Վրաստանի կառավարություն
| Ենթակատեգորիա | cabinet  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Վրաստան | |
| Իրավասությունը տարածվում է | Վրաստան | |
Վրաստանի կառավարություն (վրաց.՝ საქართველოს მთავრობა՝ սաքարթվելոս մթավրոբա), երկրի գործադիր իշխանության բարձրագույն մարմին, որն իրականացնում է երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը։ Այն բաղկացած է վարչապետից՝ կառավարության ղեկավարից, և նախարարներից, և հաշվետու և պատասխանատու է Վրաստանի խորհրդարանին[1]։ Կառավարության ներկայիս լիազորություններն ու պարտականությունները կարգավորվում են 2017 և 2018 թվականներին ընդունված Վրաստանի Սահմանադրության փոփոխություններով[2]։ 1991 թվականի մայիսի 14-ից մինչև 1996 թվականի նոյեմբերի 9-ը Վրաստանի գործադիր կառավարությունը կոչվում էր Վրաստանի Հանրապետության Նախարարների կաբինետ (საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტი)։
Վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի գործող կառավարության երդմնակալության արարողությունը տեղի է ունեցել 2024 թվականի փետրվարի 8-ին[3]։
Սահմանադրական շրջանակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վրաստանի կառավարությունը բաղկացած է վարչապետից և նախարարներից։ Վարչապետը կառավարության ղեկավարն է։ Նախարարներից բացի, որոնք ղեկավարում են նախարարությունները և ղեկավարում են պետական կառավարման որոշակի հատվածը, կառավարությունում կարող են ներգրավվել մեկ կամ մի քանի պետական նախարարներ՝ վերահսկելու կառավարության առանձնահատուկ կարևորության խնդիրները[1]: Կառավարությանը սահմանադրորեն արգելված է զբաղեցնել որևէ այլ պաշտոն, բացառությամբ քաղաքական կուսակցությունից, ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու կամ որևէ այլ գործունեության համար վարձատրություն ստանալու, բացառությամբ ակադեմիական և դասավանդման[1]: Կառավարությունն ապահովում է իր ներկայացվածությունը երկրի վարչական ստորաբաժանումներում՝ նշանակելով նահանգի ներկայացուցիչ կամ մարզպետ[1]։
Վրաստանի կառավարության ղեկավարը վարչապետն է, ով նշանակում և ազատում է նախարարներին և փոխվարչապետի պարտականությունները հանձնարարում է կառավարության անդամներից մեկին։ Վարչապետը և կառավարությունը հաշվետու են Վրաստանի խորհրդարանին[4]։
Վստահության քվե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նորընտիր խորհրդարանի լիիրավ լիազորությունների ճանաչումից հետո կառավարությունը հրաժարվում է իր լիազորություններից խորհրդարանին և շարունակում է կատարել իր պարտականությունները մինչև նոր վարչապետի նշանակումը։ Վարչապետի հրաժարականի կամ այլ կերպ լիազորությունների դադարեցման դեպքում կառավարությունը շարունակում է գործել մինչև նոր վարչապետի նշանակումը[5]։ Երկու դեպքում էլ, երկու շաբաթվա ընթացքում խորհրդարանը պետք է վստահության քվե անցկացնի կառավարությանը, որն առաջարկել է վարչապետի թեկնածուի կողմից առաջադրված այն քաղաքական կուսակցությունը, որն ապահովել է խորհրդարանական ընտրություններում լավագույն արդյունքները։ Վստահության քվե ստանալու համար անհրաժեշտ է խորհրդարանի անդամների ընդհանուր թվի մեծամասնությունը[5]:
Սահմանված ժամկետում խորհրդարանի վստահության քվեն չընդունելու դեպքում Վրաստանի նախագահը ցրում է խորհրդարանը համապատասխան ժամկետի ավարտից ոչ շուտ, քան երկու և ոչ ուշ, քան երեք շաբաթ անց և նշանակում է արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ։ Կառավարությանը վստահություն հայտնելուց հետո երկու օրվա ընթացքում Վրաստանի նախագահը վարչապետ է նշանակում։ Այնուհետեւ վարչապետը նշանակում է նրանց նշանակումից հետո երկօրյա ժամկետում։ Եթե նախագահը սահմանված ժամկետում չի նշանակում վարչապետ, ապա վարչապետը համարվում է նշանակված[5]։
Անվստահության քվեն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառավարությանն անվստահություն հայտնելու հարցը կարող է անցկացվել, եթե առաջարկը ներկայացնում է խորհրդարանի անդամների ընդհանուր թվի մեկ երրորդից ավելին։ Անվստահություն հայտնելու հետ մեկտեղ նախաձեռնողները առաջադրում են վարչապետի թեկնածու, իսկ վերջինս առաջարկում է նոր կառավարություն[6]։ Եթե խորհրդարանը կառավարությանն անվստահություն հայտնելու քվե չի տալիս, ապա նույն պատգամավորներն իրավունք չունեն առաջարկել անվստահություն հայտնել առաջիկա վեց ամսվա ընթացքում[6]։ Վստահության քվե կարող է նախաձեռնել նաեւ վարչապետը։ Վստահության հարցը քվեարկության է դրվում այն ներկայացվելուց ոչ շուտ, քան 7-րդ օրը և ոչ ուշ, քան 14-րդ օրը։ Եթե կառավարությանը չհաջողվի խորհրդարանի վստահության քվե ստանալ, Վրաստանի նախագահը ցրում է խորհրդարանը և նշանակում է արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ[7]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վրաստանի առաջին հանրապետության բարձրագույն գործադիր մարմինը Հանրապետության կառավարությունն էր, որն ընտրվել էր Վրաստանի Ազգային խորհրդի կողմից 1918 թվականի մայիսի 26-ին: Համաձայն 1921 թվականի փետրվարի 21-ին ընդունված Սահմանադրության, կառավարությունը կազմված էր խորհրդարանի կողմից ընտրված նախագահից: մեկ տարի և ոչ ավելի, քան երկու անընդմեջ ժամկետ, և նախարարներ՝ նախագահի կողմից հրավիրված[8]: Մինչ Սահմանադրության ամբողջական կիրարկումը, Կարմիր բանակի Վրաստան ներխուժման ֆոնին, երկրի կառավարությունը 1921 թվականի մարտին աքսորված դառնալով հեռացավ Ֆրանսիա և որոշ ժամանակ շարունակեց գործել որպես վտարանդի կառավարություն, մինչդեռ երկիրը գրավեց Վրաստանը։ Բոլշևիկյան հեղափոխական կոմիտեն Վրաստանը կառավարվում էր առանց սահմանադրական կարգի մինչև 1922 թվականի մարտի 2-ը, երբ գործադիր իշխանությունը տրվեց Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական կոմիսարների խորհրդին, որը պատասխանատու էր Խորհրդային Վրաստանի օրենսդիր մարմնի առջև, որը հայտնի է որպես Գերագույն խորհուրդը 1937 թվականից հետո[9]։
1978 թվականի սահմանադրությամբ Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը վերանվանվեց Նախարարների խորհրդի։ Նորանկախ Վրաստանում գործադիր իշխանությունը կազմակերպվում էր որպես Նախարարների կաբինետ՝ վարչապետի նախագահությամբ, որին նշանակում էր Վրաստանի նախագահը։ 1992 թվականի հեղաշրջումից և սահմանադրական ընդմիջումից հետո Վրաստանի առաջին ժամանակակից սահմանադրությունը, որն ընդունվել է 1995 թվականի օգոստոսի 24-ին, ոչ մի հղում չի արվել կառավարությանը որպես իշխանության առանձին մարմնի. ամբողջ գործադիր իշխանությունն իրականացնում էր նախագահը` նշանակված նախարարների միջոցով[9]: 2004 թվականի փետրվարի սահմանադրական փոփոխությունը վերահաստատեց Վրաստանի վարչապետի և կառավարության պաշտոնը, որոնք պատասխանատու էին նախագահի և խորհրդարանի առջև: 2010-2018 թվականներին ընդունված մի շարք փոփոխություններով Վրաստանը վերափոխվեց խորհրդարանական ժողովրդավարության, որի արդյունքում նախագահի գործադիր լիազորությունների մեծ մասը տրվեց վարչապետին և կառավարությանը, մինչդեռ նախագահը մնաց հանդիսավոր պետության ղեկավար և հրամանատար[2]։
Բյուջե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վրաստանի կառավարության բյուջեն 2023 թվականին կկազմի 24 միլիարդ լարի (9,04 միլիարդ դոլար)՝ 2022 թվականի 4,8 միլիարդ լարիի դիմաց (19,2 միլիարդ լարիով ավելացված տոկոսադրույքը)[10]։
| Նախարարություն | Նախարար | Նշանակման ամսաթիվ |
|---|---|---|
| Վարչապետ | Իրակլի Կոբախիձե | 8 փետրվարի, 2024 |
| Ներքին գործերի նախարար | Վախթանգ Գոմելաուրի | 8 սեպտեմբերի, 2019 |
| Տարածաշրջանային զարգացման և ենթակառուցվածքների նախարար | Իրակլի Կարսելաձե | 22 փետրվարի, 2021 |
| Էկոնոմիկայի և կայուն զարգացման նախարար | Լևան Դավիթաշվիլի | 9 փետրվարի, 2022 |
| Արտաքին գործերի նախարար | Իլյա Դարչիաշվիլի | 4 ապրիլի, 2022 |
| Մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության նախարար | Թեա Ծուլուկիանի | 22 մարտի, 2021 |
| Ֆինանսների նախարար | Լաշա Խուցիշվիլի | 1 ապրիլի, 2021 |
| Պաշտպանության նախարար | Իրակլի Չիկովանի | 8 փետրվարի, 2024 |
| Կրթության և գիտության նախարար | Գիորգի Ամիլախվարի | 13 նոյեմբերի, 2019 |
| Շրջակա միջավայրի պահպանության և գյուղատնտեսության նախարար | Օթար Շամուգիա | 9 փետրվարի, 2022 |
| Արդարադատության նախարար | Ռատի Բրեգաձե | 1 ապրիլի, 2021 |
| Օկուպացված տարածքներից հարկադիր վերաբնակների, աշխատանքի, առողջապահության և սոցիալական պաշտպանության նախարար |
Միխեիլ Սարջվելաձե | 11 մարտի, 2024 |
| Հաշտեցման և քաղաքացիական իրավահավասարության հարցերով պետնախարար | Թեա Ախվլեդիանի | 6 օգոստոսի, 2020 |
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Վրաստանի սահմանադրության 54-րդ հոդված
- ↑ 2,0 2,1 «Constitutional Changes Passed on Final Reading». Civil Georgia (անգլերեն). 2019 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 25-ին.
- ↑ «Candidate for PM to present Gov't programme to Parliament». Agenda.ge (ամերիկյան անգլերեն). 2024-02-01. Վերցված է 2024-02-04-ին.
- ↑ Վրաստանի սահմանադրության 55-րդ հոդված
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Վրաստանի սահմանադրության 56-րդ հոդված
- ↑ 6,0 6,1 Վրաստանի սահմանադրության 57-րդ հոդված
- ↑ Վրաստանի սահմանադրության 58-րդ հոդված
- ↑ Վրաստանի սահմանադրության 21-րդ հոդված
- ↑ 9,0 9,1 Rukhadze, Zaza (1999). საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი [Constitutional law of Georgia] (վրացերեն). Batumi.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ «Georgian Parliament Approves 2023 State Budget». 2022 թ․ դեկտեմբերի 20. Վերցված է 2023-10-25-ին.