Hanson, Raimu (2009 թ․ ապրիլի 30). «Kontserdimaja ees võttis istet pronksist kitarrist». Postimees. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 14-ին.
  12. ↑ «Elvas avati Ants Söödi mälestusmärk». ERR. 2015 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 14-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Allas, Elina (2016 թ․ ապրիլի 22). «Skulptor Tiiu Kirsipuu avab Vana-Võromaa kultuurikojas näituse». Külauudised. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 15-ին.
  14. ↑ «Eesti Pank emiteerib Tartu Ülikooli meenemündi». Eesti Pank. 2002 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 15-ին.
  15. ↑ «Ilmub Estonia teatri 100. aastapäevale pühendatud meenemünt». Eesti Pank. 2006 թ․ սեպտեմբերի 5. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 15-ին.
  16. ↑ «Eesti Pank emiteeris olümpiamängudele pühendatud meenemündi». Eesti Pank. 2008 թ․ հուլիսի 25. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 15-ին.
  17. ↑ «Tallinn sai Sean Connery büsti». Eesti Päevaleht. 2011 թ․ հունվարի 28. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 16-ին.
  18. ↑ «Sean Connery pronksi valanud skulptor: suurim vastutus oli saada kätte tema olek». ERR. 2020 թ․ նոյեմբերի 2. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 16-ին.
  19. ↑ «Admiral sir Edwin Sinclair Alexander-Sinclair'i büst 2015 graniit, pronks Šoti klubi, Tallinn». Tiiu Kirsipuu. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 16-ին.
  20. ↑ Kauksi, Ülle (2020 թ․ հունիս). «Petserimaa Vabadussõa monument Verskahe – 80 aastaga peräst». Setomaa. No. 6. էջ 3. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 17-ին.
  21. ↑ Raag, Toomas (2019 թ․ հոկտեմբերի 8). «Hiinas Chengdus avati Eesti kunstniku skulptuur». Pealinn. Արխիվացված է օրիգինալից 2024-04-18-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 18-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիյու Կիրսիպուու» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տիյու_Կիրսիպուու&oldid=10096821» էջից