Վճար
Վճարը որևիցե արժեքավոր բանի հանձնումն է (ինչպիսիք են՝ անձի կամ ընկերության), օրինակ՝ փողի կամ դրա համարժեքի առաջարկն է՝ նրանց կողմից մատուցվող ապրանքների կամ ծառայությունների դիմաց կամ օրինական պարտավորություն կամ բարեգործական ցանկություն կատարելու համար: Վճարում կատարող կողմը սովորաբար կոչվում է վճարող, մինչդեռ վճարվողը վճարում ստացող կողմն է: Թեև վճարումները հաճախ կատարվում են կամավոր կերպով, որոշ վճարումներ պարտադիր են, օրինակ՝ տուգանքի վճարումը:
Վճարումները կարող են իրականացվել մի քանի եղանակներով, օրինակ՝
- փողի օգտագործումը՝ լինի կանխիկ, չեկ, բջջային վճարման կամ բանկային փոխանցումների միջոցով:
- արժեքավոր որևէ բանի փոխանցում, օրինակ՝ բաժնետոմս, կամ փոխանակման օգտագործում, մեկ ապրանքի կամ ծառայության փոխանակում մյուսի հետ:
Ընդհանուր առմամբ, վճարվողներն ազատ են որոշելու, թե վճարման որ եղանակն են ընդունելու,չնայած սովորաբար օրենքները պահանջում են վճարողին ընդունել երկրի օրինական վճարման եղանակը, որը նրանք կընդունեն՝ մինչև սահմանված չափը: Ամենից հաճախ վճարումը կատարվում է ստացողի տեղական արժույթով, եթե կողմերն այլ կերպ չեն պայմանավորվում: Այլ արժույթով վճարումը ներառում է փոխարկման լրացուցիչ գործարք: Վճարվողը կարող է փոխզիջման գնալ պարտքի հետ կապված, այսինքն՝ ընդունել մասնակի վճարում` պարտապանի պարտավորության լրիվ մարմամբ, կամ կարող է առաջարկել զեղչ, օրինակ՝ Կանխիկ վճարման կամ արագ վճարման համար և այլն: Մյուս կողմից, վճարողը կարող է գանձել հավելավճար, օրինակ՝ որպես ուշ վճարման վճար, կամ որոշակի վարկային քարտ օգտագործելու համար և այլն:
Վճարումներին հաճախ նախորդում է ապրանքագիր կամ հաշիվ, որը հետևում է ապրանքների կամ ծառայությունների մատակարարմանը, սակայն որոշ ոլորտներում (օրինակ՝ ճանապարհորդություն և հյուրանոցներ) հազվադեպ չէ, որ նախավճարները պահանջվում են նախքան ծառայությունը կատարելը կամ մատուցելը: Որոշ արդյունաբերություններ կարող են պահանջել ավանդ մինչև ծառայությունների իրականացումը, որը հանդես է գալիս որպես կանխավճար մաս կամ որպես մատուցողի անվտանգություն ծառայություն: Որոշ դեպքերում կանխավճարները կատարվում են նախապես, իսկ որոշ դեպքերում ընդունվում են մասնակի վճարումներ, որոնք չեն մարում վճարողի օրինական պարտավորությունները։ Ստացողի կողմից վճարման ընդունումը մարում է պարտքը կամ այլ պարտավորությունը: Պարտատերը չի կարող անհիմն հրաժարվել վճարումն ընդունելուց, սակայն վճարումը կարող է մերժվել որոշ հանգամանքներում, օրինակ՝ կիրակի օրը կամ բանկային ժամերից դուրս:Վճարվողը սովորաբար պարտավոր է հաստատել վճարումը` վճարողին ներկայացնելով անդորրագիր: Անդորրագիրը կարող է լինել հաշվի վրա հաստատում որպես «ամբողջությամբ վճարված»: Պարտքի համար երաշխիք կամ այլ երաշխիք տալը վճարում չի համարվում։
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բառի արմատը՝ «վճարում» բառում «վճարել»-ն է, գալիս է լատիներեն «pacare» բառից, որը նշանակում է հանգստացնել։ Այն էլ իր հերթին ծագում է «pax» բառից, որը նշանակում է խաղաղություն։ Միջնադարում տերմինը սկսել է ավելի լայն կիրառություն ունենալ՝ նկատի ունենալով «հանդարտեցնել պարտատերերին»։ Քանի որ լատիներեն բառը կազմվել է հին ֆրանսերեն «paier»-ի մաս, այն պահպանեց «հանդարտեցնել» իմաստը, բայց ստացավ «վճարել» իմաստը (ինչպես պարտքը վճարելիս): Միջին անգլերեն «payen» բառը, որը ծագել է ֆրանսերենից, նույնպես օգտագործվել է երկու ձևով[1]։
Վճարման տեսակներն ու եղանակները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կա վճարման երկու տեսակ՝փոխանակում և տրամադրում։ Փոխանակումը ենթադրում է փողի օգտագործում, որը ներառում է թղթադրամներ և մետաղադրամներ: Տրամադրումը ներառում է գումարի փոխանցում մի հաշվից մյուսը և ներառում է երրորդ կողմ:Վարկային քարտ, դեբետային քարտ, չեկ, դրամական փոխանցումներ և կրկնվող կանխիկ կամ ԱՀԿ (Ավտոմատացված Հաշվարկային Կենտրոն) վճարումները բոլորն էլ էլեկտրոնային վճարման եղանակներ են: Էլեկտրոնային վճարումների տեխնոլոգիաները ներառում են մագնիսական շերտավոր քարտեր, խելացի քարտեր, անհպում քարտեր և բջջային վճարումներ:
Փուլային վճարումները կամ կիսավճարային մեթոդով վճարումները» հաճախ կիրառվում են՝ շինարարության կամ այլ ակտիվների կառուցման ընթացքում վճարումները փուլերով կատարելու նպատակով[2]։ Ապառիկ վճարումներ էին նախատեսվում Cadogan Petroleum Holdings Ltd ընդդեմ Global Process Systems LLC-ի դեպքում, որտեղ վերջինս մաս-մաս կվճարեր երկու գազային կայանների ձեռքբերման համար։ Նրանց պայմանագրում ասվում էր, որ սեփականության իրավունքը չի անցնի այնքան ժամանակ, քանի դեռ վճարումները չեն ավարտվել, և որ տարաժամկետ վճարման ցանկացած ձախողում Կադողանին թույլ կտա չեղյալ համարել պայմանագիրը՝ «առանց որևէ կուտակված իրավունքի վնաս պատճառելու:Գերագույն դատարանը վճռեց, որ ձևակերպումը թույլ է տվել Քադողանին պահպանել վճարված վճարումները, չնայած նրանք չեն ձեռք բերել ակտիվները դրա դիմաց[3]: Դատարանը վկայակոչել է Ջեք Բիթսոնի գրած մի տեքստը, որը գրվել է Ջեք Բիթսոնի կողմից, որը հետագայում դարձավ Վերաքննիչ արդարադատություն, որը վերաբերում է խախտման համար ազատվելու համար[4]։
Նախնական մասնակի վճարումը թանկարժեք իրերի կամ ծառայության գնման համար հաճախ կոչվում է «կանխավճար». սա նաև բրիտանական անգլերենում ավանդ է կոչվում:
Ներգրավված կողմերը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վճարումը կարող է ներառել երկուից ավելի կողմ՝ Օրինակ, կանխավճարային քարտով գործարքը սովորաբար ներառում է չորս կողմ՝ գնորդը, վաճառողը, թողարկող բանկը և ստացող բանկը:Կանխիկ վճարումը պահանջում է առնվազն երեք կողմի մասնակցություն՝ վաճառողը, գնորդը և արժույթի թողարկողը։ Իսկ փոխանակային (բարտեր) վճարումը պահանջում է նվազագույնը երկու կողմ՝ գնորդը և վաճառողը։
Մատակարարներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վճարային մատակարարն է ձևավորում ենթակառուցվածքները և էլեկտրոնային հաշվարկման մեթոդները։ Վճարային գլոբալ մատակարարներից են՝ Diners Club, Visa, American Express և MasterCard վարկային քարտային համակարգերը։ Maestro և Cirrus համակարգերը միջազգային դեբետային քարտերի վճարային մատակարարներ են։ PayPal-ը նույնպես տրամադրում է առցանց դեբետային քարտ՝ թվային արժույթով։ Blockchain-ը նույնպես տրամադրում է ենթակառուցվածք՝ թվային արժույթով վճարումներ իրականացնելու համար։
Համաշխարհային շուկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2005 թվականին աշխարհում մոտավոր հաշվարկով 40 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար անցել է որևէ տեսակի վճարային համակարգի միջոցով։ Այդ գումարից մոտ 12 տրիլիոնը կատարվել է տարբեր վարկային քարտերի միջոցով՝ հիմնականում Visa և MasterCard համակարգերի 21,000 անդամ բանկերի միջոցով։ Վճարումների վերամշակումը, ներառյալ վարկի տրամադրումը, բերեց մոտ 500 միլիարդ դոլարի եկամուտ[5]։ 2012 թվականին մոտավորապես 377 տրիլիոն դոլար է անցել անկանխիկ վճարային համակարգերով: Սա հանգեցրեց գրեթե 524 միլիարդ դոլարի ընդհանուր հաշիվների և գործարքների եկամուտների[6]։
Դեբետային քարտեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ԱՄՆ-ում դեբետային քարտերն ամենաարագ զարգացող վճարային տեխնոլոգիան են: 2001 թվականին դեբետային քարտերը կազմում էին բոլոր գնումների գործարքների 9 տոկոսը, և ակնկալվում է, որ 2011 թվականին այն կկրկնապատկվի մինչև 18,82 տոկոս[7]։
Բջջային վճարումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամբողջ աշխարհում բջջային վճարումների արագ աճ է նկատվում։ Google Pay-ը, Apple Pay-ը և Samsung Pay-ը բջջային վճարումների երեք հիմնական տարբերակներն են, մինչդեռ որոշ բանկեր թույլ են տալիս նաև NFC վճարումներ: Որոշ երկրներում բջջային դրամապանակները դարձել են բջջային վճարումների գերիշխող միջոց:
Չեկեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պատմականորեն չեկերը եղել են ապրանքների և ծառայությունների գնման հիմնական վճարման միջոցներից մեկը, թեև դրա մասնաբաժինը վճարումների խառնուրդում նվազում է ամբողջ աշխարհում: 2001թ.-ին ԱՄՆ-ում չեկերը կազմում էին ԱՄՆ-ում գործող վճարումների խառնուրդի 25%-ը. իսկ 2006 թվականին կանխատեսվում էր, որ այն կնվազի մինչև 17%[8]։
Ժամկետավորում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որոշ իրավիճակներում վճարման ժամկետը իրավական հետևանքներ ունի: Հարկային նպատակներով, օրինակ, վճարման ժամկետը կարող է որոշել, թե արդյոք այն որակվում է որպես նվազեցում հարկ վճարողի կողմից հարկվող եկամտի հաշվարկում մեկ կամ հաջորդ տարում:
ԱՄՆ-ի հարկային նպատակներով կանխիկ վճարումները սովորաբար կատարվում են վճարման պահին: Վճարումը կարող է տեղի ունենալ նաև, երբ անձը գույք է փոխանցում կամ ծառայություն է մատուցում ստացողին` ի կատարումն պարտավորության[9]։ Չեկով վճարումը սովորաբար համարվում է կատարված, երբ չեկը հանձնվում է, քանի դեռ չեկը հարգվում է վճարվողի կողմից ներկայացման ժամանակ: Այս կանոնը սովորաբար կիրառվում է նաև այն դեպքում, երբ չեկը բանկին չի ներկայացվում մինչև հաջորդ հարկվող տարին, չնայած որ վճարողը կարող է այդ ընթացքում դադարեցնել վճարումը չեկի վրա[10]։ Ժամկետով հետաձգված չեքերը, սակայն, չեն համարվում վճարում՝ փոխանցման պահին[11]։ Ընդհանուր առմամբ, վարկային քարտով վճարումները ուժի մեջ են մտնում հենց վաճառքի պահին, այլ ոչ թե այն ժամանակ, երբ վճարողին հաշիվ է ներկայացվում վարկային քարտի ընկերության կողմից կամ երբ նա վճարում է այդ հաշիվը[12]։ Բիզնեսը, որը հաշվետվություն է ներկայացնում հաշվեգրման հիման վրա, եկամուտը կներկայացնի վաճառքի տարում, թեև վճարումը կարող է ստացվել հաջորդ տարում:
Պետական գերատեսչություններին վճարումների մեծ մասի վճարումը չեկով, եթե դա թույլատրվում է, սովորաբար ուժի մեջ է մտնում մաքսազերծման համար սահմանված մի քանի օրերից հետո կամ մինչև չեկը փաստացի չվճարվի: Վարկային քարտով վճարումները, եթե թույլատրվում է, և կանխիկ վճարումները անմիջապես ուժի մեջ են մտնում: Սովորաբար վճարման այլ ձևեր չեն թույլատրվում կամ ընդունվում:
Առևտրային ուշ վճարումները և վճարման ուշացումից առաջացող տոկոսային իրավունքները կարգավորվում են որոշ երկրներում, օրինակ՝ Եվրամիության անդամ երկրներում՝ 2000 և 2011 թվականների Ուշ վճարումների վերաբերյալ հրահանգներով:
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ The Merriam-Webster New Book of Word Histories. Merriam-Webster Inc., 1991. p. 350.
- ↑ Judicial Committee of the Privy Council, His Majesty the King (Appeal No. 76 of 1945) v Dominion Engineering Company Limited (Canada) [1946] UKPC 36 (10 October 1946), accessed 5 January 2024
- ↑ Stewart, H. and Clarke, A., Playing fair with penalty clauses, In-House Lawyer, December/January 2013/14, accessed 5 January 2024
- ↑ England and Wales High Court (Commercial Court), Cadogan Petroleum Holdings v Global Process Systems, [2013] EWHC 214 (Comm), delivered 15 February 2013, accessed 5 January 2024
- ↑ McKinsey and Company, 2006
- ↑ Boston Consulting Group, "Global Payments 2013", September 2013
- ↑ The Nilson Report, Issue 761, April 2002
- ↑ The Nilson Report
- ↑ See Donaldson, Samuel A., Federal Income Taxation of Individuals: Cases, Problems and Materials, 734 (2nd. Ed. 2007).
- ↑ Estate of Spiegel v. Commissioner, 12 T.C. 524 (1949).
- ↑ Griffin v. Commissioner, 49 T.C. 253 (1967).
- ↑ Revenue Ruling 78-38, 1978-1 C.B. 67.
Հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- finn. Carmine Bunker, Mary S.:John Wiley and sons.[պարզաբանել]
- Schaefer, Mary S.: John Wiley & Sons (2007) Controller & CFO Guide to Accounts Payable
- Schaeffer, Mary S.: John Wiley & Sons (2006) Accounts Payable & Sarbanes Oxley
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վճար» հոդվածին։ |
| ||||||
