Տիգրան Տուրպաև

Տիգրան Տուրպաև
Ծնվել է	հոկտեմբերի 20, 1918; Աստրախան, Խորհրդային Ռուսաստան
Մահացել է	հոկտեմբերի 26, 2003 (85 տարեկան); Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Հայկական գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	գիտնական
Հաստատություն(ներ)	ՌԳԱ Ա. Ն. Սևերցովի անվան էկոլոգիայի և էվոլյուցիայի խնդիրների ինստիտուտ և Կոլցովի անվան զարգացման կենսաբանության ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիոլոգիա
Ալմա մատեր	ՄՊՀ կենսաբանության ֆակուլտետ
Գիտական աստիճան	կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1961), պրոֆեսոր (1962) և ակադեմիկոս (1992)
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Գիտական ղեկավար	Խաչատուր Կոշտոյանց
Հայտնի աշակերտներ	Դմիտրի Սախարով
Պարգևներ	«Աշխատանքի վետերան» մեդալ «Բեռլինի գրավման համար» մեդալ «Վարշավայի ազատագրման համար» մեդալ Կարմիր Աստղի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան Հայրենական պատերազմի I աստիճանի շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան «Մոսկվայի պաշտպանության համար» մեդալ «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 4-րդ աստիճանի շքանշան և «Մարտական ծառայությունների» մեդալ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Տիգրան Մելքումի Տուրպաև (հոկտեմբերի 20, 1918(1918-10-20)^[1], Աստրախան, Խորհրդային Ռուսաստան^[1] - հոկտեմբերի 26, 2003(2003-10-26), Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային ֆիզիոլոգ: Կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1961 թ.), պրոֆեսոր (1962 թ.), Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս (1992 թ., թղթակից անդամ` 1972 թվականից): ԽՄԿԿ անդամ (1945 թ.): Սերբիայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ (1981 թ.):

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիգրան Տուրպաևը ծնվել է 1918 թվականին Աստրախանում: 1936 թվականին Մոսկվայում ավարտել է միջնակարգ դպրոցն ու ընդունվել Մոսկվայի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետ: 1941 թվականին ավարտել է համալսարանը, ծառայել բանակում, 1946 թվականին զորացրվել է և ընդունվել ասպիրանտուրա, աշակերտել Խաչատուր Կոշտոյանցին: 1975-1988 թվականներին եղել է Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ֆիզիոլոգիայի բաժանմունքի ակադեմիական քարտուղար, 1948-1967 թվականներին աշխատել է ԽՍՀՄ ԳԱ էվոլյուցիոն ձևաբանության ինստիտուտում: 1967-1974 թվականներին եղել է Զարգացման կենսաբանության ինստիտուտի փոխտնօրեն, 1974-1988 թվականներին` տնօրեն, 1988-1992 թվականներին` ընդհանուր ֆիզիոլոգիայի լաբորատորիայի վարիչ^[2]^[3]: «Միր» հրատարակչության կենսաբանության խմբագրական խորհրդի նախագահ (1977-1988 թթ.):

Աշխատանքները վերաբերում են նյարդային ազդակների հաղորդման նյարդաքիմիական մեխանիզմների բացահայտման հարցերին: Հայտնաբերել է սինապսներում խոլինախթանիչ շարժընթացների ինքնակարգավորման կենսաքիմիական մեխանիզմները: Ապացուցել է խոլինընկալիչների սպիտակուցային բնույթը և առաջինն է այդ սպիտակուցը հայտնաբերել հյուսվածքային միազանգվածում (հոմոգենատ), ապա անջատել հյուսվածքային մզվածքից: Զբաղվել է նաև միջնորդանյութերի էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի հարցերով^[2]:

Մահացել է 2003 թվականին Մոսկվայում: Թաղված է Մոսկվայի հայկական գերեզմանոցում:

2004 թվականից Կենսաբանության զարգացման ինստիտուտն անցկացնում է ամենամյա Տուրպաևյան ընթերցումներ:

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր աստղի շքանշան (1945 թ.)
Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1975 թ.)
Հայրենական պատերազմի շքանշան (II աստիճանի` 1985 թ., I աստիճանի` 1989 թ.)
Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1988 թ.)
«Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» շքանշան (IV աստիճանի` 1999 թ.)
«Ռազմական ծառայությունների համար» մեդալ (1945 թ.)
«Մոսկվայի պաշտպանության համար» մեդալ (1945 թ.)
«Վարշավայի ազատագրման համար» մեդալ (1945 թ.)
«Բեռլինի գրավման համար» մեդալ (1945 թ.)
«Աշխատանքի վետերան» մեդալ (1985 թ.)

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Медиаторная функция ацетилхолина и природа холинорецептора. М., 1962
Биохимический механизм саморегуляции холинергического медиаторного процесса // Успехи физиологических наук. 1974. Т. 5. № 1 (в соавт.)
Внутриклеточные функции нейротрансмиттеров: Фило- и онтогенетические аспекты // Журнал эволюционной биохимии и физиологии. 1987. Т. 23. № 4 (в соавт.)
Внезародышевая двигательная активность в эмбриогенезе высших позвоночных животных // Российский физиологический журнал. 1998. Т. 84. № 10 (в соавт.)
Role of sulphydryl groups in the action of acetylcholine and inhibition of the vagus nerve // Nature. 1946. Vol. 1958. № 4023 (в соавт.).

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Угрюмов М. В. Тигран Мелькумович Турпаев: К 85-летию со дня рождения // Российский физиологический журнал. 2003. Т. 89. № 10
Тигран Мелькумович Турпаев: 1918—2003. М., 2007 (Материалы к биобиблиографии ученых: Биологические науки: Физиология: Вып. 18)
Сахаров Д. А. Физиолог Турпаев // Химия и жизнь. 2008. № 5 ● БСЭ-3; Биологи; Ученые МУ.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Турпаев Тигран Мелькумович // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007:
↑ TURPAYEV Tigran Melkumovich

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Сотрудник РАН
«Турпаев Тигран Мелькумович - Биография»։ biografija.ru։ Վերցված է 2016-3-4
«Турпаев Тигран Мелькумович — Биологический факультет МГУ в Великой Отечественной войне»։ vov.bio.msu.ru։ Վերցված է 2016-3-5

[_faec6beab44bde1a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Турпаев Тигран Мелькумович // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[Ով_ով_է-2] 2,0 ^2,1 Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007:

[3] TURPAYEV Tigran Melkumovich

[1]

[2]

[3]