Վհուկի գունդ
.jpg)
Վհուկի գունդը (անգլ.՝ witch ball), «հմայագիր» «վհուկներից» և «վատ աչքից», որը պատմականորեն տարածված էր անգլախոս երկրներում[1]։Սովորաբար կանաչ կամ կապույտ ապակուց պատրաստված խոռոչ անոթ է։ Որպես կանոն, անոթը դատարկ էր մնում, բայց այն կարող էր նաև լցված լինել սուրբ ջրով կամ աղով։
Դարեր շարունակ կախարդների գնդիկները ձեռքով պայթեցվել են նույն ապակեգործների կողմից, որոնք շշեր են պատրաստել, և հաճախ՝ նույն ապակուց։ Այդ իսկ պատճառով, Վհուկների գնդերի պահպանված հնագույն նմուշները իրենց ձևով կարող են խաչ լինել գնդակի և շշի միջև: Շատ գնդակներ արտադրվել են Բրիստոլի մոտ գտնվող Nailsea ապակու գործարանի կողմից; 19-րդ դարից դրանց արտադրությունը գոյություն է ունեցել նաև ԱՄՆ-ում։
Սովորույթներ և ավանդույթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վհուկների գնդերի վերաբերյալ սնահավատությունն այն էր, որ նրանք ի վիճակի են «որսալ» «վհուկներին» և «չար ոգիներին», որոնք, գրավված ապակու վառ գույնով, մտնում են գնդի մեջ և չեն կարողանում հետ դուրս գալ[1][2]։ Հետևաբար, կախարդների գնդիկները սովորաբար կախված էին տների պատուհաններից, դռների մոտ, Բուխարիի տակ (կարծում էին, որ կախարդները կարող են տուն մտնել ծխնելույզի միջոցով) կամ ձեղնահարկում՝ լաստանավերի վրա: Նրանք ծառայում էին որպես թալիսման, որը պաշտպանում էր տունը չար ուժերի ներթափանցումից[3]։
Վհուկների գնդակների հետ կապված սնահավատությունները Անգլիայում հայտնի են 18-րդ դարից, բայց կարող էին գոյություն ունենալ ավելի վաղ: ԱՄՆ-ում նման գնդների օգտագործումը որպես ամուլետներ նշվել է մինչև 20-րդ դարի սկիզբը, որից հետո դրանք վերջապես վերածվել են հուշանվերի։ Այսօր 19-րդ դարի պահպանված Վհուկների գնդերը համարվում են հավաքածուի առարկա[4][5]։
Տեսակետ կա, որ տոնածառը զարդարելու համար օգտագործվող Սուրբ Ծննդյան գնդիկները առաջացել են կախարդ գնդիկներից[6], Չնայած այս վարկածի ապացույցները բավարար չեն: Այն գործընթացը, որի ընթացքում պատուհաններում ցուցադրված ամուլետներից կախարդի գնդերը վերածվել են տոնածառի խաղալիքների, հստակ հայտնի չէ. գուցե դրանցով զարդարելով Սուրբ Ծննդյան ծառերը, մարդիկ ցանկանում էին տարվա այս հատուկ ժամանակահատվածում նրանցից հեռացնել ոգիները[7]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Victoria Williams Celebrating Life Customs Around the World. — Bloomsbury Publishing, 2016. — 1432 с. — ISBN 9798216058571
- ↑ Sherman Carmichael Mysterious Tales of Western North Carolina. — Arcadia Publishing Incorporated, 2020. — 176 с. — ISBN 9781439671269
- ↑ Bethany Hawkins & Daniel Midena. «The Witches Globe collected by John Bostock». stories.uq.edu.au «The University of Queensland». Квинслендский университет. Արխիվացված օրիգինալից 2023-11-07-ին. Վերցված է 2023-11-07-ին.
- ↑ Luke Honey. «What are witch balls, and how can you buy them?». homesandantiques.com. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-14-ին. Վերցված է 2021-12-13-ին.
- ↑ Edward Wenham ANTIQUES A TO Z - A POCKET HANDBOOK FOR COLLECTORS AND DEALERS. — Read Books Limited, 2013. — 160 с. — ISBN 9781473383104
- ↑ «Witch Ball Meaning, Origin of Glass Christmas Ornaments». Արխիվացված օրիգինալից 2023-11-08-ին. Վերցված է 2023-11-08-ին.
- ↑ «8 Christmas Traditions From History That Are Actually Creepy As Hell». Արխիվացված օրիգինալից 2023-11-08-ին. Վերցված է 2023-11-08-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ezell, Margaret J. M. (July 2004). Looking Glass Histories. The Journal of British Studies. 43 (3): 317—338. doi:10.1086/383598. JSTOR 10.1086/383598. S2CID 145158929.
- Davison, Mildred (Apr-May 1936). Some Nineteenth Century American Glass. Bulletin of the Art Institute of Chicago. 30 (4): 52-54. doi:10.2307/4116804. JSTOR 4116804.
- Gardner, Gerald Brosseau (June 1942). British Charms, Amulets and Talismans. Folklore. 53 (2): 95-103. doi:10.1080/0015587x.1942.9718298. JSTOR 1257559.
- Butterfield, Oliver (Jul 1978). Bewitching Witchballs. Yankee. 42 (7): 172—175.
- Willey, Roman R. (June 1970). Witch Balls. Western Collector. 8 (6): 34-37.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վհուկի գունդ» հոդվածին։ |
|
