Վիքիպեդիա:Նախագիծ:Թարգմանչի անկյուն/Ռուսերենի աշխատասեղան/Արխիվ/Երկրորդ փուլ/մաս III

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Սերը որսորդության հանդեպ

И. С. Тургенев был в своё время одним из самых знаменитых в России охотников[79]. Любовь к охоте будущему писателю привил его дядя Николай Тургенев, признанный в округе знаток лошадей и охотничьих собак, занимавшийся воспитанием мальчика во время его летних каникул в Спасском. Также обучал охотничьему делу будущего писателя А. И. Купфершмидт, которого Тургенев считал своим первым учителем. Благодаря ему Тургенев уже в юношеские годы мог назвать себя ружейным охотником. Даже мать Ивана, ранее смотревшая на охотников как на бездельников, прониклась увлечением сына. С годами увлечение переросло в страсть. Бывало, что он целыми сезонами не выпускал из рук ружья, исходил тысячи вёрст по многим губерниям центральной полосы России. Тургенев говорил, что охота вообще свойственна русскому человеку, и что русские люди с незапамятных времён любили охоту.

В 1837 году Тургенев познакомился с крестьянином-охотником Афанасием Алифановым, который в дальнейшем стал его частым спутником по охоте. Писатель его выкупил за тысячу рублей; тот поселился в лесу, в пяти верстах от Спасского. Афанасий был прекрасным рассказчиком, и Тургенев нередко приходил к нему посидеть за чашкой чая и послушать охотничьи истории. Рассказ «О соловьях» (1854) записан писателем со слов Алифанова. Именно Афанасий стал прототипом Ермолая из «Записок охотника». Он был известен своим талантом охотника также и в среде друзей писателя — А. А. Фета, И. П. Борисова. Когда в 1872 году Афанасий умер, Тургенев очень сожалел о старом товарище по охоте и просил своего управляющего оказать возможную помощь его дочери Анне.

В 1839 году мать писателя, описывая трагические последствия пожара, произошедшего в Спасском, не забывает сообщить։ «ружье твоё цело, а собака очумела». Случившийся пожар ускорил приезд Ивана Тургенева в Спасское. Летом 1839 года он впервые отправился на охоту в Телегинские болота (на границе Болховского и Орловского уездов), посетил Лебедянскую ярмарку, что нашло отражение в рассказе «Лебедянь» (1847). Варвара Петровна специально для него приобрела пять свор борзых, девять смычков гончих и лошадей с сёдлами.

Летом 1843 года Иван Сергеевич проживал на даче в Павловске и также много охотился. В этот год он и познакомился с Полиной Виардо. Писателя ей представили со словами։ «Это молодой русский помещик. Славный охотник и плохой поэт». Муж актрисы Луи был, как и Тургенев, страстным охотником. Иван Сергеевич его не раз приглашал поохотиться в окрестностях Петербурга. Они неоднократно с друзьями выезжали на охоту в Новгородскую губернию и в Финляндию. А Полина Виардо подарила Тургеневу красивый и дорогой ягдташ.

В конце 1840-х годов писатель проживал за границей и работал над «Записками охотника». 1852—1853 годы писатель провёл в Спасском под надзором полиции. Но эта ссылка не угнетала его, так как в деревне вновь ждала охота, и вполне удачная. А на следующий год он отправился в охотничьи экспедиции за 150 вёрст от Спасского, где вместе с И. Ф. Юрасовым охотился на берегах Десны. Эта экспедиция послужила Тургеневу материалом для работы над повестью «Поездка в Полесье» (1857).

В августе 1854 года Тургенев вместе с Н. А. Некрасовым приехал на охоту в имение титулярного советника И. И. Маслова Осьмино, после чего оба продолжили охотиться в Спасском. В середине 1850-х годов Тургенев познакомился с семейством графов Толстых. Старший брат Л. Н. Толстого, Николай, также оказался заядлым охотником и вместе с Тургеневым совершил несколько охотничьих поездок по окрестностям Спасского и Никольско-Вяземского. Иногда их сопровождал муж М. Н. Толстой — Валериан Петрович; некоторые черты его характера отразились в образе Приимкова в повести «Фауст» (1855). Летом 1855 года Тургенев не охотился по причине эпидемии холеры, но в последующие сезоны постарался наверстать упущенное время. Вместе с Н. Н. Толстым писатель посетил Пирогово, имение С. Н. Толстого, предпочитавшего охотиться с борзыми и имевшего прекрасных лошадей и собак. Тургенев же предпочитал охотиться с ружьём и легавой собакой и преимущественно на пернатую дичь.

Тургенев содержал псарню из семидесяти гончих и шестидесяти борзых. Совместно с Н. Н. Толстым, А. А. Фетом и А. Т. Алифановым он совершил ряд охотничьих экспедиций по центральным российским губерниям. В 1860—1870 годы Тургенев преимущественно проживал за границей. Он пробовал и за границей воссоздать ритуалы и атмосферу русской охоты, но из всего этого получалось лишь отдалённое сходство даже тогда, когда ему совместно с Луи Виардо удавалось снять в аренду вполне приличные охотничьи угодья[80]. Весной 1880 года посетив Спасское, Тургенев специально заехал в Ясную Поляну с целью уговорить Л. Н. Толстого принять участие в Пушкинских торжествах. Толстой отказался от приглашения, поскольку считал торжественные обеды и либеральные тосты перед лицом голодающего русского крестьянства неуместными. Тем не менее Тургенев осуществил свою давнюю мечту — поохотился вместе с Львом Толстым. Вокруг Тургенева даже сложился целый охотничий кружок — Н. А. Некрасов, А. А. Фет, А. Н. Островский, Н. Н. и Л. Н. Толстые, художник П. П. Соколов (иллюстратор «Записок охотника»). Кроме того ему доводилось охотиться вместе с немецким литератором Карлом Мюллером, а также с представителями царствующих домов России и Германии — великим князем Николаем Николаевичем и принцем Гессенским.

Иван Тургенев исходил с ружьём за плечами Орловскую, Тульскую, Тамбовскую, Курскую, Калужскую губернии. Он хорошо был знаком с лучшими охотничьими угодьями Англии, Франции, Германии. Им были написаны три специализированные работы, посвящённые охоте։ «О записках ружейного охотника Оренбургской губернии С. Т. Аксакова», «Записки ружейного охотника Оренбургской губернии» и «Пятьдесят недостатков ружейного охотника или пятьдесят недостатков легавой собаки».

Իվան Տուրգենևն իր ժամանակի ամենահայտնի որսորդներից էր ողջ Ռուսաստանում։ Որսորդության հանդեպ սերը գրողի մեջ սերմանել է նրա հորեղբայրը՝ Նիկոլայ Տուրգենևը, ով շրջապատում հայտնի էր որպես ձիերի և որսորդական շների գիտակ և արձակուրդների ընթացքում Սպասկոյեում զբաղվում էր տղայի դաստիարակությամբ։ Որսորդական գործին ապագա գրողին ընտելացնում էր նաև Ալեքսանդր Կուպֆերշմիդտը, ում Տուրգենևը համարում էր իր առաջին ուսուցիչը։ Նրա շնորհիվ Տուրգենևը դեռ պատանեկան տարիներին կարող էր իրեն իսկական որսորդ համարել։ Նույնիսկ Իվանի մայրը, ով սկզբում որսորդներին պորտաբույծներ էր համարում, տարվեց որդու նախասիրությամբ։ Ժամանակի ընթացքում նախասիրությունը վերաճեց կրքի։ Պատահում էր, որ ամբողջ սեզոնի ընթացքում ապագա գրողը զենքը ձեռքից վայր չէր դնում, հազարավոր մղոններ էր անցնում Կենտրոնական Ռուսաստանի բազմաթիվ նահանգներով։ Տուրգենևն ասում էր, որ որսորդությունն ընդհանրապես բնորոշ է ռուս մարդուն, և որ ռուսներն անհիշելի ժամանակներից սիրել են որսորդությունը։

1837 թվականին Տուրգենևը ծանոթացավ գյուղացի-որսորդ Աֆանասի Ալիֆանովի հետ, ով հետագայում դարձավ նրա հաճախակի ուղեկիցը որսորդության ժամանակ։ Գրողը «գնեց» նրան 1000 ռուբլով։ Գյուղացին հաստատվեց անտառում, Սպասկոյեից 5 մղոն հեռավորությոն վրա։ Աֆանասին հրաշալի պատմիչ էր, և Տուրգենևը հաճախ էր այցելում նրան՝ մի գավաթ թեյ ճաշակելու և որսորդական պատմություններ լսելու։ «Սոխակների մասին» պատմվածքը (1854) գրվել է Ալիֆանովի պատմածի հիման վրա։ Հենց Աֆանասին դարձավ Երմոլայի նախատիպը «Որսորդի հիշատակարանը» ստեղծագործության մեջ։ Նա հայտնի էր իր որսորդական տաղանդով նաև գրողի ընկերների՝ Ա. Ա. Ֆետի և Իվան Բորիսովի շրջանում։ Երբ 1872 թվականին Աֆանասին մահացավ, Տուրգենևը շատ էր ցավում իր հին որսորդ ընկերոջ համար և իր կառավարչին հանձնարարեց ամեն կերպ աջակցել ծերունու դստերը՝ Աննային։

1839 թվականին, նկարագրելով Սպասկոյեում տեղի ունեցած սոսկալի հրդեհը, գրողի մայրը նշել է. «Զենքդ անվնաս է, շունդ խելքը թռցրել է»։ Տեղի ունեցած հրդեհն արագացրեց Տուրգենևի ժամանումը Սպասկոյե։ 1839 թվականին նա առաջին անգամ ուղևորվեց որսորդության՝ Տելեգինյան ճահիճներ (Բոլխովյան և Օրլովյան գավառների սահմանագծին), այցելեց Լեբեդյան տոնավաճառ, որն արտացոլվեց «Լեբեդյան» պատմվածքում (1847)։ Վարվարա Պետրովնան հատուկ նրա համար ձեռք բերեց հինգ շնակապ քերծե, ինը շնակապ բարակ և ձիեր՝ իրենց թամբերով։

1843 թվականի ամռանն Իվան Սերգեևիչն ապրում էր Պավլովյան ամառանոցում և զբաղվում էր որսորդությամբ։ Հենց այդ տարի նա ծանոթացավ Պոլինա Վիարդոյի հետ։ Գրողին նրան ներկայացրին հետևյալ խոսքերով. «Երիտասարդ ռուս կալվածատեր: Հրաշալի որսորդ և վատ բանաստեղծ»։ Դերասանուհու ամուսինը՝ Լուին, նույնպես նվիրյալ որսորդ էր։ Իվան Սերգեևիչը բազմիցս հրավիրել է նրան որսորդության՝ Պետերբուրգի մերձակայքում։ Նրանք իրենց ընկերների հետ միասին բազմիցս որսորդության են դուրս եկել Նովգորոդի նահանգում և Ֆինլանդիայում։ Իսկ Պոլինա Վիարդոն Տուրգենևին էր նվիրել թանկարժեք և գեղեցիկ որսապարկ։ref name="ООХ" />

«Իվան Տուրգենևը որսորդության ժամանակ», (1879)։ Նիկոլայ Դմիտրիև-Օրենբուրգսկի

1840-ական թվականների վերջերին գրողն ապրում էր արտասահմանում և աշխատում «Որսորդի հիշատակարանի» վրա։ 1852-1853 թվականները նա անցկացրեց Սպասկոյեում՝ ոստիկանության հսկողության տակ։ Սակայն այդ աքսորը չէր ճնշում նրան, քանի որ գյուղում նրան սպասում էր որսորդությունը, այն էլ՝ շատ հաջող։ Իսկ հաջորդ տարի նա ուղևորվեց որսորդական արշավի՝ Սպասկոյեից 150 մղոն հեռավորության վրա, որտեղ Իվան Յուրասովի հետ որսորդությամբ էր զբաղվում Դեսնայի ափերին։ Այդ արշավը հիմք հանդիսացավ Տուրգենևի «Ուղևորություն դեպի Պոլեսյե» (1857) վիպակի համար։

1854 թվականի օգոստոսին Տուրգենևը Նիկոլայ Նեկրասովի հետ որսորդության մեկնեց Օսմինո՝ տիտղոսավոր խորհրդական Իվան Մասլովի կալվածքը, որից հետո երկուսն էլ շարունակեցին որսորդությունը Սպասկոյեում։ 1850-ական թվականների կեսերին Տուրգենևը ծանոթացավ կոմս Տոլստոյների ընտանիքի հետ։ Լև Տոլստոյի ավագ եղբայրը՝ Նիկոլայը, նույնպես մոլի որսորդ էր և Տուրգենևի հետ մի քանի որսորդական արշավ կազմակերպեց Սպասկոյեի և Նիկոլսկի-Վյազեմսկի մերձակայքում։ Երբեմն նրան ուղեկցում էր Մարիա Տոլստոյայի ամուսինը՝ Վալերիան Պետրովիչը, որի բնավորության մի շարք գծեր արտացոլվել են Պրիիմկովի կերպարում՝ «Ֆաուստ» վեպում (1855)։ 1855 թվականի ամռանը Տուրգենևը որսորդությամբ չէր զբաղվում՝ խոլերայի համաճարակի պատճառով, բայց հետագա սեզոնների ընթացքում աշխատում էր լրացնել բաց թողածը։ Ն. Տոլստոյի հետ միասին նա այցելեց Պիրոգովո՝ Ս. Տոլստոյի կալվածք, որը գերադասում էր քերծեներով որսը և ուներ հրաշալի ձիեր ու շներ։ Իսկ Տուրգենևը սիրում էր հիմնականում թռչնի որսը՝ զենքով և որսկան շներով։

Տուրգենևն ուներ մեծ շնանոց՝ յոթանասուն բարակներից և վաթսուն քերծեներից բաղկացած։ Ն. Տոլստոյի, Ա. Ֆետի և Ա. Ալիֆանովի հետ միասին նա մի քանի որսորդական արշավ իրականացրեց Ռուսաստանի կենտրոնական հատվածի նահանգներում։ 1860-1870-ական թվականներին Տուրգենևը հիմնականում ապրում էր արտերկրում, որտեղ նույնպես փորձում էր վերստեղծել ռուսական որսորդության մթնոլորտն ու ծեսերը, սակայն այդ ամենից միայն հեռավոր նմանություն ստեղծվեց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նրան, Լուի Վիարդոյի հետ համատեղ, հաջողվեց որսորդության համար բավականին հարմար տարածքներ վարձակալել։ 1880 թվականի գարնանը, այցելելով Սպասկոյե, Տուրգենևը դիտավորյալ մեկնեց Յասնոյե Պոլյանա, որպեսզի Լև Տոլստոյին համոզի մասնակցել պուշկինյան հանդիսություններին։ Տոլստոյը հրաժարվեց հրավերից, քանի որ կարծում էր, որ հանդիսավոր ճաշկերույթներն ու լիբերալ բաժակաճառերը սովահար ռուս գյուղացիների առջև ուղղակի անպատեհ են։ Այնուամենայնիվ, Տուրգենևն իրականացրեց իր վաղեմի երազանքը՝ որսորդության գնաց Լև Նիկոլաևիչի հետ։ Տուրգենևի շուրջը նույնիսկ մի ողջ որսորդական խմբակ էր ձևավորվել՝ Նիկոլայ Նեկրասով, Ա. Ֆետ, Ալեքսանդր Օստրովսկի, Ն. և Լ. Տոլստոյներ, գեղանկարիչ Պյոտր Սոկոլով. վերջինս նկարազարդել էր «Որսորդի հիշատակարանը»։ Բացի այդ, նրան վիճակվեց որսորդությամբ զբաղվել գերմանացի գրական գործիչ Կարլ Մյուլլերի, ինչպես նաև՝ Ռուսաստանի և Գերմանիայի թագավորական տների ներկայացուցիչների՝ մեծ իշխան Նիկոլայ Նիկոլաևիչի և արքայազն Լյուդվիգ IV հետ։

Իվան Տուրգենևը, զենքն ուսին, կտրել-անցել էր Օրլովի, Տուլայի, Տամբովի, Կուրսկի, Կալուգայի նահանգները։ Նա լավ ծանոթ էր Անգլիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի որսորդական տարածքներին։ Նա գրել է որսորդության վերաբերյալ երեք մասնագիտական ստեղծագործություն՝ «Օրենբուրգի նահանգի հրացանավոր որսորդ Սերգեյ Ակսակովի նոթերից», «Օրենբուրգցի որսորդի նոթերը» և «Հրացանավոր որսորդի կամ որսաշան հիսուն թերությունները»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Այլ ստեղծագործություններ

В марте 1879 года, в Москве, Лев Толстой познакомился с Василием Петровичем Щеголёнком, и в том же году по его приглашению тот приехал в Ясную Поляну, где пробыл около месяца-полутора. Щеголёнок поведал Толстому множество народных сказаний, былин и легенд, из которых более двадцати были записаны Толстым (эти записи печатались в т. XLVIII Юбилейного издания сочинений Толстого), а сюжеты некоторых Толстой, если и не записал на бумагу, то запомнил։ шесть написанных Толстым произведений имеют источником рассказы Щеголёнка (1881 — «Чем люди живы», 1885 — «Два старика» и «Три старца», 1905 — «Корней Васильев» и «Молитва», 1907 — «Старик в церкви»). Помимо этого, Толстой усердно записал много поговорок, пословиц, отдельных выражений и слов, рассказанных Щеголёнком.

Новое миросозерцание Толстого наиболее полно выразилось в его произведениях «Исповедь» (1879—1880, опубликована в 1884) и «В чём моя вера?» (1882—1884). Теме христианского начала любви, лишённой всякого своекорыстия и возвышающейся над любовью чувственной в борьбе с плотью, Толстой посвятил повесть «Крейцерова соната» (1887—1889, опубликована в 1891) и «Дьявол» (1889—1890, опубликована в 1911). В 1890-е годы, пытаясь теоретически обосновать свои взгляды на искусство, он пишет трактат «Что такое искусство?» (1897—1898). Но главной художественной работой тех лет стал его роман «Воскресение» (1889—1899), сюжет которого был основан на подлинном судебном деле. Резкая критика церковных обрядов в данном произведении стала одной из причин отлучения Толстого Святейшим синодом от православной церкви в 1901-м году. Наивысшими достижениями начала 1900-х годов стала повесть «Хаджи-Мурат» и драма «Живой труп». В «Хаджи-Мурате» в равной мере обличён деспотизм Шамиля и Николая I. В повести Толстой прославил мужество борьбы, силу сопротивления и любви к жизни. Пьеса «Живой труп» стала свидетельством новых художественных исканий Толстого, объективно близких чеховской драме.

Վալս՝ հորինված Տոլստոյի և գրի առնված Ս․ Տանեևի կողմից, փետրվարի 10, 1906թ

1879 թվականի մարտին, Մոսկվայում, Լև Տոլստոյը ծանոթացավ Վասիլի Շչեգոլյոնոկի հետ, և այդ նույն թվականին վերջինս գրողի հրավերով այցելեց Յասնոյե Պոլյանա, որտեղ անցկացրեց մեկ-մեկուկես ամիս։ Շչեգոլյոնոկը Տոլստոյին ներկայացրեց բազմաթիվ ժողովրդական ավանդազրույցներ, բիլինաներ և առասպելներ, որոնցից ավելի քան քսանը Տոլստոյը գրի առավ (այդ գրառումները տպագրվել են Տոլստոյի երկերի XLVIII հոբելյանական հրատարակության մեջ), իսկ որոշ պատմությունների սյուժեները Տոլստոյը, եթե անգամ գրի չէր առնում, հիշում էր. նրա ստեղծագործություններից վեցի աղբյուր հանդիսանում են հենց Շչեգոլյոնոկի պատմածները («Ինչով են մարդիկ ապրում» (1881), «Երկու ծերունի» և «Երկու իմաստուն» (1885), «Կորնեյ Վասիլև» և «Աղոթք» (1905), «Ծերունին եկեղեցում» (1907))։ Դրա հետ մեկտեղ, Տոլստոյը ջանասիրաբար գրի առավ շատ ասացվածքներ, առածներ, Շչեգոլյոնոկի ներկայացրած առանձին արտահայտություններ և բառեր։

Տոլստոյի նոր աշխարհընկալումն առավել ամբողջական է արտահայտվել նրա «Խոստովանություն» (1879-1880, հրատարակվել է 1884 թվականին) և «Ո՞րն է իմ հավատը» (1882-1884) ստեղծագործություններում։ Սիրո քրիստոնեկան, անշահախնդիր և զգայական ու մարմնական սիրո հետ պայքարող որակին Տոլստոյը նվիրել է «Կրեյցերյան սոնատ» (1887-1889, հրատարակվել է 1891 թվականին) և «Դևը» (1889-1890, հրատարակվել է 1911 թվականին) վիպակները։ 1890-ական թվականներին, փորձելով տեսականորեն հիմնավորել մշակույթի վերաբերյալ իր հայացքները, նա գրեց «Ի՞նչ է մշակույթը» տրակտատը (1897-1898)։ Սակայն այդ տարիների նրա գլխավոր գեղարվեստական ստեղծագործությունը «Հարություն» վեպն էր (1889-1899), որի սյուժեն հիմնված էր իրական դատական գործի վրա։ Այս ստեղծագործության մեջ եկեղեցական ծեսերի խիստ քննադատությունը Տոլստոյի՝ 1901 թվականին Սրբազան սինոդի կողմից առաքելական եկեղեցուց վտարման հիմնական պատճառը դարձավ։ 1900-ականների սկզբի մեծագույն նվաճումն էին «Հաջի Մուրադ» վիպակը և «Կենդանի դիակ» դրաման։ «Հաջի Մուրադում» հավասարապես բացահայտվում է Շամիլի և Նիկոլայ I-ի դաժանությունը։ Վիպակում Տոլստոյը գովերգել է պայքարելու խիզախությունը, դիմակայելու ուժը և կյանքի հանդեպ սերը։ «Կենդանի դիակ» դրաման Տոլստոյի նոր գեղարվեստական փնտրտուքի վկայությունն է՝ օբյեկտիվորեն մոտ չեխովյան դրամային։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Նախապատմություն

В автобиографии Амундсен писал։

Следующей задачей, которую я задумал разрешить, было открытие Северного полюса. Мне очень хотелось самому проделать попытку, предпринятую несколько лет тому назад доктором Нансеном, а именно — продрейфовать с полярными течениями через Северный полюс поперёк Северного Ледовитого океана․

По мнению Т. Буманн-Ларсена, полярная гонка, развернувшаяся в Арктике и Антарктике в период 1908—1912 годов, была состязанием не стран, а личностей. Американцам Фредерику Куку и Роберту Пири, боровшимся за Северный полюс, не требовалось научного камуфляжа։ в США рекорд — достаточное основание для экспедиции. Эрнест Шеклтон (считавшийся главным соперником Роберта Скотта по пути на Южный полюс) и Руаль Амундсен вынуждены были на первое место ставить научные исследования. Вдобавок в тогдашнем мире существовало единственное судно, специально предназначенное для дрейфа в паковых льдах, и это был «Фрам», приоритетным правами на который обладал Нансен, строивший планы достижения Южного полюса.

Судя по переписке, впервые Амундсен заговорил о своих северополярных планах с Нансеном в феврале 1907 года, когда оба они были в Лондоне. Ситуация к тому располагала։ в 1906 году Пири смог достигнуть только 87° с. ш., Амундсену марш-бросок на санях по паковым льдам от материковой базы казался бесперспективным. В теоретическом плане проект достижения Северного полюса Амундсеном всецело опирался на расчёты Нансена. Поскольку ветка трансполярного течения, начинающаяся от Новосибирских островов, не достигала Северного полюса, предстояло отправляться от мыса Барроу; дрейф в этом случае должен был занять по расчётам от 4 до 5 лет. Нансен, однако, прямого ответа не дал. Через три месяца Амундсен направил ему почтительное, но настойчивое по тону письмо, в котором напоминал о февральском разговоре и просил дать ответ не позднее осени. Слухи о новых планах Амундсена просочились в прессу в конце августа, а 3 сентября 1907 года Амундсен дал газете «Афтенпостен» сенсационное интервью, в котором заявил, что рассматривает планы использования в санной упряжке белых медведей, чем ещё больше подогрел ажиотаж.

В письме сэру Клементу Маркхэму — бывшему президенту Королевского географического общества и своему другу — Нансен описывал дальнейшее։

В 1907 году я снова начал было заниматься своей подготовкой. Как раз в это самое время явился Амундсен и рассказал мне о своём плане — пройти на малом судне Беринговым проливом до кромки льдов, высадиться на лёд и проделать вместе с ним дрейф через Северный Ледовитый океан. Дрейфовать на судне он опасался. Я напрямую сказал ему, что одобрить его план не могу… Случись ему решиться на такую экспедицию, для этого есть одна возможность — проводить её на «Фраме», который построен специально для плавания во льдах. Но тогда возникнут трудности, потому что я сам собираюсь воспользоваться «Фрамом» для своей экспедиции к Южному полюсу. Тогда он спросил, не соглашусь ли я взять его с собой сперва в мою экспедицию, с тем чтобы после он мог получить «Фрам» для своего дрейфа в Ледовитом море․

Амундсен пришёл к Нансену в конце сентября или в начале октября 1907 года, в момент, когда великий полярник и учёный переживал острый нравственный кризис։ после сильнейших размолвок с женой Нансен вновь восстанавливал их отношения. Свидетельницей беседы родителей стала старшая дочь Нансена — Лив (тогда ей было 14 лет), которая в своих мемуарах 1955 года писала, что Ева Нансен произнесла единственную фразу։ «Я знаю, чем всё это кончится». После этого Нансен спустился в гостиную к ожидающему его Амундсену и сказал коротко։ «Вы получите „Фрам“».

Ինքնակենսագրականում Ամունդսենը գրել է.

Հաջորդ խնդիրը, որ ես դրել էի իմ առջև, Հյուսիսային բևեռի հայտնագործումն էր: Ես շատ էի ուզում անձամբ ի կատար ածել այն նախաձեռնությունը, որ մի քանի տարի առաջ դոկտոր Նանսենն էր իրականացրել, այն է` բևեռային հոսանքների հետ շարժվել Հյուսիսային բևեռով` Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի լայնությամբ

Տ. Բուման-Լարսենի կարծիքով, 1908-1912 թվականներին Արկտիկայում և Անտարկտիկայում ծավալված բևեռային արշավը ոչ թե պետությունների, այլ անհատների պայքար էր: Հյուսիսային բևեռի համար պայքարող ամերիկացիներ Ֆրեդերիկ Կուկին և Ռոբերտ Պիրին պետք չէր գիտական քողարկում. ԱՄՆ-ում բավարար էր միայն գիտարշավի հիմնավորումը: Էռնեստ Շեկլտոնը, ով Հարավային Բևեռի հարցում Ռոբերտ Սկոթի գլխավոր հակառակորդն էր համարվում, և Ռուալ Ամունդսենը ստիպված էին առաջնային տեղ հատկացնել գիտական ուսումնասիրություններին: Դրան գումարած` այն ժամանակ հատուկ բևեռային սառույցներում դրեյֆի համար նախատեսված միայն մեկ նավ կար՝ «Ֆրամը», որի նկատմամբ առաջնային իրավունքները պատկանում էին Նանսենին, որն էլ պլանավորում էր Հարավային բևեռի նվաճումը։

Նամակագրությունից դատելով՝ Ամունդսենն իր հյուսիսբևեռյան պլանների մասին առաջին անգամ Նանսենի հետ խոսել է 1907 թվականի փետրվարին, երբ երկուսն էլ Լոնդոնում էին։ Իրադրությունը մղում էր դրան. 1906 թվականին Պիրին կարողացավ հասնել միայն հյուսիսային լայնության 87°-ին, Ամունդսենին ցամաքից բևեռային սառույցների վրայով սահնակներով շարժվելը թվում էր անհեռանկարային։ Տեսականորեն Հյուսիսային բևեռի նվաճման Ամունդսենի նախագիծը լիովին կառուցված էր Նանսենի հաշվարկների վրա։ Քանի որ նովոսիբիրսկյան կղզիներից սկիզբ առնող անդրբևեռյան հոսանքի ճյուղը չէր հասնում Հյուսիսային բևեռ, նախատեսվում էր շարժվել Բարրոու հրվանդանից. այդ դեպքում դրեյֆը, միջին հաշվով, պետք է տևեր 4-5 տարի։ Նանսենը, սակայն, ուղիղ պատասխան չէր տալիս։ Երեք ամիս անց Ամունդսենը նրան ուղարկեց հարգալից, բայց հաստատակամ մի նամակ, որում հիշեցնում էր իրենց փետրվարյան զրույցը և խնդրում պատասխանել աշնանից ոչ ուշ։ Ամունդսենի նոր պլանների մասին լուրերը մամուլում հայտնվեցին օգոստոսի վերջին, իսկ 1907 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Ամունդսենը սենսացիոն հարցազրույց տվեց «Աֆտենպոստեն» թերթին և հայտարարեց, որ պատրաստվում է սահնակներին սպիտակ արջեր լծել՝ առավել բորբոքելով իր նախաձեռնության շուրջը տիրող աժիոտաժը։

Թագավորական աշխարհագրական միության նախկին նախագահ և իր ընկեր սըր Կլեմենտ Մարկհեմին գրած նամակում Նանսենը հետևյալ կերպ է ներկայացնում իրավիճակը.

1907 թվականին ես պետք է կրկին սկսեի նախապատրաստական աշխատանքները: Հենց այդ պահին հայտնվեց Ամունդսենը և պատմեց իր պլանների մասին` փոքր նավով Բերինգի նեղուցով հասնել սառույցի եզրաշերտին, իջնել սառույցի վրա և իր հետ միասին իրականացնել դրեյֆը Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսով: Նավով դրեյֆն իրականացնելուց նա խուսափում էր. ես ուղիղ ասացի, որ չեմ կարող հավանություն տալ իր ծրագրին: Այդպիսի գիտարշավ իրականացնելու համար միայն մեկ տարբերակ կա` «Ֆրամով», որը կառուցված է հատուկ սառույցների միջով լողալու համար: Բայց այդ դեպքում էլ դժվարություն կառաջանա, քանի որ ես պատրաստվում եմ «Ֆրամով» ուղևորվել Հարավային բևեռ: Հետո նա հարցրեց` արդյո՞ք ես կհամաձայնեմ իրեն հետս վերցնել նախ իմ գիտարշավին, իսկ հետո «Ֆրամն» իրեն տրամադրեմ` Սառուցյալ օվկիանոսում իր դրեյֆի համար:

Ամունդսենը Նանսենի մոտ է եկել 1907 թվականի սեպտեմբերի վերջին կամ հոկտեմբերի սկզբին, այն պահին, երբ ականավոր բևեռախույզն ու գիտնականը ծանր բարոյական ճգնաժամի մեջ էր. կնոջ հետ սուր ընդհարումից հետո Նանսենն իրենց հարաբերություններն էր վերականգնում։ Ծնողների զրույցի վկան էր Նանսենի ավագ դուստրը՝ տասնչորսամյա Լիվը, ով 1955 թվականին իր հուշերում գրել է, որ Եվա Նանսենը միայն մեկ արտահայտություն է արել. «Ես գիտեմ` ինչով է այս ամենն ավարտվելու», որից հետո Նանսենն իջել է հյուրասենյակ՝ իրեն սպասող Ամունդսենի մոտ և կարճ ասել. «Դուք կստանաք «Ֆրամը»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

Ազդեցություն

Дион выросла, слушая музыку Ареты Франклин, Шарля Азнавура, Майкла Джексона, Кэрол Кинг, Энн Мюррей, Барбры Стрейзанд и группы «Bee Gees», со всеми из которых она впоследствии сотрудничала. По словам Дион, она также слушала таких исполнителей, как Дженис Джоплин, группы The Doobie Brothers и Creedence Clearwater Revival, но ей не приходилось петь в их жанре. Кроме того, она была вдохновлена Уитни Хьюстон, с которой Дион часто сравнивают. На музыку Дион повлияло большое число жанров, включая поп, рок, госпел, ритм-н-блюз и соул, а тексты её песен посвящены темам бедности, голода в мире и духовности, с акцентами на любовь и романтику. После рождения ребёнка в её текстах также стала подчёркиваться связь материнской и братской любви.

Դիոնը մեծացել է Արետա Ֆրանկլինի, Շառլ Ազնավուրի, Մայքլ Ջեկսոնի, Քերոլ Քինգի, Էն Մյուրեյի, Բարբարա Սթրեյզանդի և «Bee Gees» խմբի երաժշտության ներքո. բոլորի հետ նա արդյունքում համագործակցել է։ Դիոնի խոսքերով՝ ինքը լսել է նաև այնպիսի կատարողների, ինչպիսիք են Ջենիս Ջոպլինը, The Doobie Brothers և Creedence Clearwater Revival խմբերը, բայց չի երգել նրանց ժանրում։ Բացի այդ, նա ոգեշնչվել է Ուիթնի Հյուսթոնով, որի հետ Դիոնին շատ են համեմատում։ Դիոնի երաժշտության վրա ազդել են մեծ թվով ժանրեր՝ ներառյալ փոփը, ռոքը, հոսփելը, ռիթմ և բլյուզը և սոուլը, իսկ նրա երգերի տեքստերը նվիրված են աղքատության, սովի, հոգևոր արժեքների թեմաներին՝ սիրո և ռոմանտիկայի նրբերանգներով։ Երեխայի ծնունդից հետո նրա տեքստերում սկսեցին ընդգծվել մայրական և եղբայրական սիրո թեմաները։. После рождения ребёнка в её текстах также стала подчёркиваться связь материнской и братской любви

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Տնտեսական զարգացում

Подводя экономические итоги пребывания Путина на посту президента России (2000—2008 годы), The Wall Street Journal писал։ «Экономика не только вернула себе все позиции, утраченные в 1990-е, но и создала жизнеспособный сектор услуг, который практически не существовал в советский период. В России накоплен третий по объёму золотовалютный запас после Китая и Японии». Председатель Китайской Народной Республики Ху Цзиньтао в 2007 году отмечал։ «В последние годы под руководством Президента Путина в условиях социально-политической стабильности экономика страны развивается быстрыми темпами. Жизнь населения улучшается с каждым днём». Главный экономист Всемирного банка по России в марте 2008 года констатировал, что Россия на фоне замедления темпов роста мировой экономики показывает неплохие результаты. Как отметил экономист, Россию можно считать одним из островков экономической стабильности в мире, что отражает качество макроэкономической политики, рост внутреннего спроса, накопленные золотовалютные резервы и Стабилизационный фонд.

В экономике России отмечался рост ВВП (в 2000 — 10 %, в 2001 — 5,7 %, в 2002 — 4,9 %, в 2003 — 7,3 %, в 2004 — 7,2 %, в 2005 — 6,4 %, в 2006 — 7,7 %, в 2007 — 8,1 %, в 2008 — 5,6 %), промышленного и сельскохозяйственного производства, строительства, реальных доходов населения. Происходило снижение численности населения, живущего ниже уровня бедности (с 29 % в 2000 году до 18 % в 2004), увеличение объёмов потребительского кредитования (за 2000—2006 годы рост составил 45 раз). С 1999 по 2007 годы индекс производства обрабатывающих отраслей промышленности вырос на 77 %, в том числе производства машин и оборудования — на 91 %, текстильного и швейного производства — на 46 %, производства пищевых продуктов — на 64 %.

Индекс развития человеческого потенциала в России увеличился с 0,691 (2000 год) до 0,725 (2005 год), таким образом по этому показателю Россия вошла в список стран с высоким уровнем человеческого развития. В то же время по результатам международных сопоставлений Россия опустилась с 57 места (доклад 2004 года) на 67 (доклад 2007 года, данные за 2005). С 1999 по 2007 год средняя ожидаемая продолжительность жизни населения России увеличилась с 65,9 до 67,5 лет.

Показатель	2000 (данные Росстата)	2010 (данные Росстата)	Изменение
Валовой нац. продукт (ППС) в млрд USD	1.123	2.211	+96,7 %
Внешняя торговля в млрд. USD	149,9	648,4	+332 %
Торговый баланс в млрд USD	60,7	151,6	+150 %
Зарубежные инвестиции в млрд USD	10,9	114,7	+952 %
Внешний долг в млрд USD	166	27,8	−83,3 %
Инфляция в %	20,2	8,8	−56,5 %
Промышленное производство	100 %	147 %	+47 %
Зарплаты, с учётом инфляции	100 %	242 %	+142 %
Пенсии, с учётом инфляции	100 %	331 %	+231 %
Розничная торговля	100 %	256 %	+156 %
Уровень бедности в %	29	12,6	−56,6 %
Безработица в %	10,6	7,5	−29,2 %
Кол-во рождённых в тыс.	1.267	1 790	+41,3 %
Кол-во умерших в тыс.	2.225	2 031	−8,7 %
Естеств. уменьшение населения в тыс.	959	240	−75,0 %
Младенческая смертность в тыс.	19,3	13,4	−30,6 %
Ожидаемая продолж. жизни в годах	65,3	69
Преступления в тыс.	2.952	2 629	−10,9 %
Убийства в тыс.	31,8	15,6	−50,9 %
Самоубийства в тыс.	56,9	33,3	−41,5 %
Алкогольные отравления в тыс.	37,2	14,4	−61,3 %
Кол-во абортов на 100 рождённых	168,8	66,3	−60,8 %

В 1990-е годы уровень налогообложения в России был завышенным и неприемлемым для хозяйствующих субъектов, несмотря на постоянное ужесточение налогового законодательства, значительную часть экономики составлял теневой сектор, компании и предприятия продолжали массово уклоняться от налогов, в том числе путём так называемой «налоговой оптимизации», активно практиковалась выплата зарплаты «в конвертах». В 2000-е годы Путиным были подписаны ряд законов, которыми были внесены поправки в налоговое законодательство. В 2001 году была установлена плоская шкала подоходного налога с физических лиц в 13 %, при этом Путин оговаривал, что такая мера будет действовать только 10 лет. Помимо этого, была снижена ставка налога на прибыль до 24 %, введена регрессивная шкала единого социального налога, отменены оборотные налоги и налог с продаж, общее количество налогов было сокращено в 3,6 раза (с 54 до 15). Также была радикально изменена система налогообложения сырьевого сектора։ проведена перенастройка механизма экспортных пошлин и введён налог на добычу полезных ископаемых, что позволило увеличить долю нефтегазовой ренты, улавливаемой государственным бюджетом, с менее чем с 40 % в 2000 году до 84 % в 2005 году. В 2006 году замминистра финансов РФ Сергей Шаталов заявил, что за период налоговой реформы налоговая нагрузка снизилась с 34-35 % до 27,5 %, а также произошло перераспределение налоговой нагрузки в нефтяной сектор. Налоговая реформа также способствовала увеличению собираемости налогов и стимулировала экономический рост. Налоговая реформа оценивается экспертами как один из самых серьёзных успехов Путина.

В октябре 2001 года Путин подписал новый Земельный кодекс РФ, который закрепил право собственности на землю (кроме земель сельхозназначения) и определил механизм её купли-продажи. В июле следующего года Путиным был подписан федеральный закон «Об обороте земель сельскохозяйственного назначения», который санкционировал куплю-продажу и земель сельскохозяйственного назначения.

В послании Федеральному Собранию в начале 2001 года Путин отметил, что действующий Кодекс законов о труде, принятый ещё в 1971 году, архаичен и не отвечает современным требованиям, стимулируя теневые трудовые отношения. В конце 2001 года Путин подписал новый Трудовой кодекс, вступивший в силу 1 февраля следующего года. По оценке Экономической экспертной группы, новый кодекс привёл трудовое законодательство «в соответствие с требованиями рыночной экономики» и обеспечил «более эффективное использование и повышение мобильности трудовых ресурсов».

Был проведён ряд других социально-экономических реформ։ пенсионная (2002), банковская (2001—2004), монетизация льгот (2005), электроэнергетики и железнодорожного транспорта.

В президентском послании Федеральному Собранию в 2003 году Путин поставил задачу добиться конвертируемости российского рубля по текущим и капитальным операциям. К 1 июля 2006 года эта задача была выполнена.

В мае 2003 года в Бюджетном послании Федеральному Собранию Путин поставил задачу создания Стабилизационного фонда РФ. 1 января 2004 года Стабфонд был сформирован. Основной целью создания фонда являлось обеспечение стабильности экономического развития страны.

В 2005 году Путин объявил о начале реализации четырёх приоритетных национальных проектов в социально-экономической сфере։ «Здоровье», «Образование», «Жильё» и «Развитие АПК». В январе 2008 года Путин заявил, что нацпроекты более эффективны, чем другие государственные программы. По его мнению, подобного результата удалось добиться благодаря концентрации административного и политического ресурса.

В президентском послании Федеральному Собранию в 2006 году Путин объявил о мерах по стимулированию рождаемости в России։ увеличение детских пособий, введение «материнского капитала» и т. п.

В президентском послании Федеральному Собранию в 2007 году Путин обозначил нанотехнологии в качестве одного из приоритетных направлений развития науки и техники и предложил учредить Российскую корпорацию нанотехнологий, что и было сделано в июле 2007 года .

Наблюдалось значительное увеличение иностранных инвестиций в Россию։ с 11 млрд долларов в 2000 году до 115 млрд долларов в 2010 году. Отток капитала из России, составлявший в 1990-е годы в среднем 10-20 млрд долларов, сменился его притоком и составил в 2007 году рекордные 81 млрд долларов США.

В феврале 2008 года эксперты, опрошенные РБК daily, позитивно оценили итоги восьмилетнего развития экономики при Путине.

По мнению Госдепартамента США, российская экономика в 1999—2008 годах росла благодаря девальвации рубля, осуществлению ключевых экономических реформ (налоговой, банковской, трудовой и земельной), жёсткой налогово-бюджетной политике, а также благоприятной конъюнктуре цен на сырьевые товары.

Американский профессор, занимавшийся ранее исследованием экономики СССР, Маршалл Голдман в начале 2008 года для характеристики экономической модели, построенной при Путине, создал термин «petrostate» («нефтегосударство»)։ Petrostate։ Putin, Power, and the New Russia. В своей книге профессор утверждал, что главный личный вклад Путина в экономическую политику заключался в создании «national champions» (крупных контролируемых государством компаний) и ренационализации основных энергетических активов, следствием чего стало создание нового класса олигархов, которых он называет «силогархами» (от термина «силовик»).

В декабре 2008 года экономист Андерс Аслунд заявил, что главным проектом Путина было «развитие огромных, неудобоуправляемых государственных мастодонтов, называемых „национальными чемпионами“» и что последние «задушили большие сектора экономики через свою инерцию и коррупцию, при этом препятствуя диверсификации». С 2001 по 2004 года доля малых предприятий в ВВП России удвоилась, а в 2007 году их число превысило один миллион. Доля малых и средних предприятий в производстве российского ВВП по состоянию на 2009 год — 21 %.

Выступая 2 марта 2009 года на форуме «Стратегия-2020», первый заместитель руководителя Администрации Президента Владислав Сурков, говоря о глубокой рецессии, в которую вошла Россия в конце 2008 года и истоках предшествующего ей роста, сказал։ «<…> когда мне говорят, что во всём виновата Америка, я хочу напомнить, что наш экономический рост — производная от того пузыря, который американцы надували. Мы ведь не заслуживали этот рост».

Американский журнал Time назвал президента Путина человеком 2007 года. Таким образом, российский лидер обошёл среди прочих претендентов бывшего вице-президента США Альберта Гора. «Путин проявил исключительное мастерство в руководстве страной, которую он принял в состоянии хаоса и привёл к стабильности»,- заявил ответственный секретарь журнала Times Ричард Стенгел.

К началу президентских полномочий Путина в 2000 году за чертой бедности жили 30 % граждан России, к 2013 году доля живущих за чертой бедности сократилась до 11,2 %. Борьбу с бедностью в марте 2013 года провозгласил одной из принципиальных задач. На этом фоне индексация пенсий, произведённая в апреле 2013 года (в среднем на 300 рублей), вызвала недовольство пенсионеров. Так, из Челябинской области пожилые женщины выслали Путину свои прибавки к пенсии с пожеланием «ни в чём себе не отказывать», об этом резонансном событии сообщили радио «Свобода», газета «Труд», ряд информагентств и Интернет-СМИ․ 29 марта 2013 года подписал указ об учреждении звания Героя Труда Российской Федерации.

В апреле 2013 года Путин признал, что ситуация в российской экономике, несмотря на высокие цены на энергоносители, ухудшается։ снижаются инвестиционная активность и объёмы экспорта, растут безработица и объёмы оттока капитала. Тяжёлым бременем на госбюджет легло начавшееся летом мощное наводнение на Дальнем Востоке, с бедствием подобного масштаба, сказал Путин, Россия никогда в своей истории не сталкивалась. С августа возникли системные финансовые проблемы на железной дороге, где нехватка ресурсов заставила ОАО «РЖД» в целях жёсткой экономии ежемесячно отправлять сотни тысяч работников, начиная от монтёров пути и кончая топ-менеджерами, в вынужденные 3-дневные отпуска без содержания.

15 апреля 2013 года соратник и друг Путина, бывший министр финансов РФ Алексей Кудрин признал, что российские власти серьёзно опоздали с экономическими реформами.

6 ноября 2013 года стало известно, что Путин увеличил зарплату депутатов Госдумы до 253 тыс. рублей в месяц.

Комментируя послание Путина Федеральному Собранию в декабре 2013 года, немецкий журнал Der Spiegel отмечает, что российское общество вошло в фазу стагнации, и многим «на ум приходят аналогии с кризисом советского общества на излёте правления генсека Леонида Брежнева».

Ռուսաստանի ՀՆԱ-ն 1991 թվականին

Արտասահմանյան ներդրումները Ռուսաստանում 1995-2009 թվականներին (ԱՄՆ մլրդ դոլար)

Ռուսաստանի բնակչության կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի դինամիկան՝ տոկոսային հարաբերությամբ 1992-2009 թվականներին

Անմշակ նավթի համաշխարհային գնի դինամիկան

Պատկեր:EUMPRF.png

Ռուսաստանի բնակչության բնական կրճատման և գաղթի աճի դինամիկան 1993-2009 թվականներին, (հզ․ մարդ)

Ամփոփելով Պուտինի նախագահության շրջանում (2000-2008 թվականներ) տնտեսական արդյունքները՝ The Wall Street Journal-ը գրեց. «Տնտեսությունը ոչ միայն վերադարձրեց 1990-ականներին կորսված բոլոր դիրքերը, այլև ստեղծեց ծառայությունների կենսունակ հատված, որը համարյա գոյություն չուներ խորհրդային շրջանում: Ռուսաստանում կենտրոնացված է ծավալով երրորդ ոսկու պաշարները՝ Չինաստանից և Ճապոնիայից հետո»։ Չինական Ժողովրդական Հանրապետության նախագահ Հու Ցզինտաոն 2007 թվականին նշեց. «Վերջին տարիներին նախագահ Պուտինի ղեկավարությամբ սոցիալ-քաղաքական կայունության պայմաններում երկրի տնտեսությունը արագ տեմպերով աճում է: Բնակչության կյանքը օրեցօր բարելավում է»։ Համաշխարհային բանկի՝ Ռուսաստանի հարցերով գլխավոր տնտեսագետը 2008 թվականին հաստատեց, որ Ռուսաստանը համաշխարհային տնտեսության աճի դանդաղ տեմպերի ֆոնին ցուցաբերում է լավ արդյունքներ։ Ինչպես նշում է տնտեսագետը, Ռուսաստանին կարելի է համարել տնտեսական կայունության կղզյակներից մեկը, որը արտացոլում է մակրոտնտեսական քաղաքականության որակը, ներքին պահանջարկի աճը, ոսկու պաշարների կուտակումը և Պետական պահուստային կուտակային ֆոնդը։

Ռուսաստանի տնտեսությունում նկատվում է աճ ՀՆԱ-ի (2000 — 10 %, 2001 — 5,7 %, 2002 — 4,9 %, 2003 — 7,3 %, 2004 — 7,2 %, 2005 — 6,4 %, 2006 — 7,7 %, 2007 — 8,1 %, 2008 — 5,6 %) համար, արդյունաբերական և գյուղատնտեսական արտադրության, շինարարության, բնակչության իրական եկամուտների աճ։ Տեղի ունեցավ աղքատության շեմից ցածր ապրող ազգաբնակչության թվի նվազում (2000 թվականի 29 % -ից 18 % 2004 թվականին), սպառողական վարկավորման ծավալների մեծացում (2000—2006 թվականների ընթացքում աճը կազմել է 45 անգամ). 1999 թվականից 2007 թվականը արդյունաբերության արտադրական ճյուղը աճեց 77 %, այդ թվում մեքենաշինությունն ու սարքաշինությունը՝ 91 %, տեքստիլ և կարի արտադրությունը՝ 46 %, սննդամթերքի արտադրությունը՝ 64 %։

Մարդկային ներուժի զարգացման ցուցանիշը Ռուսաստանում աճում է 0,691-ից (2000 թվական) մինչև 0,725 (2005 թվական), այսպիսով այս ցուցանիշով Ռուսաստանը մտավ մարդկային զարգացման բարձր մակարդակ ունեցող երկրների շարք։ Բայց այդ ընթացքում միջազգային համեմատականների արդյունքում Ռուսաստանի 57-րդ տեղից (2004 թվականի զեկույց) իջավ 67-րդ տեղը (2007 թվականի զեկույց, 2005 թվականի տվյալներ)։ 1999 թվականից 2007 թվականի Ռուսաստանի բնակչության կյանքի միջին սպասվող տևողությունը ավելացավ 65,9-ից մինչև 67,5 տարեկան։

Ցուցանիշ	2000 (ՌՎԿ տվյալներ)	2010 (ՌՎԿ տվյալներ)	Փոփոխություններ
Համախառն ազգային ապրանք (Գնողունակության հավասարություն) մլրդ $	1.123	2.211	+96,7 %
Արտաքին առևտուրը մլրդ $	149,9	648,4	+332 %
Առևտրային բալանսը մլրդ $	60,7	151,6	+150 %
Արտասահմանյան ներդրումներ մլրդ $	10,9	114,7	+952 %
Արտաքին պարտք մլրդ $	166	27,8	−83,3 %
Արժեզրկում %	20,2	8,8	−56,5 %
Արդյունաբերական արտադրություն	100 %	147 %	+47 %
Աշխատավարձեր՝ ներառյալ արժեզրկումը	100 %	242 %	+142 %
Կենսաթոշակներ՝ ներառյալ արժեզրկումը	100 %	331 %	+231 %
Մանրածախ առևտուրը	100 %	256 %	+156 %
Աղքատության մակարդակը %	29	12,6	−56,6 %
Անգործությունը %	10,6	7,5	−29,2 %
Ծնվածների թիվը, հազար	1.267	1 790	+41,3 %
Մահացածների թիվը, հազար	2.225	2 031	−8,7 %
ԲՆակչության բնական քչացում, հազար	959	240	−75,0 %
Մանկան մահեր, հազար	19,3	13,4	−30,6 %
Սպասվող կյանքի տևողությունը տարիներով	65,3	69	+5,6 %
Հանցագործություն, հազար	2.952	2 629	−10,9 %
Սպանություններ, հազար	31,8	15,6	−50,9 %
Ինքնասպանություններ, հազար	56,9	33,3	−41,5 %
Ալկոհոլային թունավորումներ, հազար	37,2	14,4	−61,3 %
Աբորտների քանակը ամեն 100 ծնվածին	168,8	66,3	−60,8 %

1990-ական թվականներին Ռուսաստանում հարկահանությունը բարձրացված էր և անընդունելի տնտեսվարողների համար, չնայած հարկային օրենսդրության մշտական խստացմանը՝ տնտեսության հիմնական մասը կազմում էր ստվերային հատվածը, ընկերություններն ու ձեռնարկությունները զանգվածաբար շարունակում էին խուսափել հարկերից, այդ թվում այսպես կոչված «հարկային օպտիմալացման» ճանապարհով, ակտիվորեն կիրառվում էր աշխատավարձերի վճարումը «ծրարներով»։ 2000-ական թվականներին Պուտինի կողմից ստորագրվեցին մի շարք օրենքներ, որոնցով լրացումներ կատարվեցին հարկային օրենսդրությունում։ 2001 թվականին հաստատվեց եկամտահարկի հարթ սանդղակը ֆիզիկական անձանց համար 13%, ընդ որում Պուտինը պնդում էր, որ այս միջոցը կգործի 10 տարի։ Բացի այդ, շահութահարկի գործակիցն իջեցվեց 24%, գործարկվեց միասնական սոցիալական հարկի հետադարձ սանդղակը, հանվեցին շրջանառության հարկերը և վաճառքի հարկերը. հարկերի ընդհանուր առմամբ կրճատվեցին 3,6 անգամ (54-ից մինչև 15) Արամատականորեն փոփոխվեց հումքային հատվածի հարկահանության համակարգը. կատարվեց արտահանության հարկերի մեխանիզմերի վերափոխում և հարկ մտցվեց օգտակար հանածոների արդյունահանման համար, որը թույլ տվեց ավելացնել նավթագազային վարձակալության բաժինը, որը մտնում էր պետական բյուջե՝ 2000 թվականի 40%-ից պակասը 2000 թվականին հասավ 84%։ 2006 թվականին ՌԴ ֆինանսների նախարար Սերգեյ Շատալովը հայտարարեց, որ հարկային բարեփոխումների ընթացքում հարկային բեռը 34-35%-ից նվազել է մինչև 27,5%, ինչպես նաև նավթային հատվածում տեղի է ունեցել հարկային բեռնվածության վերաբաշխում։ Հարկային բարեփոխումները նույնպես նպաստեցին հավաքվող հարկերի մեծացմանը և խթանեցին տնտեսական աճը։ Հարկային բարեփոխումները մասնագետների կարծիքով Պուտինի հաջողություններից մեկն է։

2001 թվականի հոկտեմբերին Պուտինը ստորագրեց ՌԴ Հողային նոր օրենսգիրքը, որն ամրապնդեց հողի սեփականության իրավունքը (բացի գյուղատնտեսական նշանակության հողերից) և սահմանեց դրա առքուվաճառքի մեխանիզմը։ Հաջորդ տարվա հուլիսին Պուտինի կողմից ստորագրվեց «Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի շրջանառության մասին» դաշնային օրենքը, որը վերահսկում էր նաև գյուղատնտեսական նշանակության հողերի առք ու վաճառքը։

2001 թվականի սկզբին Դաշնային Խորհրդին ուղղված ուղերձում Պուտինը նշեց, որ աշխատանքի մասին գործող օրենսդրությունը՝ ընդունված դեռևս 1971 թվականին, հնացած է և չի համապատասխանում ժամանակակից պահանջներին՝ խթանելով ստվերային աշխատանքային հարաբերությունները։ 2001 թվականի վերջին Պուտինը ստորագրեց նոր Աշխատանքային օրենսգիրքը, որն ուժի մեջ մտավ հաջորդ տարվա փետրվարի 1-ից։ Տնտեսական փորձագիտական խմբի գնահատմամբ՝ նոր օրենսգիրքը աշխատանքային օրենսդրությունը համապատասխանեցրեց «շուկայական տնտեսության պահանջներին» և ապահովեց «աշխատանքային ռեսուրսների առավել արդյունավետ օգտագործման և աշխատունակության բարձրացման»։

Իրականացվեցին մի շարք այլ սոցիալ-տնտեսական բարեփոխումներ՝ կենսաթոշակային (2002), բանկային (2001-2004), արտոնությունների փոքրացում (2005), էլեկտրաէներգիայի և երկաթուղային տրանսպորտի։

2003 թվականին Դաշնային Խորհրդին ուղղված նախագահական ուղերձում Պուտինը խնդիր դրեց հասնել ռուսական ռուբլու շրջադարձի ընթացիկ և կապիտալ գործառույթներում։ 2006 թվականի հուլիսի 1-ին այդ խնդիրը կատարված էր։

2003 թվականի մայիսին Դաշնային Խորհրդի Բյուջետային ուղերձում Պուտինը խնդիր դրեց ստեղծել ՌԴ Կայունացման հիմնադրամ։ 2004 թվականի հունվարի 1-ին Կայունացման հիմնադրամը ստեղծվեց։ Հիմնադրամի հիմնական նպատակն էր ապահովել երկրի կայուն տնտեսական զարգացումը։

2005 թվականին Պուտինը հայտարարեց սոցիալ-տնտեսական ոլորտում ազգային չորս առաջնային ծրագրերի իրականացման սկզբի մասին՝ «Առողջապահություն», «Կրթություն», «Բնակարան» և «Արբիտրաժային դատավարության օրենսգրքի զարգացում»։ 2008 թվականի հունվարին Պուտինը հայտարարեց, որ ազգային ծրագրերն ավելի արդյունավետ են, քան այլ պետական ծրագրերը։ Նրա կարծիքով, այդպիսի արդյունքի հնարավոր եղավ հասնել ադմինիստրատիվ և քաղաքական ռեսուրսների համախմբման շնորհիվ։

2006 թվականին Դաշնային Խորհրդին ուղղված նախագահական ուղերձում Պուտինը հայտարարեց Ռուսաստանում ծնելիության աճի խթանների մասին՝ մանկական նպաստների ավելացում, մայրական կապիտալի ներդրում ևայլն։

2007 թվականի Դաշնային Խորհրդին ուղղված նախագահական ուղերձում Պուտինը նանոտեխնոլոգիաները հայտարարեց գիտության և տեխնիկայի զարգացման առաջնային ուղիներից մեկը և առաջարկեց ստեղծել Նանոտեխնոլոգիաների ռուսական կորպորացիան, ինչն էլ արվեց 2007 թվականի հուլիսին։

Ռուսաստանում նկատվում էր օտարերկրյան ներդրումների զգալի աճ. 2000 թվականին 11 միլիարդից 115 միլիարդ դոլար դարձավ 2010 թվականին։ Ռուսաստանում կապիտալի արտահոսքը, որը 1990-ական թվականներին կազմում էր միջինը 10-20 միլիարդ դոլար, փոխվեց նրա ներհոսքով և 2007 թվականին կազմեց ռեկորդային 81 միլիարդ ԱՄՆ դոլար

2008 թվականի փետրվարին РБК daily-ի կողմից հարցված փորձագետները դրական գնահատեցին Պուտինի կառավարման տնտեսության ութամյա աճի արդյունքները։

Ըստ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի՝ 1999-2008 թվականներին ռուսական տնտեսությունը աճել է ռուբլու արժեզրկման, տնտեսական կարևորագույն բարեփոխումների (հարկային, բանկային, աշխատանքային և հողային), կոշտ բյուջետային հարկային քաղաքականության շնորհիվ, ինչպես նաև հումքային ապրանքների բարենպաստ գների համակցումով։

Նախկինում ԽՍՀՄ տնտեսության հետազոտությամբ զբաղված ամերիկացի պրոֆեսոր Մարշալ Գոլդմանը 2008 թվականի սկզբին Պուտինի կողմից ստեղծված տնտեսական մոդելը բնորոշելու համար ստեղծեց «petrostate» («նավթային պետություն») եզրույթը. Petrostate: Putin, Power, and the New Russia։ Իր գրքում պրոֆեսորը պնդում էր, որ Պուտինի անձնական գլխավոր ներդրումը տնտեսական քաղաքկանության մեջ հանդիսանում էր «national champions»-ի (պետության կողմից վերահսկվող խոշոր ընկերություններ) ստեղծումը և հիմնական էներգետիկ ակտիվների ապազգայնացումը, որի արդյունքում ստեղծվեց օլիգարխների նոր դաս, որոնց նա անվանում է «ուժայիններ»։

2008 թվականի դեկտեմբերին տնտեսագետ Անդերս Ասլունդը հայտարարեց, որ Պուտինի գլխավոր նախագիծը «խոշոր, դժվար կառավարելի պետական մաստոդոնտների զարգացումն էր, որոնք անվանում են «ազգային չեմպիոններ»», և վերջիններս «տնտեսության մեծ հատվածներ խեղդեցին իրենց անգործության և կաշառակերության մեջ՝ ընդ որում խոչընդոտելով դիվերսիֆիկացիային»։ 2001-2004 թվականներին Ռուսաստանի ՀՆԱ-ում փոքր ձեռնարկությունների բաժինն ավելացավ, իսկ 2007 թվականին նրանց թիվը գերազանցեց մեկ միլիոնը։ Փոքր և միջին ձեռնարկությունների բաժինը ռուսական ՀՆԱ-ի արտադրության մեջ 2009 թվականի դրությամբ կազմեց 21 %։

2009 թվականի մարտի 2-ին ելույթ ունենալով «Ռազմավարություն-2020» համաժողովին՝ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Վլադիսլավ Սուրկովը, խոսելով խորը 2008-2010 թվականների Ռուսաստանի ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի մասին, որում Ռուսաստանը հայտնվեց 2008 թվականին, և նախորդած աճի աղբյուրների մասին, ասաց. «… երբ ինձ ասում են, որ ամեն ինչում Ամերիկայի մեղավորությունն է, ես ուզում եմ հիշեցնել, որ մեր տնտեսական աճը ածանցյալն է այն փուչիկի, որ ամերիկացներն են ստեղծել: Չէ որ մենք արժանի չէինք այդ աճին»։

Time ամերիկյան հանդեսը նախագահ Պուտինին անվանեց 2007 թվականի մարդ։ Այսպիսով, ռուսական առաջնորդը այլ մրցակիցների շարքում առաջ անցավ ԱՄՆ նախկին փոխնախագահ Ալբերտ Գորին։ «Պուտինը ցուցաբերեց բացառիկ վարպետություն երկրի կառավարման գործում, որը նա ընդունեց քաոսային վիճակում և բերեց կայունության»,- հայտարարեց Times ամսագրի պատասխանատու խմբագիր Ռիչարդ Սթենգելը։

Պուտինի նախագահական լիազորությունների սկզբում՝ 2000 թվականին, Ռուսաստանի բնակչության 30%-ը ապրում էր աղքատության շեմից այն կողմ, 2013 թվականին աղքատության շեմից այն կողմ ապրողների բաժինը նվազեց մինչև 11,2%։ Աղքատության դեմ պայքարը 2013 թվականի մարտին հայտարարեց սկզբունքային խնդիրներից մեկը։ Այս ֆոնին 2013 թվականի ապրիլին կատարված կենսաթոշակների գործակցումը (միջինում 300 ռուբլի) առաջ բերեց թոշակառուների դժգոհությունը։ Այսպես, Չելյաբինսկի նահանգի տարեց կանայք ուղարկեցին Պուտինին իրենց կենսաթոշակային ավելացումները՝ «ոչ մի բանում իրեն չմերժելու» բարեմաղթանքով, այս աղմկահարույց իրադարձության մասին հայտնեցին «Ազատություն» ռադիոկայանը, «Աշխատանք» թերթը, մի շարք լրատվական գործակալություններ և համացանցային ԶԼՄ-ներ։

2013 թվականի մարտի 29-ին հրամագիր ստորագրեց Ռուսաստանի Դաշնության Աշխատանքային հերոսի կոչման սահմանելու մասին։

2013 թվականի ապրիլին Պուտինը խոստովանեց, որ չնայած էներգակիրների բարձր գներին՝ ռուսական տնտեսության վիճակը վատթարանում է. իջնում են ներդրումային ակտիվությունն ու արտահանման ծավալները, աճում են գործազրկությունն ու կապիտալի արտահոսքի ծավալները։ Պետբյուջեի վրա ծանր նստեց ամռանը սկսված հզոր՝ Հեռավոր Արևելքի ջրհեղեղը, նման մասշտաբի աղետի հետ Ռուսաստանն իր պատմության ընթացքում չի բախվել,- ասաց Պուտինը։

2013 թվականի ապրիլի 15-ին Պուտինի համախոհ և ընկեր, ՌԴ ֆինանսների նախկին նախարար Ալեքսեյ Կուդրինը խոստովանեց, որ ռուսական իշխանությունները խստորեն ուշացել են բարեփոխումների հարցում։

2013 թվականի նոյեմբերի 6-ին հայտնի դարձավ, որ Պուտինը Պետդումայի պատգամավորների աշխատավարձն ավելացրել է մինչև ամսական 253 հազար ռուբլի։

Մեկնաբանելով 2013 թվականի դետեմբերին Պետդումային ուղղված Պուտինի ուղերձը՝ գերմանական Der Spiegel ամսագիրը նշում է, որ ռուսական հանրությունը մտել է լճացման փուլ, և շատերի «ուղեղում գալիս են խորհրդային հասարակության ճգնաժամի նման դեպքեր գլխավոր քարտուղար Լեոնիդ Բրեժնևի իշխանության շրջանում»

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Վանա լճի անվանումները

В доурартский период озеро Ван называлось у ассирийцев «морем страны Наири» (tâmtu ša mât Nairi), причём вероятно, что слово «Наири» на ассирийском языке означало «хурриты». Урартское название озера Ван точно не известно, однако по отдельным упоминаниям древнегреческих географов предполагается, что урарты называли его «Арсене» (др.-греч. Αρσηνή, Страбон XI, гл. XIV, 3). Кроме этого, многие античные авторы использовали название «Тоспитис» или «Топитис» (др.-греч. Θωπι̂τιν, лат. Thospites), которое восходит к названию урартской столицы, городу Тушпа. Этот же корень сохранился у армянских средневековых историков в форме «Тосп» (арм. Տոսպ) или «Тосб» (арм. Տոսբ, Мовсес Хоренаци III, 35; Фавст Бузанд IV, 55, 58 и V, 37), которые также использовали названия «Бызнунийское море» (арм. Բզնունեաց ծով) и «Рыштунийское море» (арм. Ռշտունեաց ծով), по названию правящих родов в районе озера — Бзнуни и Рштуни. Современное название «Ван» вероятно восходит к урартскому слову Биайни(ли), которое обозначало либо само государство Урарту, либо центральную его часть. Современное название озера по названию селения Ван, а оно от арм. «ван» — «деревня, местожительство, обитаемое место»; упоминается также название племени ван, но оно, по-видимому, вторично; «живущие на озере Ван» или более раннее «жители селения Ван». В древности были также названия Арджиш, Тиррих, Хилат и др.

Նախաուրարտական շրջանում Վանա լիճը ասորեստանցիները կոչում էին «Նաիրի երկրի ծով» (tâmtu ša mât Nairi), ընդ որում հնարավոր է, որ «Նաիրի» անվանումը ասորերեն նշանակում էր «ուրարտացիներ»։ Վանա լճի ուրարտական անվանումն անհայտ է, բայց որոշ հին հունական աշխարհագետների որոշակի հիշատակություններով ենթադրվում է, որ ուրարտացիները նրան անվանել են «Արսենե» (հին հունարեն՝ Αρσηνή, Ստրաբոն XI, գլուխ. XIV, 3)։ Բացի այդ, շատ անտիկ հեղինակներ օգտագործում էին «Տոսպիտիս» կամ «Տոպիտիս» անվանումը (հին հունարեն՝ Θωπι̂τιν, լատին․՝ Thospites), որը բխում է ուրարտական մայրաքաղաք Տուշպայի անվանումից։ Այս արմատը պահպանվել է նաև միջնադարյան հայ հեղինակների մոտ «Տոսպ» կամ «Տոսբ» ձևով, Մովսես Խորենացի III, 35; Փավստոս Բուզանդ IV, 55, 58 և V, 37), ովքեր նաև օգտագործում էին նաև «Բզնունեաց ծով» և «Ռշտունեաց ծով» անվանումները՝ լճի տարածքում իշխող ցեղերի անուններով՝ Բզնունի և Ռշտունի։ Ժամանակակից «Վան» անվանումը հավանաբար ծագում է ուրարտական Բիայնի(լի) բառից, որը նշանակում էր կա՛մ հենց Ուրարտու պետությունը, կա՛մ նրա կենտրոնական հատվածը. Լճի ժամանակակից անվանումը՝ Վան քաղաքի անվամբ, իսկ դա իր հերթին հայերեն «վան»՝ «գյուղ, բնակատեղի, բնակավայր». հիշատակվում է նաև վան ցեղախմբի անվան մասին, բայց դա, ըստ երևույթին, երկրորդական է՝ «Վանա լճի մոտ ապրողներ կամ ավելի վաղ «Վան բնակավայրի բնակիչներ»։ Հնադարում եղել են նաև Արճեշ, Թիրիք, Խիլաթ և այլն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

Մոսկվայի ԽՄԿԿ քաղկոմում

В декабре 1985 года рекомендован Политбюро ЦК КПСС на должность первого секретаря Московского городского комитета (МГК) КПСС. Придя на эту должность, уволил многих руководящих работников МГК КПСС и первых секретарей райкомов. Получил известность благодаря личным проверкам магазинов и складов, использованием общественного транспорта. Организовал в Москве продовольственные ярмарки. При Ельцине начинает разрабатываться новый Генеральный план развития Москвы, вводится запрет на снос исторических зданий, начинает отмечаться День города. В последние месяцы работы начал публично критиковать руководство партии.

На XXVII съезде КПСС в феврале 1986 года избран кандидатом в члены Политбюро ЦК КПСС, оставался в этой должности до 18 февраля 1988 года.

После ряда конфликтов с руководством Политбюро ЦК КПСС, 21 октября 1987 года достаточно резко выступил на Пленуме ЦК КПСС (критиковал стиль работы некоторых членов Политбюро, в частности, Е. К. Лигачёва, медленные темпы Перестройки, в числе прочего заявил о зарождении «культа личности» Горбачёва), после чего попросил освободить его от обязанностей кандидата в члены Политбюро. После этого был подвергнут критике, в том числе со стороны тех, кто его ранее поддерживал (например, «архитектор перестройки» А. Н. Яковлев). После ряда критических выступлений покаялся и признал свои ошибки։

- Кроме некоторых выражений, в целом я с оценкой согласен. То, что я подвел Центральный Комитет и Московскую городскую организацию, выступив сегодня, — это ошибка.

Пленум вынес резолюцию считать выступление Ельцина «политически ошибочным», и предложил МГК рассмотреть вопрос о переизбрании своего первого секретаря. Стенограмма выступления Ельцина не была своевременно опубликована в печати, что породило множество слухов. В «самиздате» появилось несколько подложных вариантов текста, гораздо более радикальных, чем оригинал. Автором одного из них был гл.редактор «Московской Правды» М. Н. Полторанин.

3 ноября, по утверждению А. Е. Хинштейна — Ельцин направил Горбачёву письмо с просьбой оставить его в прежней должности.

9 ноября 1987 года из-за сердечного приступа попал в больницу. По некоторым свидетельствам (например, свидетельству М. С. Горбачёва, Н. И. Рыжкова и В. И. Воротникова) — из-за попытки покончить жизнь самоубийством (или симулировать попытку самоубийства — «случай с ножницами»).

11 ноября 1987 на Пленуме МГК повторно каялся[18], признал свои ошибки, но был освобождён от должности первого секретаря МГК. Не был, однако, полностью разжалован, а остался в рядах номенклатуры.

14 января 1988 года был назначен первым заместителем председателя Госстроя СССР — министром СССР.

18 февраля 1988 года — решением Пленума ЦК КПСС освобождён от обязанностей кандидата в члены Политбюро ЦК КПСС (но остался членом ЦК).

Летом 1988 года стал делегатом XIX Всесоюзной партконференции от Карелии. 1 июля Ельцин выступает на Партконференции. В речи он ещё раз подтверждает своё мнение о том, что Лигачев должен быть удален из Политбюро, критикует привилегии партийной элиты, утверждает, что в «застое» нельзя винить одного только Брежнева, а виновато всё Политбюро «как коллективный орган». В заключении выступления Ельцин просит отменить решение октябрьского пленума ЦК КПСС, признававшего ошибочным его выступление на пленуме и таким образом политически реабилитировать самого Ельцина․

- Вы знаете, что мое выступление на октябрьском Пленуме ЦК КПСС было признано «политически ошибочным». Но вопросы, поднятые там, на Пленуме, неоднократно поднимались прессой, ставились коммунистами. В эти дни все эти вопросы практически звучали вот с этой трибуны и в докладе, и в выступлениях. Я считаю, что единственной моей ошибкой в выступлении было то, что я выступил не вовремя — перед 70-летием Октября. <…> Я остро переживаю случившееся и прошу конференцию отменить решение Пленума по этому вопросу. Если сочтёте возможным отменить, тем самым реабилитируете меня в глазах коммунистов. И это не только личное, это будет в духе перестройки, это будет демократично и, как мне кажется, поможет ей, добавив уверенности людям.

1985 թվականի դեկտեմբերին ԽՄԿԿ Քաղխորհրդի կողմից երաշխաորվեց ԽՄԿԿ Մոսկովյան քաղաքային կոմիտեի (ՄՔԿ) առաջին քարտուղարի պաշտոնում։ Գալով այս պաշտոնին՝ պաշտոնանկ արեց ԽՄԿԿ ՄՔԿ մի շարք ղեկավար աշխատակիցների և շրջխորհուրդների առաջին քարտուղարների։ Հանրաճանաչություն ստացավ խանութների և պահեստների անձնական ստուգումների և քաղաքային տրանսպորտով երթևեկելու շնորհիվ։ Մոսկվայում կազմակերպեց սննդամթերքի տոնավաճառներ։ Ելցինի օրոք սկսվում է մշակվել Մոսկվայի նոր գլխավոր հատակագիծը, որն արգելում էր պատմական շինությունների քանդումը, սկսվեց նշվել Քաղաքի օրը։ Աշխատանքային վերջին օրերին սկսեց հրապարակայնորեն քննադատել կուսակցության ղեկավարությանը։

ԽՄԿԿ XXVII համագումարին 1986 թվականի փետրվարին ընտրվեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի Քաղբյուրոյի անդամի թեկնածու և մնաց այդ պաշտոնում մինչ 1988 թվականի փետրվարի 18-ը։

ԽՄԿԿ Կենտկոմի Քաղբյուրոյի ղեկավարության հետ մի շարք տարաձայնություններից հետո՝ 1987 թվականի հոկտեմբերի 21-ին, բավականին կտրուկ արտահայտվեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի Պլենումում (քննադատեց Քաղբյուրոյի որոշ անդամների աշխատելաոճը, մասնավորապես՝ Ե.Կ.Լիգաչովի, Վերակառուցման դանդաղ տեմպերը, մնացածի շարքում նշեց նաև Գորբաչովի «անհատի պաշտամունքի» ձևավորման մասին), որից հետո խնդրեց ազատել իրեն Քաղբյուրոյի անդամի թեկնածուի պարտականություններից։ Դրանից հետո քննադատության ենթարկվեց նրանց կողմից, ովքեր նախկինում պաշտպանում էին նրան (օրինակ՝ «վերակառուցման ճարտարապետ» Ա.Ն.Յակովլևի կողմից)։ Քննադատական որոշ ելույթներից հետո ապաշխարեց և խոստովանեց իր սխալները։

Որոշ արտահայտություններից բացի ընդհանուր առմամբ ես գնատականի հետ համամիտ եմ: Այն, որ ես հուսախաբ արեցի Կենտրոնական կոմիտեին և Մոսկովյան քաղաքային կազմակերպությանը՝ այսօր հանդես գալով. սա սխալ է:

Պլենումը հաստատեց Ելցինի ելույթն ընդունել «քաղաքականապես սխալ» և առաջարկեց ՄՔԿ-ին վերանայել իր առաջին քարտուղարի վերընտրման հարցը։ Ելցինի ելույթի սղագրությունը ժամանակին չհրապարակվեց մամուլում, ինչը բազմաթիվ շշուկների տեղիք տվեց։ «Սամիզդատ»-ում հայտնվեցին մի քանի կեղծ տարբերակներ, որոնք ավելի ծայրահեղական էին, քան բնօրինակը։ Դրանցից մեկի հեղինակը «Մոսկովսկի պրավդայի» գլխավոր խմբագիր Մ. Պոլտորանինն էր։

Նոյեմբերի 3-ին Ա. Խինշտեյնի պնդմամբ Ելցինը նամակ գրեց Գորբաչովին՝ նախկին պաշտոնում թողնելու խնդրանքով։

1987 թվականի նոյեմբերի 9-ին սրտի կաթվածի պատճառով տեղափոխվեց հիվանդանոց։ Որոշ վկաների հավաստմամբ (օրինակ Մ. Գորբաչովի, Ն. Ռիժկովի և Վ. Վորոտնիկովի վկայությամբ)՝ ինքնասպանության միջոցով կյանքին վերջ տալու (կամ ինքնասպանության փորձի կեղծման՝ «մկրատների դեպք») պատճառով։

1987 թվականի նոյեմբերի 11-ին ՄՔԽ պլենումում կրկնակի զղջաց, ընդունեց իր սխալները, բայց ազատվեց ՄՔԽ առաջին քարտուղարի պաշտոնից։ Բայց այնուամենայնիվ, ամբողջովին չաստիճանազրկվեց և մնաց անվանացանկում։

1988 թվականի հունվարի 14-ին նշանակվեց ԽՍՀՄ Պետշինի նախագահի առաջին տեղակալ՝ ԽՍՀՄ նախարար։

1988 թվականի փետրվարի 18-ին ԽՄԿԿ Կենտկոմի Պլենումի որոշմամբ ազատվեց ԽՄԿԿ Քաղկոմի անդամի թեկնածուի պարտականություններից (բայց մնաց Կենտկոմի անդամ)։

1988 թվականի ամռանը Կարելիայի կողմից դարձավ XIX համախորհրդային կուսակցական համագումարի պատվիրակ։ Հուլիսի 1-ին Ելցինը ելույթ է ունենում կուսակցական համագումարում։ Իր խոսքում նա պնդում է իր այն տեսակետը, որ Լիգաչովը պետք է հեռացվի Քաղբյուրոյից, քննադատեց կուսակցական վերնախավի առավելությունները, պնդում է, որ «լճացման» համար պետք չէ միայն Բրեժնևին մեղադրել, այլ մեղավոր է ամբողջ Քաղբյուրոն՝ որպես «կոլեկտիվ մարմին»։ Ելույթի ավարտին Ելցինը խնդրում է ԽՄԿԿ Կենտկոմի հոկտեմբերյան համագումարի՝ իր ելույթը համագումարին սխալմունք համարած որոշումը չեղարկել և այդպիսով վերականգնել Ելցինին։

Գիտեք, որ իմ ելույթը ԽՄԿԿ Կենտկոմի Համագումարում համարվեց «քաղաքական սխալմունք»: Բայց այնտեղ արծարծված հարցերը բազմիցս բարձրացվել են մամուլի և կոմունիստների կողմից: Այս օրերին այս հարցերը հնչել են հենց այս ամբիոնից և՛ զեկուցումներում, և՛ ելույթներում: Ես գտնում եմ, որ իմ միակ սխալն այն էր, որ ես ելույթ ունեցա ոչ ճիշտ ժամանակին՝ Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակի նախօրեին: Ես խոր կսկիծ եմ զգում պատահածի համար և խնդրում եմ համագումարին չեղարկել որոշումը: Եթե հարմար կգտնեք չեղարկել, այսպիսով կվերականգնեք ինձ կոմունիստների աչքերում: Դա ոչ միայն աձնական է, դա կլինի վերակառուցման ոգով, դա կլինի ժողովրդավարական, և ինչպես ինձ է թվում, կօգնի նրան՝ ավելացնելով մարդկանց վստահությունը:

Բորիս Ելցին, փետրվարի 21, 1989

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

Երաժշտական ոճ

Критики Дион утверждают, что её музыка часто отступает от попа и соула и отличается чрезмерной сентиментальностью. По словам Кейт Харрис из журнала Rolling Stone, «сентиментальность [Дион] напыщенна и вызывающа, а не сдержанная и серьёзная… [она] находится в конце цепочки резкой деволюции Арета—Уитни—Мэрайя. …Дион фактически выступает в качестве символа определённого рода поп-чувствительности — чем больше, тем лучше, слишком много никогда не бывает достаточно, и более зрелые эмоции более искренни». Французские песни Дион, напротив, как правило, глубже и разнообразнее английских и потому получались более убедительными․

Ձայն և հնչերանգ

Дион часто называют одним из самых влиятельных голосов поп-музыки. Она описывалась как правящая «королева поп-музыки» из-за своего влияния на индустрию звукозаписи в 1990-х годах, наряду с Уитни Хьюстон и Мэрайей Кэри. В рейтинге «22 Greatest Voices in Music» журнала Blender и MTV она заняла девятое место (шестое из женщин), а в списке «The 100 Outstanding Pop Vocalists» журнала Cove — четвёртое. Дион часто сравнивают с Мэрайей Кэри из-за её вокального стиля и с её кумиром Барброй Стрейзанд из-за её голоса.

Անձնական կյանք

Дион познакомилась со своим мужем и менеджером Рене Анжелилом в 1980 году, когда ей было 12, а ему 38, когда она и её мать послала ему демозапись песни, которую они написали. Они начали отношения в 1987 году и объявили о помолвке в 1991 году. 17 декабря 1994 года они поженились в соборе Нотр-Дам в Монреале (канадская провинция Квебек). 5 января 2000 года Дион и Анжелил подтвердили свои свадебные клятвы в Лас-Вегасе.

В мае 2000 года Дион перенесла две небольшие операции в клинике репродуктивной медицины в Нью-Йорке, чтобы улучшить свои шансы на зачатие, решив использовать экстракорпоральное оплодотворение после нескольких лет неудачных попыток забеременеть. Их первый сын, Рене-Шарль Анжелил, родился 25 января 2001 года. В мае 2010 года Анжелил объявил, что Дион находится на 14-й неделе беременности двойней после шестого экстракорпорального оплодотворения. В субботу, 23 октября 2010 года, в 11։11 и 11։12 утра соответственно, в медицинском центре Святой Марии в Уэст-Палм-Бич (Флорида) Дион с помощью кесарева сечения родила двух здоровых близнецов. Близнецы были названы Эдди (в честь любимого Дион композитора Эдди Марне) и Нельсоном (в честь бывшего президента ЮАР Нельсона Манделы). Дион появилась со своими новорождённым сыновьями на обложке канадского издания журнала Hello 9 декабря 2010 года.

15 октября 2010 года Селин Дион была назначена послом доброй воли ФАО ООН.

Согласно различным данным, вокальный диапазон Дион составляет пять октав. По словам Дион, её голосовой диапазон — меццо-сопрано, хотя, по словам Режин Креспен и Андре Тюбефа, она, скорее, имеет лирическое сопрано.

Երաժշտական ոճ

Դիոնի քննադատները պնդում են, որ նրա երաժշտությունը տարբերվում է փոփից և սոուլից և աչքի է ընկնում չափից դուրս զգայականությամբ։ Rolling Stone ամսագրից Քեյթ Հարիսի կարծիքով՝ «Դիոնի զգայականությունը սաստիկ ուռճացված է և գրգռող, այլ ոչ թե զուսպ և լուրջ․․․ Նա գտնվում է Արետա-Ուիթնի-Մրայա դէվոլուցիոն շղթայի վերջում․․․ Դիոնը փաստացի հանդես է գալիս որպես ընդգծված փոփ-զգայականության խորհրդանիշ` որքան շատ, այնքան լավ, չափից դուրսը դեռ բավարար չէ, և առավել հասուն զգացմունքներն ավելի անկեղծ են»։ Դիոնի ֆրանսերեն երգերը, ընդհակառակը, որպես կանոն, անգլերեն երգերից ավելի խորն են ու բազմաբնույթ, այդ պատճառով էլ ավելի համոզիչ են։

Ձայն և հնչերանգ

Դիոնին հաճախ համարում են փոփ-երաժշտության ամենաազդեցիկ ձայներից մեկը։ Նա բնութագրվում էր որպես «փոփ-երաժշտության իշխող թագուհի»` Ուիթնի Հյուսթոնի և Մրայա Քերրիի հետ միասին 1990-ական թվականների ձայնագրման ինդուստրիայի վրա իր ունեցած ազդեցության պատճառով: Blender ամսագրի և MTV-ի «22 Greatest Voices in Music» ռեյտինգում նա գրավեց իններորդ տեղը (կանանց մեջ վեցերորդը), իսկ Cove ամսագրի «The 100 Outstanding Pop Vocalists» ցուցակում՝ չորրորդ։ Դիոնին հաճախ համեմատում են Մրայա Քերրիի հետ՝ վոկալային ոճի, և նրա կուռքը հանդիսացող Բարբարա Սթրեյզանդի հետ՝ ձայնի պատճառով։

Տարբեր տվյալներով, Դիոնի վոկալ դիապազոնն ընդգրկում է հինգ օկտավա։ Դիոնի խոսքերով, իր ձայնի դիապազոնը մեցո-սոպրանո է, իսկ Ռեժին Կրեսպենի և Անդրե Տյուբեֆի կարծիքով՝ լիրիկական սոպրանո։

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Խորտակված նավը:«Տիտանիկ»

Восьмипалубный пароход «Титаник» был построен в течение трёх лет на верфи «Харленд энд Вулф» в Белфасте. Спуск судна на воду состоялся 31 мая 1911 года. «Титаник» был вторым лайнером класса Олимпик. Тем не менее, он несколько отличался от своего близнеца «Олимпика», в его конструкции был устранён ряд недостатков, выявленных в ходе эксплуатации собрата. Руководил проектом ирландский судостроитель Томас Эндрюс. Строительство корабля обошлось приблизительно в 3 млн фунтов стерлингов или 7,5 млн долларов США (187,5 млн долл. по курсу 2013 года)[5]. Лайнер принадлежал британской судоходной компании «Уайт Стар Лайн».

На момент спуска на воду и ввода в эксплуатацию, «Титаник» был самым большим судном в мире. Его длина составляла 269 м, ширина — 30 м, осадка — 10 м, водоизмещение — 52310 т (что превышало пароход-близнец «Олимпик» на 243 т)[6]. В движение лайнер приводили две группы четырёхцилиндровых паровых машин и паровая турбина[6]. Диаметр рабочего цилиндра паровых машин составлял 2,7 м. Пар для турбины, паровых машин, генераторов и вспомогательных механизмов производили 29 котлов. Вся силовая установка судна обладала мощностью 55 тыс. л.с., для её работы требовалось 610 т угля в день[7]. Корабль мог развивать скорость до 23 узлов (42 км/ч). Движителями на «Титанике» служили три гребных винта. Диаметр центрального четырёхлопастного винта составлял 5,2 м, а двух крайних трёхлопастных — 7,2 м, на полном ходу они совершали до 80 об/мин[8]. Над верхней палубой возвышались четыре громадные трубы диаметром 7,3 м и высотой 19 м. «Титаник» имел двойное дно, 16 водонепроницаемых отсеков, разделённых переборками с герметичными дверьми. По расчётам конструкторов, судно могло оставаться на плаву при затоплении любых двух отсеков или четырёх смежных носовых или кормовых отсеков. Беспроводной телеграф и другое радиооборудование на корабль поставила компания «Маркони К°». На борту имелось 20 спасательных шлюпок общей вместимостью 1178 человек[9].

В зависимости от стоимости купленного билета пассажиры делились на три класса. К услугам пассажиров первого класса были представлены бассейн, тренажёрный зал, турецкая баня, корт для игры в сквош, электрованна (прототип солярия) и отделение для собак. На борту судна имелись кафе и роскошно обставленные обеденный и курительный салоны[10]. По уровню сервиса в третьем классе «Титаник» значительно превосходил большинство трансатлантических пароходов. В каютах было чисто, светло и тепло, в обеденном зале предлагалось простое, но полноценное и качественное питание, имелись просторные прогулочные палубы[11]. Все помещения и прогулочные палубы корабля были разделены по классам, и пассажирам одного класса запрещалось проходить на участок другого.

Հիմնական հոդված՝ Տիտանիկ

8 տախտակամած ունեցող «Տիտանիկ» շոգենավը կառուցվել է 2 տարվա ընթացքում Բելֆաստի «Հարլենդ ընդ Վուլֆ» նավաշինարանում։ Նավը ջուր իջեցվեց 1911 թվականի մայիսի 31-ին։ Այն «Օլիմպիկ» դասի երկրորդ խոշոր օվկիանոսային նավն էր և, այնուամենայնիվ, որոշ չափով տարբերվում էր իր նմանակ «Օլիմպիկ»-ից։ «Տիտանիկ»-ի կոնստրուկցիայում վերացվել էին մի շարք թերություններ, որոնք ի հայտ էին եկել նրա նմանակի շահագործման ժամանակ։ Նախագիծը ղեկավարում էր իռլանդացի նավաշինարար Թոմաս Էնդրյուսը։ Նավի կառուցման համար ծախսվեց մոտավորապես 3 մլն ֆունտ ստեռլինգ, կամ ԱՄՆ 7,5 մլն դոլար (2013 թվականի արժույթով՝ 187,5 մլն դոլար)։ Նավը պատկանում էր «Ուայթ Սթար Լայն» բրիտանական նավագնացական ընկերությանը։

Ջուր իջեցնելու և շահագործման պահին «Տիտանիկ»-ն աշխարհի ամենամեծ նավն էր։ Նավի երկարությունը կազմում էր 269 մ, լայնությունը՝ 30 մ, թաղվածքը՝ 10 մ, ջրծավալը՝ 52310 տ (որով և գերազանցում էր նմանակ «Օլիմպիկ»-ին 243 տոննայով)։ Նավը գործի էին դնում երկու խումբ չորսմխոցանի շոգեմեքենաներ և շոգետուրբինը։ Աշխատող շոգեմեքենաների գլանի տրամագիծը կազմում էր 2,7 մ։ Տուրբինի, շոգեմեքենաների, գեներատորների և օժանդակող սարքավորումների համար գոլորշի էին ապահովում 29 շոգեկաթսաներ։ Նավի ուժային սարքավորումները, որոնց աշխատանքի համար օրական պահանջվում էր 610 տ ածուխ, օժտված էին 55 հզ. ձիաուժ հզորությամբ։ Նավը կարող էր զարգացնել մինչև 23 հանգույց (42 կմ/ժ) արագություն։

«Տիտանիկ»-ի վրա որպես շարժիչ ծառայում էին երեք թիավարման պտուտակներ։ Կենտրոնական քառաթև պտուտակի տրամագիծը կազմում էր 5,2 մ, իսկ ծայրի երկու եռաթև պտուտակներինը՝ 7,2 մ, որոնք ընթացքի ժամանակ կատարում էին 80 պտույտ՝ րոպեում։ Վերին տախտակամածի վրա բարձրանում էին 4 հսկայական ծխնելույզներ՝ 7,3 մ տրամագծով և 19 մ բարձրությամբ։«Տիտանիկ»-ը երկհատակ էր, ուներ 16 ջրամեկուսիչ հատվածախուց, որոնք բաժանված էին հերմետիկ արագափոխիչ դռներով։ Կոնստրուկտորների հաշվարկով նավը կարող էր ջրի երեսին մնալ, նույնիսկ եթե երկու մեկուսամասերը, կամ դրանց հարևան չորս առջևի կամ նավախելի մեկուսամասերը ջուր լցվեին։ Անլար հեռագիրը և մյուս ռադիոսարքավորումները նավի վրա տեղադրել էր «Մարկոնի Կ°» ընկերությունը։ Նավի վրա կային 20 փրկանավակներ՝ 1178 մարդ տարողությամբ։

Ուղևորները, ըստ իրենց գնած տոմսերի արծեքների, բաժանվում էին երեք դասի։ Առաջին դասի ուղևորների տրամադրության տակ կար լողավազան, մարզասրահ, թուրքական բաղնիք, սկվոշ խաղի դաշտ, էլեկտրական վաննա (սոլյարիի նախատիպը) և առանձին հատված շների համար։ Նավի վրա կար սրճարան, շքեղ կահավորված սրահներ՝ ճաշելու և ծխելու համար։ «Տիտանիկ»-ի երրորդ դասի սպասարկման մակարդակը զգալիորեն գերազանցում էր անդրատլանտյան շոգենավերի մեծ մասին։ Նավասենյակները մաքուր էին, լուսավոր և տաք։ Ճաշասրահում առաջարկվում էր հասարակ, բայց լիարժեք և որակյալ սնունդ, զբոսնելու համար կային ընդարձակ տախտակամածեր։ Նավի վրա բոլոր կառույցներն ու տախտակամածերը բաժանված էին ըստ դասերի, և մի դասի ուղևորներին արգելված էր գտնվել մյուս դասի համար նախատեսված հատվածում։

Տիտանիկի պտուտակները	Տիտանիկը Սաութհեմպտոնի նավահանգստում առաջին և վերջին նավագնացությունից առաջ, ապրիլի 10, 1912թ	Տիտանիկի մարզասրահը	Տիտանիկը դուրս է գալիս Սաութհեմպտոնից

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	K.Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Տնտեսություն

Район озера Ван — один из самых бедных районов Турции. С одной стороны, здесь не развита промышленность, с другой стороны, район Вана плохо связан с остальной транспортной сетью страны. Жители близлежащих районов занимаются в основном земледелием и скотоводством, а в прибрежных районах — садоводством, рыболовством и солеварением. Соли, добытые из воды озера Ван, используются для изготовления моющих средств.

По озеру проходит паромная переправа на железнодорожной линии, соединяющей железнодорожную сеть Турции с городом Ван и далее с Ираном. В семидесятые годы XX века, когда происходило строительство железной дороги, турецкие власти приняли решение использовать именно паромную переправу, а не строить длинную обходную железнодорожную ветку по скалистым берегам озера. Ванский паром курсирует регулярно, на южном берегу озера есть небольшая судоверфь.

В последние годы правительство Турции прилагает усилия для привлечения туристов в район озера Ван. В 2006 году были выделены средства для реконструкции армянской церкви Святого Креста, сохранившегося в этом районе, а также активизировались древнеармянские легенды о присутствии в озере «Ванского чудовища» (тур. Van Gölü Canavarı), наподобие Лох-Несского чудовища.

Վանի լաստանավը

Վանա լճի շրջանը Թուրքիայի ամենաաղքատ շրջաններից մեկն է։ Մի կողմից այստեղ զարգացած չէ արդյունաբերությունը, մյուս կողմից, Վանի շրջանը վատ է կապված երկրի մնացած տրանսպորտային ցանցի հետ։ Մոտակա գյուղերի բնակիչները զբաղվում են հիմնականում հողագործությամբ և անասնապահությամբ, իսկ սահմանամերձ շրջաններում՝ այգեգործությամբ, ձկնորսությամբ և աղահանությամբ։ Վանա լճից հանված աղերը օգտագործվում են լվացող միջոցների արտադրությունում։

Լճով անցնում է լաստանավային միջանցիկ ճանապարհ՝ այն երկաթուղու վրա, որը կապում է Թուրքիայի երկաթուղին Վան քաղաքի և այնուհետև Իրանի հետ։ 20-րդ դարի 1970-ական թվականներին, երբ ընթանում էր երկաթուղու շինարարությունը, թուրքական իշխանությունները որոշեցին օգտագործել հենց լաստանավային փոխադրումը, այլ ոչ թե լիճը շրջապատող ժայռոտ ափերով կառուցել երկար շրջանցիկ երկաթուղային ճյուղ։ Վանա լաստանավը պարբերաբար երթևեկում է. լճի հարավային ափին կա ոչ մեծ նավահանգիստ։

Վերջին տարիներին Թուրքիայի կառավարությունը ջանքեր է գործադրում զբոսաշրջիկներին Վանա լճի շրջան գրավելու համար։ 2006 թվականին միջոցներ հատկացվեցին այստեղ պահպանված հայկական Սուրբ Խաչ եկեղեցու վերակառուցման համար, ինչպես նաև վերածնվեցին հին հայկական լեգենդները լճում «Վանա հրեշի» գոյության մասին (թուրքերեն՝ Van Gölü Canavarı)՝ նման Լոխ-Նեսի հրեշին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Հինդին լայն և նեղ իմաստով

В самом широком смысле слова хинди обозначает совокупность «языков хинди», диалектный континуум на территории пояса хинди на севере Индии. В этом смысле в «хинди» включаются такие языки, как бходжпури (помимо Индии имеет большое значение в Суринаме и на Маврикии), средневековый литературный язык авадхи и фиджийский хинди. Раджастхани рассматривается то как диалект хинди, то как отдельный язык, хотя отсутствие доминирующего диалекта в качестве возможной основы для создания стандартного языка препятствует его признанию. Три других идиома (майтхили, чхаттисгархи и догри) получили статус официальных языков в штатах их распространения, поэтому сейчас считаются отдельными языками. Носители урду не включаются в число хиндиязычных в Индии и Пакистане невзирая на то, что урду — основной язык для многочисленной общины индийских мусульман и государственный язык Пакистана — во многих отношениях практически неотличим от хинди. Непальский язык, будучи языком независимого государства, никогда не включался в число «языков хинди» несмотря на то, что другие языки пахари, к которым он относится, входят в эту общность.

В более узком смысле слова, термин «хинди» включает в себя диалекты и стандартные языки кластера «западный хинди», в том числе брадж, средневековый литературный язык хиндиязычной литературы, нынешний престижный диалект западного хинди, кхари-боли, бывший языком двора Великих Моголов, языком британской колониальной администрации и ставший основой для современных стандартных хинди и урду. Иногда термин «кхари-боли» используется как синоним термина «хинди». Урду тоже часто исключается из числа языков кластера «западный хинди», хотя и относится к ним по своим признакам. Термин хиндустани, известный с колониальных времён, в настоящий момент несколько устарел, продолжает использоваться для обозначения урду и хинди, как языка индуистского населения.

В своём наиболее узком смысле термин «хинди» обозначает стандартный хинди, санскритизированную форму кхари-боли, очищенную от некоторых персидских заимствований, появившихся во время правления Моголов. Конституция Индии закрепляет за хинди, использующим письмо деванагари, статус государственного языка, вместе с урду, сохраняющим арабо-персидскую графику, и ещё тремя вариантами хинди в широком смысле, упомянутыми среди 22 официальных языков Индии.

Ամենալայն իմաստով «հինդի» բառը նշանակում է «հինդի լեզուների» ամբողջականություն՝ Հնդկաստանի հյուսիսի հինդի գոտու բարբառային ամբողջականությունը։ Այս իմաստով «հինդի»-ն ներառում է այնպիսի լեզուներ, ինչպիսիք են բխոջպուրին(Հնդկաստանից բացի լայն տարածում ունի Սուրինամում և Մավրիկիայում), միջնադարյան գրական ավադհի լեզուն և ֆիջիական հինդին։ Ռաջաստհանին երբեմն դիտվում է որպես հինդիի բարբառ, երբեմն էլ՝ որպես առանձին լեզու, չնայած գերիշխող բարբառի ստանդարտ լեզվի համար հիմք հանդիսացող բացակայությունը խանգարում է ճանաչել այն։ Երեք այլ լեզուներ (մայտհիլի, չհատտիսգարհի և դոգրի) իրենց տարածված նահանգներում ստացել են պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ, այդ պատճառով էլ այժմ ունեն առանձին լեզուներ։ Ուրդուի կրողները Հնդկաստանում և Պաղեստինում չեն համարվում հինդիախոսներ, չնայած՝ ուրդուն հանդիսանում է հնդիկ մուսուլմանների բազմամարդ համայնքի հիմնական լեզու և Պաղեստինի պետական լեզուն՝ որոշ առումներով գործնականորեն չտարբերվելով հինդիից։ Նեպալերենը, լինելով անկախ պետության լեզու, երբեք չի դասվել հինդի լեզուների թվին, չնայած որ պատկանում է պահարի լեզվաընտանիքին, որի մյուս լեզուները հանդիսանում են այդ ամբողջության մասը։

Բառիս առավել նեղ իմաստով «հինդի» տերմինը ներառում է բարբառներ և ստանդարտ լեզուներ «արևելյան հինդի» լեզվաճյուղից, այդ թվում՝ բրաջ, հինդի միջնադարյան գրականության լեզուն, ներկայիս «արևելյան հինդի» հեղինակավոր բարբառը, կհարի-բոլին, որը պալատական լեզու էր Մեծ Մողոլների ժամանակ, բրիտանական գաղութային ադմինիստարացիաների լեզու և հիմք դարձավ ժամանակակից ստանդարտ հինդի և ուրդու լեզուների համար։ Երբեմն «կհարի-բոլի» տերմինը գործածվում է որպես «հինդի» տերմինի հոմանիշ։ Ուրդուն ևս հաճախ է դուրս մնում «արևելյան հինդի» խմբից, չնայած իր հատկանիշներով դասվում է նրանց շարքին։ «Հինդուստանի» տերմինը, որ հայտնի էր գաղութատիրական ժամանակներից, ներկայումս որոշ չափով հնացել է, շարունակում է գործածվել «հինդի» և «ուրդու» նշանակությամբ, որպես հինդուիստների լեզու։

Իր առավել նեղ իմաստով «հինդի» տերմինը նշանակում է ստանդարտ հինդի լեզու, կհար-բոլի լեզվի սանսկրիտացված տարբերակ, մաքրված որոշ պարսկական փոխառություններից, որոնք ի հայտ են եկել մոնղոլների տիրապետության ժամանակ։ Հնդկաստանի սահմանադրությունը հաստատում է դեվենագարի գրելաձևով հինդին որպես պետական լեզու, արաբա-պարսկական գրաֆիկան պահպանած ուրդու լեզվի հետ միասին և նաև՝ երեք տարբերակներով «հինդի» լայն իմաստներով, որոնք Հնդկաստանի 22 պաշտոնական լեզուների շարքում են։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Օլիմպիական խաղեր

Для участия в Олимпиаде Кассиусу было необходимо вновь совершить авиаперелёт. Когда выяснилось, что невозможно плыть кораблём, он сказал своему тренеру, что отказывается от участия в Олимпийских играх. На протяжении двух часов наставник Клея убеждал его в том, что если он не полетит, то разрушит свою карьеру. В итоге Кассиус согласился лететь, но принял меры предосторожности — приобрёл парашют в военном магазине и полетел прямо в нём. После прибытия в Рим Клей заселился в олимпийскую деревню и тут же стал главным действующим лицом среди спортсменов. Он знакомился с иностранцами, рассказывал всем подряд, что выиграет золотую медаль, обменивался значками с другими олимпийцами. Многие шутили, что если бы пришлось выбирать мэра олимпийской деревни, им бы непременно стал Клей.

Хорошее настроение не покидало Кассиуса и во время соревнований, он легко одолел своего первого соперника по олимпийскому турниру бельгийца Ивона Беко, победив его техническим нокаутом во втором раунде. В четвертьфинале Клей встречался с советским боксёром Геннадием Шатковым. Бой прошёл под диктовку Кассиуса, и судьи единогласно признали его победителем. На стадии полуфиналов Клею противостоял знакомый оппонент — австралиец Тони Мэдиган (Кассиус побеждал его в 1959 году). После окончания напряжённого поединка Мэдиган считал себя победителем, но судьи единогласно отдали победу Клею. В финале его ждал опытный боксёр Збигнев Петшиковский из Польши, он был на девять лет старше Кассиуса и имел в своём послужном списке 230 боёв. Петшиковский начал бой в агрессивной манере, пытаясь быстро закончить поединок. Во втором раунде Клею пришлось отказаться от своей привычной «лёгкой» манеры и нанести несколько сильных ударов по поляку. Он не сбавлял темп и в последнем раунде, проводя быстрые серии ударов, к концу поединка Збигнев был прижат к канатам и близок к досрочному поражению, но сумел выстоять до финального гонга. Единогласным решением судей победил Кассиус Клей, спустя несколько минут ему на шею надели золотую олимпийскую медаль.

До отлёта в США, куда бы он ни шёл, Кассиус везде появлялся с медалью, он не снимал её даже во время сна. Мэр Луисвилла Брюс Хоблицелл[en], чирлидеры и сотни фанатов встречали Клея в аэропорту. Кассиус в праздничной автоколонне доехал до своей школы, где его ждали ещё больше болельщиков и огромный баннер с надписью «Добро пожаловать домой, чемпион». Мэр выступил с речью, в которой приводил Клея в пример молодёжи города. Когда Кассиус приехал домой, он увидел, что отец покрасил ступеньки на крыльце в красный, белый и синий цвета — цвета американского флага. Кассиус-старший обнял сына и сказал։ «Боже, храни Америку». Клей продолжал с гордостью носить свою медаль, однажды он зашёл в ресторан в Луисвилле — это было заведение, где не обслуживали «цветных». Он попросил меню, но ему отказали и попросили уйти, на что Кассиус показал пальцем на свою медаль и сказал, что он олимпийский чемпион, но его вновь отказались обслужить. По словам его брата Рахмана, Клей был так расстроен, что отправился на мост через реку Огайо и выбросил свою медаль в воду. На летних Олимпийских играх 1996 года президент МОК Хуан Антонио Самаранч, во время перерыва баскетбольного матча между сборными США и Югославии, провёл повторную процедуру награждения, вручив чемпиону дубликат потерянной им медали.

Օլիմպիական 17-րդ խաղերի բացումը Հռոմում, օգոստոսի 25, 1960

Օլիմպիադային մասնակցելու համար Կասիուսին անհրաժեշտ էր կրկին մեկնել ինքնաթիռով։ Երբ պարզվեց, որ անհնար է նավով գնալ, նա ասաց իր մարզիչին, որ հրաժարվում է մասնակցել Օլիմպիական խաղերին։ Երկու ժամ շարունակ Կլեյի ուսուցիչը համոզում էր նրան, որ եթե նա չթռչի, կձախողի իր կարերան։ Արդյունքում, Կասիուսը համաձայնվեց թռչել, բայց անվտանգության միջոցներ ձեռք առնելով՝ զինվորական խանութից ձեռք բերեց պարաշյուտ և թռավ պատրաստ պահած վիճակում։ Հռոմ հասնելուն պես Կլեյը տեղավորվեց Օլիմպիական ավանում և իսկույն դարձավ մարզիկների շրջանում կարևոր անձ։ Նա ծանոթանում էր արտասահմանցիների հետ, անխտիր բոլորին պատմում էր, որ ոսկե մեդալ է ձեռք բերելու, կրծքանշաններ էր փոխանակում մյուս մասնակիցների հետ։ Շատերն էին կատակում, որ եթե հարկ լիներ օլիմպիական ավանի քաղաքագլուխ ընտրել, անպայման կընտրվեր Կլեյը։

Լավ տրամադրությունը չէր լքում Կասիուսին մրցումների ժամանակ, նա հեշտությամբ երկրորդ ռաունդում տեխնիկական նոկաուտով հաղթեց օլիմպիական մրցաշարի իր առաջին մրցակից բելգիացի Իվոն Բեկոյին։ Քառորդ եզրափակչում Կլեյը մրցեց խորհրդային բռնցքամարտիկ Գենադի Շատկովի հետ։ Մարտը թելադրում էր Կասիուսը, և մրցավարները միաձայն նրան հաղթող ճանաչեցին։ Կիսաեզրափակիչ փուլում Կլեյի դիմաց ծանոթ հակառակորդ էր՝ ավստարալիացի Տոնի Մեդիգանը (Կասիուսը հաղթել էր նրան 1959 թվականին)։ Լարված մենամարտից Մեդիգանի սպասումներին հակառակ՝ մրցավարները միաձայն հաղթանակը շնորհեցին Կլեին։ Եզրափակչում նրան սպասում էր լեհ փորձառու բռնցքամարտիկ Զգիբնեո Պետշիկովսկին, ով ինը տարով մեծ էր Կասիուսից և իր հաշվին ուներ գրանցած 230 մարտ։ Պետշիկովսկին մարտն սկսեց հարձակողական գործելաոճով, փորձելով արագ կերպով վերջացնել մարտը։ Երկրորդ ռաունդում Կլեյը ստիպված էր հրաժարվել իրեն հատուկ «թեթև» գործելաոճից և մի քանի ուժգին հարված հասցնել իր լեհ մրցակցին։ Նա չդանդաղեցրեց թափը նաև վերջին ռաունդում՝ հակառակորդին հասցնելով արագ հարվածների շարք։ Մարտի վերջում Զբիգնյովը հենված էր պարաններին և մոտ էր ժամկետից շուտ պարտությանը, բայց դիմացավ մինչև եզրափակիչ կոչնազանգը։ Մրցավարների միաձայն որոշմամբ հաղթող ճանաչվեց Կասիուս Կլեյը. մի քանի րոպե անց նրան շնորհվեց օլիմպիական ոսկե մեդալ։

Մինչ ԱՄՆ մեկնելը Կասիուսը ամեն տեղ գնում էր մեդալով, որից չէր բաժանվում նույնիսկ քնելու ժամանակ։ Լուիսվիլի քաղաքապետ Բրյուս Հոմբլիցելը, չիրլիդերներն ու հարյուրավոր երկրպագուներ դիմավորեցին նրան օդանավակայանում։ Կասիուսը տոնական ավտոշարասյունով մոտեցավ իր դպրոցին, որտեղ նրան դիմավորեցին ավելի շատ երկրպագուներ՝ «Բարի գալուստ տուն, չեմպիոն» գրությամբ բաններով։ Քաղաքապետը հանդես եկավ ճառով, որտեղ Կլեյին քաղաքի երիտասարդության համար որպես օրինակ ներկայացրեց։ Երբ Կլեյը տուն հասավ, տեսավ, որ հայրը մուտքի աստիճանները ներկել է ԱՄՆ-ի դրոշի գույներով՝ կարմիր, կապույտ և սպիտակ։ Ավագ Կասիուսը գրկեց որդուն և ասաց՝ «Աստված, պահպանի՛ր Ամերիկան»։ Կլեյը շարունակեց հպարտորեն կրել իր մեդալը։ Բայց մի անգամ նա Լուիսվիլում մտավ մի ռեստորան, որտեղ չէին սպասարկում «գունավորներին»։ Նա խնդրեց ճաշացանկը, բայց նրան մերժեցին և խնդրեցին հեռանալ։ Ի պատասխան՝ Կասսիուսը մատնացույց արեց իր մեդալն ու ասաց, որ ինքն օլիմպիական չեմպիոն է, բայց նրան նորից մերժեցին։ Նրա եղբայր Ռահմանի խոսքերով, Կլեյն այնպես վրդովվեց, որ շարժվեց դեպի Օհայո գետի վրա գտնվող կամուրջը և իր մեդալը ջուրը շպրտեց։ 1996 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերի ժամանակ ՄՕԿ-ի նախագահ Խուան Անտոնիո Սամարանչը ԱՄՆ-ի և Հարավսլավիայի բասկետբոլի հավաքականների խաղի ընդմիջման ժամանակ անցկացրեց պարգևատրման կրկնակի արարողություն և չեմպիոնին հանձնեց կորցրած մեդալի կրկնօրինակը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	K.Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կոստանդնուպոլսի պատմությունը

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Богатому и процветающему «мегаполису средневековья» была уготована роль крупнейшего политического, культурного и экономического центра обширной империи, правда, стремившейся к закату. После падения в V веке Рима Константинополь стал столицей просуществовавшей около десяти веков Восточной Римской империи, которая старалась сохранить приверженность римским и эллинистическим традициям. История Константинополя византийской эпохи была наполнена бурными политическими событиями — народными восстаниями и дворцовыми интригами, убийствами императоров и сменами правящих династий, многомесячными осадами и походами против могущественных западных и восточных соседей. На протяжении многих веков (вплоть до XIII века) Константинополь был крупнейшим центром блестящей культуры и учёности в средневековой Европе, значительно опережая другие мировые столицы по уровню образованности, активности духовной жизни и развитию материальной культуры.

Одной из самых характерных черт политической жизни Константинополя была постоянная борьба за власть между различными группировками аристократии, армии, купечества и духовенства. Элита столицы была крайне нестабильной и разношёрстной группой, так как доступ в правящую верхушку Византии был открыт выходцам из всех социальных слоёв общества. Многие столичные вельможи не только не стыдились своего простолюдинского или провинциального происхождения, но даже гордились тем, что смогли пробиться на вершину власти из самых низов общества. Мало того, даже императорский престол в результате дворцового заговора, любовной интриги, удачной женитьбы, мятежа армии или горожан мог занять выходец из народа. Примеров тому в византийской истории было немало, императорами волею судеб становились даже простые солдаты, дослужившиеся до военачальников среднего ранга, мясник или крестьянин, занимавшийся позже объездом лошадей и кулачными боями. В Константинополе особенно ярко ощущался контраст между бедностью городских низов и богатством аристократии, императорского двора и духовенства. Город заслуженно называли «главным центром роскоши и нищеты на всём Востоке и Западе». Захват турками Константинополя в мае 1453 года знаменовал собой окончательное крушение Византии и превращение Османской империи в одно из самых могущественных государств мира. Падение Константинополя произвело огромное впечатление на современников, вызвав шок по всей христианской Европе и ликование при дворах Каира, Туниса и Гранады. Кроме того, уничтожение величайших культурных ценностей некогда процветавшего города нанесло непоправимый ущерб всей европейской культуре. В Европе образ турок стал после этого синонимом всего жестокого и чуждого христианству.

Ծաղկուն և հարուստ «Միջնադարի մեգապոլիսին» վիճակված էր նաև լայնարձակ, բայց մայրամուտն ապրող կայսրության խոշորագույն քաղաքական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնի դերը։ 5-րդ դարում Հռոմի անկումից հետո Կոստանտնուպոլիսը դարձավ մոտավորապես 10 դար գոյություն ունեցող Արևելյան Հռոմեական կայսրության մայրաքաղաքը, որտեղ պահպանվում էին հռոմեական և հելլենիստական ավանդույթները։ Բյուզանդական դարաշրջանի Կոստանտնուպոլսի պատմությունը հագեցած էր քաղաքական բուռն իրադարձություններվ՝ ժողովրդական ընդվզումներով, պալատական ինտրիգներով, կայսրների սպանություններով և իշխող հարստությունների փոփոխություններով, ամիսներ տևող պաշարումներով և արևելյան ու արևմտյան հզոր հարևանների դեմ արշավներով։ Երկար ժամանակ (մինչև 13-րդ դար) Կոստանտնուպոլիսը միջնադարյան Եվրոպայում փայլուն մշակույթի և գիտության կենտրոնն էր՝ զգալիորեն գերազանցելով համաշխարհային մյուս մայրաքաղաքներին կրթական մակարդակով, հոգևոր կյանքի ակտիվությամբ և կիրառական արվեստի զարգացածությամբ։

Կոստանդնուպոլսի քաղաքական կյանքի բնորոշ գծերից մեկը իշխանության համար չդադարող պայքարն էր արիստոկրատիայի, բանակի, վաճառականների և հոգևորականության տարբեր խմբավորումների միջև։ Մայրաքաղաքի էլիտան ծայրահեղ անկայուն և բազմազան խումբ էր, քանի որ Բյուզանդիայի իշխող վերնախավը հասանելի էր հասարակության տարբեր սոցիալական ծագում ունեցողների համար։ Շատ մայրաքաղաքային երևելիներ ոչ միայն չէին ամաչում գեղջկական կամ գավառական ծագումից, այլև հպարտանում էին, որ կարողացել են ճանապարհ հարթել դեպի իշխանական վերնախավ հասարակության ստորին օղակներից։ Նույնիսկ կայսերական գահը պալատական դավադրության, սիրային ինտրիգի, հաջող ամուսնության, բանակի կամ քաղաքացիների ընդվզման արդյունքում կարողացել է զբաղեցնել հասարակ ժողովրդից սերած անձ։ Նման օրինակները քիչ չեն Բյուզանդիայի պատմության մեջ. ճակատագրի կամոք կայսրեր են դարձել նաև հասարակ զինվորներ, ովքեր կարողացել էին ծառայելով հասնել մինչև զինվորականության միջին աստիճանների, մսագործ կամ գյուղացի, ով հետագայում զբաղվել էր ձիերով շրջագայելով կամ բռնցքամարտերով։ Կոստանդնուպոլսում առավել զգալի էր հակադրությունը քաղաքային ստորին խավերի աղքատության և արիստոկրատիայի հարստության, կայսերական պալատի և հոգևորականության միջև։ Քաղաքն արդարացիորեն անվանում էին «Ամբողջ Արևմուտքի և Արևելքի շքեղության և թշվառության գլխավոր կենտրոն»։

1453 թվականի մայիսին թուրքերի կողմից Կոստանդնուպոլսի գրավումով Բյուզանդական կայսրությունը վերջնականապես կործանվեց, և Օսմանյան կայսրությունը ճանաչվեց ամենահզոր պետություններից մեկը։ Կոստանդնուպոլսի անկումը ցնցող ազդեցություն թողեց ողջ քրիստոնեական Եվրոպայում և Կահիրեի, Թունիսի և Գրանադայի պալատներում առաջ բերեց ցնծության ալիք։ Բացի այդ, երբեմնի ծաղկուն քաղաքի մեծագույն մշակութային արժեքների ոչնչացումն անդառնալի կորուստ պատճառեց ողջ եվրոպական մշակույթին։ Եվրոպայում դրանից հետո թուրքերը դարձան ամեն տեսակ դաժանության և ընդհանրապես քրիստոնեականին խորթ կերպարի հոմանիշ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	K.Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ալեքսանդրիայի գրադարան

ռուսերեն հոդված

Անտիկ աղբյուրներ․ Տերմինաբանություն

Александрийская библиотека скудно представлена в источниках, которые в большинстве своём восходят к римской эпохе, когда изменились принципы функционирования и комплектования библиотеки. Древнейшим источником, содержащим сведения о библиотеке, является Письмо Аристея, датируемое ныне II или I веком до н. э. Отрывочные сведения содержатся в «Географии» Страбона, трудах Сенеки, Плутарха и Светония. Некоторые сведения анекдотического характера представлены в трудах медика II века Галена, а также у Афинея, и ряда других авторов. Ряд важных сведений представлен в схолиях византийского учёного XII века Иоанна Цецеса, но источники его информации неизвестны.

В античных источниках Александрийская библиотека именовалась по-разному. Достаточно часто она именуется просто «Великой библиотекой» (греч. ἡ μεγάλη βιβλιοθήκη), «царской библиотекой», «библиотекой Мусейона», и т. д.

Ալեքսանդրիայի մեծ գրադարանը: Օ. Վոն Քորվեն, 19-րդ դար

Ալեքսանդրիայի գրադարանն աղբյուրներում շատ աղոտ է ներկայացված, որոնք մեծամասամբ առնչվում են հռոմեական դարաշրջանին, երբ փոխվեցին գրադարանի հավաքագրման և գործունեության սկզբունքները։ Հնագույն աղբյուրը, որը տեղեկություններ ունի գրադարանի մասին՝ համարվում է Արիստեի նամակը՝ թվագրված մ.թ.ա. 2-րդ դարին կամ մ․թ․ա․ 1-ին դարին։ Որոշ տեղեկություններ պարունում են նաև Ստրաբոնի «Աշխարհագրություն» աշխատության մեջ, Սենեկայի գործերում, ինչպես նաև Պլուտարքոսի և Սվետոնիի աշխատություններում։ Երգիծական ժանրի որոշ տեղեկություններ ներկայացված են 2-րդ դարի բժիշկ Գալենի, ինչպես նաև Աֆինեի և այլ հեղինակների մոտ։ Մի շարք կարևոր տեղեկություններ ներկայացված են 12-րդ դարի բյուզանդացի գիտնական Հովհան Ցեցեսի աշխատություններում, սակայն այդ տվյալների աղբյուրները հայտնի չեն։

Անտիկ ժամանակաշրջանի աղբյուրներում Ալեքսանդրիայի գրադարանն այլ կերպ էին անվանում։ Հաճախ այն պարզապես անվանվում էր՝ «Մեծ գրադարան» (իսպ.՝ ἡ μεγάλη βιβλιοθήκη), «արքայական գրադարան», «Մուսեյոնի գրադարան» և այլն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հայոց Ցեղասպանության ժխտում

ռուսերեն հոդված

Ժխտման առարկան

Геноцид армян — массовое убийство армянского населения, организованное и осуществлённое в 1915 году (по мнению некоторых исследователей длящееся до 1923 года) на территориях, контролируемых властями Османской империи и Турецкой Республики, с применением физического уничтожения и депортации, включая перемещение гражданского населения в условиях, приводящих к неминуемой смерти. В результате политики геноцида погибло не менее 600 тысяч армян (оценки доходят до 1,5 миллиона). Сам термин «геноцид» в своё время был предложен для обозначения массового уничтожения армянского населения в Османской Турции и евреев на территориях, оккупированных нацистской Германией (Холокост). Геноцид сопровождался также и уничтожением исторического и материального наследия армян, существовавших на этих территориях с VII века до н. э.

Հիմնական հոդված՝ Հայոց ցեղասպանություն

Հայերի ցեղասպանությունը հայ ազգաբնակչության զանգվածային կոտորածն էր, որը կազմակերպվեց և իրականացվեց 1915 թվականին (որոշ հետազոտողների հավաստմամբ շարունակվեց մինչև 1923 թվականը), Օսմանյան կայսրության և Թուրքիայի Հանրապետության տիրապետության տակ գտնվող տարածքներում՝ ուղեկցվելով ֆիզիկական ոչնչացումներով և բռնի արտաքսումներով, այդ թվում՝ բնակչությանը դեպի անխուսափելի մահ տանող տեղահանումներով։ Ցեղասպանության քաղաքականության արդյունքում զոհվեցին 600 000-ից մինչև 1,5 մլն հայեր։ «Ցեղասպանություն» տերմինը ժամանակին առաջ է քաշվել Օսմանյան Թուրքիայում հայ ազգաբնակչության և նացիստական Գերմանիայի տիրապետության տակ գտնվող տարածքներում հրեաների (հոլոքոսթ) զանգվածային ոչնչացումներն արտահայտելու համար։ Դեռևս մ.թ.ա. 7-րդ դարից նշված տարածքներում ապրող հայերի ցեղասպանությունն ուղեկցվում էր նաև նրանց պատմական և նյութական արժեքների վերացմամբ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Հինդի լեզվակիրների թվաքանակ

Хинди по численности говорящих на нём стоит на одном из первых мест в мире (2—5), однозначно уступая по числу носителей лишь китайскому. Например, согласно SIL, если учитывать только тех, для кого хинди является родным (за вычетом носителей хариани, магахи и других идиомов, рассматриваемых в Индии в качестве диалектов хинди), то он окажется на 5-м месте в мире после китайского, арабского, испанского и английского языков. Кроме того, на оценку общего количества говорящих влияет включение или исключение носителей урду, включение или исключение тех, для кого хинди является вторым языком. Ниже приводятся данные из различных источников.

Источник	Оценка числа носителей, для которых хинди является родным	Оценка числа тех, для кого хинди является вторым языком
SIL	181 676 620 (1991)	120 000 000 (1997)
Census of India (2001) (Перепись в Индии)	422 048 642 (собственно хинди — 257 919 635 человек) (вместе с бходжпури, чхаттисгархи, магахи и другими идиомами, которые рассматривались как диалекты хинди)

На 2001 год число носителей диалектов хинди составляло 422 миллиона человек, то есть 41 % населения Индии.

Հինդին խոսողների թվով աշխարհում առաջիններից է (2-5)՝ միանշանակ զիջելով միայն չինարենին։ Օրինակ ըստ SIL-ի՝ եթե հաշվի առնենք միայն նրանց, ում համար հինդին մայրենի լեզու է (չհաշվելով հարիանի, մագահի և մյուս լեզվակիրներին, ովքեր Հնդկաստանում համարվում են հինդիի բարբառներ), ապա այն աշխարհում կլինի 5-րդ տեղում՝ չինարենից, արաբերենից, իսպաներենից և անգլերենից հետո։ Բացի այդ, խոսողների ընդհանուր թվի վրա ազդում է նաև ուրդուի կրողների և հինդին երկրորդ լեզու հանդիսացող լեզվակիրների ներառումն ու բացառումը։ Ստորև բերված են տվյալներ տարբեր աղբյուրներից.

Աղբյուրը	Այն լեզվակիրների թվաքանակը, ում համար հինդին մայրենի լեզու է	Նրանց թվաքանակը, ում համար հինդին երկրորդ լեզու է
SIL	181 676 620 (1991)	120 000 000 (1997)
Census of India (2001) (մարդահամար Հնդկաստանում)	422 048 642 (բուն հինդի - 257 919 635 մարդ) (բհոջպուրի, չհատիսգրահի, մագահաի և հինդիի այլ բարբառներ համարվող լեզուների հետ միասին)

2001 թվականին հինդի բարբառակիրների թիվը կազմում էր 422 մլն մարդ, այսինքն՝ Հնդկաստանի բնակչության 41% -ը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Բարբառներ

В пределах европейской части России к XV веку сложились две большие группировки говоров — северное наречие и южное наречие, характеризуемые рядом чётких изоглосс (например, для севера характерно оканье, взрывное [g], форма родительного падежа у жоны, такие слова, как зыбка, озимь, лаять, для юга — аканье, фрикативное [γ], форма у жене, а в тех же значениях употребляются слова люлька, зеленя, брехать), а также промежуточные среднерусские говоры (например, в Москве принято взрывное [g] и окончание родительного падежа -ы, как на севере, но аканье, как на юге).

Для территории позднего формирования (азиатская часть РФ, Поволжье, Кавказ) характерно отсутствие чёткого диалектного деления, пестрота небольших ареалов, восходящих к речи переселенцев из разных регионов, а также черты, отражающие смешение разных диалектов.

Среднерусские говоры (прежде всего, московский) легли в основу русского литературного языка. Художественной литературы и периодической печати на других диалектах нет.

Изначально диалектные различия были не сильными и не препятствовали взаимопониманию, поскольку предки русских всегда населяли, в основном, равнины (Восточно-Европейскую (Русскую)), а поэтому контакты между ними не прекращались в силу географических причин. Стандартизации устной речи способствовало распространение СМИ в XX веке, введение всеобщего образования, масштабная межрегиональная миграция населения. Традиционные говоры сохраняются только сельским населением (старшее поколение). В устной речи городского населения, среднего поколения, молодёжи есть практически только некоторые различия в лексике и произношении, которые постепенно нивелируются под влиянием централизованного теле- и радиовещания.

Ռուսաստանի եվրոպական մասի սահմաններում մինչ 15-րդ դարը ձևավորվեցին խոսվածքների մի շարք հստակ լեզվական գծերով բնորոշվող (օրինակ՝ հյուսիսի համար հատուկ էր o-յախոսությունը, պայթական [g]-ն, սեռական հոլովի ձևը՝ у жоны, зыбка-օրորոց, озимь-աշնանացան, лаять-հաչել բառերը հարավում ունեին аканье, фрикативное [γ] ձևը, у жене-սեռական ձևը, ինչպես նաև նույն իմաստով գործածվում էին люлька, зеленя, брехать բառերը) երկու մեծ խմբավորումներ՝ հյուսիսային բարբառ և հարավային բարբառ, ինչպես նաև միջանկյալ միջնադարյան ռուսական խոսվածքներ (օրինակ՝ Մոսկվայում հյուսիսի նման ընդունված էր պայթական [g]-ն և սեռական հոլովի -ы վերջավորությունը և a-յախոսությունը՝ ինչպես հարավում)։

Ուշ ձևավորված տարածքների համար (ՌԴ ասիական մաս, Մերձվոլգյան տարածաշրջան, Կովկաս) բնորոշ էր բարբառային հստակ բաժանման բացակայությունը, տարբեր շրջանների վերաբնակներից խոսք մուտք գործող ոչ մեծ արեալների բազմազանությունը, ինչպես նաև տարբեր բարբառների միախառնում արտահայտող գծերը։

Միջին ռուսական խոսվածքները (առաջին հերթին՝ մոսկովյանը) ռուսական գրական լեզվի հիմքը հանդիսացան։ Մյուս բարբառներով գեղարվեստական գրականություն և պարբերական տպագրություն չկա։

Ի սկզբանե, բարբառային տարբերությունները խիստ արտահայտված չէին և չէին խոչընդոտում փոխըմբռնմանը. հիմնականում հարթավայրերում (Արևելա-եվրոպական (Ռուսական)) հարթավայրում բնակվող ռուսների նախնիների համար չկային շփման աշխարհագրական խոչընդոտներ)։ Բանավոր խոսքի ստանդարտացմանը նպաստեց 20-րդ դարում ԶԼՄ-ների տարածումը, համատարած կրթության ներդրումը, բնակչության միջշրջանային միգրացիան։ Ավանդական խոսվածքները պահպանվում են միայն գյուղական բնակչության մոտ (ավագ սերունդ)։ Քաղաքային բնակչության միջին սերնդի, երիտասարդության բանավոր խոսքում գործնականում կան միայն բառամթերքի և արտասանության որոշ տարբերություններ, որոնք կենտրոնական հեռուստա- և ռադիոհեռարձակումների ազդեցությամբ աստիճանաբար համահարթվում են։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Անձնակազմի պատրաստում, հանդերձանք

На борту «Титаника» имелось недостаточное количество шлюпок. Все 20 шлюпок были размещены на верхней палубе։ 16 деревянных лодок на шлюпбалках (по 8 на каждом борту) и 4 складные шлюпки конструкции Энгельгардта с деревянным днищем и парусиновыми бортами, которые в случае необходимости могли быть развёрнуты и закреплены на шлюпбалках. Стационарные шлюпки располагались группами по четыре в носовой и кормовой частях шлюпочной палубы. Две складные шлюпки хранились у первых за капитанским мостиком шлюпбалок, а две другие на крыше офицерских кают, последние было очень трудно доставать и готовить к спуску, поскольку они имели большую массу и переносились вручную. Стационарные шлюпки нумеровались от носа к корме, по левому борту — чётные, по правому — нечётные. Парусиновые шлюпки обозначались латинскими буквами A, B, C и D.

Вместимость одной из 14 стационарных спасательных шлюпок составляла 65 человек. На первых от капитанского мостика шлюпбалках крепились свисающие за борт шлюпки для экстренного спуска, рассчитанные на 40 человек каждая. Вместимость одной складной шлюпки составляла 47 человек. Во всех шлюпках (включая 4 складные) могло разместиться 1178 человек, то есть только половина всех находящихся на борту. Нехватка шлюпок объясняется не недостатком места и не их стоимостью, а, в первую очередь, самонадеянностью владельцев лайнера, которые предполагали их использование только в том случае, если «Титаник» встретит терпящее бедствие судно. Чтобы в случае необходимости покинуть судно смогли все пассажиры и члены экипажа «Титаника», на его борту должно было находиться не менее 50 шлюпок. Однако компания «Уайт Стар Лайн» пожелала иметь на своих кораблях просторный променад (прогулочная палуба) с панорамным видом на море, а при полном укомплектовании шлюпок он бы закрывался непрерывающимся их рядом. В отличие от шлюпок, спасательными жилетами «Титаник» был оснащён в полном объёме. На его борту имелось 3560 жилетов с наполнителем из пробки, а также 49 спасательных кругов.

Согласно действовавшему тогда Британскому кодексу торгового мореплавания, количество шлюпок на борту рассчитывалось по тоннажу судна. Этот кодекс был составлен в 1894 году, и предписывал всем судам водоизмещением более 10 тыс. тонн (самые крупные в то время) иметь на борту не менее 16 спасательных шлюпок, подвешенных на шлюпбалках. Впоследствии появились суда, водоизмещение которых в несколько раз превышало 10 тыс. тонн, однако требования Министерства торговли по оснащению шлюпками остались прежними. В первоначальном проекте «Титаника» предусматривалась установка 48 шлюпок, но владельцы лайнера настояли, чтобы их число было сокращено до 20. Компания «Уайт Стар Лайн» добавила к обязательным шестнадцати только четыре небольшие складные шлюпки. Команда «Титаника» не была подготовлена к чрезвычайной ситуации. Обучению правилам эксплуатации шлюпок было уделено минимум внимания. Учения по посадке в шлюпки проводились лишь однажды, когда судно находилось в доке. На воду были спущены две шлюпки, в каждой из которых находились четыре матроса и один офицер. Они сделали круг по доку и через несколько минут вернулись на корабль. Перед отплытием из Саутгемптона с пассажирами не проводились ни пожарные, ни другие учения. На утро 14 апреля (день перед роковым столкновением) были запланированы учения по посадке в шлюпки, но под предлогом сильного ветра они были отменены капитаном

Տիտանիկի վերին տախտակամածի ցռուկին շարված փրկամակույկները։ Առաջին պլանում № 8 մակույկն է, հետին պլանում՝ № 2։

«Տիտանիկ»-ը բավականաչափ փրկամակույկներ չուներ։ Բոլոր 20 փրկամակույկները գտնվում էին վերևի տախտակամածին՝ 16 փայտե առագաստագերանից նավակները (յուրաքանչյուր նավակողին՝ 8-ական) և Էնգելգարդտի կոնստրուկցիայով 4 ծալվող, փայտե հատակով առագաստային փայտակող փրկամակույկները, որոնք անհրաժեշտության դեպքում կարող էին բացվել և ամրացվել առագաստագերաններին։ Ոչ շարժական փրկամակույկները տեղավորված էին չորսական՝ փրկամակույկների տախտակամածի ցռուկին և նավախելին։ Երկու պահեստային փրկամակույկ պահվում էին նավապետական կամրջակի նավագերանների հետևում, իսկ երկու այլ նավակ՝ սպայական նավախցերի տանիքին, որոնք շատ դժվար էր իջեցնել և ջուր իջեցնել, որովհետև ծանր քաշ ունեին և պետք էր ձեռքով տեղափոխել։ Ոչ շարժական փրկամակույկները համարակալված էին առաջնամասից նավախել՝ ձախ նավակողին զույգ թվերով, աջ նավակողին՝ կենտ։ Առագաստային փրկանավակները նշված էին լատինական A, B, C և D տառերով։

Տիտանիկում օգտագործված բաճկոնների կրկնօրինակ փրկաբաճկոն։

14 ոչ շարժական փրկամակույկներից յուրաքանչյուրի տարողությունը 65 մարդ էր։ Նավապետական կամրջակի կողմից առաջին առագաստագերաններին ամրացված էին նավակողից կախված փրկամակույկներ՝ արտակարգ ջրարկման համար, որոնցից յուրաքանչյուրը նախատեսված էր 40 մարդու համար։ Ծալվող փրկամակույկներից յուրաքանչյուրի տարողությունը 47 մարդ էր։ Բոլոր փրկամակույկներում միասին, այդ թվում և 4 ծալվողներում, կարող էին տեղավորվել ընդամենը 1178 մարդ, այսինքն՝ նավի վրա գտնվողների կեսը։ Փրկամակույկների քիչ քանակությունը պայմանավորված չէր ոչ դրանց արժեքով, ոչ էլ դրանք նավի վրա տեղավորելու խնդիր կար, այլ, առաջին հերթին, պայմանավորված էր նավի տերերի ինքնավստահությամբ, ովքեր նախատեսել էին դրանց օգտագործումը միայն այն դեպքում, երբ «Տիտանիկ»-ը կհանդիպեր խորտակվող նավի։ Որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում նավը կարողանային լքել «Տիտանիկ»-ի բոլոր ուղևորներն ու անձնակազմը, նավի վրա պետք է լիներ 50-ից ոչ պակաս փրկամակույկ։ Սակայն «Ուայթ Սթար Լայն» ընկերությունը ցանկացել էր, որ իր նավի վրա լինի ընդարձակ զբոսավայր (զբոսանքի տախտակամած) ծովի համայնապատկերի տեսարանով, իսկ փրկամակույկների ամբողջական համալրման դեպքում այն կփակվեր դրանց անընդհատ շարքերով։ Ի տարբերություն փրկամակույկների, փրկաբաճկոններով նավը համալրված էր ամբողջովին։ Նավի վրա կային 3560 փրկաբաճկոն համապատասխան լցանյութով, ինչպես նաև 49 փրկօղակ։

Այդ ժամանակ գործող բրիտանական առևտրային ծովագնացության օրենքի համաձայն՝ նավի վրա փրկամակույկների առկայությունը պետք էր նախատեսել ըստ նավի տոննաժի։ Այդ օրենքն ընդունվել էր 1894 թվականին, և բոլոր 10 000 տոննայից (այն ժամանակվա ամենախոշորները) ավել ջրատարողությամբ նավերից պահանջվում էր նավի վրա ունենալ առագասագերաններից կախված 16-ից ոչ պակաս փրկամակույկ։ Արդյունքում՝ հայտնվեցին նավեր, որոնց ջրատարողությունը մի քանի անգամ գերազանցում էր 10 000 տոննան, սակայն Առևտրի նախարարության պահանջները՝ փրկամակույկներով համալրման հարցը, մնացել էին նույնը։ «Տիտանիկ»-ի սկզբնական նախագծում նախատեսվում էր այն համալրել 48 փրկամակույկով, բայց նավի տերերը պնդեցին, որ դրանց թիվը կրճատվի մինչև 20։ «Ուայթ Սթար Լայն» ընկերությունը պարտադիր 16-ին ավելացրեց միայն 4 ոչ մեծ, ծալվող փրկամակույկները։

«Տիտանիկ»-ի թիմը նախապատրաստված չէր արատակարգ իրավիճակի։ Փրկամակույկների շահագործման կանոնների ուսուցմանը հատկացված էր նվազագույն ուշադրություն։ Փրկամակույկներում ուղևորներին տեղավորելու ուսուցում անցկացվել էր միայն մեկ անգամ, երբ նավը գտնվում էր նավանորոգարանում։ Ջուր էր իջեցվել երկու փրկօղակ, որոնցից յուրաքանչյուրում գտնվում էին չորս նավաստի և մեկ սպա։ Նրանք պտույտ էին կատարել նավանորոգարանում և մի քանի րոպեից վերադարձել նավ։ Սաութհեմփթոնից լողալուց առաջ ուղևորների հետ չէին տարվել ոչ հրդեհային, ոչ այլ ուսուցումներ։ Ապրիլի 14-ի առավոտյան (ճակատագրական բախման օրը) նախատեսված էին փրկամակույկներ նստեցման ուսուցումներ, բայց ուժեղ քամու պատրվակով դրանք չեղյալ հայտարարվեցին նավապետի կողմից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

1961-1962 թվականներ

После закрытия мультипликационного отделения руководители из MGM решили вновь восстановить мультсериал и поручили чехословацкой студии Rembrandt Films создать 13 эпизодов о Томе и Джерри. Продюсировал данные короткометражные мультфильмы основатель компании Уильям Снайдер, режиссёром выступил аниматор Джин Дейч, сценарий создавал Эли Бауэр; ведущими аниматорами были Лю Гарниер и Гари Муни; композитором стал Стефан Коничек; актёр Аллен Свифт озвучил всех персонажей. По словам самого Джина Дейча, в создании новых короткометражных мультфильмов помогали даже аниматоры из бывшего мультипликационного отделения MGM. Однако, так как Rembrandt Films была расположена за «железным занавесом», создатели специально в титрах изменяли свои имена и фамилии։ например, композитору Стефану Коничеку поменяли имя на Стивен, а Вацлав Лиди был указан как Виктор Литтл.

По словам режиссёра, руководство Metro-Goldwyn-Mayer показало команде несколько эпизодов мультсериала, созданных Уильямом Ханной и Джозефом Барберой, и отводило на создание каждой серии 10 тысяч долларов. Маленький бюджет сказался на качестве серий։ жестикуляция персонажей выполнялась на высокой скорости, а разрывистая анимация являла зрителям размытые тяжёлые пятна. Звуковое сопровождение было представлено странной музыкой с футуристическими эффектами. Это всё делало мультфильм во многом странным и необычным. Многие критики и фанаты считают данные серии наихудшими за всю историю мультсериала.

Однако серии, созданные Rembrandt Films, оказались успешными и выпускались до 1962 года. Причиной прекращения создания новых серий стало увольнение руководителя MGM Джозефа Фогеля, давшего согласие на восстановление франшизы. Данные выпуски не раз показывались по телевидению и переиздавались на различных носителях.

Մուլտիպլիկացիոն բաժնի փակվելուց հետո MGM-ի ղեկավարները որոշեցին կրկին վերականգնել մուլտսերիալը և հանձնարարեցին չեխոսլովակյան Rembrandt Films ստուդիային ստեղծել Թոմի և Ջերիի մասին 13 դրվագ։ Նշված կարճամետրաժ մուլտֆիլմերի պրոդյուսերն ընկերության հիմնադիր Ուիլյամ Սնայդերն էր, որպես ռեժիսոր հանդես էր գալիս անիմատոր Ջին Դեյչը, սցենարները գրում էր Էլի Բաուերը։ Գլխավոր անիմատորներն էին Լյու Գարները և Հարի Մունը, կոմպոզիտորը դարձավ Ստեֆան Կոնիչեկը, դերասան Ալեն Սվիֆթը հնչյունավորում էր բոլոր հերոսներին։ Ջին Դեյչի խոսքերով, նոր կարճամետրաժ մուլտֆիլմերի ստեղծմանն օգնում էին նույնիսկ MGM-ի նախկին մուլտիպլիկացիոն բաժնի անիմատորները։ Սակայն քանի որ Rembrandt Films-ը գտնվում էր «երկաթյա վարագույրից» այն կողմ, ստեղծողները ֆիլմի տիտրերում դիտավորյալ փոխում էին իրենց անուններն ու ազգանունները։ Օրինակ՝ կոմպոզիտոր Ստեֆան Կոնիչեկի անունը փոխել էին Սթիվենի, իսկ Վացլավ Լիդին նշվում էր որպես Վիկտոր Լիթլ։

Ռեժիսորի խոսքերով, Metro-Goldwyn-Mayer-ի ղեկավարությունը ցույց էր տվել թիմին Ուիլյամ Հաննայի և Յոզեֆ Բարբերայի ստեղծած մուլտսերիալի մի քանի դրվագ և յուրաքանչյուր դրվագի համար հատկացվել էր 10 000 ԱՄՆ դոլար։ Փոքր բյուջեն անդրադարձավ սերիաների որակի վրա. կերպարների ժեստիկուլյացիան կատարվում էր մեծ արագությամբ, իսկ կտրտված անիմացիան հանդիսատեսի աչքին լղոզված էր արտահայտիչ բծերով։ Ձայնն ուղեկցվում էր ֆուտուրիստական էֆեկտներով տարօրինակ երաժշտությամբ։ Այդ ամենը մուլտֆիլմին շատ կողմերից տարօրինակություն և անսովորություն էին հաղորդում։ Բազմաթիվ քննադատներ ու երկրպագուներ այդ սերիաները համարում էին մուլտսերիալի պատմության մեջ վատագույնը։

Սակայն Rembrandt Films-ի ստեղծած սերիաները հաջողված դուրս եկան և թողարկվեցին մինչ 1962 թվականը։ Նոր սերիաների ստեղծման ընդհատման պատճառ դարձավ MGM-ի ֆրենչայզը վերականգնելու համաձայնության որոշում կայացրած ղեկավար Ջոզեֆ Ֆոգելի պաշտոնանկությունը։ Այդ սերիաները մի անգամ չէ, որ ցուցադրվել են հեռուստատեսությամբ և վերահրատարակվել տարբեր կրիչներով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

1940-1958 թվականներ

В конце 1930-х годов мультипликационное отделение Metro-Goldwyn-Mayer из-за плохого проката мультфильмов переживало упадок. Продюсер и глава подразделения Рудольф Айзинг искал новый образ персонажей для нового проекта, который мог бы конкурировать с Микки Маусом и Багзом Банни. Данное задание он поручил аниматорам Уильяму Ханне и Джозефу Барбере. У обоих сотрудников был накоплен большой опыт в создании мультфильмов։ Ханна работал над анимационными сериалами «Весёлые мелодии» и «Луни Тюнз», а Барбера был художником в компании Van Beuren Studios. Они хотели создать короткометражный фильм о конфликте между котом и мышью, но этот концепт не устраивал многих сотрудников, считавших данную идею не очень оригинальной[10]. Но тем не менее команда в 1940 году создала пилотный выпуск «Кот получает пинка», где показывается погоня кота Джаспера за маленьким мышонком. Данный эпизод был номинирован на премию Оскар, но не получил её.

Тем не менее данный выпуск привлёк внимание большого количества зрителей, и продюсер Фред Куимби предложил Ханне и Барбере продолжать создавать мультфильм в том же духе, освободив их перед этим от должности режиссёров в малозначительных проектах. Аниматоры согласились с данным решением, но перед этим сотрудники провели между своими работниками из MGM конкурс по поводу новых имён главных героев. Победу одержал Джон Карр, предложивший назвать кота и мышонка Томом и Джерри соответственно. В 1941 году в кинотеатрах был показан эпизод «Полуночная трапеза». Джозеф Барбера создавал истории для будущих серий, а Уильям Ханна участвовал в творческих и технических аспектах производства. Художниками-мультипликаторами выступили Кеннет Мьюс, Эд Бардж и Майкл Ла. Персонажей озвучивали Уильям Ханна, Доуз Батлер, Лиллиан Рэндольф и Рэджинальд Коффи. На письма фанатам мультфильма отвечал ещё неизвестный никому актёр Джек Николсон. Каждый эпизод о коте и мышонке стоил MGM 40 тысяч долларов.

Во время создания выпусков не раз менялась внешность кота Тома. Первоначально он больше напоминал реального кота։ он умел мяукать и часто ходил на четырёх лапах, но после прихода в MGM Текса Эйвери создатели решили упростить дизайн и сделать героя сильнее. Внешность Джерри практически не подвергалась никаким изменениям.

Дуэт Ханна-Барбера за 17 лет создал 116 выпусков о коте и мышонке (вместе с 2 ответвлениями о собаке по имени Спайк и его маленьком сыне Тайке), 7 из которых получили премию «Оскар» в категории «Лучший короткометражный мультфильм». Благодаря наградам «Том и Джерри» стал популярен и приобрёл известность. Однако с начала 1950-х годов бюджет мультфильмов начал уменьшаться, а кассовые сборы сокращались. Однако ремейки и трансляции по телевидению старых эпизодов стали приносить больше дохода, чем создание новых выпусков. Из-за этого фактора мультипликационный отдел MGM был закрыт в 1957 году, а бо́льшая часть его сотрудников перешла в компанию Hanna-Barbera.

1930-ականների վերջերին Metro-Goldwyn-Mayer-ի մուլտիպլիկացիոն բաժինը մուլտֆիլմերի վատ վարձույթի հետևանքով անկում էր ապրում։ Ստորաբաժանման պրոդյուսեր ու ղեկավար Ռուդոլֆ Այզինգը կերպարներ էր փնտրում նոր նախագծի համար, ովքեր կկարողանային մրցել Միկի Մաուսի և Բագս Բաննիի հետ։ Նա հանձնարարեց դա անիմատորներ Ուիլյամ Հաննեին և Ջոզեֆ Բարբերեին։ Այս երկու աշխատակիցներն էլ մուլտֆիլմեր ստեղծելու մեծ փորձ ունեին. Հաննան աշխատել էր անիմացիոն «Ուրախ մեղեդիներ», «Լունի Թյունզ» սերիալների վրա, իսկ Բարբերան եղել էր Van Beuren Studios ընկերության նկարիչը։ Նրանք ցանկացան ստեղծել կարճամետրաժ ֆիլմ կատվի և մկան հակամարտության մասին, սակայն այդ կոնցեպտը գաղափարը ոչ այնքան ինքնատիպ համարող շատ աշխատակիցների հավանությանը չէր արժանանում։ Բայց այնուամենայնիվ, թիմը 1940 թվականին ստեղծեց «Կատուն աքացի է ստանում» փորձնական թողարկումը, որտեղ ցուցադրվում էր, թե ինչպես է Ջասպեր կատուն հալածում փոքրիկ մկնիկին։ Այդ էպիզոդը ներկայացվեց Օսկարի, բայց մրցանակի չարժանացավ։

Այնուամենայնիվ, այդ թողարկումը մեծ թվով հանդիսատեսի ուշադրություն գրավեց, և պրոդյուսեր Ֆրեդ Քուիմբին առաջարկեց Հաննային և Բարբերային նույն ոգով շարունակել և մուլտֆիլմ ստեղծել՝ դրանից առաջ ազատելով նրանց փոքր նշանակություն ունեցող նախագծերում ռեժիսորների պաշտոններից։ Անիմատորները համաձայնվեցին այդ որոշման հետ, բայց սկզբում MGM-ի իրենց աշխատակիցների հետ գլխավոր հերոսների նոր անունների մրցույթ անցկացրեցին։ Հաղթեց Ջոն Քարրը, ով առաջարկեց կատվին և մկանն անվանել համապատասխանաբար Թոմ և Ջերրի։ 1941 թվականին կինոթատրոններում ցուցադրվեց «Կեսգիշերային հացկերույթ» դրվագը։ Ջոզեֆ Բարբերան ստեղծեց պատմություններ հաջորդ սերիաների համար, իսկ Ուիլյամ Հաննան մասնակցում էր արտադրության ստեղծագործական և տեխնիկական գործերին։ Որպես նկարիչ-մուլտիպլիկատորներ հանդես էին գալիս Քեննեթ Մյուսը, Էդ Բրիջը և Մայքլ Լան։ Կերպարներին հնչյունավորում էին Ուիլյամ Հաննան, Դոուզ Բաթլերը, Լիլիան Ռենդոլֆը և Ռեջինալդ Քոֆին։ Մուլտֆիլմի երկրպագուների նամակներին պատասխանում էր այն ժամանակ դեռևս անհայտ դերասան Ջեք Նիկոլսոնը։ Կատվի և մկնիկի մասին յուրաքանչյուր դրվագը MGM-ի համար արժենում էր 40 000 դոլար։

Թողարկումներ ստեղծելու ժամանակ կատվի արտաքինը բազմիցս փոխվել է։ Սկզբից նա ավելի շատ էր նման իրական կատվի. կարողանում էր մլավել և հաճախ քայլում էր չորս ոտքով, բայց Թեքս Էյվերիի՝ MGM գալուց հետո, ստեղծողները որոշեցին պարզեցնել դիզայնը և հերոսին ավելի ուժեղ դարձնել։ Ջերրիի արտաքինը գործնականում ոչ մի փոփոխություն չկրեց։

Հաննա-Բարբերա դուետը 17 տարիների ընթացքում կատվի և մկնիկի մասին ստեղծեց 116 թողարկում (այդ թվում՝ Սպայք շան և նրա փոքրիկ որդի Թայքի մասին առանձին թողարկումներ), որոնցից 7-ն արժանացան Օսկար մրցանակի՝ «Լավագույն կարճամետրաժ մուլտֆիլմ» անվանակարգում։ Պարգևների շնորհիվ «Թոմը և Ջերի»-ն դարձավ հանրամատչելի և հայտնի։ Բայց 1950-ականների սկզբներին մուլտֆիլմերի բյուջեն սկսեց կրճատվել, իսկ գանձումները՝ պակասել։ Սակայն հին դրվագների ռիմեյքներն ու հեռուստատեսությամբ հեռարձակումներն սկսեցին ավելի շատ եկամուտ բերել, քան նոր թողարկումների ստեղծումը։ Այդ պատճառով 1957 թվականին փակվեց MGM-ի մուլտիպլիկացիոն բաժինը, իսկ աշխատակիցների մեծ մասը տեղափոխվեցին Hanna-Barbera ընկերություն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Բարձրագույն տիտղոսներ՝ Դևիսի գավաթ և Մեծ սաղավարտիառաջին տիտղոս (1989-1992)

По сравнению с 1988 годом, следующий сезон сложился для Агасси менее успешно. На его счету за 1989 год был только один титул (на турнире в Орландо) и один выход в финал — на Открытом чемпионате Италии, где его обыграл занимавший существенно более низкое место в рейтинге аргентинец Альберто Манчини. В полуфинальном матче Кубка Дэвиса со сборной ФРГ он проиграл не только Борису Беккеру (в игре с которым вёл 2։0 по сетам и 5-4 в третьем сете), но и менее именитому Карлу-Уве Штеебу[28]. Крупнейшим успехом в сезоне был выход, как и год назад, в полуфинал Открытого чемпионата США, где вновь путь в финал ему преградил Иван Лендл. Несмотря на спад в результатах, Агасси удалось сохранить за собой достаточно высокое место, чтобы в конце года вновь принять участие в турнире Мастерс.

В 1990 году Агасси вновь вернулся в хорошую форму. Он выиграл, в частности, турнир высшей категории в Индиан-Уэллз после победы в финале над третьей ракеткой мира Стефаном Эдбергом и впервые в карьере дошёл до финала турнира Большого шлема։ на Открытом чемпионате Франции по теннису сеянный под третьем номером Андре в финале уступил мастеру игры на грунтовых кортах эквадорцу Андресу Гомесу со счётом 3-6, 6-2, 4-6, 4-6. Через три месяца Агасси второй раз за сезон играл в финале турнира Большого шлема. В США в финале ему противостоял ещё более молодой (1971 года рождения) американец Пит Сампрас. Хотя Агасси был к этому моменту четвёртой ракеткой мира, а Сампрас лишь двенадцатой, Андре не смог ничего противопоставить игре Пита и проиграл в трёх сетах 4-6, 3-6, 2-6. На чемпионате мира ATP (как с этого года назывался турнир Мастерс) Агасси, однако, сумел переломить тенденцию поражений в финалах крупнейших соревнований. Уступив на групповом этапе Эдбергу, к этому моменту возглавившему рейтинг, он сумел взять верх над Сампрасом и испанцем Эмилио Санчесом, в полуфинале переиграл вторую ракетку мира Бориса Беккера, а в финале отомстил Эдбергу за недавнее поражение, победив его со счётом 5-7, 7-6, 7-5, 6-2. В самом конце сезона к Андре пришёл ещё один успех։ в составе сборной США он впервые победил в финале Кубка Дэвиса. И в полуфинале, и в финале он одержал по одной победе и потерпел по одному поражению (от Томаса Мустера на грунтовых кортах в Австрии и от австралийца Даррена Кэхилла в четвёртой встрече финала, уже ничего не решавшей после того, как американцы выиграли все три первых встречи и вместе с ними матч). Во встрече с Кэхиллом он отказался продолжать игру после первого проигранного сета, жалуясь на травму в паху, и после этого пропустил проводимый под эгидой ITF Кубок Большого шлема, где должен был выступать как финалист Открытых чемпионатов Франции и США. Международная федерация, первоначально намеревавшаяся лишить его права на выступление в Открытом чемпионате Франции следующего года, в итоге ограничилась крупным штрафом.

В 1991 году Агасси второй раз подряд вышел в финал Открытого чемпионата Франции. Будучи посеянным четвёртым, он обыграл в полуфинале Беккера, занимавшего в рейтинге второе место, но и на этот раз не смог завоевать титул, в пятисетовом финале проиграв ещё одному молодому американцу — девятой ракетке мира Джиму Курье — 6-3, 4-6, 6-2, 1-6, 4-6. В этом же году он впервые после 1987 года участвовал в Уимблдонском турнире и, в отличие от прошлого своего визита, окончившегося уже в первом круге, дошёл до четвертьфинала, показав, что травяные корты не представляют для него исключительной проблемы. Со сборной он вновь добрался до финала Кубка Дэвиса и в финале на ковровом покрытии Лиона принёс американцам очко в первой встрече с командой Франции, переиграв Ги Форже, но после этого его товарищи по команде — Пит Сампрас, Кен Флэк и Роберт Сегусо — проиграли три игры подряд, отдав завоёванный в прошлом году кубок хозяевам корта.

В 1992 году на Открытом чемпионате Франции Агасси, временно опустившийся в мировой теннисной иерархии до 12-го места, сделал небольшой шаг назад по сравнению с двумя предыдущими попытками, проиграв в полуфинале Курье, к этому моменту возглавившему рейтинг. Однако менее чем через месяц на газонах Уимблдона, которых он до этого несколько лет избегал, он не только вышел в финал, но и добился наконец своей первой победы в турнире Большого шлема. Победив по пути двух многократных чемпионов Уимблдона — Бориса Беккера и Джона Макинроя, — в решающем матче Андре переиграл посеянного восьмым хорвата Горана Иванишевича 6-7, 6-4, 6-4, 1-6, 6-4. В этом сезоне Андре победил ещё на двух турнирах, в Атланте и Торонто, доведя свой послужной список до 17 побед на турнирах ATP. 1992 год стал для него также наиболее успешным за всю карьеру в парном разряде։ объединив усилия с ветераном парных поединков Джоном Макинроем, он сначала дошёл до четвертьфинала Открытого чемпионата Франции, а затем до финала Открытого чемпионата Канады. Хотя его единственный парный титул был ещё впереди, именно в 1992 году он занял высшее в карьере место в рейтинге парных игроков. На исходе сезона Агасси во второй раз в карьере в составе сборной США завоевал Кубок Дэвиса, принеся команде пять очков в трёх матчах (последняя игра сезона — в финале со швейцарцем Марком Россе — не понадобилась, так как американцы выиграли матч досрочно).

Համեմատած 1988 թվականի հետ, հաջորդ խաղաշրջանը Աղասիի համար պակաս հաջող էր։ 1989 թվականին նա ստացավ միայն մեկ կոչում (Օռլանդոյի մրցաշարում) և մեկ անգամ հասավ եզրափակիչ Իտալիայի բաց առաջնության ժամանակ, որտեղ և նրան պարտության մատնեց ռեյտինգում ավելի ցածր հորիզոնական զբաղեցնող արգենտինացի Ալբերտո Մանչինիին։ Դևիսի գավաթի կիսաեզրափակիչ ԳՖՀ-ի հավաքականի հեետ խաղում նա պարտություն կրեց ոչ միայն Բորիս Բեքերից (ում հետ խաղում գրանցեց 2։0 հաշվով մեկական սեթ և 5։4 հաշիվ՝ երրորդ սեթում), այլև ավելի քիչ հայտնի Կարլ Ուվե Շտեեբից։ Խաղաշրջանի խոշորագույն հաջողությունն էր, ինչպես և նախորդ տարի, ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության ժամանակ կիսաեզրափակիչ դուրս գալը, որտեղ նորից նրա՝ եզրափակիչ տանող ճանապարհը խոչընդոտեց Իվան Լենդլը։ Չնայած արդյունքների նվազմանը, Աղասիին հաջողվեց պահպանել բավականին բարձր դիրք, որպեսզի տարվա վերջում մասնակցեր Մասթերս մրցաշարին։

1990 թվականին Աղասին նորից վերադարձավ լավ մարզավիճակի։ Նա հաղթեց, մասնավորապես, Ինդիան Ուելզի Բարձր դասի մրցաշարում աշխարհի երրորդ թենիսիստ Ստեֆան Էդբերգին եզրափակչում և առաջին անգամ իր կարիերայում հասավ Մեծ սաղավարտի գավաթի մրցաշարի եզրափակիչ։ Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնությունում երրորդ համարը կրող Անդրեն զիջեց գրունտային խաղերի վարպետ, էկվադորցի Անդրես Գոմեսին 3-6, 6-2, 4-6, 4-6 հաշվով։ Երեք ամիս անց Աղասին խաղաշրջանում երկրորդ անգամ խաղում էր Մեծ սաղավարտի գավաթի մրցաշարի եզրափակչում։ ԱՄՆ-ում եզրափակչում նրա հակառակորդն էր ավելի երիտասարդ (1971 թվականին ծնված) ամերիկացի Փիթ Սամփրասը։ Չնայած այդ պահին Աղասին աշխարհի չորրորդ թենիսիստն էր, իսկ Սամփրաստը միայն տասներկուերորդը, Անդրեն չկարողացավ հակադարձել Փիթի խաղին և պարտվեց նրան երեք սեթերում 4-6, 3-6, 2-6 հաշվով։ ՊԹԱ-ի աշխարհի առաջնությունում (այդ տարվանից այդպես կոչվեց Մասթերս մրցաշարը) Աղասին կարողացավ հաղթահարել խոշորագույն մրցումների եզրափակիչներում պարտություններ կրելու կանխակալությունը։ Խմբային փուլում զիջելով այդ պահին ռեյտինգը գլխավորող Էդբերգին՝ նա առավելության հասավ Սամփրասի և իսպանացի Էմիլիո Սանչեսի նկատմամբ, կիսաեզրափակչում գերազանցեց աշխարհի երկրորդ թենիսիստ Բորիս Բեքերին, իսկ եզրափակչում ոչ վաղ անցյալում կրած պարտության համար վրեժ լուծեց Էդբերգից՝ հաղթելով նրան 5-7, 7-6, 7-5, 6-2 հաշվով։ Խաղաշրջանի ամենավերջում Անդրեն ևս մեկ հաջողություն ունեցավ. ԱՄՆ-ի հավաքականի կազմում նա առաջին անգամ հաղթեց Դևիսի գավաթի եզրափակչում։ Եվ կիսաեզրափակչում, և եզրափակչում նա տարավ մեկական հաղթանակ և կրեց մեկական պարտություն (Թոմաս Մուսթերսից՝ Ավստրիայի գրունտային կորտերում և ավստրալիացի Դարեն Կեհիլից՝ եզրափակչի չորրորդ հանդիպման ժամանակ, որն արդեն ոչինչ չէր որոշում ամերիկացիների կողմից բոլոր երեք հանդիպումներում հաղթելուց և դրանով իսկ խաղը տանելուց հետո)։ Կեհիլի հետ հանդիպման ժամանակ նա հրաժարվեց շարունակել խաղն առաջին սեթում պարտվելուց հոտո՝ բողոքելով աճուկի վնասվածքից, որից հետո բաց թողեց ITF հովանու տակ անցկացվող Մեծ սաղավարտի գավաթի խաղերը, որտեղ պետք է հանդես գար որպես Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունների ֆինալիստ։ Սկզբում Միջազգային ֆեդերացիան նրան հաջորդ տարվա Ֆրանսիայի բաց առաջնությանը մասնակցելու իրավունքից ցանկանում էր զրկել, սակայն արդյունքում սահմանափակվեց խոշոր տուգանքով։

1991 թվականին Աղասին երկրորդ անգամ անընդմեջ դուրս եկավ Ֆրանսիայի բաց առաջնության եզրափակիչ։ Լինելով չորրորդը՝ նա կիսաեզրափակչում հաղթեց վարկանիշում երկրորդ տեղը զբաղեցնող Բեքերին, բայց այդ անգամ էլ չկարողացավ արժանանալ կոչումի, հինգսեթանոց եզրափակչում պարտություն կրելով ևս մեկ երիտասարդ ամերիկացուց՝ աշխարհի իններորդ թենիսիստ Ջիմ Կուրյեից 6-3, 4-6, 6-2, 1-6, 4-6 հաշվով։ Հենց այդ տարի նա առաջին անգամ 1987 թվականից հետո մասնակցեց Ուիմբլդոնի մրցաշարին, և, ի տարբերություն իր նախորդ՝ առաջին շրջանում ավարտված այցելության, հասավ մինչև քառորդ կիսաեզրափակիչ՝ ցույց տալով, որ խոտածածկ կորտերը նրա համար բացառապես խնդիր չեն։ Հավաքականի հետ նա նորից հասավ Դևիսի գավաթի եզրափակիչ, և եզրափակչում Լիոնի գորգի վրա ամերիկացիների համար միավոր բերեց Ֆրանսիայի թիմի հետ առաջին հանդիպման ժամանակ՝ հաղթելով Գի Ֆորժեին։ Սակայն դրանից հետո նրա թիմակիցները՝ Փիթ Սամփրասը, Քեն Ֆլեկն ու Ռոբերտ Սեգուսոն անընդմեջ պարտվեցին երեք խաղերում՝ անցած տարում վաստակած գավաթը փոխանցելով կորտի տերերին։

1992 թվականին, Ֆրանսիայի բաց առաջնությանը, Աղասին համաշխարհային թենիսի վարկանիշում իջավ մինչև 12-րդ տեղը, համեմատած երկու նախորդ փորձերին՝ ոչ մեծ հետքայլ կատարեց, եզրափակչում պարտություն կրելով այդ պահին վարկանիշը գլխավորող Կուրյեից։ Սակայն ավելի քիչ քան մեկ ամիս անց Ուիմբլդոնի սիզամարգերի վրա, որոնցից մինչ այդ մի քանի տարի խուսափում էր, նա ոչ միայն եզրափակիչ դուրս եկավ, այլև վերջապես նվաճեց իր առաջին հաղթանակը Մեծ սաղավարտի մրցաշարում։ Հաղթելով Ուիմբլդոնի երկու բազմակի չեմպիոններին՝ Բորիս Բեքերին և Ջոն Մաքինրոյին, որոշիչ խաղում Անդրեն գերազանցեց ութերորդ համարի տակ հանդես եկող խորվաթ Գորան Իվանիշևիչին 6-7, 6-4, 1-6, 6-4 հաշվով։ Այս խաղաշրջանում Անդրեն հաղթեց ևս երկու մրցաշարերում՝ Ատլանտայում և Տորոնտոյում, իր ծառայության ցուցակում՝ ՊԹԱ-ի մրցաշարերում տարած հաղթանակների թիվը հասցնելով 17-ի։ 1992 թվականը ևս հաջող էր նրա համար զուգընկերներով խաղերի ողջ կարիերայի ընթացքում. միավորելով ուժերը զուգախաղերի վետերան Ջոն Մակինրոյի հետ՝ նա սկզբից հասավ Ֆրանսիայի բաց առաջնության քառորդ եզրափակիչ, որից հետո էլ՝ Կանադայի բաց առաջնության եզրափակիչ։ Չնայած նրա՝ զուգախաղի միակ կոչումը դեռ առջևում էր, հենց 1992 թվականին զբաղեցրեց իր կարիերայում ամենաբարձր տեղը զուգընկերներով խաղացողների վարկանիշում։ Խաղաշրջանի վերջում Աղասին իր կարիերայի ընթացքում երկրորդ անգամ ԱՄՆ-ի հավաքականի կազմում նվաճեց Դևիսի Գավաթը՝ թիմին երեք խաղերում բերելով հինգ միավոր (խաղաշրջանի վերջին՝ եզրափակչում շվեցարացի Մարկ Ռոսեի հետ նախատեսված խաղը չկայացավ, քանի որ ամերիկացիները խաղը տարան վաղաժամ)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Ճանապարհ դեպի թենիսի վերնախավ (1986-1988)

В 14 лет Андре Агасси завоевал свой первый национальный титул, став чемпионом США в помещениях среди юношей (до 16 лет) и уже к 15 годам всерьёз планировал профессиональную карьеру. Как профессионал Андре начал выступать в неполные 16 лет, в феврале 1986 года, когда принял участие в турнире Гран-при в местечке Ла-Квинта (Калифорния). В первом же матче он одержал победу над своим соотечественником Джоном Остином 6-4, 6-2, а во втором проиграл ведущему шведскому теннисисту Матсу Виландеру, на тот момент третьему в рейтинге Ассоциации теннисистов-профессионалов. Следующий профессиональный турнир он провёл только в июле, дойдя до финала на турнире класса «челленджер» в Скенектади (Нью-Йорк). Занимая в рейтинге 310-ю строчку, он обыграл четырёх соперников, находящихся выше него в иерархии, уступив в финале 33-й ракетке мира Рамешу Кришнану. В августе он уже нанёс поражение сопернику из мировой теннисной элиты — находящемуся на 12-м месте в рейтинге Тиму Майотту — перед тем как проиграть бывшей первой ракетке мира Джону Макинрою. В этом же году Агасси впервые выступил в турнире Большого шлема — Открытом чемпионате США, но в первом же круге проиграл ещё одному американцу Джереми Бейтсу. Теннисный год Андре закончил уже в первой сотне сильнейших теннисистов мира (91-е место).

В апреле 1987 года Агасси дошёл до первого в карьере финала турнира Гран-при. Это произошло на Открытом чемпионате Сеула, где, будучи посеян восьмым, он в четвертьфинале отомстил прошлогоднему обидчику Кришнану — первой ракетке турнира, но в трёхсетовом финале всё же не смог устоять против более опытного Джима Грабба. В начале августа на турнире Гран-при в Страттон-Маунтин (Вермонт) он нанёс первое за карьеру поражение сопернику из первой десятки мирового рейтинга — австралийцу Пэту Кэшу, но в полуфинале его остановил Иван Лендл — на тот момент первая ракетка мира. Тем не менее юный американец сумел взять сет у маститого противника, закончив игру со счётом 2-6, 7-5, 3-6. На своём последнем турнире сезона — Открытом чемпионате Южной Америки в Итапарике (Бразилия) — Андре был вновь посеян восьмым. В четвертьфинале и полуфинале он последовательно обыграл соперников, посеянных под вторым и третьим номерами, а в финале победил Луиса Маттара, одного из хозяев корта, и завоевал первый в жизни титул на профессиональном турнире. К концу года, ещё даже не достигнув 18-летнего возраста, он уже занимал в рейтинге 25-е место.

Настоящий прорыв в начале карьеры Агасси состоялся в 1988 году. За этот год Андре выиграл 6 турниров Гран-при (первый из которых — уже в феврале), а также дошёл до полуфинала сразу на двух турнирах Большого шлема. На Открытом чемпионате Франции он в полуфинале проиграл в пяти сетах будущему победителю Матсу Виландеру, на тот момент третьему в рейтинге, а на Открытом чемпионате США в четырёх сетах Ивану Лендлу, всё ещё возглавлявшему рейтинг АТР. Уже в апреле он был приглашён в сборную США на матчи Кубка Дэвиса и помог команде выиграть полуфинал турнира I Американской группы у сборной Перу, а затем и финал у аргентинцев и вернуться на будущий год в Мировую группу — высший дивизион соревнования. Итогом сезона стала высокая для восемнадцатилетнего спортсмена третья строчка в рейтинге, хотя в турнире Мастерс — итоговом соревновании года среди лучших теннисистов мира — он проиграл на групповом этапе не только Лендлу, но и занимавшему восьмое место в рейтинге швейцарцу Хласеку и не вышел в полуфинал. К концу 1988 года Агасси заработал уже больше двух миллионов долларов, сыграв всего 43 турнира с начала карьеры — меньше, чем кто бы то ни было в истории тенниса, и установил рекорд по количеству матчей, выигранных подряд тинэйджером (побитый 17 лет спустя Рафаэлем Надалем). По итогам этого сезона он был удостоен награды ATP в номинации «Прогресс года». При этом его страсть к шоу и явное стремление не просто выиграть, но и развлечь при этом зрителей порой перехлёстывала через край, вызывая раздражение коллег. Такой случай, в частности, произошёл в матче Кубка Дэвиса против сборной Аргентины, когда Агасси, играя с Мартином Хайте, демонстративно поймал поданный тем мяч, как бы показывая, что отдаёт ему гейм из жалости.

14 տարեկանում Անդրե Աղասին նվաճեց իր առաջին ազգային կոչումը՝ դառնալով ԱՄՆ-ի չեմպիոն մինչև 16 տարեկան պատանիների շրջանում և արդեն 15 տարեկանում լրջորեն ծրագրում էր իր պրոֆեսիոնալ կարիերան։ Որպես պրոֆեսիոնալ Անդրեն սկսեց իր ելույթները Կալիֆորնիայի Լա Քվինտա վայրում անցկացվող Գրան-պրիի մրցաշարում 1986 թվականի փետրվարին՝ դեռ 16 տարին չբոլորած։ Հենց առաջին խաղակեսում նա հաղթեց իր հայրենակից Ջոն Օսթինին՝ 6-4, 6-2, իսկ երկրորդ խաղակեսում պարտություն կրեց առաջատար շվեցարացի թենիսիստ Մատսու Վիլանդերուից, ով այդ պահին Պրոֆեսիոնալ թենիսիստների ասոցիացիայի ռեյտինգում երրորդն էր։ Հաջորդ պրոֆեսիոնալ մրցաշարին նա մասնակցեց միայն հուլիսին՝ հասնելով «չելենջեր» դասի մրցաշարի եզրափակչին Սկենկտադիում (Նյու Յորք)։ Ռեյտինգում զբաղեցնելով 310-րդ տողը՝ նա առավելության հասավ աստիճանակարգով իրենից բարձր դիրքերում գտնվող չորս մրցակիցների հանդեպ՝ եզրափակչում զիջելով աշխարհի 33-րդ թենիսիստ Ռամեշ Կրիշնանուին։ Օգոստոսին նա, նախքան աշխարհի նախկին առաջին թենիսիստ Ջոն Մակինրոյից պարտություն կրելը, պարտության մատնեց համաշխարհային թենիսի ընտրանուց իր մրցակից, ռեյտինգում 12-րդ տեղը զբաղեցնող Թիմ Մայոտտին։ Նույն թվականին Աղասին առաջին անգամ մասնակցեց Մեծ սաղավարտի մրցաշարին՝ ԱՄՆ-ի բաց չեմպիոնատին, բայց հենց առաջին շրջանում պարտություն կրեց ևս մեկ ամերիկացուց՝ Ջերեմի Բեյթսից։ Անդրեն տարին ավարտեց աշխարհի թենիսիստների առաջին հարյուրյակում արդեն զբաղեցնելով 91-րդ տեղը արդյունքով։

1987 թվականին ապրիլին Աղասին իր կարիերայում առաջին անգամ հասավ մինչև Գրան պրի մրցաշարի եզրափակիչ։ Դա տեղի ունեցավ Սեուլի Բաց չեմպիոնատի ժամանակ, որտեղ լինելով ութերորդը, նա քառորդ եզրափակչում անցած տարվա վիրավորանքի համար վրեժ լուծեց մրցաշարի առաջին թենիսիստ Քրիշնանուից, սակայն երեք սեթանոց եզրափակչում այնուամենայնիվ չկարողացավ դիմակայել իրենից ավելի փորձառու Ջիմ Գրաբբին։ Օգոստոսի սկզբին Գրան պրի մրցաշարում Սթրաթթոն Մաունթինում (Վերմոնտ) նա իր կարիերայում առաջին անգամ պարտության մատնեց համաշխարհային ռեյտինգի առաջին տասնյակում գտնվող իր մրցակցին՝ ավստրալիացի Պետու Կեշուին, բայց կիսաեզրափակչում նրան խոչընդոտեց Իվան Լենդլը՝ այն ժամանակվա աշխարհի առաջին թենիսիստը։ Այնուամենայնիվ՝ երիտասարդ ամերիկացին կարողացավ սեթ վերցնել վաստակավոր մրցակցից՝ խաղն ավարտելով 2-6, 7-5, 3-6 հաշվով։ Խաղաշրջանի իր վերջին մրցաշրջանի՝ Իթափարիքում (Բրազիլիա) անցկացվող Հարավային Ամերիկայի բաց չեմպիոնատի ժամանակ Անդրեն նորից ութերորդն էր։ Քառորդ եզրափակչում և կիսաեզրափակչում նա հաջորդաբար պարտության մատնեց երրորդ և երկրորդ համարները կրող մրցակիցներին, իսկ եզրափակչում հաղթեց Լուիս Մաթթերին՝ կորտի տերերից մեկին, և կյանքում առաջին անգամ պրոֆեսիոնալ մրցաշարում կոչում ձեռք բերեց։ Տարվա ավարտին, նույնիսկ դեռ չբոլորած 18 տարին, նա վարկանիշում զբաղեցնում էր 25-րդ տեղը։

Աղասիի կարիերայում իսկական հայտնություն կատարվեց 1988 թվականին։ Այդ տարիվա ընթացում Անդրեն հաղթեց 6 Գրան պրի մրցաշարերում (որոնցից առաջինը արդեն փետրվարին էր), ինչպես նաև հասավ մինչև կիսաեզրափակիչ Մեծ սաղավարտի միանգամից երկու մրցաշարերում։ Ֆրանսիայի Բաց առաջնության ժամանակ նա կիսաեզրափակչում հինգ սեթերում պարտվեց ապագա չեմպիոն Մաթսու Վիլանդերին, ով այդ պահին երրորդն էր ռեյտինգում։ Իսկ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության ժամանակ չորս սեթերում պարտվեց Իվան Լենդլիին, ով դեռևս գլխավորում էր Պրոֆեսիոնալ թենիսիստների ասոցիացիայի վարկանիշային ցուցակը։ Արդեն ապրիլին Աղասին հրավիրվեց ԱՄՆ-ի հավաքական՝ Դեվիսի գավաթի խաղին և օգնեց Առաջին ամերիկյան թիմին հաղթել Պերուի հավաքականին կիսաեզրափակիչ խաղում, որից հետո նաև եզրափակիչ խաղում՝ արգենտինացիներին և հաջորդ տարի վերադառնալ Համաշխարհային խումբ՝ մրցույթների բարձրագույն դիվիզիոն։ Խաղաշրջանի արդյունքը 18-ամյա մարզիկի համար վարկանիշում բարձր՝ երրորդ տեղում զբաղեցրած տեղն էր, չնայած Մասթերս մրցաշարում՝ աշխարհի լավագույն թենիսիստների տարվա ամփոփիչ մրցույթում, նա խմբային փուլում պարտվեց ոչ միայն Լենդլին, այլև ռեյտինգում ութերորդ տեղը զբաղեցնող շվեցարացի Խլասեկին և կիսաեզրափակիչ դուրս չեկավ։ 1988 թվականի վերջում Աղասին վաստակել էր արդեն ավելի քան երկու միլիոն դոլար՝ կարիերայի սկզբից ի վեր խաղալով ընդամենը 43 մրցաշար՝ ավելի քիչ, քան թենիսի պատմության մեջ որևէ մեկը, և սահմանեց թինեյջերի կողմից անընդմեջ տարած հաղթական խաղերի թվով ռեկորդ (17 տարի անց ռեկորդը գերազանցվեց Ռաֆայել Նադալի կողմից)։ Այդ խաղաշրջանի արդյունքներով նա Պրոֆեսիոնալ թենիսիստների ասոցիացիայի կողմից արժանացավ «Տարվա առաջադիմություն» մրցանակին։ Այդուհանդերձ, նրա՝ շոուի հանդեպ սերն ու ոչ միայն հաղթելու, այլև հանդիսատեսին զվարճացնելու բացահայտ ձգտումը երբեմն չափն անցնում էին՝ կոլեգաների մոտ առաջացնելով դժգոհություն։ Այդպիսի դեպք, մասնավորապես, տեղի ունեցավ Դեվիսի գավաթի Արգենտինայի հավաքականի հետ խաղի ժամանակ, երբ Աղասին, խաղալով Մարտին Հայթեի հետ, ցուցադրաբար բռնեց նրա ուղարկած գնդակը, ասես ցույց տալով, որ նրան է տալիս գեյմը խղճահարությունից դրդված։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Օսմանյան Ստամբուլի պատմություն

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

История османского Стамбула охватывает период от захвата Константинополя турками 29 мая 1453 года до упразднения Османской империи в 1922 году и переноса столицы Турции в Анкару 13 октября 1923 года.

Почти пять веков Стамбул был столицей огромного государства, сложившегося в XIV—XVI веках в результате завоевательных походов турецких султанов. Границы Османской империи охватывали владения в трёх частях света — Европе, Азии и Африке. Таким образом, древний город на берегах Босфора вновь превратился в политический и экономический центр мирового значения. Постепенно Стамбул вернул себе славу и крупного пункта международной торговли. И хотя важнейшие торговые пути переместились из Средиземноморья в Атлантику, черноморские проливы продолжали оставаться оживлённой торговой артерией позднего средневековья.

Кроме того, как резиденция халифа, Стамбул приобрёл значение важного религиозного центра мусульманского мира, вобрав и переработав многое из культуры сельджуков, византийцев, арабов и персов (от Константинополя Стамбул унаследовал и резиденцию Вселенского патриарха — первого среди православных патриархов мира). Город представлял собой уменьшенную модель Османской империи, с её пёстрым в этническом и религиозном плане населением. Наибольшего расцвета османская столица достигла в период правления Сулеймана Великолепного, именно к «веку Сулеймана» восходит большинство восторженных описаний Стамбула европейскими путешественниками и дипломатами. С правления Мехмеда III начался постепенный упадок Османской империи, что, впрочем, не сразу сказалось на положении процветавшего Стамбула. Но уже после Ахмеда I в городе почти не строилось больших мечетей, некоторые монументальные здания возводились десятилетиями, зато множились бунты и мятежи как янычар, так и столичных низов. Ухудшение экономической ситуации вело к застою в культуре и науке, а также ко всё большему возрастанию влияния западноевропейских держав на все сферы жизни империи и её столицы.

Տեսարան դեպի Ստամբուլ բարձրից։ Առաջին պլանում Գալատան է և Ոսկեղջյուր ծոցը, ետին պլանում՝ Բոսֆորի հրվանդանը և Մարմարա ծովը։

Օսմանյան Ստամբուլի պատմություն, պատմության այն ժամանակահատվածը, որը ներառում է թուրքերի կողմից 1453 թվականի մայիսի 29-ին Կոստանդնուպոլսի գրավումից մինչև 1922 թվականի Օսմանյան կայսրության վերացումը և Թուրքիայի մայրաքաղաք՝ Անկարա տեղափոխումը։

Գրեթե հինգ դար Ստամբուլը 14-16-րդ դարերում թուրքական սուլթանների նվաճողական արշավների արդյունքում կազմավորված Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաքն էր։ Օսմանյան կայսրության սահմաններն ընգրկում էին տիրություններ երեք աշխարհամասերում՝ Եվրոպայում, Ասիայում և Աֆրիկայում։ Այսպիսով, Բոսֆորի ափերին գտնվող հնագույն քաղաքը նորից դարձավ համաշխարհային նշանակության քաղաքական և տնտեսական կենտրոն։ Աստիճանաբար Ստամբուլը վերադարձրեց նաև միջազգային առևտրի խոշորագույն կենտրոնի երբեմնի համբավը։ Եվ չնայած կարևորագույն առևտրական կենտրոնները տեղափոխվում էին Միջերկրածովյան տարածքներից դեպի Ատլանտյան տարածքներ, սևծովյան նեղուցները շարունակում էին մնալ ուշ միջնադարի աշխույժ առևտրի ուղիներ։

Բացի այդ, որպես խալիֆի նստավայր, Ստամբուլը ստացավ մուսուլմանական աշխարհի կարևոր կրոնական կենտրոնի նշանակություն, յուրացնելով և վերամշակելով շատ բան սելջուկների, բյուզանդացիների, արաբների և պարսիկների մշակույթներից (Կոստանդնուպոլսից Ստամբուլը ժառանգել էր նաև ողջ աշխարհի ուղղափառ պատրիարքներից առաջինի՝ Տիեզերական պատրիարքության նստավայրը)։ Քաղաքն իրենից ներկայացնում էր Օսմանյան կայսրության փոքրացված մոդելը՝ բնակչության էթնիկ և կրոնական բազմատարրությամբ։ Օսմանյան մայրաքաղաքն ամենածաղկուն ժամանակաշրջանն ապրեց Սուլեյման սուլթանի իշխանության տարիներին։ Հենց «Սուլեյմանի դար»-ից են գալիս եվրոպացի ճանապարհորդների և դիվանագետների խանդավառ նկարագրությունները Ստամբուլի մասին։ Մեհմեդ III-ի իշխանության գալով սկսվեց Օսմանյան կայսրության աստիճանաբար անկումը, ինչն իսկույն չանդրադարձավ ծաղկում ապրող Ստամբուլի վիճակի վրա։ Բայց արդեն Ահմեդ I-ից հետո քաղաքում գրեթե չէին կառուցվում մեծ մզկիթներ, որոշ հուշարձանային շինությունների կառուցումը ձգվում էին տասնյակ տարիներ, փոխարենը հաճախ էին տեղի ունենում բունտեր ու խռովություններ ինչպես ենիչերիների, այնպես էլ քաղաքի բնակչության ստորին դասերի կողմից։ Տնտեսական դրության վատթարացումը պատճառ դարձավ գիտության և մշակույթի լճացման, ինչպես նաև արևմտաեվրոպական տերությունների ազդեցությունների էլ ավելի մեծացմանը՝ կայսրության և մայրաքաղաքի կյանքի բոլոր ոլորտներում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թամիլերեն

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Обычно выделяют три периода формирования тамильского языка։ древнетамильский (300 г. до н. э. — 700 г. н. э.); средний тамильский (700—1600 гг.) и современный тамильский (1600 г. — наши дни).

Первые письменные свидетельства древнетамильского относят ко II веку до н. э. Это были короткие записи на стенах пещер и на глиняных изделиях, сделанные одной из разновидностей письма брахми. Первый длинный текст на языке — Толкаппиям, датируется I веком н. э., кроме него сохранилось множество других произведений. Древнетамильский сохранил множество черт прадравидского языка, включая слоговую структуру и многие черты грамматики. Таким образом, в древнетамильском, как и в прадравидском не было отдельного настоящего времени, было лишь прошедшее и непрошедшее; глаголы имели особые отрицательные спряжения.

Выделение среднего тамильского языка обусловлено большим количеством грамматических и фонетических изменений, возникших в языке к VIII веку. Наиболее существенным грамматическим изменением было возникновение настоящего времени. Средний тамильский подвергся довольно сильному влиянию со стороны санскрита, из этого языка был заимствован довольно большой пласт лексики (особенно политической, философской и религиозной). Изменилась и письменность для записи языка, примерно VIII веку тамильский брахми и вателутту были вытеснены. На среднем тамильском имеется широкий пласт литературы.

В дальнейшем язык также претерпевал грамматические и фонетические изменения. Так перестали употребляться отрицательные спряжения глаголов, отрицание стало выражаться морфологически либо синтаксически. На язык оказал некоторое влияние контакт с европейскими языками, так в тамильском появились кластеры согласных, не присущие более ранним формам. Изменился синтаксис письменного языка, более чётким сделался порядок слов, более сложной стала структура предложений.

Из-за националистических устремлений в Тамил-Наду словарный запас тамильского языка был «очищен» от большинства некогда присущих ему индоарийских заимствований и отличается этим от остальных дравидийских языков.

Սովորաբար թամիլերենի ձևավորման երեք շրջան են առանձնացնում՝ հին-թամիլերեն( մ.թ.ա. 300- մ․թ․ 700), միջին թամիլերեն (700-1600) և ժամանակակից թամիլերեն (1600 թվականից մեր օրերը)։

Հին թամիլերենի առաջին գրավոր վկայությունները վերաբերում են մ.թ. 2-րդ դարին։ Դրանք քարանձավների պատերին և կավե իրերի վրա կարճ գրություններ էին՝ կատարված բրահման գրության տեսակներից մեկով։ Այդ լեզվով առաջին երկար տեքստը՝ Թոլկապպիյամը, թվագրվում է մ. թ. 1-ին դարին։ Դրանից բացի պահպանվել են բազմաթիվ այլ ստեղծագործություններ։ Հին թամիլերենը պահպանել է նախադրավիդյան լեզվի բազմաթիվ հատկանիշներ, այդ թվում նաև՝ վանկային կառուցվածքն ու ուղղագրության շատ գծեր։ Այսպիսով, հին թամիլերենում, ինչպես նաև նախադրավիդյան լեզվում առանձին ներկա ժամանակ չկար, կային միայն անցյալ և ոչ անցյալ ժամանակներ, բայերն ունեին յորահատուկ ժխտական խոնարհում։

Թամիլերեն աստվածաշունչ, 1723

Միջին թամիլերենի առանձնացումը պայմանավորված է մինչ 8-րդ դարը լեզվում մեծ քանակությամբ կատարված քերականական և հնչյունաբանական փոփոխություններով։ Ամենաէական քերականական փոփոխությունը ներկա ժամանակի առաջացումն էր։ Միջին թամիլերենը բավականին մեծ ազդեցություն կրեց սանսկրիտից. այդ լեզվից փոխառվեց բավականին մեծ բառաշերտ (հատկապես քաղաքական, փիլիսոփայական և կրոնական)։ Փոփոխվեց նաև լեզվի գրությունը, մոտավորապես 8-րդ դարում թամիլական բրահման ու վատելուտտուն դուրս մղվեցին։ Միջին թամիլերենով գոյություն ունի գրականության լայն շերտ։

Հետագայում լեզուն կրկին ենթարկվեց քերականական և հնչյունաբանական փոփոխությունների։ Բայերի ժխտական խոնարհման ձևերն այլևս չէին գործածվում. ժխտականը սկսեց արտահայտվել ձևաբանորեն կամ շարահյուսորեն։ Լեզվի վրա որոշակի ազդեցություն ունեցավ եվրոպական լեզուների հետ շփումը, այդպես, թամիլերենում հայտնվեցին բաղաձայնների միացությունները, որոնք հատուկ չէին նախկին ձևերին։ Փոփոխվեց գրավոր լեզվի շարահյուսությունը, ավելի պարզ դարձավ բառերի դասավորությունը, ավելի բարդ՝ նախադասությունների կառուցվածքը։

Թամիլ-Նադուում, ազգային ձգտումներից ելնելով, թամիլերենի բառապաշարը «մաքրվեց» երբեմնի նրան հատուկ հնդկաարիական փոխառություններից և դրանով տարբերվում է դրավիդյան լեզուներից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բանան

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Банан — одно из самых древних культивируемых растений. Его родиной считаются острова Малайского архипелага, где, как полагают учёные, древние жители выращивали их и употребляли в пищу как дополнение к рыбной диете. Путешествуя по островам Тихого океана, они запасались известными им фруктами и таким образом способствовали распространению бананов. Первым из современных учёных, установившим географическое происхождение бананов, стал один из основоположников научной селекции академик Н. И. Вавилов, который в 1920—1930-х годах исследовал различные регионы мира и описал результаты в труде «Центры происхождения культурных растений».

Наиболее ранние письменные упоминания об этом растении дошли до нас в памятнике индийской культуры Ригведа (XVII—XI вв до н. э.) — вероятно, к тому времени бананы с помощью мореплавателей уже были интродуцированы на Индийском субконтиненте. В этом источнике бананы были названы съедобным растением наряду с манго и крыжовником. Растение неоднократно упоминается в древнейших индийских эпосах Махабхарата и Рамаяна, созданных предположительно в XIV веке до н. э.). В частности, в книге Аранья-канда из сборника Рамаяна говорится, что члены царской семьи носили одежды, сотканные из волокон банановых листьев. В буддийском каноне на языке пали, обнаруженном на Цейлоне и относящемся к V—VI векам до н. э. описывается, что монахам разрешено в праздничные дни пить напиток, приготовленный из бананов. Первым вне-индийским письменным источником, в котором можно найти упоминание о банане, считается «История растений» древнегреческого философа Теофраста, жившего в IV веке до н. э. В этой работе философ сделал первую попытку систематического описания растений, благодаря чему его считают одним из основателей ботаники. Китайский тактик и писатель Ян Фу (кит. 楊阜), живший во времена китайской династии Лян (502—557 гг.), в своей «Энциклопедии диковинок» впервые упоминает о разведении бананов в этой стране. Римский писатель Плиний Старший в «Естественной истории» (77 год) упоминает о том, что Александр Македонский во время своего похода в Индию в 327 году до н. э. попробовал этот фрукт и даже привёз его с собой в Европу. Если до тех пор в западном мире не отмечено явного обозначения для банана (греки и римляне говорят о нём как о «замечательном индийском фруктовом дереве»), то у Плиния Старшего он впервые упоминается как «пала» («pala»). Это название до сих пор сохранилось в языках малаялам и пали (пали։ kadaliphala). Некоторые учёные полагают, что бананы были также известны и в Южной Америке до прихода европейцев. Утверждения обосновываются тем, что остатки банановых листьев находили в перуанских индейских гробницах. Кроме того, некоторые считают, что под «райским фруктом», в Ветхом Завете искушавшим Адама и Еву в раю, подразумевался именно банан. Последнее утверждение крайне спорно, поскольку ни древние египтяне, ни древние евреи о бананах ничего не знали.

После 650 года бананы были завезены из Индии в Палестину и на восточное побережье Африки — на этот раз благодаря арабам, активно торговавшим рабами и слоновой костью (до Мухаммеда арабам о бананах известно не было). Ко времени активного исследования Западной Африки европейцами, которое пришлось на XV век, бананы там уже были хорошо известны. После 1402 года португальцы привезли бананы из Гвинеи на Канарские острова, где занялись их выращиванием, а в 1516 году — спустя лишь 24 года после открытия Америки Колумбом — завезли его на остров Гаити. Последнее путешествие возглавлял испанский миссионер монах Томас де Берланга (исп. Tomas de Berlanga). Об активном выращивании бананов в Южной Америке уже в середине XVI века писал в своей «Хронике Перу» Педро де Сьеса де Леон (1553), а именно, что в районе экватора возле Пуэрто-Вьехо «есть также много испанских и местных дынь; множество овощей и бобов повсюду приносит урожай, и есть много апельсиновых деревьев и лаймов, и немало бананов. В некоторых местах выращиваются необыкновенные ананасы». Вот как описывает банан капитан Дампир, посетивший в 1686 году Филиппины։

- «Небольшой, в половину длины пизанга, но более сладкий и мягкий, менее сочный, ещё более тонкого вкуса… Банан, я берусь утверждать, король среди всех плодов, не исключая и самого кокоса… Он так превосходен, что испанцы дают ему преимущество в сравнении со всеми другими плодами как самому полезному для жизни. Он вырастает длиною в 6 или 7 дюймов, толщиной в руку человека. Кожура мягкая и желтеет при созревании плода… Плод не твёрже, чем масло зимой и такого же жёлтого цвета, как оно. Вкус у него тонкий, и он тает во рту как мармелад».

Несмотря на то, что в тропиках бананы быстро завоевали популярность, в европейских и американских странах с умеренным климатом они ещё долгое время оставались крайне редким экзотическим продуктом, поскольку одним из основных требований к их транспортировке и хранению является поддержание постоянной температуры не выше 14 °C. Лишь во второй половине XIX века, с изобретением первых холодильных установок и строительством железных дорог, появилась стабильная возможность доставки этих фруктов на северные рынки сначала США, а затем и Европы. В 1866 году нью-йоркский торговец Карл Франк начал ввозить в США небольшие партии бананов, выращенных на плантациях близ города Колон в Панаме. В 1870 году капитан американского рыболовного судна «Телеграф» Лоренсо Бейкер привёз из Пуэрто-Антонио на Ямайке в Нью-Джерси 160 гроздей бананов и выгодно их продал, что положило начало широкой торговле этими фруктами. В 1876 году на выставке в Филадельфии, посвящённой 100-летию независимости США бананы продавались поштучно, обёрнутыми в станиоль, по цене 10 центов за штуку, что по тем временам было очень дорого. В 1885 году капитан Бейкер, бизнесмен Эндрю Престон и девять предпринимателей основали Boston Fruit Company, развернувшую закупки бананов на островах Карибского моря. 30 марта 1899 года она объединилась с компанией Майнора Кейта в United Fruit Company. Даже в наше время далеко не все сорта этого фрукта пригодны для экспорта, и многие страны, такие как Китай, Индия, Таиланд и Бразилия, выращивают бананы только для внутреннего потребления либо экспортируют их в незначительных количествах.

Գաղափարախոսություն

ռուսերեն հոդված

Կոնդիլյակ և դե Տրասի

Термин «идеология» был введен во Франции в конце XVIII века А. Дестютом де Траси, который вместе с Этьеном де Кондильяком пытался создать науку об общих принципах формирования идей и основах человеческого знания. Будучи последователем сенсуалистической гносеологии Джона Локка, де Траси ввёл данный термин для обозначения учения об идеях, понимаемого им как учение об общих закономерностях происхождения идей из содержания чувственного опыта. Данное учение должно было выступать основными принципами для руководства как в науке, так и в социальной жизни. Поэтому Дестют де Траси видел в идеологии систему знаний первооснов морали, политики, права.

Дестют де Траси и Кондильяк пытались оказать влияние на политику, проводимую оказавшимся у власти Наполеоном, который счел, что они пытаются заменить политическую реальность абстрактными утверждениями, и негативно отнесся к выдвинутым предложениям. С легкой руки великого исторического деятеля слово «идеология» приобрело уничижительный смысл, который закрепился за ним вплоть до настоящего времени. В связи с тем, что проект де Траси и Кондильяка был отвергнут Наполеоном, понятие идеологии оказалось на некоторое время забытым.

«Գաղափարախոսություն» տերմինն սկսել է կիրառվել Ֆրանսիայում XVIII դարի վերջում Դեստուտ դե Տրանսիի կողմից, ով Էտիեն Բոննոդը Կոնդիլյակի հետ միասին փորձում էր ստեղծել մի գիտություն՝ գաղափարների ձևավորման ընդհանուր սկզբունքների ու մարդկային գիտակցության հիմքերի մասին։ Լինելով Ջոն Լոքի սենսուալիստական իմացաբանության հետևորդ՝ դը Տրասին գործածության մեջ դրեց տերմինը՝ գաղափարների մասին ուսմունքը բնորոշելու համար, որը իր կողմից ընկալվում էր, որպես զգայական փորձից ստացված գաղափարների ծագման ընդհանուր օրինաչափությունների մասին ուսմունք։ Այս ուսմունքը պետք է հանդես գար ինչպես գիտական, այնպես էլ հասարակական կյանքում՝ որպես կողմնորոշման հիմնական սկզբունք։ Այդ պատճառով դե Տրանսին գաղափարախոսության մեջ տեսնում էր բարոյականության հիմունքների, քաղաքականության, իրավունքի մասին գիտելիքների համակարգ։

Դեստուտ դե Տրանսին ու Կոնդիլյակը փորձում էին ազդել Նապոլեոնի վարած քաղաքականության վրա, ով համարում, որ նրանք փորձում են փոխարինել քաղաքական իրականությունը վերացական պնդումներով, ու բացասաբար վերաբերվեց առաջ բերված առաջարկներին։ Պատմական մեծ դեմքի թեթև ձեռքով «գաղափարախոսություն» բառը ձեռք բերեց նվաստացնող իմաստ, որը կարծրացել է ընդհուպ մինչև մեր օրերը։ Կապված նրա հետ, որ դե Տրասիի ու Կոնդիլյակի նախագիծը մերժվել է Նապոլեոնի կողմից, գաղափարախոսության հասկացությունը որոշ ժամանակով մոռացվեց։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Պատմություն

Բանանը այն պտուղներից է, որոնք մշակվել են հնագույն ժամանակներից։ Հայրենիքը Մալայան արշիպելագն է, որտեղ, գիտնականների կարծիքով հնագույն մարդիկ աճեցրել են այն և որպես ձկնային կերակրատեսակների հավելում օգտագործել սննդի մեջ։ Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներով շրջագայելիս մարդիկ լրացնում էին բանանի պաշարները, սրանով մասնակցելով բանանի տարածմանը։

Ժամանակակից գիտնականներից առաջինը, ով սահմանեց բանանի աշխարհագրական ծագումը Նիկոլայ Վավիլովն էր, ով 1920-1930-ական թվականներին ուսումնասիրեց երկրագնդի տարբեր շրջանները և արդյունքները նկարագրեց «Մշակովի բույսերի զարգացման կենտրոնները» գրքում։

Աղբյուրում բանանը համարվում էր ուտելի բույս՝ մանգոյի և կոկռոշի հետ միասին։ Բանանը բազմիցս հիշատակվել է նաև հին հին հնդկական էպոսներում Մահաբհարաթայում և Ռամայանայում, որոնք որոշ ենթադրություններով ստեղծվել են մ. թ. ա. 15-րդ դարում։ Արանյա-կանդա գրքում նկարագրվում է արքայական ընտանիքի անդամների հագուստը, որը հյուսված էր բանանի տերևներից։ Ցեյլոնում հայտնաբերված մ. թ. ա. 5-6-րդ դարերին թվագրվող և պալի լեզվով գրված բուդդայական կանոնում գրված է, որ բուդդայական վանականներին տոն օրերին թույլատրվում է խմել բանանից պատրաստված ըմպելիք։ Առաջին արտահնդկական գրավոր աղբյուրը, որում կարելի է գտնել հիշատակություն բանանի մասին 5-րդ դարում ապրող հին հունական փիլիսոփա Թեոֆրաստի «Բույսերի պատմություն» գիրքը։ Այս աշխատության մեջ Թեոֆրաստն անգամ փորձ է կատարվել դասակարգել բույսերը, որի պատճառով էլ նրան համարում են բուսաբանության հիմնադիրը։

Չինաստանի Լյան չինական հարստության ժամանակաշրջանում ապրող չինացի գրող և մարտավար Յան Ֆուն (չինարեն՝ 楊阜), (502—557 թվականներին), իր «Վայրի բույսերի հանրագիտարան» աշխատությունում առաջինն է խոսում իր երկրում բանանի մշակման մասին։ Հռոմի գրող Պլինիոս Ավագը «Բնական պատմություն» գրքում (77 թվական) պատմում է, որ Հնդկաստան կատարած իր արշավանքների ժամանակ Ալեքսանդր Մակեդոնացին (մ.թ.ա 327 թվական) համտեսում է բանանը, կոչում այն՝ «հիանալի հնդկական մրգային ծառ» և նույնիսկ բերում այն Եվրոպա։

Որոշ գիտնականներ ենթադրում են, որ բանանը հայտնի էր նաև Հարավային Ամերիկայում՝ մինչև եվրոպացիների հայտնվելը։ Ենթադրությունը հիմնավորվում է նրանով, որ պերուական հնդկական դամբարաններում հայտնաբերվել են բանանի տերևներ։ Բացի այդ, ենթադրվում է, որ Հին կտակարանում նկարագրված արգելված պտուղը եղել է բանանը։ Այս ենթադրությունը սակայն վիճարկվում է, քանի որ ոչ հին եգիպտացիները, ոչ հրեաները բանանի մասին ոչինչ չեն իմացել։

650 թվականից հետո արաբների շնորհիվ բանանը Հնդկաստանից բերվում է Պաղեստին և Աֆրիկայի արևելյան ափեր։ 1402 թվականին պորտուգալացիները բանանը բերեցին Կանարյան կղզիներ Գվինեայից։ Եվրոպացիները ծանոթացան բանանի հետ միայն 1592 թվականին նկարազարդ գրքի՝ Պրոսպերո Ալպինիի De Plantis Aegypti liber (Venezia, F. de Franceschi di Siena, 1592)։ Վենետիկում տպագրվելուց հետո։ 16-րդ դարի կեսերին Հարավային Ամերիկայում բանանի ակտիվ մշակման մասին գրել է Պեդրո դե Սյեսա դե Լեոնը իր «Պերուի ժամանակագրություն» գրքում (1553)։

Կապիտան Դամիրը բանանը նկարագրում է այսպես.

- «Ոչ շատ մեծ, պիզանգայի երկարության կեսին մոտ, բայց շատ քաղցր և փափուկ, փոքր-ինչ հյութալի, նաև ավելի նուրբ համի...Բանանը՝ ես պնդում եմ, բոլոր պտուղների արքան է, ներառյալ նաև կոկոսը... Այն այնքան հիանալի է, որ իսպանացիները նրան արտոնություն են տալիս համեմատվել մյուս պտուղների հետ, որպես կյանքին ամենաօգտակարը: Այն աճում է 6-7 մատնաչափ երկարությամբ, ունի մարդու ձեռքի հաստություն: Կեղևը փափուկ է և դեղնում է պտուղի հասունանալուն պես...Պտուղը կոշտ չէ, նման է ձմռան կարագին և նրա նման էլ դեղին է: Բանանը ունի նուրբ համ և այն հալվում է բերանում մարմելադի նման»:

Չնայած արևադարձում բանանը շատ արագ ճանաչում գտավ, բարեխառն կլիմա ունեցող որոշ եվրոպական և ամերիկյան երկրներում այն դեռևս հազվադեպ միրգ էր համարվում, քանի որ բանանի մշակման, տեղափոխման և պահպանման համար անհրաժեշտ ջերմաստիճանը չպետք է գերազանցի 14°C-ը։ Միայն 19-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ սառնարանների ստեղծման և երկաթուղու կառուցման շնորհիվ հնարավորություն եղավ բանանը սկզբում վաճառել ԱՄՆ-ում և ապա՝ Եվրոպայում։

1866 թվականին նյույորքցի առևտրական Կառլ Ֆրանկը սկսեց ԱՄՆ ներմուծել փոքր քանակությամբ բանան և աճեցնել այն Կոլոն քաղաքի մոտակայքում՝ Պանամայում։ 1870 թվականին ամերիկյան ձկնորսական «Տելեգրաֆ » նավախցի կապիտան՝ Լորենցո Բայկերը Պուերտո-Անտոնիոյից Ճամայկայի վրայով Նյու-Ջերսի բերեց 160 ողկույզ բանան, որոնք շատ շահավետ վաճառվեցին՝ դառնալով բանանի մեծաքանակ առևտրի սկիզբը։

1876 թվականին ԱՄՆ-ի անկախության 100-ամյակին նվիրված Ֆիլադելֆիայի ցուցահանդեսներից մեկում բանանները վաճառվեցին կտորներով՝ 10 ցենտ ամեն մեկի համար, ինչը այդ ժամանակների համար բավական թանկ էր։ 1885 թվականին կապիտան Բայկերը, գործարար Էնդրյու Պրեսթոնը և « Boston Fruit Company» կազմակերպության մյուս ինը հիմադիրները՝ տարածեցին բանանի առևտուրը Կարիբյան կղզիներում։ 1899 թվականի մարտի 30-ին նրանք ձուլվեցին Մայոր Կեյտի՝ «United Fruit Company» կազմակերպության մեջ։

Նույնիսկ մեր ժամանակներում այս մրգի բոլոր տեսակները չէ, որ շահութաբեր են առևտրի համար, և շատ երկրներ՝ Չինաստանը, Հնդկաստանը, Թայլանդը և Բրազիլիան աճեցնում են բանան միայն ներքին սպառման համար կամ էլ արտահանում էն չնչին քանակությամբ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Լիբերալիզմ

ռուսերեն հոդված

Լիբերալիզմի հիմնադրույթները

Некоторые современные течения либерализма более терпимы к государственному регулированию свободных рынков ради обеспечения равенства возможностей добиться успеха, всеобщего образования и уменьшения разницы в доходах населения. Сторонники таких взглядов полагают, что политическая система должна содержать элементы социального государства, включая государственное пособие по безработице, приюты для бездомных и бесплатное здравоохранение. Всё это не противоречит идеям либерализма.

Согласно либерализму, государственная власть существует только для блага граждан, и политическое руководство страной может осуществляться только на основе общественного консенсуса. В настоящее время наиболее соответствующей либеральным принципам политической системой является либеральная демократия.

Լիբերալիզմի ժամանակակից ճյուղերից ոմանք ավելի հանդուրժողական են ազատ շուկայի պետական կարգավորմանը, որն արվում է հաջողության հասնելու հնարավորության հավասարության ապահովման համար, համընդհանուր կրթության ու բնակչության շահույթի տարբերության պակասեցման համար։ Այս հայացքի հետևորդները համարում են, որ քաղաքական համակարգը պետք է ներառի սոցիալական պետության տարրեր՝ ներառյալ գործազրկության համար պետական նպաստը, տնանկների համար հանրակացարաններն ու անվճար առողջապահությունը։ Այս ամենը չի հակասում լիբերալիզմի հիմունքներին։

Համաձայն լիբերալիզմի՝ պետական իշխանությունը գոյություն ունի միայն ի օգուտ քաղաքացու, ու երկրի քաղաքական ղեկավարությունը կարող է իրականացվել միայն հասարակական փոխհամաձայնության հիմքի վրա։ Ներկայումս լիբերալիստական սկզբունքներին ամենահամապատասխան համակարգը համարվում է լիբերալիստական ժողովրդավարությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Եկատերինա II

ռուսերեն հոդված

Ծագում

Родилась София Фредерика Августа Анхальт-Цербстская 21 апреля (2 мая) 1729 года в тогда немецком городе Штеттин — столице Померании (Поморья). Ныне город называется Щецин и является столицей Западно-Поморского воеводства Польши.

Отец, Христиан Август Анхальт-Цербстский, происходил из цербст-дорнебургской линии Ангальтского дома и состоял на службе у прусского короля, был полковым командиром, комендантом, затем губернатором города Штеттина, где будущая императрица и появилась на свет, баллотировался в курляндские герцоги, но неудачно, службу закончил прусским фельдмаршалом. Мать — Иоганна Елизавета, из Готторпского владетельного дома, приходилась двоюродной тёткой будущему Петру III. Родословная Иоганны Елизаветы восходит к Кристиану I, королю Дании, Норвегии и Швеции, первому герцогу Шлезвиг-Голштейнскому и основателю династии Ольденбургов.

Дядя по материнской линии Адольф-Фридрих был в 1743 году избран в наследники шведского престола, на который он вступил в 1751 году под именем Адольфа-Фредрика. Другой дядя, Карл Эйтинский, по замыслу Екатерины I, должен был стать мужем её дочери Елизаветы, однако умер в преддверии свадебных торжеств.

Շտետտինյան պալատը, որտեղ հետագայում ծնվեց կայսրուհին

Սոֆիա Ֆրեդերիկա Ավգուստա Անհալտ-Ցերբստսացին (գերմ.՝ Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg) ծնվել է 1729 թվականի ապրիլի 21-ին (մայիսի 2), այդ ժամանակ գերմանական Շտետտին քաղաքում՝ Պոմերանիայի (Մերձբալթիկա) մայրաքաղաքում։ Այժմ քաղաքը անվանվում է Շեցին և համարվում է Լեհաստանի Արևմտպոմորյան մարզի կենտրոնը։

Նրա հայրը՝ Քրիստիան Ավգուստ Անհալտ-Ցերբստացին, ծագում էր Անհալտների ցերբստ-դորենբուրգյան ճյուղից և ծառայում էր Պրուսիայի արքային։ Եղել է զորագնդի հրամանատար, պարետ, այնուհետև Շտետինա քաղաքի նահանգապետ։ Այդտեղ էլ ծնվեց ապագա կայսրուհին։ Նախատեսվում էր նրան շնորհել Կուրլանդիայի դուքսի կոչում, սակայն ծառայությունն ավարտեց որպես պրուսիական ֆելդմարշալ։

Մայրը՝ Յոհանննա Ելիզավետան, Պետրոս 3-րդի ազգականներից էր՝ երկրորդական մորաքույրը։ Նրա տոհմածառը ծագում է Դանիայի, Շվեդիայի և Նորվեգիայի արքա՝ Քրիստիան Առաջինից, առաջին դուքս՝ Շլեզվիգ Գոլշետեյնից և Ալդենբուրգյան դինաստիայի հիմնադիրներից։

Մորական կողմի մորեղբայրը՝ Ադոլդ-Ֆրիդրիխը 1743 թվականին ընտրվել էր շվեդական գահի ժառանգորդ, որին նա նստեց 1751 թվականին, որպես Ադոլֆ-Ֆրեդրիկ։ Մյուս մորեղբայրը՝ Կառլ Էյտինսկին, Եկատերինա Առաջինի մտադրմամբ պետք է իր աղջկա՝ Ելիզավետայի ամուսինը դառնար, սակայն վերջինս մահացավ հարսանյաց տոնի նախօրյակին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Hayk.arabaget	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Բարբառներ

Ситуация с определением диалектов очень сложна. В современной Индии существует тенденция относить к хинди все локальные индоарийские идиомы в штатах Уттар-Прадеш, Мадхья-Прадеш, Бихар, Хариана, Химачал-Прадеш. Некоторые исследователи относят к ним раджастхани и языки пахари (кроме непальского).

Обычно все диалекты собственно хинди делят на две группы։

• Западный хинди (кхари-боли, урду / дакхни / рекхта, базарный хиндустани, литературный хинди, бундели, канауджи, брадж бхакха, хариани.
• Восточный хинди (авадхи, багхели, чхаттисгархи).

Необходимо отметить, что эта классификация, возможно, несколько устарела в связи с тем, что чхаттисгархи приобрёл статус официального в штате Чхаттисгарх (2000).

Особого упоминания заслуживают диалекты Бихара, которые разные исследователи либо включают, либо исключают из хиндиязыного языкового ареала. Например, Дж. Грирсон и А. Хёрнле исключали из хинди диалекты к востоку от Аллахабада до Бенгала, устанавливая особый язык бихари. Вопрос об отнесении бихарских языков бходжпури, магахи и майтхили к хинди в советской индологии решался неоднозначно. Отечественный исследователь В. А. Чернышев считал их самостоятельными языками. Б. И. Клюев полагал, что «по всей вероятности, эти районы в настоящее время уже не могут быть включены в область собственно хинди». Согласно П. А. Баранникову,

… нельзя согласиться с суждением о том, что территория штата Бихар не относится к хиндиязычному ареалу

Вместе с тем, П. А. Баранников подчёркивал, что

сам язык хинди представляет собой весьма сложное целое, для которого характерна вариативность.

В настоящее время майтхили официально получил статус официального языка в штате Бихар и Непале.

По мнению Г. А. Зографа, языки пахари и диалекты раджастхани следует считать самостоятельными несмотря на влияние, оказываемое на них хинди. В частности, один из языков пахари, догри, стал официальным в штате Джамму и Кашмир (2003).

Особняком стоит возникший недавно в результате смешения разных диалектов фиджийский хинди.

Հինդիի բարբառների և տարբերակների տարածման քարտեզ՝ ներառյալ բիհարի, ռաջաստհանի և պահարի լեզուները՝ բառի լայն իմաստով

Հինդիի բարբառների և տարբերակների տարածման քարտեզ՝ ներառյալ բիհարի, ռաջաստհանի և պահարի լեզուները՝ բառի նեղ իմաստով

Բարբառներ տարորոշելու հետ կապված իրավիճակը շատ բարդ է։ Ժամանակակից Հնդկաստանում Ուտտար-Փրադեշ, Մադհյա-Փրադեշ, Բիհար, Հարիանա, Հիմաչալ-Փրադեշ մարզերում գոյություն ունեն բոլոր լոկալ հնդկաարիական լեզուները հինդիին վերագրելու միտում։

Սովորաբար բուն հինդիին բոլոր բարբառները բաժանում է երկու մասի.

• Արևմտյան հինդի՝ կհարի-բոլի, ուրդու (դակհնի, ռեկհտա), առևտրային հինդուստանի, գրական հինդի, բունդելի, կանաուջի, բրաջ բհակհա, հարիանի։
• Արևելյան հինդի՝ ավադհի, բագհելի, չհատտիսգհարհի։

Այս դասակարգումը, հնարավոր է, որ որոշ չափով հնացած է՝ կապված այն բանի հետ, որ չհատտիսգհարհին Չհատտիսգարհ նահանգում ձեռք է բերել պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ (2000)։

Հատուկ հիշատակության են արժանի Բիհարի բարբառները, որոնք տարբեր հետազոտողներ երբեմն ներառում են, երբեմն էլ դուրս են թողնում հինդի լեզվական արեալից։ Օրինակ՝ Ջորջ Գրիրսոնն ու Ավգուստ Հյորնլեն հինդիից դուրս են թողնում Ալլահբադից արևելք, մինչև Բենգալ բարբառները՝ սահմանելով բիհարի յուրահատուկ լեզուն։ Բիհարյան բհոջպուրի, մագահի և մայթհիլի լեզուները հինդիին վերագրելու հարցը խորհրդային գաղափարախոսությամբ միանշանակ չէր լուծվում։ Խորհրդային հետազոտող Վ. Չերնիշևը դրանք համարում էր ինքնուրույն լեզուներ։ Բ. Կլյուևը կարծում էր, որ «ամենայն հավանականությամբ, այդ շրջանները ներկայումս արդեն չեն կարող ներառվել բուն հինդիի շրջանակներում»։ Ըստ Պ.Ա.Բարաննիկովի՝

… չի կարելի չհմաձայնվել այն դատողության հետ, որ Բիհար նահանգի տարածքը չի դասվում հինդի արեալին

Դրա հետ մեկտեղ Բարաննիկովն ընդգծում էր, որ

Հինդի լեզուն իրենից ներկայացնում է միանգամայն բարդ ամբողջություն, որին բնորոշ է տարատեսակությունը։

Ներկայումս մայթհիլին Բիհար և Նեպալե նահանգներում պաշտոնապես ստացել է պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։

Գեորգի Զոգրաֆի կարծիքով, պահարի լեզուն և ռաջաստանի բարբառները հարկ է համարել ինքնուրույն լեզուներ՝ չնայած հինդիի՝ նրանց վրա ունեցած ազդեցությանը։ Մասնավորապես, պահարիի լեզուներից մեկը՝ դոգրին, դարձել է պաշտոնական լեզու Ջամու և Քաշմիր նահանգներում (2003)։

Մեկուսացված է նաև տարբեր բարբառների միախառնումից առաջացած ֆիջիական հինդին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Պրոֆեսիոնալ կարիերա

Я дрался, чтобы выиграть титул чемпиона мира, чтобы я смог выйти на улицу и говорить то, что было у меня на уме. Я хотел пойти к безработным людям, для которых наркотики и бедность были частью повседневной жизни. Я хотел быть чемпионом, который доступен для всех. Я надеялся вдохновлять других, чтобы они начали управлять своей судьбой и жили гордо и целеустремлённо - Мохаммед Али

В начале профессиональной карьеры Кассиусу было необходимо определиться со своим менеджером. Он хотел, чтобы им стал один из его кумиров — Шугар Рэй Робинсон или Джо Луис, но они отказались. Робинсону было просто неинтересно, а Луису, по природе скромному и тихому человеку, не хотелось работать с Клеем. В итоге менеджерами Кассиуса стали 11 партнёров, вложивших по 2800 долларов каждый. Клей получил 10 000 долларов сразу после подписания контракта, менеджеры также взяли на себя все расходы на перелёты и тренировки спортсмена. Дебют Клея в профессиональном боксе состоялся 29 октября 1960 года, его соперником был Танни Хансекер. Перед боем Кассиус назвал его «бездельником» и сказал, что «легко его слижет». Клей готовился к этому поединку, пробегая по две мили каждое утро и спаррингуя со своим братом Рудольфом. Эти тренировки помогли ему одержать уверенную победу, но он так и не смог досрочно закончить 6-раундовый поединок. Танни говорил после боя, что Клей станет чемпионом мира и что было честью биться с ним на ринге. После этого поединка Кассиус принял участие в тренировочном лагере Арчи Мура. Прославленный чемпион тренировался в зале под названием «Ведро крови», на лужайке около которого стояли несколько валунов, на каждом из которых были написаны имена великих чемпионов прошлого։ Джека Джонсона, Джо Луиса, Рэя Робинсона и других. Мур не смог найти подхода к молодому спортсмену, а Клей не слушал советов и часто задирал его, вызывая на спарринг действующего чемпиона мира в первом тяжёлом весе. В итоге Кассиус уехал назад в Луисвилл, не дождавшись окончания лагеря. Тем временем его команда искала опытного тренера, их выбор пал на Анджело Данди. Он имел репутацию хорошего специалиста и одного из лучших по обработке травм во время боя. Данди согласился стать наставником Клея, его зарплата составляла 125 долларов в неделю, плюс различные бонусы. Для тренировок с новым тренером Кассиус переехал в Майами. Анджело прекрасно знал, как вести себя с Клеем, он уважал его и не пытался контролировать, а лишь направлял в нужное русло. Также он не пытался затыкать Кассиусу рот, понимая, что это часть шоу, которая привлекает зрителей на трибуны. Спустя всего восемь дней после приезда Клея в Майами состоялся его первый бой под руководством Данди. Он победил малоизвестного боксёра Герба Силера, поединок закончился техническим нокаутом в четвёртом раунде. После победы над своим следующим противником Тони Эсперти Кассиус заявил, что собирается нокаутировать Ингемара Юханссона. Шведский чемпион находился в то время в Майами, где у него должен был состояться бой с Флойдом Паттерсоном. Менеджеры Клея организовали спарринг с Юханссоном, на котором Кассиус полностью превзошёл действующего чемпиона мира. Ингемар не мог попасть в 19-летнего американца, и после второго раунда тренер шведа остановил бой. На следующий день Клей нокаутировал четвёртого соперника в своей профессиональной карьере — Джимми Робинсона. В 1959 году в Чикаго Клей впервые услышал выступление лидера «Нации ислама» Элайджи Мухаммада. А в 1961 году, вскоре после приезда в Майами, Клей встретился с Абдулом Рахаманом — посланником Мухаммада. Вместе они отправились в местную мечеть. Эта экскурсия сильно повлияла на молодого человека, он говорил։ «Впервые я почувствовал духовность в своей жизни, когда вошёл в этот мусульманский храм в Майами». Клей начал регулярно читать газету «Мухаммад говорит», встречаться с членами «Нации ислама» и всё чаще задумываться о своей духовной жизни. В конце 1961 года Рахаман начал работать в команде Клея, а в начале 1962 года Кассиус отправился в Детройт, где встретился с Элайджей Мухаммадом и Малкольмом Икс. Лидеры «Нации ислама» стали духовными наставниками Клея и сильно повлияли на его жизнь. Пятым соперником Кассиуса был Донни Флиман, имевший 22 нокаута, в том числе против бывшего абсолютного чемпиона мира Эззарда Чарльза. По ходу поединка у Флимана открылись раны (рассечения) под обоими глазами, но рефери разрешал продолжать бой вплоть до остановки в седьмом раунде. Затем Клей вернулся в родной Луисвилл для поединка с Ламаром Кларком. Кассиус предсказал свою победу во втором раунде, что и произошло, — бой остановили из-за перелома носа у Кларка. Следующим оппонентом Клея стал высокий гаваец Дюк Сабедонг (рост 2,01 м). Поединок проходил в Лас-Вегасе, Кассиус был лучше на протяжении десяти раундов, но не смог нокаутировать оппонента, выиграв поединок по очкам. Клей вернулся в Луисвилл, где 22 июля 1961 года провёл 10-раундовый бой против Алонсо Джонсона. Его соперник вёл себя осторожно и старался держаться на расстоянии от Кассиуса, сумев выстоять до конца поединка, после окончания которого судьи объявили Клея победителем. Перед следующим боем Клея произошла неразбериха, перед самым выходом на ринг оказалось, что кто-то из его команды забыл взять перчатки для поединка. В срочном порядке были найдены старые потрёпанные перчатки, в которых Кассиус нокаутировал Алекса Митеффа в шестом раунде. Спустя месяц Клей нокаутировал Вилли Бесманоффа, ещё одного известного тяжеловеса. В марте 1962 года Отборочной комиссией Луисвилла Клею был присвоен статус «1-A» (годен для службы). Он отправился на призывную медкомиссию в январе 1964 года, прямо перед первым боем с Листоном, и, естественно, легко прошёл все физические тесты. Но тест на умственные способности оказался для него трудным испытанием. Кассиус не смог ответить на вопрос։ «Сколько часов работает человек с 6 утра до 3 часов дня, если у него есть час на обед?» Его IQ составлял 78, что было намного ниже минимального уровня для прохождения службы. В марте 1964 года он вновь провалился на тестах, уже под наблюдением трёх психиатров, ему был присвоен статус «1-Y» (не годен для службы). Али шутил։ «Я говорил, что я величайший, а не умнейший». Общественная реакция на это событие была отрицательной, многие политики открыто выражали недоумение по поводу негодности Мохаммеда, а некоторые даже сомневались, не симулировал ли он. В скором времени шумиха улеглась, но пресса ещё долго муссировала тему о неразвитом интеллекте Али. Между февралём и июлем 1962 года Клей одержал пять побед, все бои завершились нокаутами не позднее шестого раунда. В сентябре он посетил поединок за звание чемпиона мира в тяжёлом весе между Сонни Листоном и Флойдом Паттерсоном. Сразиться с Паттерсоном в бою за звание чемпиона было детской мечтой Кассиуса, однако Листон нокаутировал своего оппонента уже в первом раунде. После окончания поединка Сонни заметил Клея и прокричал ему։ «Ты следующий, крикун!» Очередным соперником Кассиуса стал Арчи Мур — его бывший наставник. Пресса и специалисты не давали Муру шансов на победу, сам он признался, что согласился на бой из-за нехватки денег. Билеты на боксёрский вечер плохо продавались, и его решили перенести на три недели. Кассиус предсказал свою победу в четвёртом раунде и сделал всё, чтобы предсказание сбылось։ Мур упал в «правильном» раунде после нескольких пропущенных ударов в голову. После боя Арчи говорил։ «Клей победил бы Джо Луиса в четырёх из пяти боёв». Клей легко одолел своего следующего противника, Чарли Пауэлла, нокаутировав его в третьем раунде на домашнем ринге в Луисвилле. Однако следующий бой в Нью-Йорке, против Дага Джонса, неожиданно стал серьёзным испытанием для Кассиуса. Впервые в истории «Мэдисон-сквер-гарден» зрители раскупили все билеты за два дня до проведения поединка. Джонс провёл хороший бой, ускользая от ударов Клея и проводя контратаки. Равный поединок продолжался все отведённые 10 раундов, ведущий вечера объявил, что Кассиус победил единогласным решением судей. После объявления результатов публика начала скандировать։ «Подтасовка, подтасовка!» (англ. Fix, fix!). На пресс-конференции Клей отметил, что он не супермен, а журнал The Ring признал этот поединок боем года в 1963 году. Во время пребывания в Нью-Йорке Кассиус познакомился с Дрю Бандини Брауном[en], который впоследствии стал его ближайшим другом и находился в углу Клея на протяжении всей его карьеры. Его следующий бой против британца Генри Купера собрал внушительные 55 000 человек, поединок проходил на стадионе «Уэмбли». В четвёртом раунде за несколько секунд до гонга Купер послал Клея в тяжёлый нокдаун. Чтобы получить больше времени на восстановление, секунданты Клея пошли на хитрость — в перерыве между раундами они порвали Клею перчатку. Так как запасных перчаток у них не было, то один из секундантов пошёл за ними в раздевалку. Таким образом Кассиус получил лишнее время на восстановление. В пятом раунде у Купера открылось сильное рассечение, и рефери остановил бой. После окончания поединка в раздевалку к Клею зашёл Джек Нилон, менеджер Сонни Листона, и сказал։ «Я пролетел 3000 миль, чтобы сказать — мы готовы».

«Ես մարտի էի դուրս գալիս, որպեսզի արժանանամ աշխարհի չեմպիոնի կոչման, որպեսզի կարողանամ դուրս գալ փողոց և ասեմ այն, ինչ գալիս է մտքիս: Ես ուզում էի գնալ գործազուրկ մարդկանց մոտ, որոնց համար թմրանյութն ու աղքատությունը իրենց առօրյա կյանքի անբաժան մասն էին: Ես ուզում էի չեմպիոն դառնալ, ով հասանելի էր բոլորի համար: Ես հույս ունեի ոգևորել ուրիշներին, որպեսզի նրանք սկսեին տնօրինել իրենց ճակատագիրը և ապրեին հպարտ ու նպատակասլաց»- - Մուհամեդ Ալի

Պրոֆեսիոնալ կարիերայի սկզբում Կասիուսին պետք էր կողմնորոշվել իր մենեջերի հարցում։ Նա ուզում էր, որ դա լիներ իր կուռքերից մեկը՝ Շուգար Ռեյ Ռոբինսոնը կամ Ջո Լուիսը, բայց նրանք հրաժարվեցին։ Ռոբինսոնի համար ուղղակի հետաքրքիր չէր, իսկ Լուիսը՝ որպես համեստ ու հանգիստ բնավորությամբ անձնավորություն, չէր ուզում աշխատել Կլեյի հետ։ Արդյունքում Կասիուսի մենեջերները դարձան 11 գործընկերներ՝ յուրաքանչյուրը ներդնելով 2800 դոլար։ Կլեյն պայմանագրի ստորագրումից անմիջապես հետո ստացավ 10 000 դոլար, մենեջերները իրենց վրա վերցրեցին նաև մարզիկի մարզման և թռիչքների բոլոր ծախսերը։

Կլեյի դեբյուտը պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտում տեղի ունեցավ 1960 թվականի հոկտեմբերի 29-ին, նրա մրցակիցը Տաննի Հանսեքերն էր։ Մարտից առաջ Կասիուսը նրան «անբան» անվանեց և ասաց, որ «նրան հեշտությամբ կխժռի»։ Կլեյը պատրաստվել էր այդ մենամարտին՝ ամեն առավոտ վազելով երկու մղոն և սպարինգներ անցկացնելով իր եղբայր Ռուդոլֆի հետ։ Այդ մարզումներն օգնեցին նրան համոզիչ հաղթանակ տանել, բայց նա այդպես էլ չկարողացավ ժամանակից շուտ ավարտել 6 ռաունդանոց մենամարտը։ Մարտից հետո Տաննին ասաց, որ Կլեյը կդառնա աշխարհի չեմպիոն և, որ պատիվ էր նրա հետ մարտի բռնվել ռինգում։ Այդ մենամարտից հետո Կասիուսը մասնակցություն ցուցաբերեց Արչի Մուրի մարզական ճամբարին։ Հռչակավոր չեմպիոնը մարզվում էր «Արյան դույլ» անունը կրող սրահում, որին կից մարգագետնում կային մի քանի գլաքարեր՝ յուրաքանչյուրի վրա գրված անցյալի մեծ չեմպիոնների անուններ՝ Ջեկ Ջոնսոն, Ջո Լուիս, Ռեյ Ռոբինսոն և այլն։ Մուրը չկարողացավ ճիշտ մոտեցում ցուցաբերել երիտասարդ մարզիկին, իսկ Կլեյը խորհուրդները չէր լսում և հաճախ զայրացնում էր նրան՝ սպարինգի հրավիրելով ծանր քաշային կարգում աշխարհի գործող չեմպիոնին։ Արդյունքում Կասիուսը հետ վերադարձավ Լուիսվիլ՝ չսպասելով ճամբարի ավարտին։ Այդ ժամանակ նրա թիմը փնտրում էր փորձառու մարզիչ, և նրանց ընտրությունը կանգնեց Անջելո Դանդիի վրա։ Նա ուներ լավ մասնագետի համբավ և մարտերի ժամանակ ստացված վնասվածքների լավագույն մշակողներից մեկն էր։ Դանդին համաձայնվեց լինել Կլեյի ուսուցիչը, նրա աշխատավարձը կազմում էր շաբաթը 125 դոլար՝ գումարած տարբեր բոնուսներ։ Նոր մարզչի հետ մարզումների համար Կասիուսը տեղափոխվեց Մայամի։ Անջելոն շատ լավ գիտեր ինչպես վարվել Կլեյի հետ. նա հարգում և փորձում էր չվերահսկել նրան, այլ միայն ճիշտ ուղղություն էր ցույց տալիս։ Նա նաև չէր փորձում Կասիուսին զսպել արտահայտվել, հասկանալով, որ դա շոուի մի մասն է, որը գրավում է տրիբունաների հանդիսատեսին։

Կլեյի Մայամի տեղափոխվելուց ընդամենը ութ օր անց կայացավ նրա առաջին մարտը Դանդիի ղեկավարությամբ։ Նա հաղթեց ոչ այնքան հայտնի բռնցքամարտիկ Գերբ Սիլերին. մենամարտն ավարտվեց չորրորդ ռաունդում՝ տեխնիկական նոկաուդով։ Իր հաջորդ հակառակորդ տոնի Էքսպերտին հաղթելուց հետո Կասիուսը հայտարարեց, որ պատրաստվում է նոկաուտի ենթարկել Ինգեմար Յուհանսոնին։ Շվեդացի չեմպիոնն այդ ժամանակ գտնվում էր Մայամիում, որտեղ պետք է տեղի ունենար նրա մարտը Ֆլոյդ Պետերսոնի հետ։ Կլեյի մենեջերները Յուհասսոնի հետ սպարինգ կազմակերպեցին, որի ընթացքում Կասիուսը լիովին գերազանցեց աշխարհի գործող չեմպիոնին։ Ինգեմարը չկարողացավ դիպչել 19-ամյա ամերիկացուն, և երկրորդ ռաունդից հետո շվեդի մարզիչը կանգնեցրեց մարտը։ Հաջորդ օրը Կլեյը նոկաուտի ենթարկեց իր պրոֆեսիոնալ կարիերայում չորրորդ մրցակցին՝ Ջիմի Ռոբինսոնին։

1959 թվականին Չիկագոյում Կլեյը առաջին անգամ լսեց «Իսլամական ազգի» առաջնորդ Էլայջի Մուհամմեդին։ Իսկ 1961 թվականին Մայամի տեղափոխվելուց ոչ շատ անց, Կլեյը հանդիպեց Մուհամմադի պատգամաբերի՝ Աբդուլ Ռահմանի հետ։ Նրանք միասին շարժվեցին դեպի տեղական մզկիթ։ Այդ էքսկուրսիան ուժեղ ազդեցություն ունեցավ երիտասարդի վրա, նա ասաց. «Մայամիի այդ մուսուլմանական տաճարը մտնելուց հետո ես իմ կյանքում առաջին անգամ զգացի հոգևորը»։ Կլեյը սկսեց պարբերաբար ընթերցել «Մուհամեդը խոսում է» թերթը, հանդիպում էր «Իսլամական ազգի» անդամների հետ և ավելի հաճախ էր մտածում իր հոգևոր կյանքի մասին։ 1961 թվականի վերջերին Ռահամանն սկսեց աշխատել Կլեյի թիմում, իսկ 1962 թվականի սկզբին Կլեյն ուղևորվեց Դեյտրոյդ, որտեղ հանդիպեց Էլայջի Մուհամմեդի և Մալքոլմ Իքսի հետ։ «Իսլամական ազգի» առաջնորդները դարձան Կլեյի հոգևոր ուսուցիչները և մեծ ներգործություն ունեցան նրա կյանքի վրա։

Կասիուսի հինգրորդ հակառակորդը Դոնի Ֆլիմանն էր, ով իր հաշվին ուներ 22 նոկաուտ, այդ թվում նաև՝ աշխարհի նախկին բացարձակ չեմպիոն Էզարդ Չարլզի նկատմամբ։ Մենամարտի ընթացքում բացվեցին Ֆլիմանի աչքերի տակ գտնվող վերքերը, բայց ռինգի մրցավարը թույլ տվեց շարունակել մարտը մինչև յոթերորդ ռաունդի ավարտը։ Դրանից հետո Կլեյը վերադարձավ հայրենի Լուիսվիլ՝ Լամար Կլարկի հետ մենամարտելու համար։ Կասիուսը կանխորոշեց իր հաղթանակը երկրորդ ռաունդում, ինչը և իրականացավ. մարտը կանգնեցրեցին Կլարկի քթի ջարդվածքի պատճառով։ Կլեյի հաջորդ հակառակորդը բարձրահասակ հավայացի Դյուկ Սաբենդոկն էր (հասակը՝ 2,01մ)։ Մենամարտը անց էր կացվում Լաս Վեգասում, Կասիուսը առավելություն ուներ տասը ռաունդների ընթացքում, բայց չկարողացավ նոկաուտի ենթարկել հակառակորդին՝ մենամարտը տանելով միավորներով։ Կլեյը վերադարձավ Լուիսվիլ, որտեղ 1961 թվականի հուլիսի 22-ին անցկացրեց 10-ռաունդանոց մարտ ընդդեմ Ալոնսո Ջոնսոնի։ Նրա մրցակիցը զգույշ էր և աշխատում էր տարածություն պահպանել Կասիուսից՝ կարողանալով կանգուն մնալ մինչ մենամարտի ավարտը, որի ավարտից հետո մրցավարները Կլեյին հաղթող ճանաչեցին։ Կլեյի հաջորդ մարտից առաջ խառնաշփոթ տեղի ունեցավ. ռինգ դուրս գալուց անմիջապես առաջ պարզվեց, որ նրա թիմից ինչ-որ մեկը մոռացել է վերցնել մարտի ձեռնոցները։ Շտապ գտնվեցին նրա հին մաշված ձեռնոցները, որոնցով Կասիուսը վեցերորդ ռաունդում նոկաուտի էր ենթարկել Ալեքս Միտեֆին։ Մեկ ամիս անց Կլեյը նոկաուտի ենթարկեց ևս մեկ հայտնի ծանրքաշայինի՝ Վիլի Բեսմանոֆին։

1962 թվականի մարտին Լուիսվիլի հավաքագրող հանձնաժողովի որոշմամբ Կլեյին տրվեց «1-A» (պիտանի է ծառայության) կարգավիճակ։ Նա զորակոչային բուժհանձնաժողով ներկայացավ 1964 թվականի հունվարին՝ Լիստոնի հետ մարտից անմիջապես առաջ, և, բնականաբար, հեշտությամբ անցավ բոլոր ֆիզիկական թեստերը։ Բայց մտավոր կարողությունների թեստը նրա համար ծանր փորձություն էր։ Կասիուսը չկարողացավ պատասխանել «Քանի՞ ժամ է աշխատում մարդը առավոտյան ժամը 6-ից մինչև ցերեկվա ժամը 3-ը, եթե նա ունի մեկ ժամ ընդմիջման համար» հարցին։ Նրա IQ-ն 78 էր, ինչը շատ ավելի ցածր էր ծառայության անցնելու համար սահմանված մինիմալ մակարդակից։ 1964 թվականի մարտին նա, արդեն երեք հեգեբանների հսկողությամբ, նորից տապալեց թեսթերը. նրան տրվեց «1-Y» (պիտանի չէ ծառայության) կարգավիճակ։ Ալին կատակում էր, «Ես ասում էի, որ մեծագույնն եմ, ոչ թե՝ ամենախելացին»։ Այդ իրադարձությանը հասարակական արձագանքը բացասական էր, շատ քաղաքական գործիչներ բացահայտ դժգոհում էին Մուհամմեդի ոչ պիտանիության համար, ոմանք էլ նույնիսկ կասկածում էին, թե արդյո՞ք նա չի ձևացրել։ Կարճ ժամանակում աղմուկը հանդարտվեց, բայց մամուլը դեռ երկար ժամանակ ուռճացնում էր Ալիի թերզարգացած ինտելեկտի թեման։

1962 թվականի փետրվար-հուլիս ամիսներին Կլեյը տարավ հինգ հաղթանակ, բոլոր մարտերն ավարտվեցին նոկաուտով՝ մինչ վեցերորդ ռաունդը։ Սեպտեմբերին նա այցելեց ծանր քաշայինների աշխարհի չեմպիոնի կոչման համար տարվող՝ Սոնի Լիսթոն-Ֆլոյդ Պատերսոն մենամարտին։ Պատերսոնի հետ չեմպիոնի կոչման համար մենամարտելը Կասիուսի մանկության երազանքն էր, սակայն Լիսթոնը նոկաուտի ենթարկեց իր հակառակորդին հենց առաջին ռաունդում։ Մենամարտից հետո Սոնին նկատեց Կլեյին և բացկանչեց՝ «Դու հաջո՛րդն ես, դատարկաբա՛ն»։ Կասիուսի հերթական մրցակիցը Արչի Մուրն էր՝ իր նախկին ուսուցիչը։ Մամուլն ու մասնագետները Մուրի հաղթանակի հնարավորություն չէին տեսնում, ինքն իսկ խոստովանում էր, որ համաձայնվել է մարտին փողի սակավության պատճառով։ Բռնցքամարտի երեկոյի տոմսերը վատ էին վաճառվում, և որոշեցին այն տեղափոխել երեք շաբաթ հետո։ Կասիուսը կանխորոշեց իր հաղթանակը չորրորդ ռաունդում և ամեն ինչ արեց, որ իր կանխատեսումն իրականանա. Մուրն ընկավ «ճիշտ» ռաունդում՝ մի քանի հարված ստանալով գլխին։ Մարտից հետո Արչին ասաց. «Կլեյը կհաղթեր Ջո Լուիսին հինգ մարտերից չորսում»։

Կլեյը հեշտությամբ հաղթեց իր հաջորդ հակառակորդին՝ Չարլի Պաուելին՝ նոկաուտի ենթարկելով նրան երրորդ ռաունդում, Լուսվիլի տնային ռինգում։ Սակայն Նյու Յորքում կայացած Դագա Ջոնսի հետ հաջորդ մարտը Կասիուսի համար դարձավ անսպասելի փորձություն։ Առաջին անգամ «Մեդիսոն-Սկվեր-Գարդեն»-ի պատմության մեջ հանդիսատեսը գնել էր բոլոր տոմսերը դեռ մարտից երկու օր առաջ։ Ջոնսը լավ մարտ անցկացրեց՝ խուսափելով Կլեյի հարվածներից և հակահարձակումների անցնելով։ Հավասար մարտը ձգվեց նախատեսված բոլոր տասը ռաունդներում, երեկոյի հանդիսավարը հայտարարեց, որ Կասիուսն հաղթել է մրցավարների միաձայն որոշմամբ։ Արդյունքների հայտարարումից հետո հասարակությունն սկսեց վանկարկել՝ «խաբեություն» (անգլ.՝ Fix, fix!)։ Մամուլո ասուլիսի ժամանակ Կլեյը նշեց, որ ինքը սուպերմեն չէ, իսկ The Ring ամսագիրը այդ մենամարտն անվանեց 1963 թվականի տարվա մարտ։ Նյու Յորքում գտնվելու ժամանակ Կասիուսը ծանոթացավ Դրյուն Բանդանի Բրաունի հետ, ով հետագայում դարձավ նրա ամենամոտ ընկերն ու Կլեյի ողջ կարիերայի ընթացքում գտնվում էր նրա կողքին։ Կլեյի հաջորդ մարտը ընդդեմ բրիտանացի Հենրի Կուպերի հավաքեց տպավորիչ թվով՝ 55 000 մարդ, մենամարտը տեղի ունեցավ «Ուեմբլի» ստադիոնում։ Չորրորդ ռաունդում՝ գոնգից մի քանի րոպե առաջ Կուպերը Կլեյին ծանր նոկդաունի ենթարկեց։ Վերականգնվելու համար ավելի շատ ժամանակ ունենալու համար, Կլեյի սեկունդանտները խորամանկության դիմեցին. ռաունդների միջև ընկած ընդմիջմանը նրանք պատռեցին Կլեյի ձեռնոցը։ Քանի որ պահեստային ձեռնոցներ նրանք չունեին, սեկունդանտներից մեկը ձեռնոցների համար գնաց հանդերձարան։ Այդպիսով Կասիուսը կարողացավ վերականգնվելու համար ավել ժամանակ շահել։ Հինգերորդ ռաունդում Կուպերի մոտ մեծ պատռվածք առաջացավ, և ռինգի մրցավարը կանգնեցրեց մարտը։ Մենամարտի ավարտից հետո Կլեյի մոտ հանդերձարան եկավ Սոնի Լիստոնի մենեջերը՝ Ջեկ Նիլոնը և ասաց, «Ես թռել եմ 3000 մղոն, որ ասեմ՝ մենք պատրաստ ենք»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Շրջանների տարբերակներ

Русский язык, как и другие крупные языки мира, имеет свои разговорные варианты (официально не закреплённые и пока даже мало изученные лингвистами) за пределами РФ — в Прибалтике, Белоруссии, на Украине, в Молдавии, государствах Закавказья и Средней Азии. В юго-восточной Европе в силу близкородственности украинского и белорусского языков имеет место сильное смешение речи и возникают формы русско-украинского суржика или русско-белорусской трасянки. В свою очередь, на территории Центральной Азии, в частности, в Киргизии и Узбекистане, русская речь достаточно консервативна и до недавнего времени сохраняла форму 30-х гг. XX века (даже в речи русскоязычных представителей других национальностей — грузин, азербайджанцев, татар, корейцев, армян). Это часто характерно для «островов» языкового сообщества в неродственном (в данном случае — неславянском, тюркоязычном) языковом окружении. Русская речь Казахстана несёт в себе влияние казахского языка. А именно меняется правописание городов, вводятся жаргоны. Свои лингвистические особенности имеет речь русской эмигрантской диаспоры (различных поколений) в дальнем зарубежье. Довольно своеобразными являются крайне изолированные диалекты первопоселенцев Аляски.

В ряде государств постсоветского пространства отмечено исходящее от правительственных инстанций стремление регулировать отдельные элементы русского языка, даже несмотря на непризнание этими государствами официального статуса за русским языком (например, на Украине — управление в Украине, из Украины вместо преобладающего и считающегося нормативным в России на Украине, с Украины, см. Русский язык на Украине). Поскольку такие изменения вносятся несогласованно, то реально они влияют на русский язык только на территории соответствующего государства.

Ռուսաց լեզուն, ինչպես և աշխարհի մյուս խոշոր լեզուները, ունի խոսակցական տարբերակներ (պաշտոնապես չամրագրված և առայժմ նույնիսկ լեզվաբանների կողմից քիչ ումնասիրված) ՌԴ սահմաններից դուրս՝ Մերձբալթիկայում, Բելառուսիայում, Ուկրաինայում, Մոլդովայում, Անդրկովկասի և Միջին Ասիայի պետություններում։ Հարավ-արևմտյան Եվրոպայում ուկրաինական և բելառուսական լեզուների մոտ ազգակցականությամբ պայմանավորված առկա է խոսքի ուժեղ միախառնման երևույթը և ձևավորվում են ռուս-ուկրաինական (սուրժիկ) կամ ռուս-բելառուսական (տրասյանկա) խառը տիպի լեզուները։ Իր հերթին, Կենտրոնական Ասիայի տարածքում, մասնավորապես՝ Ղրղզստանում և Ուզբեկստանում, ռուսական խոսքը բավականաչափ կոնսերվատիվ է և դեռևս ոչ վաղ անցյալում պահպանում էր 20-րդ դարի 30-ական թվականների ձևը (նույնիսկ այլ ազգի ռուսալեզու ներկայացուցիչների՝ վրացիների, ադրբեջանցիների, թաթարների, կորեացիների, հայերի խոսքում)։ Դա հաճախ բնորոշ է այն որպես ոչ մայրենի գործածող «կղզյակ»-խմբերի (տվյալ դեպքում՝ ոչ սլավոնական, թուրքալեզու) լեզվական շրջանների համար։ Ղազախստանի ռուսերեն խոսքն իր վրա կրում է ղազախերենի ազդեցությունը։ Ավելի կոնկրետ՝ փոփոխվում է քաղաքների ուղղագրությունը, մուտք են գործում ժարգոններ։ Իր լեզվաբանական առանձնահատկություններն ունի ռուս վտարանդի սփյուռքի (տարբեր սերունդների) խոսքը հեռավոր արտասահմանում։ Բավականին ինքնատիպ են Ալյասկայի ծայրահեղ մեկուսացած վերաբնակների բարբառները։

Հետխորհրդային տարածքի պետությունների շարքում ակնհայտ է կառավարական օղակների ռուսերեն լեզվի առանձին տարրերի կարգավորման ձգտումը՝ նույնիսկ այդ պետությունների կողմից ռուսերենը որպես պաշտոնական լեզու ճանաչված չլինելու պարագայում (օրինակ Ուկրաինայում՝ Ռուսաստանում տիրապետող և նորմատիվ համարվող на Украине ձևի փոխարեն՝ из Украины, с Украины, в Украине ձևերն են գործածվում)։ Քանի որ նման փոփոխություններն իրականացվում են չհամաձայնեցված կերպով, իրականում դրանք ռուսաց լեզվի վրա ազդում են միայն այդ պետությունների տարածքներում։

Ռուսերենի դիրքն աշխարհում

В XX веке русский язык вошёл в число так называемых мировых (глобальных) языков. Распространение русского языка географически и территориально было во многом следствием деятельности Российской империи, затем СССР, а ныне Российской Федерации, которая является самым крупным по площади суверенным государством планеты.

20-րդ դարում ռուսերենն ընդգրկվեց, այսպես կոչված, համաշխարհային (գլոբալ) լեզուների շարքում։ Ռուսաց լեզվի տարածվածությունը աշխարհագրական և տարածքային տեսանկյունից մեծ մասամբ Ռուսական կայսրության, հետո՝ ԽՍՀՄ-ի, իսկ այժմ՝ Ռուսաստանի Դաշնության գործունեության արդյունք է, որը հանդիսանում է մակերեսով մոլորակի ամենախոշոր պետությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Հինդիի պատմություն

Хинди развился из пракрита шаурасени. Общепринятой точки зрения насчёт времени возникновения хинди не существует. Скорее всего, он возник в виде локальных диалектов (таких, как брадж (язык), авадхи и, наконец, кхари-боли) не раньше XI века. В эпоху существования Делийского султаната и Империи Великих Моголов, в которых использовался в качестве официального персидский язык, кхари-боли вобрал в себя много персидских и арабских слов. Что касается последних, то, так как почти все они заимствовались через персидский, их форма в хинди-урду не сохранила фонетический облик арабских оригиналов.

Հինդին զարգացել է միջին հնդկական գրական լեզուներից մեկից՝ փրակրիտի ճյուղ շաուրասենից։ Հինդիի առաջացման ժամանակաշրջանի մասին համընդհանուր ընդունված տեսակետ գոյություն չունի։ Հավանաբար այն առաջացել է տեղական բարբառների տեսքով (ինչպիսին բրաջն է (լեզու), ավադհին, և վերջապես կհարի-բոլին) 11-րդ դարից ոչ շուտ։ Դելիական սուլթանատի և Մեծ Մողոլների կայսրության դարաշրջանում, երբ որպես պաշտոնական լեզու օգտագործվում էր պարսկերենը, կհարի-բոլին ներառել է շատ պարսկական և արաբական բառեր։ Ինչ վերաբերում է վերջիններին, ապա, քանի որ դրանք համարյա բոլորը փոխառվել են պարսկերենի միջոցով, հինդի-ուրդուում չեն պահպանել արաբական բուն բառերի հնչյունակազմական ձևը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թամիլերեն

ռուսերեն հոդված

Գիր

Для записи современного тамильского языка используется особое тамильское письмо типа абугида. Используется 12 знаков для обозначения гласных звуков и 18 для согласных. Сочетания гласных и согласных создают 216 отдельных форм, таким образом общее количество знаков (вместе с отдельными) составляет 247.

Ժամանակակաից թամիլերեն լեզվի գրության համար օգտագործվում է յուրահատուկ աբուգիդի տիպի թամիլյան գիր։ Օգտագործվում են 12 նշան՝ ձայնավոր հնչյուններ և 18 նշան՝ բաղաձայն հնչյուններ արտահայտելու համար։ Ձայնավորների ու բաղաձայնների համադրությամբ կազմվում են 216 առանձին ձևեր։ Այսպիսով, նշանների ընդհանութր թիվը (առանձին ձևերի հետ) կազմում է 247 նշան։

Ուսումնասիրություն

Один из первых среди европейцев исследователем тамильского языка был немецкий миссионер Бартоломей Цигенбальг, который в начале XVIII века составил грамматику и словарь данного языка.

Եվրոպացիների շրջանում թամիլերենի առաջին հետազոտողներից մեկը գերմանացի միսիոներ Բարտոլոմեյ Ցիգենբալգն էր, ով 18-րդ դարի սկզբում կազմեց տվյալ լեզվի քերականությունն ու բառարանը։

Բարբառներ

В диалектах тамильского языка в ходе эволюции происходили многочисленные фонологические изменения, что всё более отдаляло их от классического (древнего) тамильского (300 г. до н. э. — 700 г. н. э.). Существует около 13 основных групп региональных разновидностей тамильского, 6 из которых наиболее широко распространены։

Центральный диалект языка является основой стандартного тамильского. На нём говорят в округах Танджавур, Тируваллур, Нагапаттинам и Тируччираппалли штата Тамилнад. Конгу Тамил (тамильский։ கொங்குத் தமிழ்) представляет собой диалект тамильского языка, на котором говорят в Конгу Наду — регионе на западе штата Тамилнад. Мадрас Башай (тамильский։ மெட்ராஸ் பாஷை Měţrās Pāṣai) или мадрасский тамильский, является разговорным (сленговым) вариантом языка, на котором говорят в столице штата — городе Ченнаи (ранее был известен как Мадрас). Мадрасский диалект сочетает в себе помимо тамильского некоторые элементы из английского, телугу и хинди. Мадурайский диалект — это диалект в районе города Мадурай и на довольно обширной прилегающей территории юга штата. Неллайский тамильский, также известный как тирунелвельский тамильский, является диалектом на котором говорят в округах Тирунелвели и Тутикорин, а также в некоторых других районах на юге Тамилнада.

Диалекты Шри-Ланки довольно заметно отличаются от всех разновидностей языка, используемых в индийских штатах Тамилнад и прилегающих тамилоязычных территориях Кералы.

Թամիլերենի բարբառներում էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունեցել բազմաթիվ հնչակարգային փոփոխություններ, ինչը ավելի էր հեռացնում դրանք դասական (հնագույն) թամիլերենից (մ. թ. ա. 300 - մ․ թ․ 700)։ Գոյություն ունեն թամիլերենի մոտ 13 ռեգիոնալ տարատեսակ, որոնցից 6-ը լայն տարածում ունեն։

Լեզվի կենտրոնական բարբառը համարվում է հիմնական թամիլերենի հիմքը։ Դրանով խոսում են Թամիլանդ նահանգի Թանջավուր, Թիրուվալլուր, Նահապատինամ և Թիրուչիրապալի մարզերում։ Կոնգու Թամիլը (թամիլերեն՝ கொங்குத் தமிழ்) իրենից ներկայացնում է թամիլերենի բարբառ, որով խոսում են Կոնգու Նադուում՝ Թամիլանդ նահանգի արևմտյան շրջանում։ Մադրաս Բաշայը (թամիլերեն՝ மெட்ராஸ் பாஷை Měţrās Pāṣai), կամ մադրասյան թամիլերենը խոսակցական (սլենգային) լեզվի տարբերակ է, որով խոսում են նահանգի մայրաքաղաք Չենայիում (անցյալում հայտնի է եղել որպես Մադրաս)։

Մադրասյան բարբառը թամիրլականի հետ համադրում է նաև որոշ տարրեր անգլերենից, թելուհուից և հինդիից։ Մադրասյան բարբառը Մադուրայ քաղաքի շրջանում և նահանգի հարավում բավականին լայն տարածում ունեցող բարբառ է։ Նելայական թամիլերենը, որը հայտնի է նաև թիրունելեվելյան թամիլերեն, բարբառ է, որով խոսում են Թիրունելվելի և Թութիկորին շրջաններում, ինչպես նաև Թամիլանդի հարավային որոշ շրջաններում։

Շրի-Լանկայի բարբառները բավականին նկատելիորեն տարբերվում են հնդկական Թամիլանդ և Քերալի նահանգների թամիլալեզու շրջանների սահմանակից տարածքներում գործածվող լեզվի բոլոր տարատեսակներից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Նախորդող հանգամանքներ

Накануне отправления в первый рейс «Титаник» инспектировали сотрудники Министерства торговли Великобритании. В частности, были осмотрены спасательные шлюпки, сигнальные ракеты и прочее аварийное снаряжение. Было признано, что оно соответствует действовавшим предписаниям. Контроль осуществлял главный инспектор министерства капитан Моррис Кларк․

Пароход «Титаник» вышел в свой первый и последний рейс из Саутгемптона в полдень 10 апреля 1912 года. Ещё на выходе из порта он едва не столкнулся с отшвартовавшимся пароходом «Нью-Йорк». Спустя пять с половиной часов, пройдя 147 км, лайнер взял на борт пассажиров из французского Шербура. Второй остановкой был ирландский Квинстаун (Ков), которого «Титаник» достиг около полудня 11 апреля, там были пополнены запасы провизии, а на борт поднялись последние пассажиры.

На момент выхода «Титаника» на трансатлантическую трассу на его борту находилось 1316 пассажиров и 908 членов экипажа (по данным Министерства торговли Великобритании). Лайнер мог брать на борт до 2566 пассажиров, но в апреле спрос на трансатлантические рейсы был традиционно низок, поэтому «Титаник» был загружен только наполовину. Состав пассажиров был чрезвычайно разномастным — от нищих эмигрантов из Ирландии, Италии, Швеции, России, Сирии, Армении, отправляющихся на поиски лучшей доли в США, до аристократов и миллионеров, таких как Джон Джекоб Астор и Бенджамин Гуггенхайм.

«Титаником» командовал 62-летний Эдвард Смит, опытнейший капитан компании «Уайт Стар Лайн», его стаж составлял более 40 лет. Последний год он командовал пароходом «Олимпик» — близнецом «Титаника»[30]. Большую часть команды составляли люди, не прошедшие специальной подготовки для работы на судне։ кочегары, стюарды, штивщики, машинисты, повара. Квалифицированные матросы составляли лишь 5 % от общего числа экипажа[31] (6 офицеров и 39 матросов, многие из которых не успели досконально ознакомиться с особенностями судна, так как были взяты на службу в Саутгемптоне за четыре дня до отплытия).

Незадолго до выхода «Титаника» в рейс над северной Атлантикой при слиянии двух антициклонов произошла их регенерация (процесс повторного усиления). В результате в начале апреля в западной Атлантике дул северо-западный ветер, благодаря чему, айсберги достигли трансатлантических судоходных путей на месяц раньше обычного. Проникновению многочисленных плавучих льдов на южную трансатлантическую трассу, по которой следовал «Титаник», также способствовали высокие приливы, вызванные рекордным приближением Луны к Земле. В январе 1912 года расстояние между Землёй и Луной достигло минимальной величины за последние 1400 лет. В свою очередь, земной шар в этот период времени завершил прохождение точки перигелия, то есть подошёл к Солнцу на максимально близкое расстояние.

«Տիտանիկ»-ն առաջին ուղերթի մեկնման նախօրեին տեսչական ստուգման ենթարկվեց Մեծ Բրիտանիայի առևտրի նախարարության աշխատակիցների կողմից։ Մասնավորապես զննվեցին փրկամակույկները, ազդանշանային հրթիռներն ու այլ վթարային հանդերձանքներ։ Համարվեց, որ այն համապատասխանում է գործող կարգերին։ Վերահսկումն իրականացրեց նախարարության գլխավոր տեսուչ կապիտան Մորիս Կլարկը։

Տիտանիկի երթուղին 1912 թվականի ապրիլի 10-15

«Տիտանիկ» շոգենավը մեկնեց իր առաջին և վերջին ուղերթին Սաութհեմփթոնից 1912 թվականի ապրիլի 10-ի կեսօրին։ Դեռ նավահանգստից դուրս գալիս այն քիչ էր մնում բախվեր կառաններն արձակած «Նյու-Յորք» շոգենավին։ Հինգ ու կես ժամ անց, անցնելով 147 կմ, նավն ուղևորներ վերցրեց ֆրանսիական Շերբուրից։ Երկրորդ կանգառն իռլանդական Քվինսթաունն էր, որտեղ «Տիտանիկ»-ը հասավ ապրիլի 11-ի կեսօրին մոտ։ Այնտեղ համալրվեց նաև նավի մթերապահեստը, և նավ բարձրացան վերջին ուղևորները։

Անդրատլանտյան մայրուղի դուրս գալու պահին «Տիտանիկ»-ի վրա կային 1316 ուղևոր և 908 անձնակազմի անդամ (Մեծ Բրիտանիայի առևտրի նախարարության տվյալներով)։ Նավը կարող էր ընդունել մինչև 2566 ուղևոր, բայց ապրիլին անդրատլանտյան ուղերթների տոմսերի պահանջարկը սովորաբար ցածր էր, այդ պատճառով էլ «Տիտանիկ»-ը համալրվեց կիսով չափ միայն։ Ուղևորակազմը չափազանց խայտաբղետ էր՝ լավ կյանքի փնտրտուքներով ԱՄՆ ուղևորվող աղքատ վտարանդիներ Իռլանիայից, Իտալիայից, Շվեդիայից, Ռուսաստանից, Սիրիայից, Հայաստանից մինչև ազնվականներ ու միլիոնատերեր, ինչպիսիք էին Ջոն Ջեյկոբ Աստորն ու Բենջամին Գուգենհայմը։

«Տիտանիկ»-ը ղեկավարում էր 62-ամյա Էդվարդ Սմիթը՝ «Ուաթ Սթար Լայն» ընկերության ամենափորձառու նավապետը։ Նա ուներ ավելի քան 40 տարվա փորձ։ Վերջին տարին ղեկավարել էր «Տիտանիկ»-ի երկվորյակ «Օլիմպիկ» նավը։ Անձնակազմի մեծ մասն այնպիսի մարդիկ էին, ովքեր նավի վրա աշխատելու համար հատուկ պատրաստություն չէին անցել՝ հնոցապաններ, մատուցողներ, բեռնակիրներ, մեքենավարներ, խոհարարներ։ Որակավորված նավաստիները կազմում էին անձնակազմի ընդհանուր թվի միայն 5 %-ը (6 սպաներ և 39 նավաստիներ, որոնցից շատերը չէին հասցրել հիմնովին ծանոթանալ նավի առանձնահատկություններին, քանի որ ծառայության էին վերցվել նավի լողալուց ընդամենը 4 օր առաջ Սաութհեմփթոնում)։

«Տիտանիկ»-ի նավարկության դուրս գալուց ոչ շատ առաջ հյուսիսային Ատլանտիկայում երկու անտիցիկլոնների միախառնումից տեղի ունեցավ դրանց ռեգեներացիա (ուժգնության կրկնապատկում)։ Արդյունքում, ապրիլի սկզբներին արևմտյան Ատլանտիկայում փչում էր հյուսիսարևմտյան քամին, որի շնորհիվ սառցասարերը անդրատլանտյան նավարկելի ուղիներին հասան սովորականից մեկ ամիս շուտ։ Բազմաթիվ լողացող այսբերգների ներթափանցմանը հարավային անդրատլանտյան մայրուղի, որով ընթանում էր «Տիտանիկ»-ը, նպաստեցին նաև Լուսնի՝ Երկրին ռեկորդային մոտեցմամբ պայմանավորված բարձր մակընթացությունները։ 1912 թվականի հունվարին Երկրի և Լուսնի միջև հեռավորությունն ամենափոքրն էր վերջին 1400 տարում։ Իր հերթին, այդ ժամանակաշրջանում ավարտվում էր երկրագնդի անցումն արևամերձ կետով, այսինքն՝ գտնվում էր Արևին առավելագույնս մոտիկ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Խառը և ածանցյալ լեզուներ

Русский язык послужил основой для многих социолектов и смешанных языков։

• Суржик — смешанная речь, распространённая на территории современной Украины (и в пограничных с ней районах России) как в городской, так и особенно в сельской местности с русско-украинской лексикой и украинской фонетикой и в меньшей степени грамматикой, отличная как от литературного русского (фонетикой), так и литературного украинского языков (лексикой).
• Трасянка — смешанная речь в Белоруссии, образованная по типу суржика с преимущественно белорусской грамматикой и фонетикой, но с русским лексическим влиянием.
• Язык русскоязычных эмигрантов в Германии, псевдо-пиджин русского и немецкого языков.
• Рунглийский язык (рунглиш) — русская речь англоязычных стран, псевдопиджин русского и английского языков.
• Руссенорск — настоящий пиджин, ныне вымерший, сложившийся на основе норвежской грамматики и русской лексики и исполнявший роль лингва франка на Кольском полуострове Российской империи.
• Кяхтинский язык — вымерший русско-китайский пиджин, сложившийся, преимущественно, на основе русской лексики и китайской грамматики в пограничных с Китаем районах Забайкалья и Приамурья.
• Говорка — таймырский пиджин, служивший средством общения русских, нганасанов, ненцев и энцев.
• Русскопонтийский — псевдопиджин русскоязычного населения современной Греции.
• Алеутско-медновский язык — смешанный русско-алеутский язык алеутов острова Медный.
• В Казахстане, Эстонии и т. п. со времён Советского Союза, наблюдается смешение кодов։ спонтанное проникновение слов русского языка в речь на других языках (не заимствование). Русская ненормативная лексика и «давай» вместо «до свидания» в эстонском, литовском и латышском языке. Такое встречается не только среди нацменьшинств (например, корейцев и немцев), но и в разговорной речи казахов, живущих в городах. Возникающие языковые системы не считаются особыми языками и специального названия не имеют.
• Характерные особенности имеет русский язык Причерноморья, особенно русский язык Одессы, ставший предметом специальных исследований и отразившийся в фельетонах и художественной литературе (например, у В. М. Дорошевича, И. Э. Бабеля, Ильфа и Петрова, О. И. Губаря). Для него характерно влияние украинских диалектов, в речи евреев — идиш, специфические иностранные заимствования, фонетика.

Ռուսաց լեզուն շատ սոցիալական խմբերի և խառը լեզուների հիմքն է.

• Սուրժիկ (ռուս.՝ Суржик)՝ խառը լեզու, որը տարածված է Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հետ սահմանակից տարածքներում, քաղաքային և հատկապես գյուղական վայրերում՝ ռուս-ուկրաինական բառապաշարով և ուկրաինական հնչյունակազմությամբ և մի փոքր էլ քերականությամբ, որը տարբերվում է և գրական ռուսական (հնչակազմությամբ) և գրական ուկրաինական (բառակազմով) լեզուներից։
• Տրասյանկա (ռուս.՝ Трасянка)՝ խառը խոսվածք Բելառուսում, որը կազմավորվել է սուրժիկի նման՝ առավելապես բելառուսական քերականությամբ և հնչյունակազմությամբ, բայց ռուսական բառակազմության ազդեցությամբ:
• Գերմանիայում ռուսալեզու գաղթյալների լեզուն՝ ռուսերեն և գերմաներեն լեզուների կեղծ-փիջին միախառնումը:
• Ռունգլերեն (ռուս.՝ рунглиш)՝ անգլալեզու երկրների ռուսերենը՝ ռուսերեն և անգլերեն լեզուների կեղծ-փիջինը:
• Ռուսենորսկ (ռուս.՝ руссенорск)՝ իսկական փիջին, այժմ անհետացած է և կազմվել է նորվեգական քերականության և ռուսական բառաֆոնդի հիման վրա: Կատարել է լինգվա ֆրանկայի դեր Ռուսական կայսրության Կոլայի թերակղզու վրա:
• Կախտինյան լեզու՝ անհետացած ռուս-չինական փիջին՝ կազմավորված առավելապես ռուսական բառաֆոնդի և չինական քերականության հիման վրա, Չինաստանի հետ սահմանակից Անդրբայկալյան և Մերձամուրյան տարածքներում:
• Գովորկա (ռուս.՝ Говорка)՝ թայմիրյան փիջին, որը շփման միջոց էր ռուսների, նգանասների, նենեցների և էնեցների միջև:
• Ռուսապոնտական՝ ժամանակակաից Հունաստանի ռուսալեզու բնակչության կեղծ-փիջին:
• Ալեուտա-մեդնյան լեզո՝ Մեդնի կղզու խառը ռուս-ալեուտյան լեզու:

Ղազախստանում, Էստոնիայում և այլ հետխորհրդային երկրներում Խորհրդային Միության ժամանակներից նկատվում են միախառնման նշաններ. ռուսերենի ինքնաբերաբար թափանցում այլ լեզուների խոսք (ոչ փոխառություն): Չնորմավորված ռուսական բառաֆոնդի օրինակ է նաև ռուսերեն до свидания-ի փոխարինած էստոներեն, լատիշերեն և լիտովերեն давай ձևը: Այդպիսի երևույթ նկատվում է ոչ միայն ազգային փոքրամասնությունների մոտ (օրինակ՝ կորեացիների և գերմանացիների), այլև քաղաքներում ապրող ղազախների խոսքում: Առաջացած լեզվական համակարգերը չեն համարվում առանձին լեզուներ և հատուկ անուններ չունեն:

Բնորոշ առանձնահատկություններ ունի Մերձսևծովյան տարածքների ռուսաց լեզուն, հատկապես Օդեսայի ռուսերենը, որը հատուկ ուսումնասիրությունների առարկա է դարձել և տեղ է գտել գեղարվեստական գրականության ֆելիետոններում (օրինակ՝ Վլաս Դորոշևիչի, Իսահակ Բաբելի, Իլֆի և Պետրովի, Օլեգ Գուբարի մոտ): Նրան բնորոշ է ուկրաինական բարբառների ազդեցությունը, իսկ հրեաների խոսքում՝ իդիշում, յուրահատուկ արտասահմանյան փոխառություններ, հնչյունակազմություն:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Նախապատրաստում

Обещание Нансеном «Фрама» не было даром։ судно являлось государственной собственностью. Амундсен обратился к правительству за субсидией, необходимой для реконструкции судна, выдержавшего две арктические экспедиции. Эта субсидия, достигавшая 75 000 крон, была получена по постановлению стортинга 9 февраля 1909 года. Осенью 1907 года Амундсен отправился в турне по США для сбора недостающих средств. Оно началось 20 октября выступлением в Карнеги-Холл, которое прошло неудачно — собралось только 300 человек, в основном норвежцев, в зале, вмещающем более 2000 зрителей. Тем не менее, к Рождеству Амундсену удалось выручить 1000 долларов чистой прибыли, о чём он сообщал брату Леону. Также одной из целей поездки в США была встреча со старым другом — доктором Куком, однако 7 ноября Амундсен получил от него письмо, написанное в чрезвычайно обтекаемых выражениях։ Кук отправлялся в поход на Северный полюс, но не желал извещать об этом коллегу и друга. В США Руаль Амундсен получил известия о кончине Евы Нансен, и, хотя её кремация была закрыта для всех, Леону Амундсену удалось передать венок. Турне по США закончилось в мае 1908 года, но целей не оправдало — денег отчаянно не хватало, удалось только погасить долги по экспедиции на «Йоа». Тем не менее, Амундсен, вернувшись из Америки, купил себе дом в 15 км к юго-востоку от Кристиании на берегу Буннефьорда в Свартскуге; холостяцкий коттедж получил имя «Ураниенборг».

Летом 1908 года Амундсен в течение двух месяцев по рекомендации Нансена прошёл курс океанографии у Б. Хелланд-Хансена в Бергене. 10 ноября Амундсен огласил свой план на заседании Географического общества Норвегии в присутствии Нансена и дипломатического корпуса. На следующий день — 11 ноября 1908 года — король Хокон VII и королева Мод пожертвовали будущей экспедиции 30 000 крон. К Амундсену стали стекаться заявки от желающих участвовать в экспедиции, 24 ноября пришло письмо из Шиена от Фредерика Ялмара Йохансена, ходатайство немедленно было удовлетворено. 25 января 1909 года Амундсен сделал доклад на заседании Королевского географического общества в Лондоне, встреченный восторженно. Тогдашний секретарь общества — Скотт Келти — одновременно освещал в лондонской «Таймс» новости полярных исследований. Перед заседанием Амундсен был удостоен аудиенции короля Эдуарда VII.

Նանսենի կողմից «Ֆրամը» խոստանալն անտեղի չէր. նավը պետական սեփականություն էր: Ամունդսենը երկու արկտիկական գիտարշավ անցած նավի վերանորոգման համար նպաստ խնդրեց կառավարությունից: Դրամական օժանդակությունը, որ կազմում էր 75000 կրոն, ստացվեց 1909 թվականի փետրվարի 9-ին: 1907 թվականի աշնանն Ամունդսենն անհրաժեշտ միջոցներ հայթայթելու համար շրջագայության մեկնեց ԱՄՆ: Այն անհաջող մեկնարկեց հոկտեմբերի 20-ին` Քարնեգի Հոլսից. 2000 տեղանոց դահլիճում հավաքվեց ընդամենը 300 մարդ, հիմնականում նորվեգացիներ: Այնումենայնիվ, Ծննդյան տոների նախօրեին Ամունդսենին հաջողվեց մոտ 1000 դոլարի մաքուր եկամուտ ստանալ, որի մասին նա տեղեկացրեց եղբորը` Լեոնին: ԱՄՆ ուղևորության նպատակներից մեկն էր նաև հին ընկերոջ` դոկտոր Կուկի հետ հանդիպումը, սակայն նոյեմբերի 7-ին Ամունդսենը Կուկից նամակ ստացավ` ինչ-որ անհասկանալի բովանդակությամբ. Կուկն արշավի էր մեկնում Հյուսիսային բևեռ և չէր ցանկանում այդ մասին տեղեկացնել ընկերոջն ու կոլեգային: ԱՄՆ-ում Ռուալ Ամունդսենը լուր ստացավ Եվա Նանսենի մահվան մասին, և, չնայած վերջինիս դիակիզման արարողությունը փակ էր, Լեոն Ամունդսենին հաջողվեց ծաղկեպսակ փոխանցել: ԱՄՆ-ում շրջագայությունն ավարտվեց 1908 թվականի մայիսին, սակայն սպասումները չարդարացան. դրամական միջոցները բացարձակապես չէին բավարարում: Արդյունքում հաջողվեց միայն «Յոայով» գիտարշավի պարտքերը մարել: Այնուամենայնիվ, Ամերիկայից վերադառնալով, Ամունդսենը նոր տուն գնեց Քրիստիանիայից 15 կմ հեռավորության վրա, Սվարտսկուգում, Բունեֆյորդի ափին. ամուրիական քոթեջն ստացավ «Ուրանիենբորգ» անվանումը:

1908 թվականի ամռանն Ամունդսենը, Նանսենի խորհրդով, մասնակցեց օվկիանոսագիտության երկամսյա դասընթացի` Բյորն Հելանդ-Հանսենի մոտ` Բերգենում: Նոյեմբերի 10-ին Ամունդսենը Նորվեգիայի Աշխարհագրական ընկերության նիստում, Նանսենի և դիվանագիտական կորպուսի ներկայությամբ, հրապարակեց իր նախագիծը: Հաջորդ օրը` 1908 թվականի նոյեմբերի 11-ին, Հոկոն VII-րդ թագավորը և Մոդ թագուհին ապագա գիտարշավին նվիրաբերեցին 30000 կրոն: Ամունդսենն սկսեց գիտարշավի մասնակցության հայտեր ստանալ. նոյեմբերի 24-ին նամակ ստացավ Շիենից` Ֆրեդերիկ Յալմար Յոհանսենից. խնդրագիրն անմիջապես դրական պատասխանի արժանացավ: 1909 թվականի հունվարի 25-ին Ամունդսենը զեկույց կարդաց Լոնդոնի Թագավորական աշխարհագրական միության նիստում, որը մեծ ոգևորությամբ ընդունվեց: Միության այն ժամանակվա քարտուղար Սքոթ Քելթին միաժամանակ լոնդոնյան «Թայմսում» լուսաբանում էր բևեռային հետազոտությունների նորությունները: Նիստից առաջ Ամունդսենն արժանացավ Էդուարդ VII արքայի ընդունելությանը:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մարգարետ Թետչեր

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

В 1975 году победила Хита на выборах нового главы консервативной партии и стала главой парламентской оппозиции, а также первой женщиной, возглавившей одну из основных партий Великобритании. После победы консервативной партии во всеобщих выборах 1979 года Маргарет Тэтчер стала премьер-министром.

Будучи главой правительства, провела политические и экономические реформы для отмены того, что она считала упадком страны. Её политическая философия и экономическая политика основывались на дерегуляции, в особенности, финансовой системы, обеспечении гибкого рынка труда, приватизации государственных компаний и уменьшении влияния профсоюзов. Высокая популярность Тэтчер во время первых лет её правления уменьшилась из-за рецессии и высокого уровня безработицы, но снова увеличилась во время Фолклендской войны 1982 года и экономического роста, что привело к её переизбранию в 1983 году.

Тэтчер была переизбрана в третий раз в 1987 году, но предложенный закон о дополнительном налоге (poll tax) и взгляды на роль Британии в Европейском Союзе были непопулярны среди членов её правительства. После того, как Майкл Хезелтайн оспорил её лидерство в партии, Тэтчер была вынуждена подать в отставку с поста главы партии и премьер-министра.

Член парламента от Финчли в 1959—1992 годах, после ухода из палаты общин получила пожизненное пэрство и титул баронессы.

Պահպանողական կուսակցության նոր ղեկավարի ընտրություններում 1975 թվականին հաղթեց Հիթին, և Թետչերը դարձավ խորհրդանական ընդդիմության ղեկավարը, ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիայի հիմնական կուսակցություններից մեկը ղեկավարած առաջին կինը: 1979 թվականի համընդհանուր ընտրություններում պահպանողական կուսակցության հաղթանակից հետո Մարգարեթ Թետչերը դարձավ վարչապետ:

Լինելով կառավարության ղեկավար՝ կատարեց քաղաքական և տնտեսական բարեփոխումներ չեղարկելու այն ամենը, ինչ նա համարում էր երկրի անկման պատճառ: Նրա քաղաքական փիլիսոփայությունը և տնտեսական քաղաքականությունը հիմնվում էին հիմնականում ֆինանսական համակարգի վերակարգավորման վրա, ճկուն աշխատաշուկայի ապահովմանը, պետական ձեռնարկությունների մասնավորեցմանը և արհմիությունների ազդեցության թուլացմանը: Թետչերի ամենաբարձր հանրաճանաչությունը սկսեց անկում ապրել նրա իշխանության առաջին տարիներին անկման և անաշխատության բարձր մակարդակի համար, բայց կրկին բարձրացավ 1982 թվականի Ֆոլկլենդյան պատերազմի և տնտեսական աճի ժամանակ, որը հանգեցրեց 1983 թվականին նրա վերընտրմանը:

Երրորդ անգամ Թետչերը վերընտրվեց 1987 թվականին, բայց լրացուցիչ հարկի (poll tax) մասին օրենքը և Եվրոպական միությունում Բրիտանիայի դերի մասին հայացքները նրա կառավարության անդամների շրջանակներում տարածված չէին: Երբ Մայքլ Հեզելթայնը վիճարկեց կուսակցությունում նրա առաջնորդ լինելը, Թետչերը հարկադրված էր հրաժարական տալ վարչապետի և կուսակցության ղեկավարի պաշտոնից:

Պառլամենտի անդամ Ֆինչլիից 1959-1992 թվականներին, համայնքների պալատից հեռանալուց հետո ցմահ ստացավ պերի կոչում և բարոնուհու տիտղոս:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Առաջին սառցային նախազգուշացումներ

12 апреля на «Титаник» по радиотелеграфной связи (при помощи азбуки Морзе) начали поступать сообщения от судов, проходивших вблизи Большой Ньюфаундлендской банки. Их экипажи обращали внимание на необычайно большое скопление айсбергов, оказавшихся значительно южнее, чем бывало в это время года. Каждое такое сообщение после приёма передавалось вахтенному офицеру, а затем в штурманскую рубку, где указанные координаты ледовых полей наносились на карту. Речь шла о районе, расположенном севернее запланированного маршрута «Титаника», поэтому оснований для беспокойства не было.

Радисты «Титаника» работали по найму компании «Маркони» и в сущности не являлись членами команды. Их основной обязанностью на борту являлось отправление телеграмм пассажиров и приём свежих новостей с континента, которые затем печатались в судовой газете. Обработка данных о метеоусловиях отходила на второй план.

Ապրիլի 12-ին «Տիտանիկ»-ի վրա ռադիոհեռագրական կապով (Մորզեյի այբուբենի միջոցով) սկսեցին հաղորդագրություններ ստանալ Մեծ Նյուֆաունդլենդյան ծանծաղուտի մոտակայքներով անցնող նավերից: Դրանց անձնակազմները ուշադրություն էին հրավիրում սառցասարերի տարվա այդ եղանակի համար սովորականից շատ ավելի հարավ արտասովոր կուտակումների վրա: Ցանկացած նման հաղորդագրություն ընդունվելուց հետո փոխանցվում էր հերթապահ սպային, ապա ղեկավարական նավախցիկ, որտեղ սառցադաշտերի մատնանշված կոորդինատները փոխանցվում էին քարտեզին: Խոսքը մի շրջանի մասին էր, որը գտնվում էր «Տիտանիկ»-ի ծրագրված ուղերթից հյուսիս, դրա համար էլ անհանգստանալու հիմքեր չկային:

«Տիտանիկ»-ի ռադիստները վարձվել էին «Մարկոնի» ընկերության կողմից և, ըստ էության, թիմի անդամներ չէին հանդիսանում: Նավի վրա նրանց հիմնական պարտականությունը ուղևորների հեռագրերը փոխանցելն էր և մայրցամաքից թարմ նորությունների ընդունումը, որոնք հետագայում տպագրվում էին նավի օրաթերթում: Մետեոպայմանների մասին տվյալների մշակումը երկրորդ պլանում էր:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Մարտ՝ աշխարհի չեմպիոնի համար

Неуверенная победа над Дагом Джонсом и нокдаун, полученный в бою против Генри Купера, заставили специалистов задуматься, готов ли Клей к бою с чемпионом мира. Команда Листона была уверена в победе своего подопечного, они хотели использовать яркую личность Кассиуса, чтобы собрать полный зал зрителей, перед которыми чемпион его нокаутирует. Клей начал психологическое давление на Сонни с первых дней после официального объявления о бое. Он пытался унизить Листона в каждом интервью, которое у него брали журналисты. На взвешивании перед боем Кассиус вёл себя неподобающе, за что был впоследствии оштрафован. Он выкрикивал угрозы и предсказания, а его пульс лихорадочно бился, врачи, проводившие медосмотр боксёров, говорили, что Клей находился в состоянии временного помрачения рассудка. После начала поединка Кассиус принялся кружить вокруг Листона, ускользая от его мощных атак и контратакуя. В третьем раунде произошёл перелом — Клей начал откровенно переигрывать чемпиона. После одной из его удачных комбинаций ноги Листона начали заплетаться, и он чуть не упал. В полностью проигранном раунде у Сонни открылось рассечение под левым глазом, а также образовалась гематома под правым. Неожиданно по ходу четвёртого раунда у Клея начались проблемы со зрением, он начал испытывать острую боль в глазах. Кассиус практически ничего не видел и попросил тренера снять с него перчатки, в трудный момент Анджело Данди проявил хладнокровие, выпустив своего бойца на следующий раунд с заданием двигаться по рингу, избегая атак Листона. У Клея получилось не пропустить тяжёлый удар от чемпиона, а в пятом раунде его зрение восстановилось. Кассиус вновь доминировал на ринге, и после множества точных ударов по Сонни, в перерыве между раундами, Листон отказался продолжать бой. В 22 года Клей стал чемпионом мира в тяжёлом весе.

Ոչ այնքան վստահ հաղթանակը Դագ Ջոնսի նկատմամբ և Հենրի Կուպերի հետ մարտի ժամանակ ստացած նոկդաունը մասնագետներին մտածելու տեղիք տվեցին՝ պատրա՞ստ է արդյոք Կլեյը աշխարհի չեմպիոնի հետ մարտին: Լիսթոնի թիմը համոզված էր իր ենթակայի հաղթանակում. նրանք ուզում էին օգտագործել Կասիուսի վառ անհատականությունը, որպեսզի ամբողջ դահլիճը լցնեին հանդիսատեսներով, որոնց առաջ չեմպիոնը նրան նոկաուտի կենթարկեր: Կլեյն սկսեց Սոննիի վրա հոգեբանական ճնշումներ գործադրել մարտի պաշտոնապես հայտարարումից անմիջապես հետո: Նա ձգտում էր ստորացնել Լիսթոնին յուրաքանչյուր հարցազրույցի ժամանակ, որը նրանից վերցնում էին լրագրողները:

Մարտից առաջ կշռման արարողության ժամանակ Կասսիուսը իրեն անվայելուչ պահեց, որի համար հետագայում տուգանվեց: Նա բացականչում էր սպառնալիքներ ու կանխատեսումներ: Բռնցքամարտիկների բուժզննում անցկացնող բժիշկներն ասում էին, որ Կլեյը գտնվում էր բանականության ժամանակավոր կորստի վիճակում: Մենամարտն սկսելուց հետո Կասիուսը պտույտներ էր կատարում Լիսթոնի շուրջ՝ խուսափելով նրա հզոր հարվածներից և հակահարձակումների անցնելով: Երրորդ ռաունդում խաղի ընթացքում բեկում մտավ. Կլեյը սկսեց բացահայտ հաղթել չեմպիոնին: Նրա հաջող կոմբինացիաներից մեկից հետո Լիսթոնի ոտքերն սկսեցին փաթ ընկնել, և նա քիչ մնաց ընկներ: Լիովին պարտված ռաունդում Սոնիի ձախ աչքի տակ պտռվածք առաջացավ, կապտուկ՝ աջ աչքի տակ: Անսպասելիորեն, չորրորդ ռաունդի ընթացքում Կլեյի մոտ տեսողության հետ խնիրներ սկսվեցին, նա աչքերում սուր ցավ էր զգում: Կասիուսը գործնականում ոչինչ չէր տեսնում և մարզիչին խնդրեց հանել ձեռնոցները: Դժվար պահին Անջելո Դանդին սառնասրտություն ցուցաբերեց. իր մարտիկին բաց թողնելով ռինգ, նա հանձնարարեց Կլեյին հաջորդ ռաունդում շարժվել ռինգում՝ խուսափելով Լիսթոնի հարձակումներից: Կլեյը կարողացավ չեմպիոնից հարվածներ բաց չթողնել, իսկ հինգերորդ ռաունդում նրա տեսողությունը վերականգնվեց: Կասիուսը կրկին գերիշխեց ռինգում, և Սոնիին բազմաթիվ հարվածներ հասցնելուց հետո, ռաունդների միջև ընդմիջման ժամանակ, Լիսթոնը հրաժարվեց շարունակել մարտը: 22 տարեկանում Կլեյը դարձավ աշխարհի չեմպիոն ծանր քաշային կարգում:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Գիլգամեշ (էպոս)

ռուսերեն հոդված

Էպոսի հայտնաբերումը

В 1849 году английский археолог Остин Генри Лэйярд в результате раскопок обнаружил ассирийский город Ниневия. Во время дальнейших раскопок в городе была найдена клинописная библиотека царя Ашшурбанипала. Клинописные таблички из этой библиотеки ассистент Лэйярда, Ормузд Рассам, раскопавший в 1852 году вторую часть библиотеки, передал в Британский музей.

Позже исследованиями найденных табличек занимался талантливый самоучка, ассистент египетско-ассирийского отделения музея Джордж Смит. 3 декабря 1862 года он выступил с докладом в «Обществе библейской археологии». В докладе он заявил, что обнаружил миф о потопе, сходный с изложенным в Библии. Это сообщение вызвало сенсацию и всеобщий интерес. Газета «Дейли телеграф» даже пообещала 1000 фунтов тому, кто найдёт отсутствующие фрагменты сказания. Джордж Смит воспользовался этим и отправился в Месопотамию.

Продолжая дешифровку табличек, Смит обнаружил, что сообщение о потопе является частью какой-то большой поэмы, называемой вавилонянами «Сказаниями о Гильгамеше». По утверждениям писцов, «Сказания» состояли из 12 песен, каждая из которых составляла около 300 строк. Вскоре он понял, что части рассказа не хватает, поскольку несколько табличек отсутствуют. В результате организованной им в 1873 году экспедиции удалось найти 384 таблички, среди которых оказалась и недостающая часть «Эпоса».

В начале и середине XX века был найден ряд других табличек, содержащих фрагменты «Эпоса» на разных языках.

1849 թվականին անգլիական հնէաբան Օստին Հենրի Լեյարդը պեղումների արդյունքում հայտնաբերեց ասորական քաղաք Նինվեն: Հետագա պեղումների արդյունքում հայտնաբերվեց Աշուրբանիպալ արքայի սեպագիր գրադարանը: Այդ գրադարանի սեպագիր գրվածքները Լեյարդի օգնական Օրմունդ Ռասամը, ով 1852 թվականին հայտնաբերեց գրադարանի երկրորդ մասը, ուղարկեց Բրիտանական թանգարան:

Գտնված գրվածքների ավելի ուշ հետազոտություններով զբաղվում էր տաղանդավոր ինքնուս, թանգարանի եգիպտա-ասորական բաժնի օգնական Ջորջ Սմիթը: 1862 թվականի դեկտեմբերի 3-ին նա հանդես եկավ «Աստվածաշնչյան հնէաբանության միություն»-ում իր հաշվետվությանբ: Զեկույցում նա պնդում է, որ գտել է մի առասպել ջրհեղեղի մասին, որը մոտ է Աստվածաշնչի շարադրանքին: Այս հաղորդագրությունն իր հետևից բերեց համընդհանուր հետաքրքրվածություն: «Դեյլի թելեգրաֆ» շաբաթաթերթը նույնիսկ խոստացավ 1000 ֆունտ նրան, ով կգտնի ասքի պակասող մասերը: Ջորջ Սմիթն օգտվեց դրանից ու ուղևորվեց Միջագետք:

Շարունակելով ցուցանակների վերծանումը՝ Սմիթը բացահայտեց, որ ջրհեղեղի մասին հաղորդագրությունը հանդիսանում է ինչ-որ մեծ ստեղծագործության մի մասը, որը կոչվում էր «Ասք Գիլգամեշի մասին»: Ըստ գրիչների՝ «Ասքը» կազմված էր 12 երգերից, որոնցից յուրաքանչյուրը կազմում էր 300 տող: Շուտով նա հասկացավ, որ ասքի մի մասը բացակայում է, քանի որ որոշ ցուցանակներ բացակայում են: 1873 թվականին իր կողմից կազմակերպված արշավի արդյունքում հաջողվեց գտնել 384 ցուցանակ, որոնցից էր նաև Էպոսի բացակայող մասը:

20-րդ դարի սկզբում ու կեսին գտնվեց ցուցանակների ևս մի շարք, որոնք պարունակում էին էպոսի մասեր տարբեր լեզուներով:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

1963 թվականից մինչ այժմ

Следующие 34 эпизода мультсериала выпускались компанией Чака Джонса Sib Tower 12 Productions (которая позже была переименована в Visual Arts) с 1963 по 1967 год. В данных короткометражных сериях основное внимание уделялось юмору. Кроме того, был изменён дизайн главных героев: коту Тому изменили брови, толщина которых была увеличена, изменили цвет меха на серый, его уши приобрели острую форму, а хвост стал более длинным; мышонку Джерри художники изменили размер глаз и ушей, а также поменяли цвет шерсти на шоколадный. Данные изменения были положительно оценены зрителями, которые сочли данные эпизоды лучшими, чем у Джина Дейча. Особой похвалы удостоилась пародия на компании MGM, в которой кот Том изображал рычание льва Лео.

Начиная с 1960-х годов, мультфильмы про кота Тома и мышонка Джерри, созданные Ханной и Барберой, стали часто появляться на телевидении. Однако данные выпуски по причине «политкорректности» были переделаны, или спорные фрагменты вырезались командой Чака Джонса. Наиболее важным изменением стала смена хозяйки Тома — Мамочки-Два-Тапочка, которая была заменена на молодую ирландку и переозвучена актрисой Джун Форей. Однако позже от данной версии отказались; вскоре Мамочку-Два-Тапочка оставили, но она была озвучена Тией Видейл. Это было сделано для того, чтобы убрать стереотипный голос афроамериканцев.

В 1975 году права на мультфильм вновь вернули Уильяму Ханне и Джозефу Барбере. Благодаря этому на ABC состоялась премьера анимационного телесериала «Шоу Тома и Джерри. Сюжетная линия каждого эпизода выполнена в более смягчённом и ненасильственном формате: теперь главные герои не враждуют, а, напротив, становятся лучшими друзьями. Всего было показано 16 эпизодов, каждый из которых разделён на 3 части.

С 1980 по 1982 год на телеканале CBS был показан мультфильм «Том и Джерри. Комедийное шоу», созданный студиями Filmation и MGM Television. Данный мультсериал создан в жанре буффонады, а сюжет напоминает старые эпизоды 40-х годов. Кроме Тома и Джерри, главную роль в сериях играют псы Друпи и Спайк, а также медведь Барни из одноимённого мультфильма.

В 1986 году компания Turner Entertainment (позднее известная как Warner Bros.) приобрела в собственность студию Hanna-Barbera, хотя MGM в течение нескольких лет ещё распространяла видеокассеты и оптические диски с записями Тома и Джерри. Через 4 года состоялся выход мультсериала «Том и Джерри. Детские годы», рассказывающий о приключениях Тома и Джерри в детстве. Он транслировался на канале Fox Kids, всего было показано 4 сезона. После смерти Уильма Ханны студия Hanna-Barbera была объединена с анимационным отделением Warner Bros., а часть сотрудников продолжала работать над своими проектами. Джозеф Барбера принимал участие в создании короткометражных фильмов «Том и Джерри. Особняк Кота» и «Карате-гвардия», а после его смерти был осуществлён показ мультипликационного сериала «Приключения Тома и Джерри» и новой версии «Шоу Тома и Джерри».

C 1980-х годов все эпизоды мультфильмов выпускаются компаниями Metro-Goldwyn-Mayer и Warner. Bros на видеокассетах VHS, LaserDisc, DVD и Blu-ray.

Մուլտսերիալի հաջորդ 34 դրվագները թողարկվեցին Չակ Ջոնսի Sib Tower 12 Productions (որն ավելի ուշ վերանվանվեց Visual Arts) ընկերության կողմից 1963-1967 թվականներին։ Նշված կարճամետրաժ սերիաներում հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացված էր հումորի վրա։ Բացի այդ, փոխվեց նաև գլխավոր հերոսների դիզայնը. փոխել էին Թոմ կատվի հոնքերը՝ հաստացնելով դրանք, մորթու գույնը փոխել էին մոխրագույնի, ականջները սուր ձև էին ստացել, իսկ պոչն ավելի երկար ձև ուներ։ Ջերի մկնիկի մոտ նկարիչները փոխել էին աչքերի և ականջների չափերը նաև մազածածկույթի գույնը փոխել էին շոկոլադագույնի։ Նշված փոփոխությունները դրական գնահատվեցին հանդիսատեսի կողմից, ովքեր այդ դրվագներն ավելի լավը համարեցին, քան Ջին Դեյչինը։ Հատկապես գովասանքի արժանացավ MGM ընկերության նմանակումը, երբ Թոմ կատուն նմանակում էր Լեո առյուծի մռնչյունը։

Սկսած 1960-ական թվականներից՝ Հաննայի և Բարբերայի ստեղծած Թոմ կատվի և Ջերի մկնիկի մասին մուլտֆիլմերը հաճախ սկսեցին հայտնվել հեռուստատեսության եթերում։ Սակայն այդ թողարկումները «պոլիտկորեկտության» պատճառով կամ ձևափոխվեցին կամ վիճելի հատվածները հանվեցին Չակ Ջոնսի թիմի կողմից։ Ամենակարևոր փոփոխությունը Թոմի տիրուհու՝ Մայրիկ-Երկու Հողաթափի փոփոխությունն էր, ով փոխարինվեց երիտասարդ իռլանդուհով և հնչյունավորվեց դերասանուհի Ջուն Ֆորեյի կողմից։ Սակայն հետագայում այդ տարբերակից հրաժարվեցին. Մայրիկ-Երկու Հողաթափին թողեցին, բայց նրա ձայնը հնչյունավորեց Թիա Վիդեյլը։ Պատճառը աֆրոամերիկացիներին բնորոշ ձայնը վերացնելն էր։

1975 թվականին մուլտֆիլմի իրավունքները նորից տրվեցին Ուիլյամ Հաննային և Ջոզեֆ Բարբերային։ Դրա շնորհիվ ABC-ում կայացավ «Թոմի և Ջերիի շոուն» անիմացիոն հեռուստասերիալի պրեմիերան։ Յուրաքանչյուր դրվագի սյուժետային գիծը կատարված էր ավելի թեթև և բռնություններ չպարունակող ֆորմատով. այժմ գլխավոր հերոսները թշնամիներ չէին, այլ ընդհակառակը՝ դարձել էին լավագույն ընկերներ։ Ցուցադրվեց ընդամենը 16 դրվագ, որոնցից յուրաքանչյուրը բաժանված էր 3 մասի։

1980-1982 թվականներին CBS հեռուստաալիքով ցուցադրվեց «Թոմ և Ջերի: Կատակերգական շոու» մուլտֆիլմը, որը ստեղծվել էր Filmation և MGM Television ստուդիաների կողմից։ Այս մուլտֆիլմը ստեղծված է բուֆոնադայի՝ խիստ ծաղրաշարժ ժանրով, իսկ բովանդակությունը հիշեցնում է 40-ական թվականների հին դրվագները։ Բացի Թոմից և Ջերիից, սերիաներում գլխավոր հերոսների դերեր են կատարում Դրուփի և Սփայք շները, ինչպես նաև համանուն մուլտֆիլմի Բարնի արջը։

1986 թվականին Turner Entertainment (հետագայում հայտնի որպես Warner Bros) ընկերությունը որպես սեփականություն ձեռք բերեց Hanna-Barbera ստուդիան, չնայած MGM-ը մի քանի տարի դեռևս տարածում էր Թոմի և Ջերիի տեսագրոթյամբ տեսաերիզներ ու օպտիկական սկավառակներ։ 4 տարի անց տեղի ունեցավ «Թոմ և Ջերի: Մանկության տարիներ» մուլտսերիալի թողարկումը, որը պատմում էր Թոմի և Ջերիի մանկության տարիների արկածների մասին։ Այն հեռարձակվեց Fox Kids հեռուստաալիքով, ցուցադրվեց ընդամենը 4 եթերաշրջան։ Ուիլյամ Հաննայի մահից հետո Hanna-Barbera ստուդիան միավորվեց Warner Bros-ի անիմացիոն բաժնի հետ, իսկ աշխատակիցների մի մասը շարունակեցին աշխատել իրենց նախագծերում։ Ջոզեֆ Բարբերան մասնակցում էր «Թոմ և Ջերի: Կատվի առանձնատունը» և «Կարատե-գվարդիա» կարճամետրաժ ֆիլմերի ստեղծմանը, իսկ նրա մահից հետո իրականացվեց մուլտիպլիկացիոն սերիալներ «Թոմի և Ջերիի արկածները» և «Թոմի և Ջերիի շոուի» նոր տարբերակի ցուցադրությունը։

1980-ական թվականներից մուլտֆիլմերի բոլոր դրվագները թողարկվում են Metro-Goldwyn-Mayer և Warner ընկերությունների կողմից VHS տեսաերիզներով, LaserDisc, DVD և Blu-ray կրիչներով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Լեզվի անվանումը

У русского языка, помимо его современного названия, существовали ещё два других։ российский и великорусский. Первый был образован от греческого названия Руси — России, — и активно употреблялся лишь в XVIII веке. Второй возник от топонима Великороссия и вышел из употребления после 1917 года (хотя такие сочетания, как великорусские диалекты, могут встречаться и в современной научной литературе).

Բուրցովի այբուբենից, 1637թ

Ռուսերենի ժամանակակից անվանը զուգահեռ, գոյություն են ունեցել ևս երկու այլ անվանումներ՝ ռուսական և վելիկոռուսական։ Առաջինը ձևավորվել է Ռուսիայի՝ Ռոսիայի հունարեն անվանումից և ակտիվ գործածություն է ունեցել միայն 18-րդ դարում։ Երկրորդը ծագել է Վելիկոռուսիա տեղանունից և գործածությունից դուրս է եկել 1917 թվականից (չնայած այնպիսի բառակապակցություններ, ինչպիսիք են վելիկոռուսական բարբառներ, կարող են հանդիպել նաև ժամանակակից գիտական գրականության մեջ)։

Դասակարգում

Русский язык принадлежит к восточной подгруппе славянских языков, входящих в состав индоевропейской семьи языков.

Ռուսաց լեզուն պատկանում է սլավոնական լեզուների արևելյան ենթախմբին, որը մտնում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մեջ։

Պատմություն

Современные лексические и грамматические черты русского языка — результат длительного взаимодействия различных восточнославянских диалектов, распространённых на великорусской территории, и церковнославянского языка, возникшего в результате адаптации на русской почве языка первых христианских книг IX—XI вв. («старославянского языка»).

Ռուսաց լեզվի բառակազմական և քերականական գծերը վելիկոռուսական տարածքներում տարածում գտած տարբեր արևելյան բարբառների և ռուսական հիմքի վրա 9-11-րդ դարերում առաջին քրիստոնեական գրքերի ադապտացիայի արդյունքում առաջացած եկեղեցասլավոնական լեզվի երկարատև փոխներգործությունների արդյունք են («հին սլավոնական լեզու»)։

Պրոտո-սլավոնական լեզու

Предположительно, в III тыс. до н. э. в индоевропейской языковой семье выделился протославянский диалект, во III тыс. до н. э. трансформировавшийся в праславянский язык. В VI—VII вв. н. э. он распался на три группы։ восточную, западную и южную.

Երկար ժամանակ, մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակում հնդեվրոպական լեզվաընտանիքում առանձնացավ պրոտո-սլավոնական խոսվածքը, որը մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում տրանսֆորմացվեց պրոտո-սլավոնական լեզվի։ Մ.թ.ա. 6-7-րդ դարերում այն բաժանվեց երեք խմբերի՝ արևելյան, արևմտյան և հարավային։

Կիրիլ և Մեֆոդի

В IX веке н. э. Кирилл и Мефодий, канонизированные позже церковью, создали церковно-славянскую азбуку. Если первоначально церковно-славянская азбука использовалась лишь для перевода и написания христианских богослужебных книг для священнослужителей, то впоследствии азбука стала использоваться и в художественной литературе.

Հիմնական հոդված՝ Կիրիլ և Մեֆոդի

9-րդ դարում Կիրիլը և Մեֆոդին, ովքեր հետագայում դասվեցին սրբերի շարքը եկեղեցու կողմից, ստեղծեցին եկեղեցա-սլավոնական այբուբենը։ Սկզբնական շրջանում եկեղեցա-սլավոնական այբուբենը օգտագործվում էր միայն եկեղեցու ծառայողների համար քրիստոնեական ժամերգության, գրքեր թարգմանելու և գրելու համար, հետագայում այբուբենն սկսեց օգտագործվել նաև գեղարվեստական գրականության մեջ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Թռիչքներ և անկումներ կարիերայի ընթացքում (1993-1997)

Сезон 1993 года оказался для Агасси скомкан вначале из-за бронхита, заставившего его пропустить Открытый чемпионат Австралии, а затем из-за развившегося тендинита правой кисти, так что закончил его американец за пределами первой двадцатки рейтинга. По мнению его отца, Андре попросту взял в этом сезоне тайм-аут, расслабившись после побед 1992 года. Несмотря на это, он дошёл до четвертьфинала на Уимблдоне, где проиграл посеянному первым Сампрасу, выиграл за год два турнира в одиночном разряде (в Сан-Франциско и Скоттсдейле) и единственный в своей карьере турнир ATP в парном разряде — турнир высшей категории в Цинциннати. Вместе с Петром Кордой он вначале победил в полуфинале одну из лучших пар мира Патрик Макинрой-Ричи Ренеберг, а в финале со счётом 7-6, 6-4 была обыграна шведская пара Хенрик Хольм-Стефан Эдберг. В этом сезоне Ник Боллетьери, тренировавший Андре на протяжении десяти лет, объявил об окончании их сотрудничества, мотивируя это тем, что его воспитанник не готов на 100 % сконцентрироваться на тренировках. В последней декаде декабря Агасси перенёс операцию, заставившую его ещё на год отложить свой первый визит на Открытый чемпионат Австралии — единственный турнир Большого шлема, в котором он ещё не принимал участия.

В 1994 году, справившись с травмами, Агасси вернулся в оптимальную форму и весной начал тренироваться у призёра Олимпиады 1988 года Брэда Гилберта. Из 19 турниров, проведённых за год, он победил в пяти. Уже в феврале Андре завоевал второй подряд титул в Скоттсдейле, а через две недели после победы над Эдбергом дошёл до финала супертурнира в Майами, где проиграл Сампрасу, но основные успехи пришлись на вторую половину года, когда он выиграл четыре турнира, в том числе два высшей категории (в Торонто и Париже) и второй за карьеру турнир Большого шлема — на этот раз Открытый чемпионат США. Занимая в рейтинге лишь 20-ю строчку и по пути обыграв двух соперников из первой десятки (Майкла Чанга и Тодда Мартина), в финальном матче со счётом 6-1, 7-6, 7-5 он победил немца Михаэля Штиха. В Вене он обыграл Иванишевича, занимавшего в рейтинге вторую строчку, и снова Штиха, находившегося на третьем месте, а в Париже — возглавляющего рейтинг Сампраса. Год Андре закончил уже на второй строчке в рейтинге.

В 1995 году Агасси впервые появился на Открытом чемпионате Австралии. Не отдав по пути ни одного сета своим соперникам, он вышел в финал, где его ждал знакомый соперник — первая ракетка мира Пит Сампрас. На этот раз успех сопутствовал Андре. Выиграв со счётом 4-6, 6-1, 7-6, 6-4, он добился редкого результата — выиграл турнир Большого шлема в первый год участия в нём. Выиграв после Открытого чемпионата Австралии турниры в Сан-Хосе и Майами и проиграв Сампрасу в финале турнира высшей категории в Индиан-Уэлллз, 10 апреля 1995 года Агасси стал двенадцатым за историю теннисистом, возглавившим рейтинг АТР в одиночном разряде. Он удерживал первое место в рейтинге до октября 1995 года, несмотря на проигрыши в четвертьфинале Открытого чемпионата Франции и полуфинале Уимблдонского турнира. Между Уимблдоном и Открытым чемпионатом США он выиграл четыре турнира подряд, в том числе турниры высшей категории в Монреале (где в финале вновь победил Сампраса) и Цинциннати. На Открытом чемпионате США Агасси и Сампрас в четвёртый раз за сезон сошлись в финале, причём уже во второй раз — в финале турнира Большого шлема. Пит, как и в финале того же турнира за пять лет до этого, снова сумел победить — 6-4, 6-3, 4-6, 7-5, что позволило ему к концу года сместить Андре с первой позиции в рейтинге, и тот второй год подряд финишировал на второй строчке. Сражаясь друг с другом в индивидуальных турнирах, Андре и Пит вместе выступали за сборную в Кубке Дэвиса. Первой и второй ракеткам мира не составило труда обыграть в четвертьфинале итальянцев, а в полуфинале взять верх над шведами (Агасси сыграл в этом матче одну игру, победив знаменитость прошлого десятилетия Матса Виландера). Однако в финале Андре не суждено было сыграть։ в ходе матча со шведами он травмировал грудные мышцы, а затем усугубил травму на турнире в Эссене в октябре и пропустил остаток сезона, так что американцам пришлось добывать в Москве свой третий Кубок Дэвиса за шесть лет без него.

Не особенно удачно проведя первую половину сезона 1996 года (один выигранный турнир — в Майами в третий раз за карьеру, — поражение в полуфинале Открытого чемпионата Австралии от Чанга и ранние проигрыши на «Ролан Гаррос» и Уимблдоне, где его в первом же круге обыграл соперник из третьей сотни рейтинга), Агасси затем вписал себя в историю спорта, став Олимпийским чемпионом по теннису. На XXVI летних Олимпийских играх в Атланте Андре завоевал для своей страны золотую награду, разгромив в финале испанца Серхи Бругеру 6-2, 6-3, 6-1. Сразу после этого он во второй раз за карьеру победил в Цинциннати, но на Открытом чемпионате США остановился в полуфинале, причём камнем преткновения снова стал Чанг.

Самый тяжёлый за карьеру теннисиста спад происходит в 1997 году. К апрельскому матчу Кубка Дэвиса против команды Нидерландов он подошёл после пяти поражений подряд, одержав с начала сезона только три победы и скатившись за пределы Top-20 рейтинга. Несмотря на две победы в Кубке Дэвиса, кризис на этом не окончился։ с апреля по август Андре не сыграл ни в одном турнире Большого шлема и не выиграл ни одного матча в турнирах АТР, переломив тенденцию только во второй декаде августа в Цинциннати. До конца сезона он так и не победил ни на одном турнире ATP (на его счету лишь одна победа под конец года в турнире серии «челленджер», к которому он подошёл на 122-м месте в рейтинге). Многие связывали это с личными или семейными обстоятельствами, ведь именно в этом году Андре женился на киноактрисе и модели Брук Шилдс; сам теннисист, впрочем, отвергал эти предположения. Самый неудачный год в своей профессиональной карьере Андре завершил на 110-м месте. Такого низкого места он не занимал даже в дебютный год, когда ему было только 16 лет.

1993 թվականի խաղաշրջանն Աղասիի համար կարճ տևեց․ սկզբից բրոնխիտի պատճառով, որը ստիպեց նրան բաց թողնել Ավստրալիայի բաց առաջնությունը, իսկ հետո՝ աջ դաստակի զարգացող տենդինիտի պատճառով։ Այնպես որ ամերիկացին այն ավարտեց վարկանիշային աղյուսակի առաջին քսանյակի սահմաններից դուրս։ Նրա հոր կարծիքով, Անդրեն ուղղակի այդ սեզոնում թայմ-աուտ վերցրեց, թուլանալով 1992 թվականի հաղթանակներից հետո։ Չնայած դրան, նա Ուիմբլդոնում հասավ քառորդ եզրափակիչ, որտեղ պարտվեց առաջին համարի տակ ներկայացող Սամփրասին, մեկ տարվա ընթացքում անհատական խաղերում հաղթեց երկու մրցաշրջաններում (Սան Ֆրանցիսկոյում և Սքոտսդեյլում) և իր կարիերայում միակ ՊԹԱ-ի զուգընկերներային խաղերով՝ Ցինցիննատիի Բարձրագույն կարգ ունեցող մրցախաղում։ Պետր Կորդի հետ նա սկզբից կիսաեզրափակչում հաղթեց աշխարհի լավագույններից մեկին՝ Պատրիկ Մակինրոյ-Ռիչի Ռենբերգ զույգին, իսկ եզրափակչում 7-6, 6-4 հաշվով պարտվեց շվեդական Հենրիկ Հոլմ-Ստեֆան Էդբերգ զույգին։ Այդ խաղաշրջանում Անդրեի 10 տարվա մարզչական գործունեությամբ զբաղված Նիկ Բոլետյերին հայտարարեց նրանց համագործակցության ավարտի մասին՝ պատճառաբանելով, որ իր սանը պատրաստ չէ 100 %-ով կենտրոնանալ մարզումների վրա։Դեկտեմբերի վերջին տասնօրյակում Աղասին վիրահատություն տարավ, որը ստիպեց նրան ևս մեկ տարի հետաձգել իր առաջին այցելությունն Ավստարալիայի բաց առաջնություն՝ Մեծ սաղավարտի միակ մրցաշարը, որում նա դեռ մասնակցություն չէր ցուցաբերել։

1994 թվականին հաղթահարելով վնասվածքները՝ Աղասին վերադարձավ լավագույն մարզավիճակի և գարնանն սկսեց մարզվել 1988 թվականի Օլիմպիադայի մրցանակակիր Բրեդ Հիլբերտի մոտ։ Մեկ տարվա ընթացքում 19 մրցաշարերից նա հաղթեց հինգում։ Արդեն փետրվարին Անդրեն անընդմեջ նվաճեց երկրորդ կոչումը Սքոտսդեյլում, իսկ երկու շաբաթ անց Էդբերգի նկատմամբ հաղթանակ տանելուց հետո, հասավ Մայամիի սուպերմրցաշարի եզրափակիչ, որտեղ պարտվեց Սամփրասին։ Բայց հիմնական հաջողությունները տարվա երկրորդ կեսին էին, երբ նա հաղթեց չորս մրցաշարերում, այդ թվում՝ երկու բարձր դասի (Տորոնտոյում և Փարիզում) և կարիերայի ընթացքում երկրորդ՝ Մեծ Սաղավարտի մրցաշարում, որն այս անգամ անց էր կացվում էր ԱՄՆ-ում։ Զբաղեցնելով ռեյտինգում միայն 20-րդ տեղը և իր ճանապարհին հաղթելով առաջին տասնյակից երկու մրցակիցների (Մայքլ Չանգին և Թոդա Մարտինին)՝ եզրափակիչ խաղում 6-1, 7-6, 7-5 հաշվով հաղթանակ տարավ գերմանացի Միխայել Շտիհի նկատմամբ։ Վիեննայում նա պարտության մատնեց վարկանիշային աղյուսակում երկրորդ տեղը զբաղեցնող Իվանիշևիչին, նորից՝ երրորդ տեղը զբաղեցնող Շտիհին, իսկ Փարզում՝ վարկանիշային աղյուսակը գլխավորող Սամփրասին։ Անդրեն տարին ավարտեց արդեն վարկանիշային աղյուսակում երկրորդ տեղը զբաղեցրած։

1995 թվականին Աղասին առաջին անգամ հայտնվեց Ավստարալիայի բաց առաջնությանը։ Ոչ մի սեթ տանուլ չտալով մրցակիցներին՝ նա դուրս եկավ եզրափակիչ, որտեղ նրան սպասում էր արդեն ծանոթ մրցակից՝ աշխարհի առաջին թենիսիստ Փիթ Սամփրասը։ Այս անգամ հաջողությունն ուղեկցեց Անդրեին։ Հաղթելով 4-6, 6-1,7-6, 6-4 հաշվով՝ նա գրանցեց հազվադեպ արդյունք. հաղթեց Մեծ սաղավարտի մրցաշարում մասնակցության հենց առաջին տարում։ Ավստրալիայի բաց առաջնության մրցաշարից հետո հաղթանակ տանելով Սան Խոսեի և Մայամիի մրցաշարերում և պարտություն կրելով Սամփրասից՝ Ինդիան Ուելսում Բարձր դասի մրցաշարի եզրափակչում, 1995 թվականի ապրիլի 10-ին Աղասին դարձավ պատմության մեջ անհատական խաղերով հանդես եկող ՊԹԱ-ի վարկանիշային աղյուսակը գլխավորող տասներկուերորդ թենիսիստը։ Նա վարկանիշային աղյուսակում պահպանեց առաջին տեղը մինչև 1995 թվականի հոկտեմբեր՝ չնայած Ֆրանսիայի բաց առաջնության քառորդ եզրափակչում և Ուիմբլդոնի մրցաշարի կիսաեզրափակչում կրած պարտություններին։ Ուիմբլդոնի և ԱՄՆ-ի բաց առաջնության միջև ընկած ժամանակահատվածում նա անընդմեջ հաղթեց չորս մրցաշարերում, այդ թվում՝ նաև Մոնրեալի (որտեղ եզրափակչում նորից հաղթեց Սամփրասին) և Ցինցիննատիի բարձր դասի մրցաշարերը։ ԱՄՆ-ի բաց առաջնությանն Աղասին և Սամփրասը խաղաշրջանում չորրորդ անգամ հանդիպեցին եզրափակչում, ընդ որում արդեն երկրորդ անգամ՝ Մեծ սաղավարտի մրցաշարի եզրափակչում։ Փիթը՝ ինչպես և այդ իսկ մրցաշրջանի հինգ տարի առաջ կայացած եզրափակչում, նորից կարողացավ հաղթել՝ 6-4, 6-3, 4-6, 7-5 հաշվով։ Դա նրան թույլ տվեց տարվա վերջում Անդրեին դուրս մղել վարկանիշային աղյուսակի առաջին հորիզոնականից, և նա երկրորդ տարին անընդմեջ երկրորդ տեղում էր։ Պայքարելով իրար դեմ անհատական մրցաշարերում՝ Անդրեն ու Փիթը միասին հանդես էին գալիս հավաքականի անունից Դևիսի գավաթում։ Աշխարհի առաջին և երկրորդ թենիսիստների համար դժվարություն չէր ներկայացնում պարտության մատնել իտալացիներին քառորդ եզրափակչում, իսկ կիսաեզրափակչում առավելության հասնել շվեդների նկատմամբ (Աղասին այդ խաղում մեկ խաղ խաղաց՝ հաղթելով անցյալ դար հանրահայտ դեմք Մաթս Վիլանդերին)։ Սակայն Անդրեին վիճակված չէր խաղալ եզրափակչում. խաղի ընթացքում նա վնասեց կրծքամկանները, իսկ հետո վնասվածքի բարդություն առաջացավ․ հոկտեմբերին Էսենում անցկացվող մրցաշարը և խաղաշրջանի մնացած մասը Անդրեն բաց թողեց։ Այնպես որ, ամերիկացիներն ստիպված էին Մոսկվայում առանց նրա նվաճել վեց տարվա ընթացքում իրենց երրորդ Դևիսի գավաթը։

Բրուկ Շիլդսը՝ Անդրե Աղասիի առաջին կինը

Ոչ այնքան հաջող անցկացնելով 1996 թվականի խաղաշրջանի առաջին կեսը (մեկ հաղթած մրցաշար՝ Մայամիում, կարիերայում երրորդ անգամ, պարտություն Չանգի կողմից Ավստրալիայի բաց չեմպիոնտի կիսաեզրափակչում և շուտափույթ պարտությունները «Ռոլան Գարոս»-ում և Ուիմբլդոնում, որտեղ նրան առաջին իսկ խաղում պարտության մատնեց մրցակիցը վարկանիշային աղյուսակի երրորդ հարյուրյակից), Աղասին հետո իր անունը գրանցեց սպորտի պատմության մեջ՝ դառնալով թենիսի Օլիմպիական չեմպիոն։ Ատլանտայի 26-րդ ամառային օլիմպիական խաղերում Անդրեն իր երկրի համար նվաճեց ոսկե մեդալ՝ եզրափակչում ջախջախելով իսպանացի Սերխի Բրուգերային 6-2, 6-3, 6-1 հաշվով։ Դրանից անմիջապես հետո նա կարիերայում երկրորդ անգամ հաղթեց Ցինցինատիում, բայց ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում կանգ առավ կիսաեզրափակչում, ընդ որում՝ փորձաքարը նորից Չանգն էր։

Թենիսիստի՝ իր կարիերայի ընթացքում ամենածանր անկումը եղավ 1997 թվականին։ Դևիսի գավաթի՝ Նիդերլանդների թիմի հետ ապրիլյան խաղին նա հասավ հինգ անընդմեջ պարտություններից հետո՝ խաղաշրջանի սկզբում տանելով միայն երեք հաղթանակ՝ դուրս մնալով վարկանիշային աղյուսակի թոփ 20-ի սահմաններից։ Չնայած Դեևիսի գավաթի երկու հաղթանակներին՝ ճգնաժամը դրանով չավարտվեց. ապրիլից մինչև օգոստոս Անդրեն չմասնակցեց Մեծ սաղավարտի ոչ մի խաղի և ոչ մի խաղում հաղթանակ չտարավ ՊԹԱ-ի մրցաշարերում, բեկում մտցնելով միայն օգոստոսի երկրորդ տասնօրյակում Ցինցինատիում։ Մինչ խաղաշրջանի ավարտը նա այդպես էլ ոչ մի հաղթանակ չգրանցեց ՊԹԱ-ի մրցաշարերից ոչ մեկում (նրա հաշվին միայն մի հաղթանակ է տարեվերջին «չլլենջեր» դասի մրցաշարում, որին նա հասավ վարկանիշային աղյուսակում 122-րդ տեղով)։ Շատերը դա կապում էին անձնական կամ ընտանեկան հանգամանքներով. չէ որ հենց այդ տարի էր Անդրեն ամուսնացել կինոդերասանուհի և մոդել Բրուկ Շիլդսի հետ։ Ինքը՝ թենիսիստը, ի միջի այլոց, մերժում էր այդ ենթադրությունները։ Ամենաանհաջող տարին իր կարիերայում Անդրեն ավարտեց 110-րդ տեղով։ Այդպիսի ցածր հորիզոնական նա չէր զբաղեցրել նույնիսկ դեբյուտային տարում, երբ նա դեռ 16 տարեկան էր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Քերականական իմաստների արտահայտման միջոցներ

С точки зрения морфологической типологии хинди является языком скорее аналитическим։ синтаксические отношения выражаются при помощи послелогов, присоединяемых к формам косвенного падежа существительных, местоимений или инфинитивов. Существенную роль в реализации грамматических связей играет и порядок слов. Однако грамматический строй хинди не дает картины аналитизма в чистом виде։ наряду с аналитическими формами, которые, безусловно, преобладают, имеются и элементы синтетизма, восходящие к различным периодам развития языка. Синтетизм в хинди проявляется։

• В существительных —

1. при образовании форм множественного числа всех существительных женского рода и существительных мужского рода, оканчивающихся на -ā и -ã, например։ bețī 'дочь' — bețiyã 'дочери', bețā 'сын' — bețe 'сыновья';
2. при образовании форм косвенного и звательного падежей множественного числа всех существительных и единственного числа существительных, оканчивающихся на -ā и -ã, например։ mazdūr 'рабочий' — mazdūrő, dhuẽ 'дым' — dhuṏ.

• В прилагательных, оканчивающихся на -ā, -ã при их изменении по родам, числам и падежам, например։ baŗ-ā kamrā 'большая комната' — baŗ-e kamre 'большие комнаты' — bar-ī almāŗī 'большой шкаф'.
• В глаголе — в парадигме настоящего времени некоторых глаголов, например։ honā 'быть' — hũ, hai, ho; в парадигме прошедшего времени того же глагола։ thā, thī, the, thĩ. Также в изменении по родам и числам причастий, например։ karnā 'делать' — kartā, kartī, karte, kartĩ; в парадигме будущего I времени։ jānā 'идти' — jāũgā, jāegā, jāẽge, jāoge, а также в некоторых других глагольных формах.

Синтетические формы наблюдаются при образовании слов неопределенной множественности и собирательных числительных, а также в послелогах и частицах при изменении по родам, числам и падежам. Таким образом, в морфологическом строе хинди грамматические значения выражаются тремя способами։ аналитическим, синтетическим и смешанным аналитически-синтетическим (например, mãi paŗhtā hũ 'я читаю', где hũ — глагол-связка, изменяющийся по лицам, а paŗhtā — причастие от глагола paŗhnā, буквально 'я есмь читающий').

Ըստ ձևաբանական դասակարգման՝ հինդին ավելի շուտ հանդիսանում է վերլուծական կառուցվածք ունեցող լեզու. շարահյուսական հարաբերությունները արտահայտվում են գոյականների թեք հոլովաձևերին միացած հետադրությունների, դերանունների կամ անորոշ դերբայների օգնությամբ։ Քերականական կապերի կազմավորման համար էական դեր է խաղում նաև բառերի շարադասությունը։ Սակայն հինդիի քերականական կառուցվածքը վերլուծականության մաքուր պատկեր չի արտահայտում. անվիճելիորեն գերիշխող վերլուծական ձևերի կողքին կան նաև լեզվի զարգացման տարբեր ժամանակներում առաջացած համադրության տարրեր։ Հինդիում համադրությունն արտահայտվում է.

• գոյականներում.

1. -ā և -ã վերջավորություն ունեցող բոլոր իգական և արական սեռի գոյականների հոգնակիի կազմության ժամանակ, օրինակ՝ bețī դուստր՝ bețiyã, դուստրեր, bețā՝ որդի, bețe՝ որդիներ։
2. Բոլոր հոգնակի թիվ ունեցող գոյականների թեք և կոչական հոլովաձևերը և -ā և -ã վերջավորություն ունեցող եզակի թվով գոյականներ կազմելիս. օրինակ՝ mazdūr՝ աշխատող, mazdūrő, dhuẽ՝ ծուխ, dhuṏ.

• -ā և -ã վերջավորություն ունեցող ածականներում՝ դրանց սեռի, թվի և հոլովների հետ կապված փոփոխությունների դեպքում. օրինակ՝ baŗ-ā kamrā՝ մեծ սենյակ, baŗ-e kamre՝ մեծ սենյակներ, bar-ī almāŗī՝ մեծ պահարան։
• Բայի մեջ՝ որոշ բայերի ներկա ժամանակի խոնարհման աղյուսակում. օրինակ՝ honā՝ լինել, hũ, hai, ho։ Նմանատիպ բայի անցյալ ժամանակի խոնարհման աղյուսակում. thā, thī, the, thĩ։ Այդպիսի փոփոխություններ կատարվում են նաև դերբայների սեռերի և թվի հետ կապված փոփոխություններում. օրինակ՝ karnā՝ անել, kartā, kartī, karte, kartĩ։ Ապառնի առաջին ժամանակի խոնարհման աղյուսակում. օրինակ՝ jānā՝ գնալ, jāũgā, jāegā, jāẽge, jāoge, ինչպես նաև որոշ այլ բայաձևերում։

Համադրական ձևեր նկատվում են անորոշ հոգնակիություն արտահայտող և հավաքական թվականներ արտահայտող բառերի կազմման ժամանակ, ինչպես նաև սեռական, թվական և հոլովական հետադրություններում և մասնիկներում։

Այսպիսով, հինդիի ձևաբանական կառուցվածքում քերականական իմաստները արտահայտվում են երեք եղանակներով՝ վերլուծական, համադրական և խառը վերլուծա-համադրական (օրինակ՝ mãi paŗhtā hũ՝ ես կարդում եմ, որտեղ hũ՝ դեմքով փոփոխվող բայ-կապ է, իսկ paŗhtā՝ paŗhnā բայի դերբայն է, բառացի՝ ես կարդացող եմ)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Занимает четвёртое место среди самых переводимых языков, а также — седьмое место среди языков, на которые переводится большинство книг. В 2013 году русский язык вышел на второе место среди самых популярных языков Интернета.

Для фонологического строя русского языка характерны разветвлённая система согласных фонем (37 фонем, в большинстве своём парных по признакам твёрдости-мягкости и глухости-звонкости) и значительно менее сложная, исторически упростившаяся, система гласных (всего 6 фонем) при разнообразии позиционных видоизменений и тех, и других. Слоговыми являются обычно[уточнить] гласные звуки. Ударение — динамическое, или силовое (один из слогов словоформы — ударный — выделяется среди прочих более напряжённой артикуляцией), разноместное (не прикреплённое к какому-либо определённому слогу по отношению к началу или концу словоформы), подвижное (в разных формах одного слова могут быть ударными разные слоги и разные морфемы).

Русский язык согласно морфологической типологии относится к флективным синтетическим языкам, то есть грамматические значения лексем в нём передаются с помощью аффиксов, несущих одновременно несколько грамматических значений, например, для существительных окончания несут информацию о роде, числе и падеже словоформы. Комплекс наук о русском языке называется лингвистической русистикой, которая является частью более широкой страноведческой дисциплины, называемой русистикой.

Զբաղեցնում է չորրորդ տեղն ամենաթարգմանվող լեզուների շարքում, ինչպես նաև՝ յոթերորդ տեղը այն լեզուների շարքում, որոնցով թարգմանվում է գրքերի մեծամասնությունը։ 2013 թվականին ռուսաց լեզուն համացանցի ամենահանրամատչելի լեզուների շարքում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։

Ռուսաց լեզվի հնչակարգային կառուցվածքին բնորոշ են բաղաձայն հնչույթների ճյուղավորված համակարգը (37 հնչույթներ, մեծամասամբ երկակի իրենց հատկանիշներով ՝ կոշտություն-փափկություն, խուլություն-ձայնեղություն) և նկատելիորեն նվազ բարդ, պատմականորեն պարզեցված ձայնավորների համակարգ (ընդամենը 6 հնչույթ) և նրանց և մյուսների դիրքային ձևափոխումների բազմազանությամբ հանդերձ։ Սովորաբար վանկային են համարվում ձայանվոր հնչյունները։ Շեշտադրությունը դինամիկ է, կամ ուժային (բառաձևի վանկերից մեկը՝ շեշտվածը, առանձնանում է մյուսներից առավել ուժգին արտաբերմամբ), տարբեր տեղեր զբաղեցնող (ամրացված չէ բառաձևի սկզբի կամ վերջի նկատմամբ որևէ կոնկրետ վանկի), շարժական (մեկ բառի տարբեր ձևերում կարող են շեշտվող լինել տարբեր վանկեր և տարբեր ձևույթներ)։

Ռուսաց լեզուն, ըստ հնչյունակազմական դասակարգման, թեքական համադրական լեզու է, այսինքն՝ բառույթների քերականական նշանակությունը փոխանցվում են միաժամանակ մի քանի քերականական նշանակություն ունեցող ածանցների օգնությամբ։ Օրինակ՝ գոյականների վերջավորությունները ցույց են տալիս բառաձևի սեռը, թիվը և հոլովը։

Ռուսաց լեզվի մասին գիտությունների համալիրը կոչվում է լեզվաբանական ռուսիստիկա, որը հանդիսանում է ավելի լայն՝ ռուսիստիկա կոչվող երկրագրական դիսցիպլինի մաս։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Սառցային նախազգուշացումներ

С утра 14 апреля радиостанция «Титаника» начала принимать сообщения об айсбергах с их координатами уже от судов, идущих по южной трансатлантической трассе. Всего за этот день было получено семь ледовых предупреждений. Ледовая обстановка в апреле 1912 года в северной Атлантике была сложной. Для этого времени года установилось рекордное за последние 50 лет скопление дрейфующих льдов. Первое ледовое предупреждение поступило в 9։00 с парохода «Карония», оповещавшего о скоплении плавучих льдов. Капитан Смит подтвердил получение сообщения. В 11։40 капитану была передана телеграмма от парохода «Ноордам», в которой сообщалось о дрейфующих льдах примерно в том же районе, который указала «Карония».

В 13։42 судно «Балтик» ретранслировало сообщение греческого корабля «Атения» о прохождении им айсбергов и обширного ледяного поля. Смит, показав это предупреждение управляющему директору «Уайт Стар Лайн» Джозефу Исмею, рассчитал новый маршрут, который был южнее предполагаемого пути, чтобы наверняка избежать встречи с айсбергом. В 13։45 немецкое судно «Америка», которое шло чуть южнее «Титаника» сообщило о том, что встретилось с двумя большими айсбергами. Однако это предупреждение на мостик передано не было. Причины этого не выяснены, возможно, радисты попросту забыли передать информацию капитану, так как были заняты устранением неисправности в оборудовании.

В 19։30 поступило ледовое предупреждение с парохода «Калифорниэн», в 21։40 — с «Месабы»։

… Лёд в районе между 42° и 41°25’ северной широты и 49°30’ западной долготы. Мы видели большое скопление битого льда и много крупных айсбергов. Ледяные поля тоже есть. Погода хорошая, ясная․

Это сообщение также не было передано капитану. По-видимому, радист Джек Филлипс не понял его, потому что был занят отправкой на ретрансляционную станцию на мысе Рейс (о. Ньюфаундленд) частных телеграмм, которые накопились за время, пока был неисправен радиопередатчик. Последнее ледовое предупреждение было получено в 22։30 от парохода «Калифорниэн», который лёг в дрейф на краю ледяного поля в 20 милях от «Титаника». Радист «Калифорниэна» Сирил Эванс начал предавать координаты опасной зоны, но Филлипс грубо его прервал։ «Заткнись! Я работаю. У меня связь с мысом Рейс». Таким образом, было проигнорировано самое важное ледовое предупреждение.

Небрежное отношение Филлипса к столь важным сообщениям отчасти объясняется тем, что зачастую радисты передавали их в неофициальной форме. Их можно было принять за дружеский привет коллеги-радиста, которому просто хочется поболтать, что на североатлантических линиях случалось довольно часто. К примеру, Сирил Эванс начал своё сообщение словами։ «Привет, старик, мы остановились, вокруг нас лёд». Неудивительно, почему сильно загруженный работой Филлипс грубо прервал коллегу. Среди прочих существовала особая категория радиограмм, именовавшихся «капитанские служебные». Они помечались грифом MSG, принимающий радист обязан был немедленно подтвердить их приём и передать на мостик. Однако такая форма использовалась редко.

В 22։30 «Титаник» разошёлся с пароходом «Раппаханнок», шедшим встречным курсом из Галифакса. Незадолго до этого «Раппаханнок», маневрируя среди дрейфующих льдин, получил повреждения кормы. Как только оба судна оказались в пределах видимости друг друга, Альберт Смит, замещавший капитана на «Раппаханноке», при помощи лампы Морзе установил связь с «Титаником»։ «Мы только что прошли через ледяное поле и между несколькими айсбергами», в ответ с «Титаника» просигналили։ «Сообщение принято. Благодарим. Спокойной ночи». Никаких мер после этого предпринято не было։ число дозорных не увеличено, судно продолжало идти с прежней высокой скоростью.

Տիտանիկի ավագ ռադիոհաղորդ Ջոն Ֆիլիպսը

Ապրիլի 14-ի առավոտից «Տիտանիկ»-ի ռադիոկայանը հարավային անդրատլանտյան մայրուղով շարժվող նավերից սկսեց ընդունել հաղորդագրություններ այսբերգների և նրանց կոորդինատների մասին։ Այդ օրվա ընացքում ընդունվեց ընդամենը յոթ սառցային նախազգուշացում։ 1912 թվականի ապրիլին սառցային իրավիճակը հյուսիսային Ատլանտիկայում բարդ էր։ Տարվա այդ եղանակի համար վերջին 50 տարում դրեյֆող սառցակտորների ռեկորդային կուտակումներ էին։

Առաջին սառցային նախազգուշացումը՝ 9։00-ին, «Կարոնիա» նավից ստացված իրազեկումն էր լողացող սառույցների կուտակումների մասին։ Նավապետ Սմիթը հաստատեց ստացված հաղորդագրությունը։ Ժամը 11։40-ին նավապետին փոխանցվեց հեռագիր «Նոորդամ» շոգենավից, որով հաղորդվում էր դրեյֆող սառույցների մասին մոտավորապես նույն շրջանում, որի մասին նշում էր «Կարոնիա»-ն։

13։42-ին «Բալթիկ» նավը փոխանցեց հունական «Աթենիա» նավի հաղորդագրությունը սառույցներով և սառցային լայն դաշտից իր անցնելու մասին։ Սմիթը, ցույց տալով այդ նախազգուշացումը «Ուայթ Սթար Լայն»-ի ղեկավարող տնօրեն Ջոզեֆ Իսմեյին, հավանաբար, այսբերգի հետ բախումից խուսափելու համար հաշվարկեց նոր ուղերթ, որը նախատեսված ուղուց հարավ էր։ 13։45-ին գերմանական «Ամերիկա» նավը, որն ընթանում էր «Տիտանիկ»-ից փոքր-ինչ հարավ, հաղորդեց, որ հանդիպել է երկու խոշոր այսբերգների։ Սակայն այդ հաղորդագրությունը կամրջակ չփոխանցվեց։ Դրա պատճառները պարզված չեն. հնարավոր է ռադիոհաղորդները պարզապես մոռացել են ինֆորմացիան փոխանցել նավապետին, քանի որ զբաղված էին սարքավորումների անսարքությունների կարգավորմամբ։

19։30-ին ստացվեց սառցային նախազգուշացում «Կալիֆորնիեն» շոգենավից, 21։40-ին՝ «Մեսաբից».

… Սառույց կա հյուսիսային լայնության 42° и 41°25’ և 49°30’ արևմտյան լայնության շրջանների միջև: Մենք տեսանք ջարդված սառույցի և շատ ուրիշ այսբերգների մեծ կուտակում: Սառցադաշտեր ևս կան: Եղանակը լավ է, պարզ:

Այդ հաղորդագրությունը ևս չփոխանցվեց նավապետին։ Հավանաբար, ռադիոհաղորդ Ջեկ Ֆիլիպսը չհասկացավ այն, որովհետև զբաղված էր Ռեյս հրվանդանի (Նյուֆաունդլենդ կղզի) կայանին փոխանցվող մասնավոր հեռագրեր ուղարկելով, որոնք կուտակվել էին ռադիոհաղորդիչի անսարքության ժամանակ։ Վերջին սառցային նախազգուշացումը ստացվեց 22։30-ին «Կալիֆորնիեն» շոգենավից, որը անշարժ դիրքով գտնվում էր սառցադաշտի ծայրին՝ «Տիտանիկ»-ից 20 մղոն հեռավորության վրա։ «Կալիֆորնիեն»-ի ռադիոհաղորդ Սիրիլ Էվանսը սկսեց փոխանցել վտանգավոր գոտու կոորդինատները, բայց Ֆիլիպսը կոպտորեն ընդհատեց նրան. «Լռի՛ր: Ես աշխատում եմ: Ես կապի մեջ եմ Ռեյս հրվանդանի հետ»։ Այսպիսով, արհամարհվեց ամենակարևոր սառցային նախազգուշացումը։

Ֆիլիպսի անփույթ վերաբերմունքն այդպիսի կարևոր հաղորդագրություններին մասնավորապես բացատրվում է նրանով, որ հաճախ ռադիոհաղորդները դրանք փոխանցում էին ոչ պաշտոնական ձևով։ Դրանք կարելի էր ընդունել որպես գործընկեր-ռադիոհաղորդի բարեկամական ողջույն, որը ցանկանում էր ուղղակի զրուցել, ինչը հյուսիսատլանտյան ուղիներում հաճախ էր պատահում։ Օրինակ՝ Սիրիլ Էվանսը սկսել էր իր հաղորդագրությունը «Ողջույն, ծերուկ, մենք կանգնել ենք, մեր շուրջը սառույց է» բառերով։ Զարմանալի չէր, որ աշխատանքով սաստիկ ծանրաբեռնված Ֆիլիպսը կոպտորեն ընդհատել էր գործընկերոջը։ Ի թիվս այլոց, գոյություն ուներ ռադիոգրերի հատուկ տեսակ, որոնք կոչվում էին «նավապետական ծառայողական»։ Դրանք կրում էին MSG մակագիրը․ ընդունող ռադիոհաղորդը պարտավոր էր անհապաղ հաստատել դրանց ընդունումն ու փոխանցել կամրջակ։ Սակայն այդ ձևը հազվադեպ էր կիրառվում։

22։30-ին «Տիտանիկ»-ն անցավ «Ռապահանոկ» շոգենավի կողքով, որը հանդիպակաց ուղղությամբ գալիս էր Գալիֆակսից։ Դրանից ոչ շատ առաջ «Ռապահանոկ»-ը, մանևրելով դրեյֆող սառույցների միջև, վնասել էր նավախելը։ Հենց որ երկու նավերը հայտնվեցին միմյանց տեսադաշտում, «Ռապահանոկ»-ի նավապետին փոխարինող Ալբերտ Սմիթը, Մորզեյի լամպի օգնությամբ կապ հաստատեց «Տիտանիկ»-ի հետ,- «Մենք հենց նոր անցանք սառցե դաշտի և մի քանի այսբերգների միջով»։ Ի պատասխան «Տիտանիկ»-ից ազդանշան տվեցին՝ «Հաղորդագրությունն ընդունված է: Շնորհակալություն: Բարի գիշեր»։ Դրանից հետո ոչ մի միջոցառում չձեռնարկվեց՝ չավելացվեց պահակայինների թիվը, նավը շարունակում էր ընթանալ նախկին բարձր արագությամբ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կոնֆուցիականություն

ռուսերեն հոդված

Հիմնական եզրույթաբանություն

Китайское обозначение конфуцианства не содержит отсылки к личности его основателя։ это кит. упр. 儒, пиньинь։ rú или кит. упр. 儒家, пиньинь։ rújiā, то есть «Школа образованных людей». Таким образом, традиция никогда не возводила данной идеологической системы к теоретическому наследию одного-единственного мыслителя. Конфуцианство фактически представляет собой совокупность учений и доктрин, которые изначально стали развитием древних мифологем и идеологем. Древнее конфуцианство стало воплощением и завершением всего духовного опыта предшествующей национальной цивилизации. В этом смысле используется термин кит. упр. 儒教, пиньинь։ rújiào.

Կոնֆուցիականության չինական բնորոշումը չի պարունակում հղում դրա հիմնադրին՝ դա չինարեն՝ 儒 կամ չինարեն՝ 儒家 է, այսինքն «Կրթված մարդկանց դպրոց»։ Այս կերպ ավանդությունը երբեք գաղափարախոսական համակարգը չի համարել մի մտավորականի տեսական ժառանգությունը։ Կոնֆուցիականությունը, փաստորեն, իրենից ներկայացնում է դրույթների ու դասերի համախումբ, որոնք ի սկզբանե դարձել էին հնագույն առասպելների ու գաղափարների զարգացման աղբյուրը։ Հին կոնֆուցիականությունը դարձավ նախորդ ազգային քաղաքակրթության հոգևոր փորձի մարմնավորումն ու ավարտը։ Այս իմաստով կիրառվում է չինարեն՝ 儒教 տերմինը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Բողոքականություն

ռուսերեն հոդված

Բարեփոխում

К классической относят теологию, сформировавшуюся в период XVI — начало XVIII в.в., в течение которого были раскрыты основные идеи и сформировалось догматическое и практическое богословие Реформации.

Классическая теология составляет своего рода «ортодоксию» протестантизма и включает в себя такие понятия как необходимость оправдания верой, всеобщее священство, исключительный авторитет Библии, природная греховность человека и возможность спасения только по благодати Бога.

Являясь богословским итогом Реформации в противопоставлении учению Римско-католической церкви того времени, она выражена в виде принципов Quinque sola — пяти латинских тезисов, означающих «Пять „только“». Наряду с принципом всеобщего священства принципы Quinque sola являются основой теологии современного протестантизма. Основные тезисы классической теологии:

1. Библия является единственным боговдохновенным и аутентичным словом Господа, единственным источником христианских доктрин, ясным и самоинтерпретируемым.

2. Прощение можно получить только верой, безотносительно к добрым делам и поступкам.

3. Спасение приходит только как Божья благодать, как незаслуженная милость и незаслуженный дар от Бога ради Иисуса, но не как что-то заслуженное грешником.

4. Христос является единственным посредником между Богом и человеком, спасение возможно только через веру в Него.

5. Человек должен почитать только Бога и поклоняться только Ему, так как спасение даруется только и единственно через Его волю и действия — не только дар Искупления Иисуса на кресте, но также дар веры в это Искупление, созданной в сердцах верующих Святым Духом.

6. Каждый верующий в принципе имеет право толковать и излагать Слово Божье.

Классическое богословие протестантизма изложено в следующих вероисповедных документах Реформации: Гейдельбергский Катехизис 1563 года (Германия), Книга Согласия 1580 года (Германия), Каноны Дордрехтского Синода 1618—1619 гг (Дордрехт, Нидерланды), Вестминстерское исповедание веры 1643—1649 гг (Вестминстерское аббатство, Лондон, Великобритания).

Основоположниками протестантской теологии являлись: Мартин Лютер, Ж. Кальвин, У. Цвингли, Ф. Меланхтон.

Դասականին է պատկանում 16-18-րդ դարերի սկզբին ձևավորված աստվածաբանությունը, որի ընթացքում բացահայտվել էին հիմնական գաղափարներն ու ձևավորվել էր Ռեֆորմացիայի դոգմատիկ ու փորձնական աստվածաբանությունները:

Դասական աստվածաբանությունը կազմում է բողոքականության ինքնատիպ մի «ուղղափառություն» ու իր մեջ ներառում է այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք են՝ հավատքով մեղքերի թողության անհրաժեշտությունը, համընդհանուր սրբությունը, Աստվածաշնչի բացարձակ հեղինակությունը, մարդու բնածին մեղսավորությունն ու միայն Աստծո միջոցով փրկության հնարավորությունը։

Լինելով Ռեֆորմացիայի աստվածաբանական արդյունքը՝ այդ ժամանակվա հռոմեա-կաթոլիկ եղեկեցու ուսմունքի հակադրության մեջ, այն արտահայտված է Quinque sola սկզբունքների ձևով՝ հինգ լատինական դրույթներ, որոնք նշանակում են «Հինգ միայն»։ Համընդհանուր սրբության դրույթի հետ միասին Quinque sola դրույթները հանդիսանում են ժամանակակից բողոքականության աստվածաբանության հիմքը։

1. Աստվածաշունչը հանդիսանում է Աստծով ներշնչված ու Աստծո միակ ճշմարիտ խոսքը փոխանցող, քրիստոնեական ուսմունքի միակ աղբյուրը՝ պարզ ու ինքնամեկնաբանելի։
2. Ներում հնարավոր է ստանալ միայն հավատքով՝ անկախ բարի գործերից ու արարքներից։
3. Փրկությունը Աստծո շնորհն է, անարժան գթություն ու պարգև Աստծո կողմից՝ հանուն Հիսուսի, այլ ոչ ինչ-որ բան, ինչին արժանացել է մեղսագործը։
4. Քրիստոսը Աստծո ու մարդու միջև միակ միջնորդն է, փրկությունը հնարավոր է միայն Նրան հավատալու միջոցով։
5. Մարդը պետք է երկրպագի և պաշտի միայն Աստծուն, քանզի փրկությունը շնորհվում է միայն և միայն Նրա կամքի ու արարքների միջոցով՝ ոչ միայն խաչի վրա Հիսուսի Քավության միջոցով, այլև Քավության հավատքի շնորհը, որը ստեղծվել է Սուրբ Հոգու հավատացյալների սրտերում։
6. Յուրաքանչյուր հավատացյալ սկզբունքորեն իրավունք ունի վերլուծել ու մեկնաբանել Աստծո խոսքը։

Բողոքականության դասական աստվածաբանությունը շարադրված է Ռեֆորմացիայի հետևյալ դավանաբանական փաստաթղթերում՝ 1563 թվականին Գեյդելբերգյան Վարդապետություն (Գերմանիա), 1580 թվականին Գիրք Համաձայնության (Գերմանիա), 1618-1619 թվականներին Դորդրեխտյան սինոդի կանոններ (Դորդրեխտ, Նիդերլանդներ), 1643-1649 թվականներ Հավատքի վեսթմինստերյան խոստովանություն (Վեսթինիստերյան աբբայութթյուն, Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա)։

Բողոքական աստվածաբանության հիմնադիրներն են Մարտին Լյութերը, Ժան Կալվինը, Ու. Ցվինգլին, Ֆ. Մելանհտոն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

«Իսլամի ազգ»-ի հետ կապը

После боя против Листона Клей официально объявил о своём вступлении в «Нацию ислама». Отныне все должны были называть его Кассиус Икс (члены организации отказывались от своей фамилии, потому что считали, что она досталась им от белых рабовладельцев). Малкольм Икс заявил, что Кассиус станет самым важным спортсменом для чернокожих американцев. На встрече в Чикаго Элайджа Мухаммад, который испытывал противоречивые чувства по поводу связей «Нации ислама» с профессиональными спортсменами, радостно встретил молодого чемпиона. Через две недели после своего вступления Кассиус Икс получил новое имя, Элайджа удостоил чемпиона полного мусульманского имени, которое было зарезервировано для постоянных членов организации. Мухаммад принял спортсмена, назвав его Мохаммедом Али. Реакция общественности на новость была по большей части негативной. Кассиус-старший заявил, что представители «Нации ислама» «запудрили» его сыну мозги и что он сам будет и дальше с гордостью носить своё имя. Эд Лассман, президент WBA, сказал։ «Клей нанёс ущерб боксёрскому миру… и подаёт плохой пример молодёжи». Он попытался лишить Али титула, но это не возымело эффекта, потому что боксёрские комиссии штатов проигнорировали его решение. Когда Мохаммед посетил один из боксёрских вечеров в Нью-Йорке, Гарри Марксон — президент «Мэдисон-сквер-гарден» — отказался произносить новое имя чемпиона, объявив по громкоговорителю։ «В зале присутствует чемпион мира Кассиус Клей». Темнокожие боксёры также отрицательно отнеслись к решению Али. Джо Луис говорил, что он подвёл своих болельщиков, а Флойд Паттерсон написал записку, в которой вызывал чемпиона на бой; как и Луис, Паттерсон считал «Нацию ислама» антиамериканской организацией. Али отреагировал в своей привычной манере, Луиса он назвал «сосунком», а Паттерсону ответил։ «Я поиграю с тобой 10 раундов. Ты говорил о моей религии. Я поиграю с тобой. Затем я побью тебя, я обращу тебя». Перед вторым боем против Сонни Листона, который состоялся в мае 1965 года, Али пришлось сделать трудный выбор. После путешествия Малкольма Икс по Африке и Ближнему Востоку у него изменились взгляды на отношение к белым людям, что привело к нарастающему конфликту с Элайджей Мухаммадом. В итоге Али пришлось выбирать между своими наставниками. Он выбрал Элайджу Мухаммада, открыто поддержав его после второго боя с Листоном. Разрыв произошёл, когда Али встретился с Малкольмом в аэропорту в Гане. Малкольм поприветствовал, как ему казалось, близкого друга, но Али не подал руки и холодно ответил։ «Ты покинул уважаемого Элайджу Мухаммада — это было неправильно». После убийства Малкольма Али говорил։ «[Он] был моим другом… До тех пор, пока он оставался членом „Нации ислама“».

Первоначально матч-реванш между Листоном и Али должен был состояться в ноябре 1964 года и пройти в «Бостон-гарден». Но за три дня до проведения поединка у Мохаммеда обострилась кишечная грыжа, и ему пришлось сделать операцию. Бой перенесли на 25 мая 1965 года, но на этот раз вмешалась Массачусетская боксёрская комиссия, которая отказалась санкционировать поединок ввиду возможного влияния на результат преступников. Практически сразу молодой мэр Льюистона, штат Мэн, предложил провести поединок в своём маленьком городке.

В вечер боя небольшая арена не была заполнена до отказа, в зале на 4800 зрителей присутствовало 4200. Ставки букмекеров были 9 к 5 в пользу Листона. Но вопреки их предсказаниям Али нокаутировал противника меньше чем через две минуты после начала боя. Листон рухнул на настил ринга после незаметного удара, в неистовстве Мохаммед отказался идти в нейтральный угол, склонившись над соперником, он закричал։ «Вставай и дерись, ты — подонок. Ведь все считают тебя таким плохишом! Да никто не поверит в это!». Рефери — бывший чемпион мира Джерси Джо Уолкотт — пытался заставить Али отойти в нейтральный угол, вместо этого чемпион танцевал на ринге с поднятыми вверх руками. Затем произошла путаница, Уолкотт наконец добился от Мохаммеда, чтобы он ушёл в нейтральный угол. Всё потраченное на это время судья не открывал счёт. Листон с трудом поднялся, и бой продолжился, но затем Нэт Флейшнер — редактор журнала The Ring — подозвал судью и сообщил ему, что Листон находился на настиле ринга 17 секунд. Уолкотт развёл боксёров по углам, и поединок был официально закончен.

Листон так плохо себя чувствовал, что попросил нюхательной соли, чтобы прийти в себя. Чтобы поддержать Сонни, к нему в раздевалку направился Флойд Паттерсон — человек, дважды побывавший от него в нокауте. Тем временем Али давал интервью на ринге, он сомневался, не упал ли Листон намеренно, но после видеоповтора пришёл к выводу, что это был хороший удар. Позднее Сонни говорил, что удар потряс его, но он не вставал так долго потому, что думал, что Али стал бы добивать его в тот момент, когда он будет подниматься. После первой защиты титула Мохаммед приобрёл статус звезды мирового бокса, и у него просто не было серьёзных соперников. Никто не хотел третьего боя с Листоном, а два ближайших претендента, Кливленд Уильямс и Эдди Мачен, были недавно биты тем же Сонни. Так как у Али не было реальных соперников, он решил взять отпуск и отправился в мировой тур, в ходе которого он посетил Пуэрто-Рико, Швецию, Лондон и Белиз.

Մուհամմեդ Ալին (ձախից երկրորդը վերևի շարքում) լսում է Էլայջա Մուհամմեդի ելույթը, 1964

Լիսթոնի հետ մարտից հետո Կլեյը պաշտոնապես հայտարարեց իր «Իսլամի ազգ» մտնելու մասին։ Դրանից հետո բոլորը նրան պետք է անվանեին Կասիուս Իքս (կազմակերպության անդամները հրաժարվում էին իրենց ազգանուններից, որովհետև համարում էին, որ դրանք իրենց տրվել են սպիտակամորթ ստրկատերերից)։ Մալքոլմ Իքսը հայտարարեց, որ Կասիուսը կդառնա ամենակարևոր մարզիկը սևամորթ ամերիկացիների համար։ Էլայջա Մուհամմեդը, ով «Իսլամի ազգ»-ի հետ պրոֆեսիոնալ մարզիկների կապի հանդեպ հակասական վերաբերմունք ուներ, Չիկագոյում կայացած հանդիպման ժամանակ ուրախությամբ ընդունեց երիտասարդ չեմպիոնին։ Իր ելույթից երկու շաբաթ անց Կասիուս Իքսը նոր անուն ստացավ. Էլայջան չեմպիոնին շնորհեց լիարժեք մուսուլմանական անուն, որը տրվում էր կազմակերպության մշտական անդամներին։ Մուհամմեդն ընդունեց մարզիկին՝ նրան անվանելով Մուհամմեդ Ալի։

Հասարակայնության արձագանքը այդ նորությանը մեծ մասամբ բացասական էր։ Կասիուս-ավագը հայտարարեց, որ «Իսլամի ազգ»-ի ներկայացուցիչները «լվացել են» իր որդու ուղեղը և որ ինքը շարունակելու է հպարտությամբ կրել իր անունը։ Էդ Լասմանը՝ WBA-ի նախագահն ասաց.- «Կլեյը վնաս պատճառեց բռնցքամարտի աշխարհին․․․ և վատ օրինակ է երիտասարդության համար»։ Նա փորձեց զրկել Ալիին կոչումից, բայց չկարողացավ, որովհետև նահանգների բռնցքամարտի հանձնաժողովներն արհամարհեցին նրա որոշումը։ Երբ Մուհամմեդն այցելեց Նյու Յորքի բռնցքամարտիկների երեկոներից մեկը, Հարի Մարքսոնը՝ «Մեդիսոն-սկվեր-գարդեն»-ի նախագահը հրաժարվեց արտասանել չեմպիոնի նոր անունը՝ բարձրախոսով հայտարարելով,- «Դահլիճում ներկա է աշխարհի չեմպիոն Կասիուս Կլեյը»։ Սևամորթ բռնցքամարտիկները ևս բացասական վերաբերվեցին Ալիի որոշմանը։ Ջո Լուիսն ասում էր, որ նա խաբեց իր երկրպագուներին, իսկ Ֆլոյդ Պատերսոնը չեմպիոնին մարտի հրավիրող գրություն գրեց։ Ինչպես և Լուիսը, Պատերսոնը «Իսլամի ազգ»-ը համարում էր հակաամերիկյան կազմակերպություն։ Ալին արձագանքեց իրեն հատուկ պահվածքով. Լուիսին նա անվանեց «կաթնակեր», իսկ Պատերսոնին պատասխանեց,- «Ես քեզ հետ 10 ռաունդ կկռվեմ: Դու խոսել ես իմ կրոնի մասին: Ես կխաղամ քեզ հետ: Հետո ես կծեծեմ քեզ, ես դարձի կբերեմ քեզ»։

Սոնի Լիսթոնի հետ երկրորդ մարտից առաջ, որը տեղի ունեցավ 1965 թվականի մարտին, Ալին ստիպված էր դժվար ընտրություն կատարել։ Մալքոլմ Իքսը Աֆրիկայով և Մերձավոր Արևելքով ճանապարհորդելուց հետո փոխեց իր վերաբերմունքը սպիտակամորթների հանդեպ, ինչն առաջ բերեց կոնֆլիկտ նրա և Էլայջա Մուհամմեդի միջև։ Արդյունքում Ալին ստիպված էր ընտրություն կատարել իր երկու ուսուցիչների միջև։ Նա ընտրեց Էլայջա Մուհամմեդին՝ բացահայտորեն օժանդակելով նրան Լիսթոնի հետ երկրորդ մարտից հետո։ Խզումը տեղի ունեցավ, երբ Ալին հանդիպեց Մալքոլմի հետ Գանայի օդանավակայանում։ Մալքոլմը ողջունեց, ինչպես իրեն թվում էր, մոտիկ ընկերոջը, բայց Ալին ձեռքը չպարզեց և սառնորեն պատասխանեց,- «(Նա) իմ ընկերն էր… Մինչ այն պահը, քանի դեռ նա մնում էր «Իսլամի ազգի» անդամ»։

Սկզբից Լիսթոնի և Ալիի միջև ռևանշային մարտը պետք է տեղի ունենար 1964 թվականի նոյեմբերին և անցներ «Բոստոն-գարդեն»-ում։ Բայց մենամարտից երեք օր առաջ Մուհամմեդի մոտ սկսվեց աղիքային ճողվածքի սրացում, և նա վիրահատության ենթարկվեց։ Մարտը տեղափոխեցին 1965 թվականի մայիսի 25, բայց այս անգամ էլ միջամտեց Մասաչուսեթսի բռնցքամարտի հանձնաժողովը, որը հրաժարվեց վավերացնել մենամարտը՝ նկատի ունենալով հանցագործների հնարավոր ազդեցությունը մարտի արդյունքների վրա։

Գործնականորեն անմիջապես Մեն նահանգի Լյուսթոնի երիտասարդ քաղաքապետն առաջարկեց մենամարտն անցկացնել իրենց ոչ մեծ քաղաքում։

Մարտի երեկոյան ոչ մեծ արենան լցված չէր. 4800 տեղանոց դահլիճում ներկա էր 4200 հանդիսատես։ Բուքմեյքերների խաղադրույքները 9։5-ի հարաբերությամբ էին՝ Լիսթոնի օգտին։ Բայց հակառակ նրանց կանխատեսումներին՝ Ալին նոկաուտի ենթարկեց հակառակորդին մարտի սկզբից երկու րոպե չանցած։ Լիսթոնը տապալվեց ռինգի փռվածքին աննկատ հարվածից հետո։ Բարկացած Մուհամմեդը հրաժարվեց գնալ չեզոք անկյուն. կռանալով մրցակցի վրա նա բացականչեց,- «Վեր կաց և կռվիր, դու՝ տականք: Չէ որ բոլորը քեզ այնքան վատն են համարում: Ոչ ոք չի հավատա դրան»։

Ռինգի մրցավարը՝ աշխարհի նախկին չեմպիոն Ջերսի Ջո Ուոլքոթը, փորձում էր Ալիին ստիպել անցնել չեզոք անկյուն, դրա փոխարեն չեմպիոնը պարում էր ռինգում՝ բարձրացրած ձեռքերով։ Հետո խառնաշփոթ առաջացավ, Ուոլքոթը վերջապես կարողացավ Մուհամմեդին ստիպել անցնել չեզոք անկյուն։ Այս ամբողջ ժամանակամիջոցում մրցավարները հաշիվ չբացեցեին։ Լիսթոնը դժվարությամբ վեր կացավ, և մարտը շարունակվեց։ Բայց հետո Նեթ Ֆլեյշները՝ The Ring ամսագրի խմբագիրը, մրցավարին մոտ կանչեց և ասաց, որ Լիսթոնը ռինգի փռվածքին գտնվում էր 17 վայրկյան։ Ուոլքոթը բաժանեց բռնցքամարտիկներին դեպի ռինգի անկյուններ, և մենամարտը պաշտոնապես ավարտվեց։

Լիսթոնն այնքան վատ էր զգում իրեն, որ հոտավետ աղ խնդրեց, որպեսզի ուշքի գա։ Սոննիին աջակցելու համար նրա մոտ հանդերձարան ուղևորվեց Ֆլոյդ Պատերսոնը՝ մարդ, ով նրա կողմից երկու անգամ նոկաուտի էր ենթարկվել։ Այդ ընթացքում Ալին հարցազրույց էր տալիս ռինգում. նա կասկածում էր՝ արդյոք Լիսթոնը դիտավորյալ չէր ընկել, բայց տեսագրության կրկնությունից հետո եկավ եզրակացության, որ դա լավ հարված էր։ Ավելի ուշ Սոնին ասաց, որ հարվածը ցնցեց իրեն, բայց նա այդքան երկար ժամանակ ոտքի չէր կանգնում, որովհետև մտածում էր, որ Ալին նրան վերջ կտար բարձրանալու պահին։ Մուհամեդը կոչումի առաջին պահպանությունից հետո ձեռք բերեց համաշխարհային բռնցքամարտի աստղի կարգավիճակ, և նա պարզապես չուներ լուրջ մրցակիցներ։ Ոչ ոք չէր ուզում երրորդ մարտ Լիսթոնի հետ, իսկ երկու հավանական թեկնածուները՝ Քլիվլենդ Ուիլյամսը և Էդդի Մաչենը, վերջերս էին պարտվել հենց նույն Սոնիի կողմից։ Քանի որ Ալին ռեալ մրցակիցներ չուներ, որոշեց արձակուրդ վերցնել և ուղևորվել համաշխարհային շրջագայության, որի ընթացքում նա այցելեց Պուերտո Ռիկո, Շվեդիա, Լոնդոն և Բելիզ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Մուլտֆիլմեր

На протяжении 70-летней истории франшизы различными студиями было создано в общей сложности 163 короткометражных эпизода о приключениях Тома и Джерри, а также 4 мультсериала и 19 ремейков старых выпусков, снятых в формате «Синемаскоп». Кроме того, Уильям Ханна и Джозеф Барбера в 1957 году создали 2 серии мультфильма «Спайк и Тайк» (англ.)русск., сюжет которых не связан с «Томом и Джерри».

Большинство мультфильмов с внесёнными в них незначительными коррективами были переизданы в сборниках Spotlight Collection, Golden Collection и The Chuck Jones Collection.

Ֆրենչայզի 70-ամյա պատմության ընթացքում տարբեր ստուդիաների կողմից ստեղծվեցին ընդհանուր առմամբ 163 կարճամետրաժ դրվագներ Թոմի և Ջերիի արկածների մասին, ինչպես նաև 4 մուլտսերիալ և հին թողարկումների 19 ռեմեյկներ՝ նկարահանված «Սինեմասկոպ» ֆորմատով։ Բացի այդ, Ուիլյամ Հաննան ու Ջոզեֆ Բարբերան 1957 թվականին ստեղծեցին «Սփայք և Թայք» մուլտֆիլմի 2 սերիաներ, որոնց բովանդակությունը կապ չուներ «Թոմն ու Ջերին» մուլտֆիլմի սյուժեի հետ։

Մուլտֆիլմերի մեծ մասն աննշան ուղղումներով վերահրատարակվեցին Spotlight Collection, Golden Collection և The Chuck Jones Collection ժողովածուներում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Մորֆեմների միջև սահմանների բնույթը

Хинди — флективный язык; одному показателю (аффиксу или клитике) соответствует, как правило, несколько грамматических значений, например։

baŗ-ā kamrā	baŗ-ī almāŗī
большой-M.SG комната	большой-F.SG шкаф

Հինդին թեքական լեզու է. մեկ ցուցիչին (մասնիկին կամ միավորին) որպես կանոն համապատասխանում են մի քանի քերականական իմաստ, օրինակ՝

baŗ-ā kamrā	baŗ-ī almāŗī
մեծ-M.SG սենյակ	մեծ-F.SG պահարան

Նշման ձևը

[Rām k-ī] [billī aur (* k-ā) sher]

Ram(M) LNK-F cat(F) and LNK-MSG.NOM lion(M)

'Ram’s cat and lion'

Nādyā aur Rām k-ī billī

Nadya(F) and Ram(M) LNK-F cat(F)

'[Nadya and Ram]'s cat'

В предикации глагол может согласовываться не только с подлежащим, но и с прямым дополнением. Глагол может согласовываться с подлежащим только в том случае, если оно находится в нейтральном падеже, например։

laŗk-e is kitāb-ko paŗh rah-ē hai

m.pl. f. sg. mpl.-III-pl.

'the boys are reading this book'

Если подлежащее находится в косвенном падеже (то есть имеет, например, эргативный послелог 'ne'), то глагол согласуется с прямым дополнением։

laŗko-n yah kitāb paŗh-ī

м.р. мн.ч. ж.р. ед.ч. ж.р. ед.ч.

'Мальчик читает эту книгу'

Если и подлежащее, и прямое дополнение имеют послелог, то глагол получает нейтральную форму третьего лица единственного числа։

laŗkoo-ne is-kitāb-ko paŗh-ā

boys-erg. this book-dat. read-pf.

'the boys read this book'

[Rām k-ī] [billī aur (* k-ā) sher]

Ram(M) LNK-F cat(F) and LNK-MSG.NOM lion(M)

'Ram’s cat and lion'

Nādyā aur Rām k-ī billī

Nadya(F) and Ram(M) LNK-F cat(F)

'[Nadya and Ram]'s cat'

Ստորոգման դեպքում բայը կարող է համաձայնվել ոչ միայն ենթակայի հետ,այլև ուղիղ խնդրի հետ։ Բայը կարող է համաձայնվել ենթակայի հետ միայն այն դեպքում, եթե այն չեզոք հոլովով է. օրինակ՝

laŗk-e is kitāb-ko paŗh rah-ē hai

m.pl. f. sg. mpl.-III-pl.

'the boys are reading this book'

Եթե ենթական թեք հոլովով է (այսինքն ունի, օրինակ՝ էրգատիվ 'ne' հետդրությունը), ապա բայը համաձայնվում է ուղիղ խնդրի հետ.

laŗko-n yah kitāb paŗh-ī

ար.ս. հոգն.թ. իգ.ս. եզ.թ. իգ.ս. եզ.թ.

'Տղան կարդում է այս գիրքը'

Եթե և ենթական, և ուղիղ խնդիրն ունեն հետդրություն, ապա բայը ստանում է չեզոք ձև՝ երրորդ դեմքի եզակի թվով.

laŗkoo-ne is-kitāb-ko paŗh-ā

boys-erg. this book-dat. read-pf.

'the boys read this book'

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Հին ռուսերեն

На основе восточнославянского (называемого также древнерусским) языка в XIV—XV веках сложились русский, украинский и белорусский языки (группы диалектов); ряд древнерусских диалектных особенностей, различающих впоследствии три восточнославянских языка, появился раньше этого времени. В XVI—XVII веках сложились северно- и южновеликорусское наречие и промежуточные средневеликорусские говоры.

Церковнославянский язык с самого начала являлся (и до сих пор является) языком православного богослужения; долгое время он занимал доминирующее положение в письменной сфере в целом.

В XIV—XVIII веках письменным, а долгое время и официальным языком Великого княжества Литовского был западнорусский письменный язык («рус(с)ки язык», «проста мова», «россійская бесѣда»), который, несмотря на то, что имел в своей основе белорусский и украинский субстрат, подвергался сильному влиянию польского и церковнославянского (по тогдашней терминологии «славенского» или «славенорос(сий)ского»[66]) языков. Тем не менее, «проста руска мова» была не разговорным языком, а книжным искусственным, которым так же нужно было овладевать, как и церковнославянским.

Старейшие литературные памятники в истории русского языка — Новгородский кодекс (1-й четверти XI века), Остромирово евангелие (1056/1057 г.) на церковнославянском языке (с вкраплениями на древнерусском) и берестяные грамоты (с XI века) на древненовгородским диалекте.

Позднейшие памятники удельно-феодальной Руси отражают особенности областных говоров; так, памятники новгородские и псковские фиксируют «цоканье» (мену «ц» и «ч» или совпадение их в одном каком-либо звуке), новгородское произношение «ѣ», как «и» (что отлагается в памятниках как мена «ѣ» и «и»); аканье находит своё отражение в московских памятниках с XIV в.; мена «ѣ» и «е» (при отсутствии параллельной мены «ѣ» и «и») присуща памятникам, возникавшим на территории южно- и средне-русских говоров, и т. п.

Учитывая показания памятников и проверяя их данными сравнительного изучения русских диалектов, можем восстановить такие главнейшие этапы в развитии грамматического строя русского языка XIV—XVII веков.

1. Утрата категории двойственного числа (напоминанием о форме двойственного числа у существительных мужского рода, является употребление с числительными два, три, четыре, оба, пол- и полтора особой формы, в большинстве случаев совпадающей с формой родительного падежа единственного числа, но иногда отличающейся от неё ударением։ два зверя, шара, шага, часа; реликтами двойственного числа являются также современные формы колени, очи, плечи, уши и ряд других).

1. Утрата кратких форм прилагательного в косвенных падежах (в современном языке такие формы сохраняются в застывших выражениях типа на босу ногу, средь бела дня, к едрене фене и др.).
2. Широкое развитие и закрепление в письменных памятниках более поздней эпохи (с XVI—XVII веков) формы творительного падежа имён существительных и прилагательных, входящих в составное сказуемое (тип «он был учителем»).
3. Устранение чередований согласных в основах на велярные։ рукѣ (дат. п. ед.), на порогѣ вм. старых — руцѣ, на порозѣ.
4. Взаимное влияние склонений имён с основами на твёрдые и мягкие согласные։ землѣ (дат. п. ед. ч.), землёю (твор. п. ед. ч.) вместо старых — земли, землею.
5. Упрощение системы прошедших времён.
6. Создание категории деепричастия.
7. В области управления падежными формами существительных на протяжении XIII—XVII веков замечается увеличение и развитие конструкций с предлогами.
8. Развитием строя речи является также развитие сложноподчинённых предложений. Ср., например, сложносочинённую конструкцию предложения из летописи (XIV век)։ «Заложи Ярославъ городъ великый, у негоже града суть златыя врата», с современной сложноподчинённой։ «Ярослав заложил большой город, в котором были золотые ворота».

Արևելասլավոնական (անվանվում է նաև հին սլավոնական) լեզվի հիմքի վրա 14-15-րդ դարերում կազմավորվեցին ռուսերեն, ուկրաիներեն և բելառուսերեն լեզուները (բարբառների խմբեր)։ 16-17-րդ դարերում կազմավորվեցին հյուսիսային և հարավվելիկոռուսական բարբառները և միջանկյալ միջվելիկոռուսական խոսվածքները։

Եկեղեցասլավոնական լեզուն ի սկզբանե հանդիսանում էր (մինչ այժմ էլ հանդիսանում է) ուղղափառ ժամասացության լեզու. երկար ժամանակ այն ամբողջովին առաջատար լեզու էր գրավոր ոլորտում։

14-18-րդ դարերում Լիտվայի Մեծ իշխանության գրավոր, երկար ժամանակ նաև պաշտոնական լեզուն էր արևմտառուսական գրավոր լեզուն («рус(с)ки язык», «проста мова», «россійская бесѣда»), որը չնայած այն բանին, որ իր կազմի մեջ ուներ բելառուսական և ուկրաինական հիմք, ուժեղ ազդեցության էր ենթարկվել լեհական և եկեղեցասլավոնական (տվյալ ժամանակի եզրույթաբանությամբ՝ ռուս.՝ славенского կամ ռուս.՝ славенорос(сий)ского)) լեզուներից։ Այնուամենայնիվ, «проста руска мова»-ն խոսակցական լեզու չէր, այլ գրքային, արհեստական, որին պետք էր տիրապետել այնպես, ինչպես եկեղեցասլավոնականին։

Ռուսաց լեզվի պատմության մեջ հնագույն գրական հուշարձաններ են Նովգորոդյան օրենսգիրքը (11-րդ դարի առաջին քառորդ), Օստրոմիրովյան ավետարանը (1056-1057) եկեղեցասլավոնական լեզվով (համեմված հնագույն ռուսերենով) և հնագույն նովգորոդյան բարբառով գրված կեչակեղևյա (11-րդ դար) պատվոգրերը։

Առանձին ֆեոդալական Ռուսաստանի ավելի ուշ շրջանի հուշարձանների մեջ արտացոլված են մարզային խոսվածքների առանձնահատկությունները. այսպես՝ նովգորոդյան և պսկովյան հուշարձանները ֆիքսում են «ц»-յախոսությունը («ц»-ի և «ч»-ի փոխանակումը կամ դրանց համընկնումը որևէ հնչյունի մեջ), նովգորոդյան «ѣ»-ի արտասանությունը որպես «и» (ինչը հուշարձաններում արտահայտվում է որպես «ѣ»- և «и»- փոխանակում) հատուկ է այն հուշարձաններին, որոնք առաջ են եկել հարավային և միջին ռուսական խոսվածքների տարածքներում և այլն։

Հաշվի առնելով հուշարձանների վկայությունները և ստուգելով դրանք ռուսական բարբառների համեմատական ուսումնասիրություններով՝ կարող ենք վերականգնել 14-17-րդ դարերի ռուսաց լեզվի քերականական կառուցվածքի զարգացման այսպիսի կարևոր փուլեր.

1. Երկակի թվի կարգի անհետացումը (արական սեռի գոյականների մոտ երկակի թվի ձևի օրինակ են հանդիսանում два, три, четыре, оба, пол- և полтора հատուկ ձևերի հետ գործածումը, որոնք մեծ մասամբ համընկնում են եզակի թվով սեռական հոլովաձևերի հետ, բայց երբեմն տարբերվելով նրանից շեշտով՝два зверя, шара, шага, часа։ Երկակի թվի մնացուկներ են ժամանակակից колени, очи, плечи, уши և մի շարք այլ ձևեր)։
2. Ածականի կրճատ ձևերի անհետացումը թեք հոլովներում (ժամանակակից լեզվում այդպիսի ձևերը պահպանված են կարծրացած արտահայտություններում, ինչպիսիք են на босу ногу, средь бела дня, к едрене фене և այլն)։
3. Ավելի ուշ դարաշրջանի (16-17-րդ դարեր) գրավոր հուշարձաններում լայնորեն տարածված և տեղ գտած ստորոգյալի կազմի մեջ մտնող գոյական և ածական անունների տրական հոլովաձևեր (ասենք՝ «он был учителем»)։
4. Բաղաձայնների հաջորդականության վերացումը քիմքայինի հիման վրա. рукѣ (տր. հոլով, եզ. թիվ.), на порогѣ ձևերը հնացած руцѣ, на порозѣ ձևերի փոխարեն։
5. Անուն խոսքի մասերի հոլովաձևերի փոխազդեցությունը հիմքում կոշտ և փափուկ բաղաձայներով. землѣ (տր. հ. եզ. թ.), землёю (գործ. հ. եզ. թ.) հնացած земли, землею ձևերի փոխարեն։
6. Անցյալ ժամանակների պարզեցված համակարգեր։
7. Դերբայի կատեգորիայի ստեղծումը։
8. Գոյականների հոլովաձևերի ղեկավարման շրջաններում 13-17-րդ դարերի ընթացքում նկատվում են նախդիրներով կոնստրուկցիաների շատացում և զարգացում։
9. Լեզվի կառուցվածքի փոփոխություն է հանդիսանում նաև բարդ ստորադասական նախադասությունների զարգացումը։ Համեմատենք. օրինակ՝ բարդ ստորադասական նախադասության կառուցվածքը տարեգրությունից (14-րդ դար)։ «Заложи Ярославъ городъ великый, у негоже града суть златыя врата» նախադասությունը ժամանակակից ստորադասումով կլինի «Ярослав заложил большой город, в котором были золотые ворота»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Եղանակային պայմաններ

В течение 14 апреля погода значительно менялась в лучшую сторону։ утром было умеренное волнение, дул западный ветер; к вечеру установился полный штиль, но в то же время сильно похолодало. Корабль входил в зону арктического антициклона. Ночь с 14 на 15 апреля в северной Атлантике выдалась холодной, безветренной, ясной и безлунной. В тёмное время суток вахтенные офицеры и вперёдсмотрящие выявляли местоположение айсберга по двум приметам. Во-первых, с наветренной стороны айсберга даже при лёгком волнении появляются белые «барашки», которые хорошо видны издалека. Во-вторых, под действием ветровой и водной эрозии на выступающих поверхностях дрейфующих айсбергов образуются кристаллы, отражающие свет. Это отражение также видно на значительном расстоянии. В ночь с 14 на 15 апреля «Титаник» оказался в ситуации, когда из-за безветрия и маслянисто-гладкой водной поверхности полоса белой пены у айсберга отсутствовала. С другой стороны, несмотря на отсутствие луны, звёзды сияли очень ярко, и было достаточно светло, поэтому можно было ожидать, что свет, отражённый от кристаллов льда, вовремя привлечёт к себе внимание и даст знать об угрожающей опасности. По этим соображениям как капитан Смит, так и второй помощник Лайтоллер не считали положение настолько опасным, чтобы предпринимать особые меры, в том числе и снижение скорости.

Вечером 14 апреля «Титаник» проходил границу двух морских течений — тёплого Гольфстрима и холодного Лабрадорского. В условиях штиля воздушные массы не перемешивались, и нагретый Гольфстримом воздух поднялся над слоем более плотного и холодного воздуха, образуя своеобразную «крышку», возникла температурная инверсия. При таких условиях луч света, проходя через атмосферу вдоль поверхности воды, многократно преломляется, благодаря чему появляется мнимое изображение объектов (мираж), находящихся за горизонтом. По мнению ряда экспертов, в том числе исследователя Тима Молтина, роковой ночью вперёдсмотрящие могли наблюдать ложный горизонт, лежавший выше настоящего. Контуры айсберга слились с миражом, из-за чего сам айсберг стал практически не виден издалека.

Несмотря на сложную ледовую обстановку, «Титаник» шёл почти на предельной скорости — 22,5 узла (41,6 км/ч). Высокая скорость в водах, занятых дрейфующими льдами, в то время являлась привычной практикой. Расчёт делался на то, что вперёдсмотрящие, находящиеся на марсовой площадке, смогут издалека заметить препятствие, и корабль быстро изменит курс.

По графику расстояние более 5800 км «Титаник» должен был преодолеть за семь дней. Чтобы прийти в порт назначения в установленное время, ему было необходимо идти почти на предельной скорости[52]. Ледовые предупреждения носили сугубо рекомендательный характер, скоростной режим экипаж выбирал на своё усмотрение. К тому же, широко было распространено мнение, что плавучие льды не представляют большой опасности. Столкновения с айсбергами случались довольно часто, но к катастрофичным последствиям они не приводили. Самое серьёзное происшествие с участием айсберга произошло в 1907 году с германским пароходом «Кронпринц Вильгельм enru». В результате лобового столкновения с айсбергом судно получило серьёзное повреждение носовой части, но, несмотря на это, смогло завершить плавание. В этом же году будущий капитан «Титаника» — Эдвард Смит в интервью заявил, что не представляет такую ситуацию, при которой современное судно может затонуть.

Ապրիլի 14-ի ընթացքում եղանակը նկատելիորեն փոխվեց դեպի լավը. առավոտյան մեղմ ալեկոծում կար, փչում էր արևմտյան քամին, երեկոյան լիակատար հանդարտություն տիրեց, միաժամանակ սաստիկ ցրտեց։ Նավը մտավ արկտիկական անտիցիկլոնի գոտի։ Ապրիլի 14-ի լույս 15-ի գիշերը հյուսիսային Ատլանտիկայում ցուրտ էր, հանդարտ, պարզ և անլուսին։

Օրվա մութ ժամերին հերթապահ սպաներն ըստ երկու նախանշանների հայտնաբերեցին այսբերգի տեղը։ Առաջինը՝ այսբերգի քամհար կողմից նույնիսկ թեթև ալեկոծությունից հայտնվում են սպիտակ «փրփրալիքներ», որոնք լավ տեսանելի են հեռվից։ Երկրորդը՝ քամուց և ջրից առաջացած էրոզիայի հետևանքով դրեյֆող վեր բարձրացած այսբերգների մակերևույթներին առաջանում են լույսն անդրադարձնող բյուրեղներ։ Այդ անդրադարձումը տեսանելի է նաև մեծ հեռավորությունից։ Ապրիլի 14-ի լույս 15-ի գիշերը «Տիտանիկը» հայտնվեց մի իրավիճակում, երբ հանդարտ եղանակի պատճառով ջրի հարթ և փայլուն մակերևույթին այսբերգի շուրջ սպիտակ փրփուրի շերտը բացակայում էր։ Մյուս կողմից՝ չնայած լուսնի բացակայությանը, աստղերը շատ վառ էին փայլում, և բավականաչափ լուսավոր էր։ Դրա համար էլ սպասելի էր, որ սառույցի բյուրեղներից անդրադարձող լույսը ժամանակին ուշադրություն կգրավի և կազդարարի մոտալուտ վտանգի մասին։ Այս նկատառումներից ելնելով՝ ինչպես նավապետ Սմիթը, այնպես էլ երկրորդ օգնական Լայթոլերը դրությունն այնքան վտանգավոր չէին համարում, որ հատուկ միջոցներ, այդ թվում նաև արագության նվազեցում, ձեռնարկեին։

Ապրիլի 14-ի երեկոյան «Տիտանիկ»-ն անցնում էր ծովային երկու հոսանքների սահման՝ Գոլֆսթրիմի տաք և Լաբրադորյան սառը։ Լիակատար հանդարտության պայմաններում օդային զանգվածները չէին միախառնվում, և Գոլֆսթրիմով ջերմացած օդը բարձրացել էր ավելի խիտ սառը օդի շերտից վերև՝ կազմավորելով ինքնատիպ «կափարիչ», առաջացել էր ջերմային ինվերսիա։ Այդպիսի պայմաններում ջրի վերևում առաջացած մթնոլորտի շերտով անցնող լույսի շողը բազմակի բեկվում է, ինչի շնորհիվ հայտնվում են հորիզոնից այն կողմ գտնվող առարկաների երևակայական պատկերներ (միրաժ)։ Մի խումբ փորձագետների կարծիքով, այդ թվում՝ հետազոտող Թիմ Մոլթինի, ճակատագրական գիշերն առաջ նայողները կարող էին նայել կեղծ հորիզոնի, որը իրոք ավելի բարձր էր։ Այսբերգի ուրվագիծը խառնվել էր միրաժին, ինչի պատճառով այսբերգն ինքը գործնականորեն հեռվից չէր երևում։

Չնայած բարդ սառցային իրավիճակին՝ «Տիտանիկ»-ն ընթանում էր համարյա առավելագույն արագությամբ՝ 22,5 հանգույց (41,6 կմ/ժ)։ Դրեյֆող սառույցներով հագեցած ջրերում մեծ արագությունն այն ժամանակ սովորական երևույթ էր։ Հաշվարկվում էր, որ կայմահարթակին գտնվող առաջ նայողները կկարողանան հեռվից նկատել խոչընդոտը, և նավը արագորեն կփոխի ուղղությունը։.

Ըստ գրաֆիկի՝ ավելի քան 5800 կմ տարածությունը «Տիտանիկ»-ը պետք է հաղթահարեր 7 օրվա ընթացքում։ Որպեսզի նշանակված նավահանգիստ սահմանված ժամանակին հասնի, պետք է համարյա առավելագույն արագությամբ ընթանար։ Սառցային նախազգուշացումները կրում էին խիստ հանձնարարական բնույթ, արագության ռեժիմը անձնակազմն ընտրում էր իր հայեցողությամբ։ Նաև լայնորեն տարածված կարծիք կար, որ լողացող սառույցները մեծ վտանգ չեն ներկայացնում։ Այսբերգների հետ բախումներ բավականին հաճախ էին տեղի ունենում, բայց աղետալի հետևանքներ դրանք չէին առաջացնում։ Այսբերգի հետ կապված ամենալուրջ միջադեպը տեղի էր ունեցել 1907 թվականին գերմանական «Կրոնպրինց Վիլհելմ» շոգենավի հետ։ Ճակատային բախման արդյունքում լրջորեն վնասվել էր նավի առաջնամասը, բայց նավը կարողացել էր ավարտել նավարկությունը։ Հենց այդ տարի «Տիտանիկ»-ի ապագա նավապետ Էդվարդ Սմիթը հարցազրույցի ժամանակ հայտարարել էր, որ չի պատկերացնում այնպիսի իրավիճակ, որում ժամանակակից նավը կխորտակվի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1982 թվականի Աշխարհի առաջնությունը

Подготовка Аргентины к чемпионату мира заняла 4 месяца. Вся Аргентина, воодушевлённая победой сборной на прошлом мундиале и успехом юношеской сборной в 1979 году, требовала от команды победы. Чемпионат для Аргентины стартовал 13 июня в матче с Бельгией; в этой игре аргентинцы потерпели поражение со счётом 0։1. Этот матч стал первым для Диего на чемпионатах мира. В нём он попал в перекладину ударом со штрафного. Во второй игре Аргентина обыграла Венгрию 4։1; Марадона был лучшим на поле и забил дважды, на 28-й и 57-й минутах. В 3-й игре Аргентина обыграла Сальвадор со счётом 2։0 и вышла из группы во второй раунд со 2-го места.

Второй раунд также состоял из групповой стадии, в ней было 12 команд, которые составили 4 группы, победители групп отправлялись в полуфинал, оставшиеся команды заканчивали выступления. Аргентина попала в группу 3, вместе с Италией и Бразилией. В первом матче второго группового турнира Аргентина встретилась с Италией и проиграла 1։2. Против Марадоны персонально действовал Клаудио Джентиле, справившийся с опекой аргентинца за исключением случая, когда Диего попал в перекладину. Во втором матче Аргентина проиграла Бразилии 1։3, а Марадона, являвшийся самым активным в составе «Альбиселесты», был удалён на 85-й минуте с поля после того, как ударил Батисту. Таким образом, Аргентина не оправдала ожиданий, возложенных на неё до турнира.

Одной из причин неудачного выступления отмечается пристальное внимание со стороны защитников, которые жёстко, а иногда грубо играли против Диего. Именно из-за этого Марадона был удалён в последней игре с Бразилией, когда ударил Батисту, нарушившего против него правила. По мнению Диего, причиной неудачного выступления команды стала плохая физическая подготовка сборной, которая была очень интенсивной, в результате на турнир аргентинские футболисты приехали очень усталыми.

Его так били, что я боялся, его вообще убьют. В Испании Марадона был уже звездой, а против каждой звезды всегда играют особенно внимательно, жестко, порой грубо. Может быть, у него тогда не было еще опыта. Он впервые выступал на чемпионате мира. И, конечно, не ожидал, что против него будут играть так зло, и психологически не был готов к этому. Особенно жестко обошлись с ним итальянцы, а их игрок Джентиле играл против Марадоны просто зверски․ - Ринат Дасаев о Марадоне на чемпионате мира 1982

Արգենտինան աշխարհի առաջնությանը պատրաստվեց մոտ 4 ամիս։ Ողջ երկիրը, նախորդ մունդիալում հավաքականի հաղթանակով և 1979 թվականի պատանեկան հավաքականի հաջողություններով ոգեշնչված, թիմից պահանջում էր միայն հաղթանակ։ Արգենտինան առաջնությունն սկսեց հունիսի 13-ին՝ Բելգիայի հետ խաղով, որում արգենտինացիները պարտություն կրեցին 0։1 հաշվով։ Այդ խաղը Դիեգոյի համար առաջինն էր աշխարհի առաջնությունում։ Իրացնելով տուգանայինը՝ նա հարվածեց դարպասաձողին։ Երկրորդ՝ Հունգարիայի հետ խաղում, Արգենտինան հաղթեց 4։1 հաշվով. Մարադոնան լավագույնն էր դաշտում և խփեց երկու գնդակ՝ 28-րդ և 57-րդ րոպեներին։ Երրորդ խաղը, այս անգամ Սալվադորի հետ, Արգենտինան ևս ավարտեց հաղթանակով՝ 2։0 հաշվով և երկրորդ տեղով դուրս եկավ երկրորդ փուլ։

Երկրորդ փուլը նույնպես խմբային պայքար էր. 12 թիմեր կազմել էին 4 խումբ, խմբերի հաղթողները դուրս էին գալիս կիսաեզրափակիչ, իսկ մնացած թիմերը լքում էին մրցաշարը։ Արգենտինան ընդգրկվեց 3-րդ խմբում՝ Իտալիայի և Բրազիլիայի հետ։ Խմբային երկրորդ մրցաշարի առաջին խաղում Արգենտինան հանդիպեց Իտալիայի հետ և պարտվեց 1։2 հաշվով։ Մարադոնայի դեմ գործում էր անձամբ Կլաուդիո Ջենտիլեն, ով բավականին հաջող իրագործում էր արգենտինացու «խնամակալությունը»` բացառությամբ մի դեպքի, երբ Մարադոնան հարվածեց դարպասաձողին: Երկրորդ խաղում Արգենտինան պարտվեց Բրազիլիային` 1։3 հաշվով, իսկ Մարադոնան, ով «Ալբիսելեստայի» կազմում ամենաակտիվն էր, 85-րդ րոպեին հեռացվեց դաշտից՝ Բատիստային հարվածելու պատճառով։ Այսպիսով, Արգենտինան չարդարացրեց մրցաշարից առաջ իր հետ կապված սպասումները։

Անհաջող ելույթի պատճառներից մեկը պաշտպանների սևեռուն ուշադրությունն էր, որոնք կոշտ, իսկ երբեմն կոպիտ էին խաղում Դիեգոյի դեմ։ Հենց այդ պատճառով Մարադոնան հեռացվեց Բրազիլիայի հետ վերջին խաղից, երբ հարվածեց Բատիստային, ով իր դեմ խաղում խախտել էր կանոնները։ Դիեգոյի կարծիքով, թիմի անհաջող ելույթի պատճառը հավաքականի ոչ ճիշտ ֆիզիկական պատրաստվածությունն էր, որը չափազանց ինտենսիվ էր, և արդյունքում արգենտինացի ֆուտբոլիստները մրցաշարին ներկայացան արդեն շատ հոգնած։

Նրան այնպես էին խփում, որ ես վախեցա, որ կսպանեն: Իսպանիայում Մարադոնան արդեն աստղ էր, իսկ աստղի դեմ, սովորաբար, ավելի ուշադիր, կոշտ, իսկ երբեմն կոպիտ են խաղում: Երևի թե այն ժամանակ նա այդքան փորձ չուներ. նա առաջին անգամ էր ելույթ ունենում աշխարհի առաջնությունում և, իհարկե, չէր սպասում, որ իր դեմ այդքան չար կլինեն, նա հոգեպես պատրաստ չէր դրան: Նրա հետ հատկապես կոպիտ գտնվեցին իտալացիները, իսկ նրանց խաղացող Ջենտիլեն Մարադոնայի դեմ խաղում էր պարզապես գազանաբար: - Ռինատ Դասաևը Մարադոնայի մասին 1982 թվականի աշխարհի առաջնությունում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Պատերսոնի հետ մենամարտը

Али вернулся из путешествия с новой целью — победить бывшего чемпиона мира Флойда Паттерсона. Кумир детства Мохаммеда постоянно критиковал его в прессе за связь с «Нацией ислама» и упорно продолжал называть его Клеем. Али не остался в долгу и донимал Паттерсона в период подготовки боксёров к бою. Он критиковал его образ жизни, намекая на то, что Флойду комфортно жить среди белых людей. На взвешивании Мохаммед был намного спокойнее, чем во время этой процедуры в боях с Листоном. Перед поединком Паттерсона поддерживали многие знаменитости, в том числе известный певец Фрэнк Синатра, в утро перед боем Флойд гостил у него. Вечером в Лас-Вегасе разразился сильный дождь, с этим связывали малое число зрителей на поединке (около 8000 человек). Перед выходом на ринг Али поделился с прессой своим планом на бой, он сказал, что не собирается быстро нокаутировать оппонента, а будет долго «деклассировать» Паттерсона на глазах у публики. В первом раунде Али принялся кружить вокруг претендента, нанося точные джебы и легко уклоняясь от размашистых атак оппонента. Следующие одиннадцать раундов Мохаммед провёл в такой же манере, не давая ничего сделать Паттерсону, но и не нанося решающего удара. В двенадцатом раунде чемпион, наконец, начал боксировать в полную силу, он провёл несколько точных сильных ударов, и рефери остановил бой. После окончания поединка Паттерсона ещё долго приводили в себя, Али же сказал, что удивлён, что его соперник выдержал такое количество точных ударов. Али устроил свою обычную словесную атаку на следующего оппонента, белого канадца Джорджа Чувало, бой с которым состоялся в марте 1966 года. Мохаммед назвал его «посудомойкой» и жаловался на то, что поединок будет слишком простым. Чувало парировал тем, что он считает себя более мощным бойцом и будет атаковать чемпиона с ближней дистанции. На деле Али доминировал на протяжении всего боя, претендент пропустил огромное число точных ударов, а выиграть смог всего в одном раунде. После окончания поединка Чувало сказал, что Али был слишком быстр для него. В мае того же года Кассиус отправился в Лондон, чтобы провести матч-реванш против Генри Купера. Хотя поединок вновь был остановлен из-за рассечения у Купера, на этот раз победа Али не вызывала сомнений. Промоутер Купера сказал после боя, что не видел более страшного рассечения за свою жизнь. Свой следующий поединок Али вновь провёл в Лондоне, 6 августа он защитил свой титул, победив в трёх раундах Брайана Лондона. Мохаммед закончил бой эффектной комбинацией ударов, прижав Лондона к канатам. 10 сентября 1966 года Али провёл 6-ю защиту титула, бой прошёл во Франкфурте, ФРГ, соперником был местный чемпион Карл Милденбергер. Мохаммед победил техническим нокаутом в двенадцатом раунде. В августе 1966 года «Нацией ислама» был нанят адвокат, который должен был заниматься вопросом освобождения Али от прохождения военной службы. Ситуация была такова, что даже если бы армия признала Мохаммеда негодным участвовать в боевых действиях, его могли использовать по-другому, например, на подсобных работах — этого Али не хотел. В письме к призывной комиссии он говорил о вере, о том, что он не может участвовать в войне ни в какой роли. Однако это обращение не возымело результата, и решение призывной комиссии оставалось в силе. Из-за его антивоенных высказываний всё больше спортивных комиссий различных штатов отказывались санкционировать бои с участием Али. Поэтому он был вынужден проводить свои поединки за границей. В 1966 году Мохаммед провёл два боя в Великобритании и по одному в Канаде и ФРГ. 14 ноября 1966 года Али защитил титул чемпиона мира в седьмой раз, в бою против Кливленда Уильямса[en]. Поединок состоялся в Хьюстоне, штат Техас, в недавно построенном, первом в мире крытом многоцелевом спортивном сооружении «Астродом». В то время арена вмещала 46 000 зрителей, на бой пришло более 40 000. Уильямс был известен своим мощным ударом, на момент проведения поединка он одержал 51 досрочную победу. Присутствовавший на бое Джо Луис говорил, что уверен в победе Кливленда. В первом раунде Али начал кружить вокруг соперника, нанося джебы и присматриваясь к сопернику, за весь раунд Уильямс ни разу не смог попасть в чемпиона. В концовке второго раунда Мохаммед нанёс встречный правый удар, и претендент оказался на настиле ринга, затем последовали ещё два нокдауна и гонг об окончании раунда. По правилам боя боксёр, находящийся в нокдауне во время окончания раунда, мог продолжить поединок в следующей 3-минутке. Кливленда подняли и под руки отвели в его угол, после чего он вышел на четвёртый раунд, в котором подвергся откровенному избиению со стороны Мохаммеда, и в середине раунда рефери остановил бой. Некоторые специалисты называют этот поединок лучшим по качеству в карьере Али, боем, в котором он не сделал ни одной ошибки. Свой следующий поединок Али провёл в «Мэдисон-сквер-гарден» против Зоры Фолей. Чемпион с лёгкостью одолел Фолей, который не входил в элиту тяжёлого дивизиона. На глазах жителей Нью-Йорка Мохаммед нокаутировал претендента в седьмом раунде. Этот бой стал последним для Али перед его отлучением от бокса. В следующий раз он вышел на ринг более чем через три года.

Ալին ճանապարհորդությունից վերադարձավ աշխարհի նախկին չեմպիոն Ֆլոյդ Պատերսոնին հաղթելու նպատակով։ Մուհամմեդի մանկության կուռքը մշտապես քննադատում էր նրան մամուլում «Իսլամի ազգ»-ի հետ կապի համար և համառորեն շարունակում էր նրան անվանել Կլեյ։ Ալին հետ չէր մնում և հանգիստ չէր տալիս Պետերսոնին բռնցքամարտիկների մարտերին պատրաստվելու ժամանակաշրջանում։ Նա քննադատում էր նրա կենսակերպը, ակնարկում էր այն մասին, որ Ֆլոյդի համար հարմարավետ է սպիտակամորթ մարդկանց շրջապատում ապրել։ Կշռման արարողությունների ժամանակ Մուհամմեդը շատ ավելի հանգիստ էր, քան այդ արարողությունների ժամանակ Լիսթոնի հետ մարտերում։ Մենամարտից առաջ Պատերսոնին աջակցում էին շատ հանրահայտ դեմքեր, այդ թվում՝ հանրահայտ երգիչ Ֆրենկ Սենատրան. մարտի օրը, առավոտյան Ֆլոյդը հյուրընկալվել էր նրան։ Երեկոյան Լաս Վեգասում հորդ անձրև սկսվեց, ինչի հետ էլ կապում էին հանդիսատեսների սակավաթիվ լինելը (մոտավորապես 8000 մարդ)։ Ռինգ դուրս գալուց առաջ Ալին կիսվեց մամուլի հետ մարտի հետ կապված իր պլաններով. նա ասաց, որ չի պատրաստվում արագ նոկաուտի ենթարկել հակառակորդին, այլ երկար ժամանակ «ապադասակարգայնացնելու է» Պատերսոնին հանրության առաջ։ Առաջին ռաունդում Ալին սկսեց պտտվել մրցակցի շուրջ, հասցնելով դիպուկ ջեմբեր և հեշտությամբ խույս տալով հակառակորդի մեծաթափ հարձակումներից։ Հաջորդ տասնմեկ ռաունդները Մուհամմեդը անցկացրեց նույն գործելաոճով՝ թույլ չտալով գործել Պատտերսոնին, բայց և չհասցրեց վճռական հարվածներ։ Տասներկուերորդ ռաունդում չեմպիոնը, վերջապես, սկսեց հարվածել ամբողջ ուժով. նա հասցրեց մի քանի դիպուկ ուժեղ հարվածներ, և ռինգի մրցավարը կանգնեցրեց մարտը։ Մենամարտի ավարտից հետո Պատերսոնին դեռ երկար ժամանակ չէին կարողանում ուշքի բերել, իսկ Ալին ասաց, որ զարմացած է, որ իր մրցակիցը դիմացել է դիպուկ հարվածների այդ քանակին։

Ալիի ավանդական բանավոր հարձակումը ուղղված էր հաջորդ մրցակցին՝ սպիտակամորթ թեկնածու Ջորջ Չուվալոյին, որի հետ մարտը կայացավ 1966 թվականի մարտ ամսին։ Մուհամեդը անվանեց նրան «ամանեղեն լվացող» և բողոքեց, որ նրա հետ մենամարտը կլինի չափազանց պարզ։ Չուվալոն հակադարձում էր նրանով, որ ինքն իրեն ավելի հզոր մարզիկ է համարում և գրոհելու է չեմպիոնին մոտ տարածությունից։ Գործնականում Ալին գերիշխում էր ամբողջ մարտի ընթացքում, թեկնածուն բաց թողեց ահռելի քանակությամբ դիպուկ հարվածներ և կարողացավ առավելության հասնել միայն մեկ ռաունդում։ Մենամարտի ավարտից հետո Չուվալոն ասաց, որ Ալին չափազանց արագաշարժ էր իր համար։ Նույն տարում մայիսին Կասսիուսը ուղևորվեց Լոնդոն, որպեսզի ռևանշային խաղ անցկացնի ընդդեմ Հենրի Կուպերի։ Չնայած մենամարտը նորից կանգնեցվեց Կուպերի մոտ առաջացած պատռվածքների պատճառով, այս անգամ Ալիի հաղթանակը կասկածների տեղիք չտվեց։ Կուպերի պրոմոութերը խաղից հետո ասաց, որ իր կյանքում ավելի սարսափելի պատռվածք չէր տեսել։ Իր հաջորդ մենամարտը Ալին նորից անցկացրեց Լոնդոնում. օգոստոսի 6-ին նա պահպանեց կոչումը՝ երեք ռաունդներում հաղթելով Բրայն Լոնդոնին։ Մուհամեդը մարտն ավարտեց հարվածների արդյունավետ կոմբինացիայով՝ Լոնդոնին սեղմելով ռինգի պարաններին։ 1966 թվականի սեպտեմբերի 10-ին Ալին անցկացրեց կոչումի 6-րդ պաշտպանությունը. մարտը տեղի ունեցավ Ֆրանկֆուրտում, ԳՖՀ-ում։ Մրցակիցը տեղացի չեմպիոն Կարլ Միլդենբերգերն էր։ Մուհամեդը հաղթեց տեխնիկական նոկաուտով տասներկուերորդ ռաունդում։

1966 թվականի օգոստոսին «Իսլամի ազգի» կողմից փաստաբան վարձվեց, որը պետք է զբաղվեր Ալիին զինվորական ծառայությունից ազատելու հարցերով։ Իրավիճակն այնպիսին էր, որ եթե նույնիսկ բանակը Մուհամեդին ճանաճեր մարտական գործողությունների մասնակցելու համար ոչ պիտանի, նրան կարող էին այլ կերպ օգտագործել, օրինակ՝ օժանդակ աշխատանքների համար, ինչը Ալին չէր ուզում։ Հավաքագրող հանձնաժողովին ուղղված նամակում նա խոսում էր հավատքի մասին, այն մասին, որ ինքը չի կարող ոչ մի դերով մասնակցել պատերազմի։ Սակայն այդ դիմումը ոչ մի արդյունք չտվեց, և հավաքագրող հանձնաժողովի որոշումը մնաց ուժի մեջ։ Հակազինվորական արտահայտությունների համար տարբեր նահանգների ավելի ու ավելի մարզական հանձնաժողովներ էին հրաժարվում վավերացնել Ալիի մասնակցությամբ մարտերը։ Այդ պատճառով նա ստիպված էր իր մենամարտերն անցկացնել արտասահմանում։ 1966 թվականի Մուհամեդը անցկացրեց երկու մարտ Մեծ Բրիտանիայում և մեկական մարտեր Կանադայում և ԳՖՀ-ում։

1966 թվականի նոյեմբերի 14-ին Ալին պաշտպանեց աշխարհի չեմպիոնի կոչումը յոթերորդ անգամ՝ Կլիվլենդ Ուիլյամսի հետ մարտում։ Մենամարտը տեղի ունեցավ Հյուսթոնում, Տեխաս նահանգում, ոչ վաղ անցյալում կառուցված, աշխարհում առաջին ծածկապատ,մարզական «Աստրոդրոմ» կառույցում։ Այն ժամանակ արենայում տեղավորվում էին 46 000 հանդիսատես։ Ուիլյամսը հայտնի էր իր հզոր հարվածով, մենամարտի անցկացման պահին նա ուներ 51 վաղաժամ հաղթանակ։ Մարտին ներկա գտնվող Ջո Լուիսն ասում էր, որ ինքը վստահ է Կլիվլենդի հաղթանակին։

Իր հաջորդ մենամարտը Ալին անցկացրեց «Մեդիսոն-սքվեր-գարդեն»-ում ընդդեմ Զորա Ֆոլեյի։ Չեմպիոնը հեշտությամբ առավելության հասավ Ֆոլեյի նկատմամբ, որը ծանր դիվիզիոնի էլիտայում չէր։ Նյու Յորքի բնակիչների աչքի առաջ Մուհամեդը նոկաուտի ենթարկեց հավակնորդին յոթերորդ ռաունդում։ Այդ մարտը վերջինը դարձավ Ալիի համար՝ մինչ նրա բռնցքամարտից հեռանալը։ Հաջորդ անգամ նա ռինգ դուրս եկավ ավելի քան երեք տարի անց։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine 18։21, 14	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Լիամետրաժ ֆիլմեր

Первым полнометражным мультфильмом стал фильм «Том и Джерри», созданный компаниями Turner Pictures и Film Roman. Его премьера состоялась в октябре 1992 года. Режиссёром стал аниматор Фил Роман, а музыкальное сопровождение было создано Генри Манчини. Джозеф Барбера, один из создателей серии, консультировал аниматоров и предлагал идеи для сюжета. По сюжету главные герои собираются переехать вместе со своими хозяевами в новый дом, но не успевают за машиной с вещами. Они долгое время блуждали, пока не встретили девочку-сиротку Робин Старлинг. Её отец погиб в Тибете под лавиной, а мама скончалась, когда девочка была совсем маленькой. Однако героиня узнаёт, что её отец всё ещё жив и возвращается домой на личном самолёте. Теперь кот, мышь и сирота собираются найти отца Робин. После выхода фильм получил негативные отзывы; критика в основном касалась сюжета и диалогов. В итоге первый полнометражный мультфильм собрал в США лишь 3,5 миллиона долларов кассовых сборов. Последующие фильмы с участием Тома и Джерри создавались Warner Bros., которая после закрытия студии Hanna-Barbera в марте 2001 года приобрела права на серию. В этом же году на видеоносителях был издан мультфильм «Волшебное кольцо». В истории рассказывается о приключениях Джерри, у которого на голове застряло кольцо волшебника-хозяина Тома. Этот проект был создан после смерти Уильяма Ханны, который тем не менее выступил исполнительным продюсером и был указан в титрах. В 2005 году состоялся выход сразу двух мультфильмов — «Полёт на Марс» (англ.)русск. и «Быстрый и пушистый». Режиссёром обоих проектов стал Билл Копп. Через год состоялся показ полнометражного мультфильма «Трепещи, Усатый!», где главные герои выступают в роли пиратов и занимаются поиском клада на необитаемом острове. Начиная с 2007 года, созданием мультфильмов занимались режиссёры и продюсеры Спайк Брандт и Тони Червоне. Под их руководством в прокат вышли 5 фильмов։ «История о Щелкунчике», являющаяся адаптацией одноимённого балета Чайковского; «Шерлок Холмс», рассказывающий о пропажах драгоценностей в Лондоне; «Волшебник из страны Оз», основанный на сюжете «Волшебника страны Оз»; «Робин Гуд и Мышь-Весельчак», сюжет которого основан на балладе о Робине Гуде, и «Гигантское приключение».

Առաջին լիամետրաժ մուլտֆիլմը Turner Pictures և Film Roman ընկերությունների կողմից ստեղծված «Թոմը և Ջերին» էր։ Նրա պրեմիերան կայացավ 1992 թվականի հոկտեմբերին։ Ռեժիսորը անիմատոր Ֆիլ Ռոմանն էր, իսկ երաժշտական ձևավորման հեղինակը Հենրի Մանչինինն էր։ Ջոզեֆ Բարբերան, դրվագների ստեղծողներից մեկը, անիմատորների խորհրդատուն էր և նոր սյուժետի գաղափարներ էր առաջարկում։ Ըստ սյուժեի՝ գլխավոր հերոսները իրենց տերերի հետ պատրաստվում են տեղափոխվել նոր տուն, բայց չեն հասցնում իրերով բեռնված մեքենայի հետևից։ Նրանք երկար ժամանակ թափառում են, մինչև հանդիպում են որբուկ աղջիկ Ռոբին Սթարլինգին։ Նրա հայրը մահացել էր Տիբեթում ձնակույտի տակ մնալով, իսկ մայրիկը մահացել էր, երբ աղջիկը դեռ շատ փոքր էր։ Սակայն հերոսուհին իմանում է, որ իր հայրը դեռ ողջ է և տուն է վերադառնաում իր անձնական ինքնաթիռով։ Այժմ կատուն, մկնիկը և որբուկ Ռոբինը պատրաստվում են գտնել Ռոբինի հայրիկին։ Դուրս գալուց հետո մուլտֆիլմը նեգատիվ արձագանքներ ստացավ. քննադատությունը հիմնականում վերաբերվում էր սյուժետին ու երկխոսություններին։ Արդյունքում՝ առաջին լիամետրաժ ֆիլմը ԱՄՆ-ում դրամարկղ բերեց ընդամենը 3,5 միլիոն դոլար։

Թոմի և Ջերիի մասնակցությամբ հաջորդ սերիաները ստեղծվեցին Warner Bros.-ի կողմից, որը Hanna-Barbera ստուդիայի փակվելուց հետո 2001 թվական մարտին ձեռք բերեց մուլտֆիլմի իրավունքը։ Հենց այդ տարի վիդեոկրիչների վրա ստեղծվեց «Կախարդական օղակ» մուլտֆիլմը։ Այն պատմում էր Ջերի մկնիկի արկածների մասին, որը չէր կարողանում դուրս բերել գլխին հագցրած հրաշագործ-տերոջ՝ Թոմի օղակը։ Այդ նախագիծն ստեղծվեց Ուիլյամ Հաննայի մահից հետո, որը այնուամենայնիվ հանդիսանում էր մուլտֆիլմի գործադիր պրոդյուսերը և անունը նշված էր մակագրերում։

2005 թվական լույս տեսան միանգամից երկու մուլտֆիլմեր՝ «Թռիչք դեպի մարս» և «Արագավազն ու փափկամազը»։ Երկու նախագծերի ռեժիսորը Բիլլ Կոպպն էր։ Մեկ տարի անց կայացավ լիամետրաժ «Վախեցի՛ր, Բեղավոր» մուլտֆիլմի ցուցադրությունը, որտեղ գլխավոր հերոսները հանդես են գալիս ծովահենների դերում և զբաղված են անմարդաբնակ կղզում գանձերի որոնմամբ։

Սկսած 2007 թվականից մուլտֆիլմերի ստեղծմամբ զբաղվում էին ռեժիսոր և պրոդյուսեր Սփայկ Բրանդտը և Տոնի Չերվոնեն։ Նրանց ղեկավարությամբ վարձույթ դուրս եկան 5 ֆիլմեր՝ «Պատմություն Անագե զինվորի մասին»,որը հանդիսանում էր Չայկովսկ/ու նույնանուն բալետի ադապտացիան, «Շերլոկ Հոլմսը», որը պատմում էր Լոնդոնում թանկարժեք իրերի կորստի մասին, «Հրաշագործը Օզ երկրից», որի սյուժեի հիմքում «Հրաշագործը Օզ երկրից»-ն էր, «Ռոբին Հուդն ու Մկնիկ-Զվարճասերը», որի սյուժեն հիմնված էր Ռոբին Հուդի մասին բալլադի վրա և «Հսկայական արկած»-ը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine 08։00, 15 Հոկտեմբերի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Կրկին բարձունքում (1998-2003)

В 1998 году игра у Агасси снова наладилась. Хотя он не достиг особых успехов в турнирах Большого шлема, ему удалось победить в пяти турнирах менее высокого ранга и ещё в пяти выйти в финал — в том числе в Кубке Большого шлема, итоговом турнире года по версии Международной федерации тенниса (ITF). За сезон он семь раз обыграл соперников из первой десятки рейтинга, включая победу над возглавляющим его Сампрасом в Торонто, и в результате смог стать шестым по итогам года, поднявшись за сезон более чем на 100 позиций в рейтинге.

Одним из самых значимых сезонов в карьере Андре Агасси стал следующий, 1999 год. 24 мая, уступая 0-2 по сетам в финале Открытого чемпионата Франции против Андрея Медведева, Агасси смог переломить ход матча и выиграть четвёртый в карьере титул чемпиона Большого шлема — 1-6, 2-6, 6-4, 6-3, 6-4. Эта победа стала исторической — Агасси пятым в истории тенниса смог добиться победы на всех таких турнирах Большого шлема в мужском одиночном разряде. В совокупности с выигранной в 1996 году Олимпиадой это означало также, что он стал первым в истории обладателем так называемого карьерного «Золотого шлема» в мужском одиночном разряде. Следующий финал Большого шлема Андре провёл против Пита Сампраса на Уимблдоне, но в очередной раз проиграл — 3-6, 4-6, 5-7. На Открытом чемпионате США 1999 года он вышел в третий подряд финал турнира Большого шлема и в изнурительном решающем матче победил американца Тодда Мартина 6-4, 6-7, 6-7, 6-3, 6-2. Помимо этого победив в 1999 году на турнирах в Гонконге, Вашингтоне и Париже и дойдя до финала чемпионата мира АТР, Агасси вернул себе звание первой ракетки мира и впервые завершил сезон в этом качестве. В этом же году закончился его брак с Брук Шилдс — он подал документы на развод незадолго до второй годовщины их свадьбы и вскоре тесно сошёлся с заканчивавшей игровую карьеру Штеффи Граф.

Сезон 2000 года начался для Агасси успешно. В четвёртом подряд финале на турнирах Большого шлема (на Открытом чемпионате Австралии) он обыграл россиянина Евгения Кафельникова 3-6, 6-3, 6-2, 6-4 и завоевал второй за карьеру титул на этом турнире и шестой в общей сложности титул на турнирах этого уровня. В серии финалов, начавшейся на Открытом чемпионате Франции 1999 года, это была третья победа из четырёх возможных. После двухгодичного перерыва он снова был приглашён в сборную США и внёс решающий вклад в её победы в первом круге Мировой группы над командой Зимбабве и в четвертьфинале над чехами, победив во всех четырёх своих встречах. В дальнейшем, однако, результаты были не такими высокими. Американец проиграл на Открытом чемпионате Франции уже во втором круге сороковой ракетке мира Каролю Кучере, на Уимблдоне — в полуфинале бывшему сопернику в борьбе за титул первой ракетки мира Патрику Рафтеру, на тот момент занимавшему место лишь в третьей десятке рейтинга, а на Открытом чемпионате США — вновь во втором круге, 37-й ракетке мира Арно Клеману. Не считая Австралии, он только дважды за сезон добрался до финала — правда, одним из этих турниров был Кубок Мастерс (новое название итогового турнира сезона). Выиграв четыре встречи подряд, в том числе у нового лидера рейтинга Марата Сафина, Андре уступил в финале второй ракетке мира — бразильцу Густаво Куэртену, до этого побеждённому им на групповом этапе. В начале 2001 года Агасси второй раз подряд и в третий за карьеру выиграл Открытый чемпионат Австралии, взяв в финале верх над Арно Клеманом — своим обидчиком на недавнем Открытом чемпионате США. В этом году он, помимо победы в Австралии, добился успеха на двух турнирах АТР-тура высшей категории (Мастерс) — в Индиан-Уэллз (впервые за 15 лет) и в Майами, — а также на турнире в Лос-Анджелесе, где в полуфинале победил Куэртена, к тому моменту возглавившего рейтинг, а в финале Сампраса. Пита он в этом сезоне побеждал ещё раз — в Индиан-Уэллз, но в четвертьфинале Открытого чемпионате США их противостояние традиционно закончилось в пользу Сампраса, причём в каждом из сетов этого матча вечных соперников ни один из них ни разу не отдал своей подачи и все сеты закончились тай-брейком։ 7-6, 6-7, 6-7, 6-7. На Открытом чемпионате Франции Андре также дошёл до четвертьфинала, а на Уимблдоне до полуфинала и завершил год на третьем месте в рейтинге, став в 31 год старейшим с 1984 года игроком в первой тройке рейтинга (в 1984 году Джимми Коннорс поднялся до второго места). 22 октября 2001 года в Лас-Вегасе Андре вступил в брак со Штеффи Граф. 27 октября у них родился сын Джейден Гил, а 3 октября 2003 года — дочь Джаз Эли (англ. Jaz Elle).

В 2002 году Агасси во второй раз сменил тренера, расставшись с Брэдом Гилбертом по просьбе последнего после восьми лет совместной работы. С этого момента с ним работал австралиец Даррен Кэхилл — бывший тренер Ллейтона Хьюитта, в прошлом, как и Гилберт, соперничавший с Андре на корте. Победив в четвёртый раз на турнире в американском Скоттсдейле, 4 марта 2002 года Андре завоевал свой 50-й титул на турнирах ATP в одиночном разряде. Всего за год он добавил в свою коллекцию пять титулов, в том числе три — на турнирах серии Мастерс в Майами, Риме и Мадриде. Больше него в этом сезоне не выигрывал никто, а вровень с ним по титулам закончил год только новый лидер рейтинга — прежний воспитанник его нового тренера Ллейтон Хьюитт. Проиграв Хьюитту две первых встречи в сезоне, Агасси взял над ним верх в полуфинале Открытого чемпионата США, но в финале — пятом по счёту на турнирах Большого шлема против Пита Сампраса — потерпел очередное поражение со счётом 3-6, 4-6, 7-5, 4-6. Тем не менее 2002 год Агасси закончил на втором месте в рейтинге, став старейшим в истории теннисистом, которому это удалось.

За первые четыре месяца 2003 года Андре выиграл четыре турнира, в том числе свой четвёртый титул на Открытом чемпионате Австралии (обыграв в финале немецкого теннисиста Райнера Шуттлера 6-2, 6-2, 6-1) и шестой — на турнире Мастерс в Майами. В мае, когда Андре исполнилось 33 года и 13 дней, он стал самым возрастным в истории рейтинга АТР игроком, поднявшимся на первую строчку. Агасси удерживал это лидерство в течение 14 недель — вплоть до поражения от Хуана Карлоса Ферреро в полуфинале Открытого чемпионата США. На менее удобных для него грунтовых и травяных кортах «Ролан Гаррос» и Уимблдона Андре дошёл соответственно до четвертьфинала и до четвёртого круга. После Открытого чемпионата США он сыграл до конца года лишь один турнир — Кубок Мастерс — и добрался в нём до финала, обыграв по ходу трёх соперников и дважды (в группе и в финале) уступив новой восходящей звезде — Роджеру Федереру. Он закончил год в пятёрке сильнейших, став самым возрастным теннисистом, которому это удавалось с 1987 года, когда аналогичного успеха добился Джимми Коннорс. К этому моменту другие его сверстники, представлявшие США на первой строчке рейтинга — Джим Курье и Пит Сампрас, успели завершить игровую карьеру, как и более молодой Майкл Чанг.

1988 թվականին Աղասին կրկին հունի մեջ ընկավ։ Նա առանձնապես հաջողությունների չհասավ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերում, սակայն նրան հաջողվեց հաղթել կարգով ավելի ցածր հինգ մրցաշարերում և ևս հինգում՝ դուրս գալ եզրափակիչ, այդ թվում՝ Թենիսի միջազգային ֆեդերացիայի (ITF) վարկածով տարվա ամփոփիչ մրցաշարում՝ Մեծ սաղավարտի գավաթում։ Խաղաշրջանի ընթացքում նա յոթ անգամ պարտության մատնեց մրցակիցներին վարկանիշային աղյուսյակի առաջին տասնյակից, այդ թվում նաև՝ աղյուսյակը գլխավորող Սամփրասին Տորոնտոյում։ Արդյունքում նա կարողացավ դառնալ տարվա արդյունքով վեցերորդը՝ խաղաշրջանի ընթացքում վարկանիշային աղյուսյակում բարձրանալով ավելի քան 100 հորիզոնականով։

Նշանավոր խաղաշրջաններից մեկը Անդրե Աղասիի կարիերայում դարձավ հաջորդ՝ 1999 թվականը։ Մայիսի 24-ին զիջելով 0-2 հաշվով մեկական սեթ Անդրեյ Մեդվեդևին Ֆրանսիայի Բաց առաջնության եզրափակչում, Աղասին կարողացավ բեկում մտցնել խաղի ընթացքի մեջ և իր կարիերայի ընթացքում չորրորդ անգամ նվաճել Մեծ սաղավարտի չեմպիոնի կոչումը՝ 1-6, 2-6, 6-4, 6-3, 6-4 հաշվով։ Այդ հաղթանակը պատմական դարձավ. Աղասին թենիսի պատմության մեջ հինգերորդը կարողացավ հաղթանակի հասնել Մեծ սաղավարտի բոլոր նման մրցաշարերում տղամարդկանց մենախաղերում։ 1996 թվականի Օլիմպիադայի հաղթանակի հետ միասին սա նշանակում էր նաև, որ նա դարձավ պատմության մեջ առաջին, այսպես կոչված, կարիերային «Ոսկե սաղավարտը» ունեցողը տղամարդկանց մենախաղերում։ Մեծ սաղավարտի հաջորդ եզրափակիչն Անդրեն անցկացրեց Ուիմբլդոնում ընդդեմ Փիթ Սամփրասի, բայց հերթական անգամ պարտվեց՝ 3-6, 4-6, 5-7 հաշվով։ 1999 թվականի ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության ժամանակ նա երրորդ անգամ անընդմեջ դուրս եկավ Մեծ սաղավարտի մրցաշարի եզրափակիչ և դժվարագույն վճռական խաղում հաղթանակ տարավ ամերիկացի Տոդ Մարտինի նկատմամբ՝ 6-4, 6-7, 6-3, 6-2 հաշվով։ Դրան զուգահեռ 1999 թվականին հաղթելով Հոնկոնգի, Փարիզի և Վաշինգտոնի մրցաշարերում և հասնելով ՊԹԱ-ի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ, Աղասին վերադարձրեց առաջին թենիսիստի կոչումը և առաջին անգամ տարին ավարտեց այդ կարգավիճակով։ Հենց այդ տարի ավարտվեց նրա ամուսնությունը Բրուկ Շիլդսի հետ. նա փաստաթղթերն ապահարզանի համար ներկայացրեց իրենց հարսանիքի երկրորդ տարեդարձից քիչ անց և շուտով մտերմացավ խաղային կարիերան ավարտող Շտեֆֆի Գրաֆի հետ։

2000 թվականին խաղաշրջանն Աղասիի համար հաջող սկսվեց։ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերի (Ավստրալիայի Բաց առաջնությանը) չորս անընդմեջ եզրափակիչներում նա պարտության մատնեց ռուսաստանցի Եվգինի Կաֆելնիկովին 3-6, 6-2, 6-4, և կարիերայի ընթացքում նվաճեց երկրորդ տիտղոսը այդ մրցաշարում և վեցերորդ տիտղոսը ընդհանրապես այդ մակարդակի մրցաշարերում։ 1999 թվականի Ֆրանսիայի Բաց առաջնության ժամանակ սկսվող եզրափակիչների շարքում դա երրորդ հաղթանակն էր չորս հնարավորից։ Երկամյա ընդմիջումից հետո նա նորից հրավիրվեց ԱՄՆ-ի հավաքական և վճռական դեր խաղաց թիմի հաղթանակի համար՝ Աշխարհի խմբի առաջին շրջանում Զիմբաբվեի թիմի նկատմամբ և քառորդ եզրափակչում չեխերի նկատմամբ՝ հաղթելով իր բոլոր չորս հանդիպումներում։ Հետագայում, սակայն, արդյունքներն այնքան էլ բարձր չէին։ Ամերիկացին պարտվեց Ֆրանսիայի 1999 թվականի Բաց առաջնության ժամանակ արդեն երկրորդ շրջանում աշխարհի 40-րդ թենիսիստ Կարոլ Կուչերից, Ուիմբլդոնում՝ կիսաեզրափակչում նախկին մրցակից Պատրիկ Ռեֆտերիին աշխարհի առաջին թենիսիստի կոչման համար պայքարում, ով այդ պահին վարկանիշային աղյուսյակում տեղ էր զբաղեցոնւմ միայն երրորդ տասնյակում, իսկ ԱՄՆ-ի բաց առաջնությանը, նորից երկրորդ շրջանում՝ աշխարհի 37-րդ թենիսիստ Առնո Կլեմանին։ Չհաշված Ավստրալիան՝ նա խաղաշրջանում միայն երկու անգամ հասավ եզրափակիչ, ճիշտ է՝ այդ մրցաշարերից մեկը Մասթերս գավաթն էր (խաղաշրջանի ամփոփիչ մրցաշարի նոր անվանումը)։ Հաղթելով անընդմեջ չորս հանդիպումներում՝ այդ թվում նաև վարկանիշային աղյուսյակի նոր առաջնորդ Մարատ Սաֆինին, Անդրեն եզրափակչում զիջեց աշխարհի երկրորդ թենիսիստին՝ մինչ այդ խմբային փուլում իր կողմից իսկ պարտություն կրած բրազիլացի Գուստավո Կուերտենին։

2001 թվականի սկզբին Աղասին երկրորդ անգամ անընդմեջ և կարիերայում երրորդ անգամ հաղթեց Ավսրալիայի Բաց առաջնությունում՝ եզրափակչում առավելության հասնելով Առնո Կլեմանի նկատմամբ, ով նրան նեղացրել էր ոչ վաղ անցյալում ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության ժամանակ։ Այդ տարի նա, Ավստրալիայի հաղթանակին զուգահեռ, հաջողության հասավ երկու ՊԹԱ-ի բարձր դասի (Մասթերս) մրցաշարերում՝ Ինդիան-Ուելսում (առաջին անգամ 15 տարում) և Մայամիում, ինչպես նաև Լոս Անջելեսի մրցաշարում, որտեղ կիսաեզրափակչում հաղթեց այդ պահին վարկանիշային աղյուսյակը գլխավորող Կուերտենին, իսկ եզրափակչում՝ Սամփրասին։ Փիթին նա այդ խաղաշրջանում հաղթեց ևս մեկ անգամ Ինդիան Ուելսում, բայց ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության քառորդ եզրափակչում նրանց մենամարտը սովորաբար ավարտվում էր Սամփրասի օգտին, ընդ որում հավերժ մրցակիցների այդ խաղի սեթերից յուրաքանչյուրում նրանցից ոչ մեկը ոչ մի անգամ չէր զիջում գնդակի նետումը և բոլոր սեթերն ավարտվում էին թայ-բրեքով՝ 7-6, 6-7, 6-7, 6-7։ Ֆրանսիայի Բաց առաջնության ժամանակ Անդրեն նույնպես հասավ քառորդ եզրափակիչ, իսկ Ուիմբլդոնում մինչև կիսաեզրափակիչ և տարին ավարտեց վարկանիշային աղյուսակում զբաղեցնելով երրորդ տեղը՝ 31 տարեկանում դառնալով 1984 թվականից աղյուսակի առափին եռյակում ամենաավագը (1984 թվականին Ջիմի Կոնորսը բարձրացավ մինչև երկրորդ տեղը)։ 2001 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Լաս Վեգասում Անդրեն ամուսնացավ Շտեֆֆի Գրաֆի հետ։ Հոկտեմբերի 27-ին ծնվեց նրանց որդի Ջեյդեն Հիլը, իսկ 2003 թվականի հոկտեմբերի 3-ին դուստրը՝ Ջազ Էլին։

2002 թվականին Աղասին երկրորդ անգամ փոխեց մարզիչին. ութ տարվա համատեղ աշխատանքից հետո բաժանվեց Բրեդ Հիլբերտի հետ՝ վերջինիս խնդրանքով։ Նրա հետ շարունակեց աշխատել Լեյթոն Հյուիթի նախկին մարզիչը՝ ավստրալացի Դարեն Կեհիլը, որն անցյալում, ինչպես և Հիլբերտը, կորտի վրա մրցել էր Անդրեի հետ։ Չորրորդ անգամ հաղթելով ամերիկյան Սքոթսդեյլի մրցաշարում, 2002 թվականի մարտի 4-ին Անդրեն նվաճեց իր 50-րդ կոչումը ՊԹԱ-ի մրցաշարերի մենախաղերում։ Միայն մեկ տարում նա համալրեց իր հավաքածուն հինգ կոչումներով, որից երեքը Մասթերս դասի՝ Մայամիում, Հռոմում և Մադրիդում։ Այդ խաղաշրջանում նրանից ավել չէր հաղթել ոչ-ոք, իսկ կոչումներով նրան հավասարապես տարին ավարտեց միայն վարկանիշային աղյուսակի նոր առաջնորդը՝ նրա նոր մարզիչի նախկին սան Լեյթոն Հյուիթը։ Պարտություն կրելով Հյուիթից խաղաշրջանի երկու առաջին հանդիպումներում՝ Աղասին առավելության հասավ նրա նկատմամբ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության կիսաեզրափակչում, բայց եզրափակչում՝ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերում Փիթ Սամփրասի հետ թվով հինգերորդ հանդիպմանը, հերթական պարտությունը կրեց 3-6, 4-6, 7-5, 4-6 հաշվով։ Այնուամենայնիվ 2002 թվականն Աղասին ավարտեց վարկանիշային աղյուսակի երկրորդ տեղով՝ դառնալով թենիսի պատմության մեջ ամենաավագը, ում հաջողվել էր դա։

2003 թվականի առաջին չորս ամիսներին Անդրեն հաղթեց չորս մրցաշարերում՝ ձեռք բերելով իր չորրորդ կոչումը Ավստրալիայի Բաց առաջնությունում (եզրափակչում պարտության մատնելով գերմանացի թենիսիստ Ռայներ Շութլերին 6-2, 6-2, 6-1 հաշվով) և վեցերորդը՝ Մայամիի Մասթերս մրցաշարում։ Մայիսին, երբ լրացել էր Անդրեի 33 տարին և 13 օրը, նա դարձավ ՊԹԱ-ի վարկանիշի առաջին հորիզոնականում հայտնված ամենատարեց մարզիկը։ Աղասին այդ դիրքը պահպանեց 14 շաբաթ՝ մինչև ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունում Խուան Կարլոս Ֆերերոյից կրած պարտությունը։ «Ռոլան Գարոսի» և Ուիմբլդոնի իր համար նվազ հարմարավետ կարծր և խոտածածկ կորտերին Անդրեն հասավ համապատասխանաբար մինչև քառորդ եզրափակիչ և մինչև չորրորդ շրջան։ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունից հետո մինչև տարեվերջ նա մասնակցեց միայն մեկ մրցաշարի՝ Մասթերս Գավաթին, և այնտեղ հասավ մինչև եզրափակիչ՝ ընթացքում պարտության մատնելով երեք մրցակիցների և երկու անգամ (խմբում և եզրափակչում) զիջեց նոր ծագող աստղ Ռոջեր Ֆեդերերին։ Նա տարին ավարտեց ուժեղագույնների հնգյակում՝ դառնալով ամենատարեց թենիսիստը, 1987 թվականին նման արդյունք գրանցած Ջիմի Կոնորսից հետո։ Այդ ժամանակ վարկանիշային աղյուսակի առաջին հորիզոնականներում ԱՄՆ-ը ներկայացնող նրա հասակակիցները՝ Ջիմ Կուրյեն ու Փիթ Սամփրասը, ինչպես նաև ավելի երիտասարդ Մայքլ Չանգը, հասցրել էին ավարտել իրենց մարզական կարիերան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հայոց Ցեղասպանության ժխտում

ռուսերեն հոդված

Պատմական ակնարկ

Мустафа Кемаль Ататюрк
Речь в декабре 1919 года (фрагмент)։
«Что бы не произошло с немусульманами в нашей стране, это следствие их варварского следования политике сепаратизма, когда они стали инструментом внешней интриги и злоупотребили своими правами. Вероятно, есть много причин для оправдания произошедших в Турции нежелательных событий. И хочу определенно сказать, что эти события по масштабам далеки от тех форм угнетения, которые без какого-либо оправдания были совершены в странах Европы»

Политика в отношении геноцида армян была сформулирована Мустафой Кемалем Ататюрком, который в программной речи в Анкаре в 1919 году привёл все классические оправдания насильственной агрессии։ виновность жертвы; всё было не так плохо, другие поступили бы ещё хуже. Кемаль прямо возложил вину на армян и высоко оценил толерантность мусульман Османской империи; он также окружил себя людьми, которые участвовали в уничтожении армян.

После образования Турецкой Республики в 1923 году её политическая и интеллектуальная элита не чувствовала потребности дистанцироваться от геноцида армян или от совершавших его людей. Управляющая элита состояла главным образом из бывших функционеров Иттихад, многие из которых лично принимали участие в уничтожении армян, и находилась в коалиции с региональными лидерами и племенными вождями мусульман, которые получили большую прибыль от депортации армян и греков. Обсуждение вопроса геноцида армян могло разрушить эту коалицию.

В 1926 году национальное собрание Турции приняло закон о пенсиях вдовам и сиротам членов Иттихад, убитых армянами в рамках операции возмездия «Немезис», а также казнённых по решению военного трибунала 1919 года. В октябре 1927 года на съезде Республиканской партии Турции Мустафа Кемаль в течение нескольких дней рассказывал о том, как в борьбе за независимость создавалась турецкая нация. Этот текст был принят в качестве официальной турецкой истории и представлялся государством как сакральный. Согласно этой истории, генезис турецкой нации начался в 1919 году, а в её формировании принимали участие исключительно мусульмане, в первую очередь, турецкие. Речь прославляла турок и изобличала христианские меньшинства и Запад. Историческая концепция Ататюрка игнорировала исторически сложившуюся традиционную полиэтничность турецкого общества. В коллективном мифе о Турецкой Республике не было места для этнических меньшинств։ армян, курдов, греков, а о насилии над ними в дореспубликанский период и после него умалчивалось. До настоящего времени уголовное законодательство Турции считает преступлением критику по отношению к кемалистской версии истории, что делает невозможным её обсуждение в турецком обществе.

С 1919 года Турция стала неотъемлемой и важной частью американских стратегических интересов, крупным рынком сбыта и форпостом против Советской России, а затем и СССР. Вторым крупнейшим игроком на Ближнем Востоке являлась Великобритания. Обе эти страны исходили из принципа, что чем меньше возникает вопросов об этническом составе Турции, тем лучше, и во всём содействовали турецкому отрицанию армянского геноцида.

В 1919 году Верховным комиссаром США в Турции был назначен адмирал Марк Бристоль (англ. Mark Lambert Bristol), который был искренне убеждён, что Вильсоновская Армения как буфер между Ираком и Советской Россией служит на пользу только Франции и Великобритании. В экономической сфере Бристоль стремился закрепить американское влияние в Турции. «Подозрительные» национальные меньшинства воспринимались им как угрожающие стабильности Турции. Политика США исходила из того, что государство Армения не сможет самостоятельно существовать без внешней защиты, а этой защитой могла быть только Советская Россия. С первых же дней пребывания в Стамбуле Бристоль начал критиковать действия американских организаций по помощи армянам и противодействовал попыткам организации «Ближневосточная помощь» (англ. Near East Relief) вывезти из Турции армянских сирот, заявив, что «лучше пожертвовать этими сиротами, если это необходимо для установления доверия». Также Бристоль противодействовал попыткам вызволить армянских женщин, попавших в турецкие семьи. Во время массового обмена населением между Турцией и Грецией, начатого в 1922 году, Бристоль охарактеризовал греков и армян как «пиявок, на протяжении веков высасывающих кровь», и публично заявил, что все христиане должны покинуть Турцию и поселиться в другом месте. Всё это прекрасно сочеталось с националистической и антихристианской риторикой Иттихат и кемалистов․

Миссионерская литература в США в основном была положительно настроена к армянам и отрицательно к туркам, и, кроме того, события 1915 года было трудно интерпретировать в пользу Турции. Для создания «баланса» Бристоль уменьшал количество армянских жертв или вообще отказывался их признавать. В феврале 1920 года он умышленно дезинформировал Госдеп США о резне армян в Киликии, заявляя, что там не было жертв. В тех случаях, когда ему приходилось объяснять массовые убийства, Бристоль заявлял, что этим занимались «все народы в этой части мира». Ещё одним активным сторонником пересмотра взглядов на происшедшее был адмирал Колби Честер (англ. Colby Mitchell Chester), написавший в 1922 году, что Османское правительство за большие деньги перевозило армян в самые восхитительные районы Сирии, где климат напоминал Флориду. Эти утверждения содержали элементы, в дальнейшем принятые приверженцами теории отрицания геноцида армян։ минимизация армянских потерь, отрицание намерения убийства армян, обвинения жертв убийств и европейцев, повышенное внимание к турецким потерям. Бристоль также дезинформировал Госдеп о жестоком подавлении турками курдских восстаний, описывая их как «замечательный подвиг турецкой армии». В 1923 году была создана организация «Американские друзья Турции» (англ. American Friends of Turkey), которую позже возглавил Бристоль.

В 1951 году американский профессор Льюис Томас (англ. Lewis Thomas) с соавторами опубликовал книгу «Соединенные Штаты, Турция и Иран» в серии «Библиотека внешней политики Америки». Редактором серии выступил бывший заместитель государственного секретаря США Самнер Уэллс (англ. Sumner Welles), который в предисловии отметил фундаментальное противостояние между турками и коммунизмом. Описывая Турцию, Льюис Томас утверждал, что турки спасали себя, уничтожая и выселяя армян. Согласно Томасу, однородность населения Турции обеспечивает устойчивость страны, которая является важным партнёром США. Учеником Томаса в Принстонском университете был Стенфорд Шоу, который в свою очередь руководил подготовкой диссертаций Джастина Маккарти и Хита Лоури в Калифорнийском университете. Шоу, Маккарти и Лоури стали ключевыми фигурами в отрицании геноцида армян в США.

Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրքի ելույթը 1919 թվականի դեկտեմբերին«Ոչ մուսուլմանների հետ մեր երկրում կատարվածը նրանց կողմից բարբարոսաբար անջատողական քաղաքականություն դավանելու հետևանք էր, երբ նրանք դարձան արտաքին ինտրիգների գործիք և չարաշահեցին իրենց իրավունքները: Հավանաբար շատ պատճառներ կան Թուրքիայում կատարված ոչ ցանկալի իրադարձությունները արդարացնելու համար: Եվ ուզում եմ հստակ ասել, որ այդ իրադարձությունները իրենց մասշտաբներով հեռու են հալածելու այն ձևերից, որոնք առանց որևէ արդարացման իրականացվել են Եվրոպայի երկրներում»։

Հայերի ցեղասպանության նկատմամբ քաղաքականությունը ձևավորվել էր Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուքի կողմից, որը 1919 թվական Անկարայում, իր ծրագրային ելույթում բերեց բռնի նվաճողական գործողությունների բոլոր դասական արդարացումները՝ զոհի մեղավորությունը. ամեն ինչ այնքան վատ չէր, մյուսներն ավելի վատ կվարվեին։ Քեմալը ուղղակի մեղավոր համարեց հայերին և բարձր գնահատեց Օսմանյան կայսրությունում մուսուլմանների համբերատարության դրսևորումը. նա նաև շրջապատել էր իրեն մարդկանցով, ովքեր մասնակցություն ունեին հայերի ոչնչացմանը։

1923 թվական, Թուրքական Հանրապետության կազմավորումից հետո նրա քաղաքական և ինտելեկտուալ էլիտան անհրաժեշտություն չէր տեսնում տարածություն պահպանել հայերի ցեղասպանությունից կամ դա իրականացնող անձանցից։ Ղեկավարող էլիտան գլխավորապես կազմված էր Իթթիհատի նախկին գործիչներից, որոնցից շատերը անձամբ էին մասնակցել հայերի ոչնչացման գործողություններին, և կոալիցիայի էին կազմել մուսուլմանների ռեգիոնալ առաջնորդների և մուսուլմանական ցեղերի առաջնորդների հետ, ովքեր մեծ շահույթ էին ստանում հայերի և հույների արտաքսումից։ Հայերի ցեղասպանության հարցի քննարկումը կարող էր քայքայիչ լինել այդ կոալիցիայի համար։

1926 թվական Թուրքիայի ազգային ժողովը օրենք ընդունեց Իթթիհադի հայերի կողմից «Նեմեսիս» վրիժառության օպերացիայի շրջանակներում սպանված , ինչպես նաև 1919 թվական մահապատժի դատապարտված անդամների այրիներին և ծնողազուրկներին կենսաթոշակ նշանակելու մասին։ 1927 թվական Թուրքիայի Հանրապետական կուսակցության համագումարին Մուստաֆա Քեմալը մի քանի օր շարունակ պատմում էր այն մասին, թե ինչպես անկախության համար պայքարի ընթացքում ստեղծվեց թուրք ազգությունը։ Այդ տեքստը ընդունվեց որպես թուրքական պաշտոնական պատմություն և պետության կողմից սահմանվեց որպես սրբություն։ Համաձայն այդ պատմության, թուրք ազգի ծագումը սկսվել է 1919 թվական, իսկ նրա ձևավորման հարցում մասնակցություն են ունեցել բացառապես մուսուլմանները, և առաջին հերթին՝ թուրքերը։ Ճառը գովաբանում էր թուրքերին և մերկացնում քրիստոնեական փոքրամասնությունների և Արևմուտքը։ Աթաթուրքի պատմական կոնցեպցիան արհամարհում էր թուրքական հասարակության պատմականորեն կազմավորված ավանդական բազմէթնիկությունը։ Թուրքական Հանրապետության մասին խմբակային միֆում տեղ չկար էթնիկ փոքրամասնությունների՝ հայերի, քրդերի, հույների համար, իսկ նրանց նկատմամբ նախահանրապետական շրջանում և նրանից հետո իրականացված բռնություններ մասին լռում էին։ Մինչ այժմ Թուրքիայի քրեական օրենսդրությամբ հանցագործություն է համարվում պատմության քեմալական տարբերակի քննադատությունը, ինչը անհնար է դարձնում թուրքական հասարակության մեջ դրա քննարկումը.

Թուրքիայում ԱՄՆ-ի գերագույն կոմիսար Մարկ Բրիսթոլը, որը ձևավորել է ԱՄՆ-ի Թուրքիայի հանդեպ ունեցած քաղաքականությունը:

1919 թվականից Թուրքիան դարձավ ամերիկյան ստրատեգիական հետաքրքրությունների անբաժան մասը, իրացման խուշոր շուկա և ֆորպոստ ընդդեմ Խորհրդային Ռուսաստանի, հետո նաև՝ ԽՍՀՄ-ի։ Մերձավոր Արևելքի երկրորդ խոշոր խաղացողը հանդիսանում էր Մեծ Բրիտանիան։ Այս երկու երկրներն էլ հետապնդում էին այն սկզբունքը, որ ինչքան քիչ է ծագում հարց Թուրքիայի էթնիկական կազմի մասին, այնքան լավ, և ամեն կերպ աջակցում էին հայոց ցեղասպանության թուրքական ժխտմանը։

1919 թվական Թուրքիայում ԱՄՆ-ի Գերագույն հանձնակատար նշանակվեց ադմիրալ Մարկ Բրիստոլը (անգլ.՝ Mark Lambert Bristol), ով անկեղծորեն համոզված էր, որ Վիլսոնյան Հայաստանը, որպես Իրաքի և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև թափարգել է ծառայում միայն ի օգուտ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի։ Տնտեսական ոլորտում Բրիստոլը ձգտում էր ամրապնդել ամերիկյան ազդեցությունը Թուրքիայում։ «Կասկածելի» ազգային փոքրամասնությունները ընկալվում էին նրա կողմից որպես Թուրքիայի կայունության սպառնալիք։ ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը բխում էր Հայաստանի՝ որպես առանց արտաքին պաշտպանության գոյատևելուն անկարող. իսկ այդ պաշտպանությունը կարող էր ցուցաբերել միայն Խորհրդային Ռուսաստանը։ Ստամբուլ ժամանելու առաջին իսկ օրերից Բրիստոլը սկսեց քննադատել ամերիկյան կազմակերպությունների հայերին աջակցող գործողությունները և հակառակ քայլեր էր ձեռնարկում «Մերձարևելյան օգնություն» (անգլ.՝ Near East Relief) կազմակերպության կողմից հայ որբերի Թուրքիայից դուրսբերման փորձերին, հայտարարելով, որ «լավ է զոհել այդ որբերին, եթե դա անհրաժեշտ է վստահություն ձեռք բերելու համար»։ Բրիստոլը նաև թուրք ընտանիքներ ընկած հայ կանանց ազատելու փորձերին ուղղված հակառակ քայլեր էր ձեռնարկում։ 1922 թվական սկսված Թուրքիայի և Հունաստանի միջև ազգաբնակչության զանգվածային փոխանակման ժամանակ, Բրիստոլը բնութագրեց հույներին և հայերին որպես «դարերով արյուն քաշող տզրուկների» և հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ բոլոր քրիստոնյաները պետք է լքեն Թուրքիան և այլ վայրում բնակություն հաստատեն։ Այդ ամենը ներդաշնակվում էր Իթթիհատների և քեմալականների ազգայնամոլական և հակաքրիստոնեական հռետորաբանության հետ։

…ԱՄՆ-ում միսսիոներական գրականությունը հիմնականում դրական ուղղվածություն ուներ հանդեպ հայերի և բացասական՝ թուրքերի նկատմամբ, և, բացի այդ, 1915 թվականի իրադարձությունները դժվար էր մեկնաբանել ի օգուտ Թուրքիայի։ «Հավասարակշռությունը» պահպանելու համար Բրիստոլը նվազեցնում էր հայ զոհերի քանակը կամ ընդհանրապես հրաժարվում էր դրանք ընդունել։ 1920 թվական փետրվարին նա միտումնավոր ապատեղեկատվություն ներկայացրևեց ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտ Կիլիկիայում տեղի ունեցած հայերի սպանդի մասին՝ հայտարարելով, որ այնտեղ զոհեր չեն եղել։ Այն դեպքերում, երբ նա պետք է բացատրություն տար զանգվածային սպանությունների մասին, Բրիստոլը հայտարարում էր, որ դրանով զբաղված են «աշխարհի այդ հատվածի բոլոր ազգերը»։ Կատարվածի վերաբերյալ տեսակետների վերանայման ևս մեկ ակտիվ կողմնակից էր ադմիրալ Կոլբի Չաստերը (անգլ.՝ Colby Mitchell Chester), որը 1922 թվական գրել էր, որ Օսմանյան ղեկավարությունը մեծ փողերով տեղափոխել է հայերին Սիրիայի ամենահիասքանչ շրջաններ, որտեղի կլիման հիշեցնում էր Ֆլորիդան։ Այդ պնդումները պարունակում էին տարրեր, որոնք հետագայում ընդունվեցին հայերի ցեղասպանությունը ժխտողների հետևորդները. հայերի կորուստների մինիմալացում, հայերին սպանելու մտադրության ժխտում, սպանությունների զոհերի և եվրոպացիների մեղադրում, ուժեղացված ուշադրություն թուրքական կորուստներին։ Բրիստոլը նույնպես ապատեղեկացրեց Պետդեպարտամենտին թուրքերի կողմից քրդական ապստամբությունների դաժան ճնշումների մասին, նկարագրելով դրանք, որպես «թուրքական բանակի հրաշալի քաջագործություն»։ 1923 թվականին ստեղծվեց «Թուրքիայի Ամերիկյան բարեկամներ» (անգլ.՝ American Friends of Turkey), որը հետագայում ղեկավարեց Բրիստոլը։

1951 թվական Ամերիկացի պրոֆեսոր Լյուիս Թոմասը (անգլ.՝ Lewis Thomas) համահեղինակների հետ հրատարակեց «Միացյալ Նահանգները, Թուրքիան և Իրանը» գիրքը՝ «Ամերիկայի արտաքին քաղաքականության գրադարան» սերիայից։ Սերիայի խմբագիր հանդես եկավ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի նախկին տեղակալ Սամներ Ուելսը (անգլ.՝ Sumner Welles), որը նախաբանում նշում էր թուրքերի և կոմմունիզմի միջև ֆունդամենտալ հակադրության մասին։ Նկարագրելով Թուրքիան, Լյուիս Թոմասը պնդում էր, որ թուրքերը , ոչնչացնելով և տեղահանելով հայերին, փրկում էին իրենց։ Ըստ Թոմասի, Թուրքիայի բնակչության միատարրությունը ապահովում է երկրի կայունությունը, որը ԱՄՆ-ի համար կարևոր պարտնյոր էր։ Թոմասի աշակերտը Պրիստոնյան համալսարանում Ստենֆորդ Շոուն էր, որն իր հերթին ղեկավարում էր Ջասթին Մակկարտնիի և Հիթ Լոուրիի դիսերտացիայի նախապատրաստմամբ Կալիֆորնիայի համալսարանում։ Շոուն, Մաքքարտնին և Լոուրին դարձան հայերի ցեղասպանության ժխտման առանցքային անձերը ԱՄՆ-ում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine 08։40, 15 Հոկտեմբերի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Դերային կոդավորումը ստորոգման մեջ

В хинди формально можно различать только два падежа։ нейтральный (NOM) и косвенный (NOM), который употребляется только с послелогами и отличается от немаркированного не для всех типов слов. Однако сами послелоги могут обозначать синтаксические отношения։ например, послелогом 'ko' (को) обозначается прямое дополнение у переходного глагола. Во всех временах, кроме аориста, кодировка в предикации осуществляется по аккузативной схеме, например։

laŗk-ā laŗk-ī ko dekhatā hai

boy-NOM.SG girl-(OBL) ACC see(PARTICIP.PRES) be(3SG)

'The boy sees the girl'

В аористе кодировка осуществляется по трехчастной схеме։

laŗk-ā kal āy-ā

boy-NOM.SG yesterday come.AOR-SG.M

'the boy came yesterday'

laŗk-ā kal soy-ā

boy-NOM.SG yesterday sleep.AOR-SG.M

'yesterday the boy slept'

laŗk-e ne laŗk-ī ko dekh-ā

boy-OBL ERG girl-(NOM) ACC see.AOR-SG.M

'the boy saw the girl'

Прямое дополнение может оформляться либо прямым (немаркированным), либо косвенным падежом с аккузативным послелогом 'ko' . Выбор между этими двумя способами обусловлен степенью конкретизации и одушевленностью/неодушевленностью прямого дополнения։ отвлеченные, неконкретизированные существительные оформляются прямым падежом, в то время как конкретизированные существительные получают форму косвенного падежа. В косвенном падеже могут также употребляться имена существительные неодушевленные с целью устранения возможной двусмысленности в случае использования прямого падежа, например։ 'nadī ke us pār mãi gharõ ko dekhtā hũ։' 'На том берегу реки я вижу дома ' (если бы существительное ghar было оформлено прямым падежом, указанное предложение можно было перевести как 'На том берегу я вижу дом').

Հինդի լեզվում պայմանականորեն կարելի է տարբերել միայն երկու հոլով. չեզոք (NOM) և թեքվող (NOM), որը գործածվում է միայն հետդրությունների հետ և տարբերվում է չդրոշմված ոչ բոլոր տեսակի բառերից։ Բոլոր ժամանակներում, բացի անցյալ կատարյալից, ստորոգումն իրականացվում է հայցականի հիման վրա, օրինակ՝

laŗk-ā laŗk-ī ko dekhatā hai

boy-NOM.SG girl-(OBL) ACC see(PARTICIP.PRES) be(3SG)

'The boy sees the girl'

Անցյալ կատարյալում կոդավորումն իրականացվում է «եռահատված սխեմայով».

laŗk-ā kal āy-ā

boy-NOM.SG yesterday come.AOR-SG.M

'the boy came yesterday'

laŗk-ā kal soy-ā

boy-NOM.SG yesterday sleep.AOR-SG.M

'yesterday the boy slept'

laŗk-e ne laŗk-ī ko dekh-ā

boy-OBL ERG girl-(NOM) ACC see.AOR-SG.M

'the boy saw the girl'

Ուղիղ խնդիրը կարող է ձևավորվել կամ ուղիղ (չպիտակավորված), կամ թեք հոլովով՝ 'ko' հայցական հետդրությամբ։ Այս երկու եղանակների միջև ընտրությունը պայմանավորված է ուղիղ խնդրի կոնկրետացվածության աստիճանով և շնչավոր-անշնչությամբ. վերացական, չկոնկրետացված գոյականները ձևավորվում են ուղիղ հոլովով այն ժամանակ, երբ կոնկրետացված գոյականները ստանում են թեք հոլովների ձևեր։ Թեք հոլովում կարող են գործածվել նաև անշունչ գոյականներ, ուղիղ հոլովի գործածման դեպքում հնարավոր երկիմաստությունից խուսափելու նպատակով։ Օրինակ՝ 'nadī ke us pār mãi gharõ ko dekhtā hũ։' Գետի այն ափին ես տեսնում եմ տանը (եթե ghar գոյականը ձևավորվեր ուղիղ հոլովով, նշված նախադասությունը հնարավոր կլիներ թարգմանել Գետի այն ափին ես տեսնում եմ տուն)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Ժամանակակից ռուսերեն

Современный русский язык (стандартный вариант, в русской традиции известный как литературный язык) сформировался примерно на рубеже XVIII—XIX веков. В 1708 году произошло разделение гражданского и церковно-славянского алфавита. В 1755 году Ломоносов создает первую Русскую грамматику. Из последующих изменений следует выделить реформу русского правописания 1918 года, а также менее существенные изменения 1956 года.

Ժամանակակից ռուսաց լեզուն (ստանդարտ տարբերակ, ռուսերենում ընդունված որպես գրական լեզու) ձևավորվել է մոտավորապես 18-19-րդ դարերի սահմաններին։ 1708 թվականին տեղի ունեցավ քաղաքացիական և եկեղեցա-սլավոնական այբուբենների բաժանում։ 1755 թվականին Մ. Լոմոնոսովն ստեղծեց առաջին Ռուսական քերականությունը։ Դրան հետևող փոփոխություններից անհրաժեշտ է առանձնացնել 1918 թվականին ռուսական ուղղագրության ռեֆորմը, ինչպես նաև 1956 թվականի ոչ այնքան էական փոփոխությունները։

Գիր և այբուբեն

В русском языке используется письменность на основе русского алфавита, восходящего к кириллическому алфавиту (кириллице).

Алфавит русского языка в нынешнем виде с 33 буквами существует с 1918 года․

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж	З з	И и	Й й
К к	Л л	М м	Н н	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф
Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Ռուսաց լեզվում օգտագործվող գրությունը ռուսական այբուբենի հիմքի վրա է, որը ծագում է կիրիլյան այբուբենից (կիրիլիցա)։

Ռուսաց լեզվի այբուբենը ներկայիս 33 տառ պարունակող տեսքով գոյություն ունի 1918 թվականից։

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж	З з	И и	Й й
К к	Л л	М м	Н н	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф
Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Բնավորություն ստեղծագործական առօրյա

Биографы Тургенева отмечали неповторимые особенности его писательского быта. С молодости он сочетал в себе ум, образованность, художественное дарование с пассивностью, склонностью к самоанализу, нерешительностью. Всё вместе причудливым образом сочеталось с привычками барчонка, бывшего долгое время в зависимости от властной, деспотичной матери. Тургенев вспоминал, что в берлинском университете во время изучения Гегеля он мог бросить учёбу, когда нужно было дрессировать свою собаку или натравливать её на крыс. Т. Н. Грановский, зашедший к нему на квартиру, застал студента-философа за игрой с крепостным слугой (Порфирий Кудряшов) в карточные солдатики. Ребячливость с годами сгладилась, но внутренняя раздвоенность и незрелость взглядов ещё долгое время давали о себе знать։ по словам А. Я. Панаевой, юный Иван хотел быть принятым и в литературном обществе, и в светских гостиных, при этом в светском обществе Тургенев стыдился признаться о своих литературных заработках, что говорило о его ложном и легкомысленном отношении к литературе и к званию писателя в то время.

О малодушии писателя в юности свидетельствует эпизод 1838 года в Германии, когда во время путешествия на корабле случился пожар, и пассажирам чудом удалось спастись. Опасавшийся за свою жизнь Тургенев попросил одного из матросов спасти его и пообещал ему вознаграждение от своей богатой матери, если тому удастся выполнить его просьбу. Другие пассажиры свидетельствовали, что молодой человек жалобно восклицал։ «Умереть таким молодым!», расталкивая при этом женщин и детей у спасательных лодок. К счастью, берег был недалеко. Оказавшись на берегу, молодой человек устыдился своего малодушия. Слухи о его трусости проникли в общество и стали предметом насмешек. Событие сыграло определённую негативную роль в последующей жизни автора и было описано самим Тургеневым в новелле «Пожар на море».

Исследователи отмечают ещё одну черту характера Тургенева, приносившую ему и окружающим немало хлопот — его необязательность, «всероссийская халатность» или «обломовщина», как пишет Е. А. Соловьёв. Иван Сергеевич мог пригласить к себе гостей и вскоре забыть об этом, отправившись куда-либо по своим делам; он мог пообещать рассказ Н. А. Некрасову для очередного номера «Современника» или даже взять аванс у А. А. Краевского и не отдать своевременно обещаной рукописи. От таких досадных мелочей Иван Сергеевич впоследствии сам предостерегал молодое поколение. Жертвой этой необязательности однажды стал польско-российский революционер Артур Бенни, на которого в России возвели клеветническое обвинение в том, что он является агентом III Отделения. Данное обвинение мог развеять только А. И. Герцен, к которому Бенни написал письмо и просил передать его с оказией в Лондон И. С. Тургенева. Тургенев забыл про письмо, пролежавшее не отправленным у него свыше двух месяцев. За это время слухи о предательстве Бенни достигли катастрофических размеров. Письмо, попавшее к Герцену с большим запозданием, уже ничего не могло изменить в репутации Бенни.

Обратной стороной этих изъянов была душевная мягкость, широта натуры, известная щедрость, незлобивость, но его мягкосердечие имело свои пределы. Когда во время последнего приезда в Спасское он увидел, что мать, не знавшая, чем угодить любимому сыну, выстроила строем всех крепостных вдоль аллеи, чтобы приветствовать барчука «громко и радостно», Иван разгневался на мать, тут же развернулся и уехал обратно в Петербург. Больше они не виделись до самой её смерти, и его решения не могло поколебать даже безденежье. Людвиг Пич среди свойств характера Тургенева выделял его скромность. За границей, где ещё плохо знали его творчество, Тургенев никогда не кичился перед окружающими тем, что в России он уже считался известным писателем. Став самостоятельным хозяином материнского наследства, Тургенев не проявлял никакой заботливости о своих хлебах и урожаях. В отличие от Льва Толстого, он не имел в себе никакой хозяйской жилки.

Сам себя он именует «безалабернейшим из русских помещиков». В управление своим имением писатель не вникал, поручая его или своему дяде, или поэту Н. С. Тютчеву, а то и вовсе случайным людям. Тургенев был весьма состоятельным, он имел не меньше 20 тысяч рублей дохода в год с земли, но при этом всегда нуждался в деньгах, расходуя их весьма нерасчётливо. Давали о себе знать привычки широкого русского барина. Литературные гонорары Тургенева были также весьма значительны. Он был одним из самых высокооплачиваемых писателей России. Каждое издание «Записок охотника» доставляло ему 2 500 рублей чистого дохода. Право издания его сочинений стоило 20—25 тысяч рублей

Տուրգենևին «Սովրեմեննիկ» հրատարակչությունից, ջրաներկը՝ Դ․ Գրիգորովիչի, 1857

Տուրգենևի կենսագիրները նշում են նրա՝ արվեստագետի կենցաղի անկրկնելի յուրահատկությունները։ Դեռ երիտասարդ տարիքից նրա մեջ խելքը, կրթվածությունը, գեղարվեստական օժտվածությունը միահյուսվել են պասիվության, ինքնավերլուծության հակվածության, անվստահության հետ։ Այդ բոլորը հրաշալի կերպով զուգակցվել է երկար ժամանակ իշխող, բռնակալ մորից կախվածության մեջ գտնվող պարոնորդու սովորությունների հետ։ Տուրգենևը հիշում էր, որ Բեռլինի համալսարանում Հեգելի ուսումնասիրության ժամանակ կարող էր թողնել ուսումը, երբ անհրաժեշտ էր վարժեցնել շանը կամ սովորեցնել նրան՝ առնետ որսալ։ Տ. Գրանովսկին, նրա բնակարան այցելելով, փիլիսոփա-ուսանողին գտել է ճորտ ծառայի՝ Պորֆիրի Կուդրյաշովի հետ թղթախաղ խաղալիս։ Մանկամտությունը ժամանակի հետ անցել է, սակայն ներքին երկվությունն ու ոչ հասուն հայացքները դեռ երկար ժամանակ իրենց զգացնել են տվել։ Ա. Պանաևայի խոսքերով, պատանի Իվանը ցանկանում էր ընդունված լինեն թե՛ գրական, թե՛ աշխարհիկ հասարակության կողմից, սակայն միևնույն ժամանակ խուսափում էր խոստովանել, որ գրական գործունեությամբ գումար է վաստակում, ինչն այն ժամանակվա չափանիշներով խոսում էր նրա՝ գրականության հանդեպ կեղծ և թեթևամիտ վերաբերմունքի մասին։

Երիտասարդության շրջանում գրողի փոքրոգության մասին է վկայում 1838 թվականին Գերմանիայում տեղի ունեցած մի միջադեպ, երբ ուղևորության ժամանակ նավի վրա հրդեհ է բռնկվել, և ուղևորները հրաշքով փրկվել են։ Սեփական կյանքի համար մտահոգված Տուրգենևը նավաստիներից մեկին խնդրել է փրկել իրեն՝ հարուստ մոր կողմից մեծ պարգևատրում խոստանալով։ Մյուս ուղևորները վկայել են, որ երիտասարդը, փրկարար նավակների մոտ կանանց և երեխաներին հրելով, սրտաճմլիկ բացականչել է. «Մեռնել այդքան երիտասա՞րդ»։ Բարեբախտաբար, ափը մոտ է եղել։ Հասնելով ափին՝ երիտասարդն ամաչել է իր փոքրոգության համար։ Նրա անհամարձակության մասին լուրերը տարածվել են հասարակության մեջ և ծաղրանքի առիթ տվել։ Այդ իրադարձությունը որոշակի դեր է խաղացել գրողի հետագա կյանքում և նկարագրվել է իր իսկ Տուրգենևի կողմից՝ «Հրդեհը ծովում» նովելում։

Հետազոտողները նշում են Տուրգենևի բնավորության ևս մեկ գիծ, որը և՛ իր, և՛ շրջապատի համար մեծ հոգսեր է ստեղծել. նրա անպարտաճանաչությունը, «համառուսաստանյան անբարեխղճությունը» կամ «օբլոմովշչինան», ինչպես գրել է Ե. Սոլովյովը։ Իվան Սերգեևիչը կարող էր հյուրեր կանչել և մոռանալ այդ մասին՝ մեկնելով իր գործերով։ Նա կարող էր Նիկոլայ Նեկրասովին «Սովրեմեննիկի» հերթական համարի համար պատմվածք խոստանալ և նույնիսկ կանխավճար վերցնել Անդրեյ Կրաևսկուց և ժամանակին չհանձնել ձեռագրերը։ Նման տհաճ մանրուքների մասին Իվան Սերգեևիչն ինքն էր հետագայում նախազգուշացնում երիտասարդ սերնդին։ Մի անգամ նրա անպարտաճանաչության զոհը դարձավ լեհ հեղափոխական Արթուր Բենին, ում Ռուսաստանում անհիմն մեղադրեցին 3-րդ ստորաբաժանման լրտես լինելու մեջ։ Այդ մեղադրանքը կարող էր ցրել միայն Ա. Գերցենը, ում Բենին նամակ գրեց՝ Տուրգենևին խնդրելով հարմար առիթի դեպքում նամակը հասցնել Լոնդոն։ Տուրգենևը մոռացավ նամակի մասին՝ ուշացնելով այն մոտ երկու ամիս։ Այդ ընթացքում Բենիի դավաճանության մասին լուրերը աղետալի չափերի հասան։ Նամակը, որ Գերցենին հասավ մեծ ուշացումով, արդեն չէր կարող փրկել Բենիի հեղինակությունը։

Այդ թերություններին հակադրվում էին հոգու փափկությունը, բարությունը, հայտնի առատաձեռնությունը, անհիշաչարությունը, բայց նրա բարեսրտությունն ուներ իր սահմանները։ Երբ Սպասկոյե իր վերջին այցելության ժամանակ նա տեսավ, որ մայրը, չիմանալով ինչպես գոհացնել սիրելի որդուն, ծառուղու ամբողջ երկայնքով կանգնեցրել էր բոլոր ճորտերին, որպեսզի «բարձրաձայն և ուրախ» ողջունեին պարոնին, Իվանը բարկացավ մոր վրա, անմիջապես շրջվեց և վերադարձավ Պետերբուրգ։ Դրանից հետո նրանք այլևս չտեսնվեցին՝ ընդհուպ մինչև մոր մահը, և նրա որոշումը չէր կարող փոխել անգամ ֆինանսական ծանր վիճակը։ Լյուդվիգ Պիչը Տուրգենևի բնավորության մյուս գծերի կողքին առանձնացնում էր նրա համեստությունը։ Արտասահմանում, որտեղ դեռ ծանոթ չէին նրա ստեղծագործությանը, Տուրգենևը երբեք շրջապատում չէր պարծենում նրանով, որ Ռուսաստանում արդեն հայտնի գրող է։ Մոր ժառանգության լիիրավ տերը դառնալով՝ Տուրգենևը բացարձակապես չէր մտահոգվում իր կարողության մասին։ Ի տարբերություն Լև Տոլստոյի՝ նա օժտված չէր սեփականատիրոջ ջիղով։

Տուրգենևն ինքնիրեն անվանում էր «ռուս կալվածատերերից ամենաանփույթը»։ Իր կալվածքի կառավարման գործով նա ընդհանրապես չէր զբաղվում՝ այդ գործը հանձնարարելով կամ քեռուն, կամ բանաստեղծ Նիկոլայ Տյուտչևին, իսկ երբեմն նույնիսկ լրիվ պատահական մարդկանց։ Տուրգենևը բավականին ապահովված էր, ուներ տարեկան մոտ 20 հազ. ռուբլու եկամուտ, սակայն դրանով հանդերձ մշտապես կարիքի մեջ էր, քանի որ ծախսում էր անհաշվենկատորեն։ Զգացնել էին տալիս շռայլ ռուս բարոնի սովորությունները։ Տուրգենևի գրական հոնորարները նույնպես բավականին նշանակալից էին։ Նա Ռուսաստանի ամենաշատ վարձատրվող գրողներից մեկն էր։ «Որսորդի հիշատակարանի» յուրաքանչյուր հրատարակությունը նրան 2500 ռուբլու մաքուր եկամուտ էր բերում։ Նրա ստեղծագործությունների հրատարակման իրավունքն արժեր 20-25 հազար ռուբլի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Շեքսպիրի ստեղծագործությունների գրաքննադատություն

В своём критическом очерке «О Шекспире и о драме» на основании детального разбора некоторых наиболее популярных произведений Шекспира, в частности, «Короля Лира», «Отелло», «Фальстафа», «Гамлета» и др., Толстой подверг резкой критике способности Шекспира как драматурга. На представлении «Гамлета» он испытывал «особенное страдание» за это «фальшивое подобие произведений искусства».

«Շեքսպիրի և դրամայի մասին» իր քննադատական ակնարկում, Շեքսպիրի մի քանի ամենահայտնի ստեղծագործությունների (մասնավորապես՝ «Լիր արքայի», «Օթելլոյի», «Ֆալստաֆի», «Համլետի» և այլն) հիման վրա, Տոլստոյը սուր քննադատության է ենթարկել Շեքսպիր-դրամատուրգի ունակությունները։ «Համլետի» ներկայացման ժամանակ նա, իր խոսքերով, «խորապես տառապել է արվեստի գործ հիշեցնող այդ կեղծ նմանակի պատճառով»։

Մասնակցությունը մոսկովյան մարդահամարին

Л. Н. Толстой принял участие в московской переписи 1882 года. Он писал об этом так։ «Я предлагал воспользоваться переписью для того, чтобы узнать нищету в Москве и помочь ей делом и деньгами, и сделать так, чтобы бедных не было в Москве».

Толстой считал, что для общества интерес и значение переписи в том, что она даёт ему зеркало, в которое хочешь, не хочешь, посмотрится всё общество и каждый из нас. Он выбрал себе один из самых сложных участков, Проточный переулок, где находилась ночлежка, среди московской голытьбы это мрачное двухэтажное здание носило название «Ржанова крепость». Получив распоряжение Думы, Толстой за несколько дней до переписи начал обходить участок по плану, который ему был выдан. Действительно, грязная ночлежка, заполненная опустившимися на самое дно нищими, отчаявшимися людьми, послужила для Толстого зеркалом, отразившим страшную бедность народа. Под свежим впечатлением от увиденного, Л. Н. Толстой написал свою знаменитую статью «О переписи в Москве». В этой статье он указывал, что цель переписи была научной, и являлась социологическим исследованием.

Несмотря на декларированные Толстым благие цели переписи, население с подозрением относилось к этому мероприятию. По этому поводу Толстой писал։ «Когда нам объяснили, что народ уже узнал об обходе квартир и уходит, мы попросили хозяина запереть ворота, а сами ходили на двор уговаривать уходивших людей»[47]. Лев Николаевич надеялся вызвать в богатых сочувствие к городской нищете, собрать деньги, набрать людей, желающих содействовать этому делу и вместе с переписью пройти все притоны бедности. Кроме выполнения обязанностей переписчика, писатель хотел войти в общение с несчастными, узнать подробности их нужды и помочь им деньгами и работой, высылкой из Москвы, помещением детей в школы, стариков и старух в приюты и богадельни.

Լև Տոլստոյը մանուկ, հասուն և տարեց հասակում

Լև Տոլստոյը մասնակցեց 1882 թվականի մոսկովյան մարդահամարին։ Այդ մասին նա այսպես է գրել. «Ես առաջարկեցի մարդահամարի միջոցով տեղեկանալ Մոսկվայում տիրող աղքատության մասին և օգնել գործով ու նյութապես, և այնպես անել, որ Մոսկվայում չլինեն աղքատներ»։

Տոլստոյը գտնում էր, որ մարդահամարի հետաքրքրությունն ու նշանակությունը հասարակության համար կայանում է նրանում, որ այն կամա, թե ակամա, հայելու նման արտացոլում է ողջ հարակությունը և մեզնից յուրաքանչյուրին։ Նա իր համար ընտրել էր ամենաբարդ տարածքներից մեկը՝ Պրոտոչնի նրբանցքը, որտեղ գտնվում էր աղքատների օթևանը. այդ մռայլ երկհարկանի շենքը մոսկովյան չքավորների շրջանում անվանում էին «Ոսկեգույն ամրոց»։ Ստանալով Դումայի կարգադրությունը՝ Տոլստոյը մարդահամարից մի քանի օր առաջ սկսեց իրեն տրված պլանի համաձայն շրջել տարածքով։ Իսկապես, ստորին աստիճանին չքավորներով ու խոր հուսահատության մեծ հայտնված մարդկանցով լի կեղտոտ օթևանը Տոլստոյի համար ժողովրդի սարսափելի աղքատությունն արտացոլող հայելի հանդիսացավ։ Թարմ զգացողությունների ազդեցության ներքո Տոլստոյը գրեց իր՝ «Մոսկվայի մարդահամարի մասին» հայտնի հոդվածը, որում նշեց, որ մարդահամարն իրականում սոցիոլոգիական ուսումնասիրություն էր և գիտական նպատակ էր հետապնդում։

Չնայած Տոլստոյի կողմից մարդահամարի բարի նպատակների մասին պաշտոնապես հայտարարելը, բնակչությունը կասկածանքով վերաբերվեց այդ միջոցառմանը։ Այդ առիթով Տոլստոյը գրել է. «Երբ մեզ ասացին, որ ժողովուրդն արդեն տեղեկացված է բնակարանների շրջայցի մասին և հեռանում է, մենք տանտիրոջը խնդրեցինք փակել դարպասը, իսկ ինքներս դուրս եկանք բակ` հեռացող մարդկանց համոզելու»։ Լև Նիկոլաևիչը հույս ուներ հարուստների մեջ կարեկցանք արթնացնել քաղաքի չքավորների հանդեպ, գումար հավաքել, համախմբել այդ գործին աջակցել ցանկացողներին և մարդահամարի անվան տակ շրջել աղքատների բոլոր օթևանները։ Բացի մարդահամարի հետ կապված պարտականությունները, գրողը ցանկանում էր շփման մեջ մտնել դժբախտների հետ, մանրամասն ծանոթանալ նրանց կարիքներին և օգնել գումարով ու աշխատանքով, Մոսկվայից հեռանալու, երեխաներին՝ դպրոցներում, իսկ ծերերին՝ ծերանոցներում և անկելանոցներում տեղավորելու հարցում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Ծրագրերի փոփոխում

Летом 1909 года в Лондон вернулся Эрнест Шеклтон, не дошедший в начале того же года до Южного полюса 180 км. 1 сентября 1909 года старый друг и соратник Амундсена Фредерик Кук официально объявил о достижении Северного полюса 21 апреля 1908 года. 7 сентября того же года о достижении Северного полюса объявил и Роберт Пири։ по его заявлению, это произошло 6 апреля 1909 года. В прессе упорно муссировались слухи, что следующей целью Пири (как и Кука) будет Южный полюс, аналогичные экспедиции готовили։ во Франции — Жан-Батист Шарко, в Германии — Вильгельм Фильхнер, в Японии — Нобу Сирасэ. Готовились экспедиции в Бельгии и Австралии (Дуглас Моусон). Никто из них, включая Роберта Скотта, не называл конкретных дат начала экспедиции.

В сложившейся ситуации Амундсен принял мгновенное решение։ его целью отныне стал противоположный полюс. Утром 8 сентября он отбыл в Копенгаген, где тогда находился доктор Кук. Одновременно с ним в столице Дании оказался и Отто Свердруп, который публично заявил, что «Пири напрасно 26 лет[Прим 4] искал Северный полюс». Вероятно, в результате разговора с Фредериком Куком, 9 сентября Амундсен сделал заказ компании «Королевская гренландская торговля» на приобретение 50 ездовых гренландских лаек, 14 полных комплектов эскимосской меховой одежды, полярной обуви, материалов для её ремонта, необработанных оленьих шкур и т. п. Первоначально предполагалось всё это закупить на Аляске. Тем самым становится понятно, что по крайней мере 9 сентября 1909 года Амундсен решился на штурм Южного полюса.

13 сентября о своих планах достижения Южного полюса заявил Роберт Скотт, чья экспедиция имела политическую цель։ «достижение Южного полюса, с тем, чтобы честь этого свершения доставить Британской империи». В октябре в Кристианию прибыл Эрнест Шеклтон, на чествовании которого выступил и Амундсен — с той поры их связывали дружеские узы. В ноябре Амундсен отправился в США заказывать провиант для экспедиции; в Америке полным ходом шли судебные разбирательства между Пири и Куком. К тому времени об изменении планов Руаля Амундсена было известно всего трём людям, давшим подписку о неразглашении։ Леону Амундсену, Бьорну Хелланд-Хансену и командиру «Фрама» Торвальду Нильсену. В начале 1910 года обо всём узнал и Фриц Цапфе, намеревавшийся участвовать в походе, но потом от него отказавшийся.

Всю первую половину 1910 года Амундсен вёл уединённый образ жизни, вообще не показываясь на публике. Необходимые работы по экспедиции велись прямо на его вилле «Ураниенборг» в Свартскуге. Из Гренландии доставили 90 кобелей и 10 сук местной породы лаек; первоначально Амундсен хотел взять двух каюров-эскимосов, отлично зарекомендовавших себя в экспедициях Пири, но потом пришёл к выводу, что в Антарктиде они будут такими же новичками, как и норвежцы. На Пасху в Норвегию приехал Роберт Скотт, чтобы испытать моторные сани для экспедиции «Терра Нова» и встретиться с Нансеном и Амундсеном — ведущими полярниками мира, проконсультироваться с ними и обменяться информацией։ Скотт рассчитывал, что его экспедиция в Антарктиде и арктическая команда Амундсена будут действовать по единому научно-исследовательскому плану. Амундсен не ответил на письма и телеграммы Скотта, а также на его телефонные звонки. Впоследствии он писал։

Я знал, что успею сообщить капитану Скотту о своём расширенном плане во всяком случае до того, как он покинет цивилизованный мир, несколько месяцев раньше или позже тут большой роли не играли. Планы и снаряжение Скотта настолько отличались от моих, что я считал телеграмму, которую послал ему впоследствии, сообщая о нашем отплытии в Антарктику, скорее зна́ком вежливости, чем посланием, рассчитанным на то, чтобы он хоть как-то изменил свою программу. Английская экспедиция ставила своей задачей научные исследования. Полюс для неё был, так сказать, второстепенным делом, а в моём расширенном плане он стоял на первом месте․

Накануне выхода в море финансовый дефицит Амундсена достиг 150 000 крон, при этом неоткуда было взять денег даже для обратного рейса «Фрама». Спонсор неожиданно нашёлся в Аргентине։ это был магнат-скотовод дон Педро Кристо́ферсен, переселившийся в Новый свет в 1871 году. Его брат Кристофер Кристоферсен стал в 1910 году норвежским послом в Аргентине, а до того занимал пост министра иностранных дел (в 1908—1910 годах) и был близко знаком с Нансеном. Дон Педро безвозмездно обеспечил «Фрам» керосином и необходимыми припасами. Тем не менее, Амундсен залез в долги и был вынужден заложить свой дом за 25 тыс. крон. Из Кристиании «Фрам» вышел 7 июня 1910 года в полночь, его отплытие наблюдал из своего кабинета Нансен, который позднее признался сыну Одду, что это был самый горький час его жизни.

Ամունդսենն իր «Ուրանիենբորգ» կալվածքի աշխատասենյակում, մարտի 7, 1910

1909 թվականի ամռանը Լոնդոն վերադարձավ Էռնեստ Շեքլթոնը, ով տարվա սկզբին փորձել էր հասնել Հարավային բևեռ, սակայն կանգ էր առել 180 կմ հեռավորության վրա։ 1909 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Ամունդսենի հին ընկեր և զինակից Ֆրեդերիկ Կուկը պաշտոնապես հայտարարեց 1908 թվականի ապրիլի 21-ին Հյուսիսային բևեռը նվաճելու մասին։ Նույն թվականի սեպտեմբերի 7-ին Հյուսիսային Բևեռի նվաճման մասին հայտարարեց նաև Ռոբերտ Պիրին. ըստ նրա հայտարարության՝ դա տեղի էր ունեցել 1909 թվականի ապրիլի 6-ին։ Մամուլում շրջանառվում էին լուրեր, որ Պիրիի, ինչպես նաև Կուկի, հաջորդ նպատակը կլինի Հարավային բևեռը։ Նման գիտարշավներ էին պատրաստում Ֆրանսիայում` Ժան Բատիստ Շարկոն, Գերմանիայում` Վիլհելմ Ֆիլխները, Ճապոնիայում` Նոբու Սիրասեն: Գիտարշավներ էին պատրաստվում նաև Բելգիայում և Ավստրալիայում (Դուգլաս Մոուսոն): Նրանցից և ոչ մեկը, ներառյալ նաև Ռոբերտ Սքոթին, արշավի կոնկրետ ժամկետներ չէին նշում:

Ստեղծված պայմաններում Ամունդսենը ակնթարթային որոշում կայացրեց. նրա նպատակն այսուհետ հակառակ բևեռն էր: Սեպտեմբերի 8-ի առավոտյան նա ժամանեց Կոպենհագեն, որտեղ գտնվում էր դոկտոր Կուկը: Նրա հետ միաժամանակ Դանիայի մայրաքաղաքում էր նաև Օտտո Սվերդրուպը, որը հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ «Պիրին ապարդյուն 26 տարի Հյուսիսային բևեռն էր փնտրում»։ Հավանաբար Ֆրեդերիկ Կուկի հետ զրույցից հետո, սեպտեմբերի 9-ին Ամունդսենը «Գրենլանդական թագավորական առևտուր» կազմակերպությանը պատվիրեց 50 լծկան գրենլանդական լայկա, էսկիմոսական մորթե հագուստի 14 ամբողջական կոմպլեկտ, բևեռային կոշիկներ, դրանց վերանորոգման համար անհրաժեշտ հումք, եղջերուի չվերամշակված կաշի և այլն։ Նախատեսվում էր այդ ամենը ձեռք բերել Ալյասկայում։ Այսպիսով, պարզ դարձավ, որ, համենայն դեպս 1909 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Ամունդսենն արդեն որոշել էր գրոհել Հարավային Բևեռը։

Սեպտեմբերի 13-ին Հարավային բևեռի նվաճման իր պլանների մասին հայտարարեց Ռոբերտ Սքոթը, որի գիտարշավը քաղաքական նպատակ էր հետապնդում. «նվաճել Հարավային բևեռը, որպեսզի այդ սխրագործության պատիվը պատկանի Բրիտանական կայսրությանը»։ Հոկտեմբերին Քրիստիանիա ժամանեց Էռնեստ Շեքլթոնը, որին մեծարելու դուրս եկավ նաև Ամունդսենը. այդ պահից նրանք ընկերացան։ Նոյեմբերին Ամունդսենը մեկնեց ԱՄՆ` գիտարշավի համար պարեն պատվիրելու: ԱՄՆ-ում ամբողջ թափով ընթանում էր Պիրի և Կուկի միջև դատավարությունը: Այդ պահին Ամունդսենի պլանների փոփոխության մասին տեղյակ էին ընդամենը երեք հոգի, ովքեր չհայտարարելու մասին ստորագրություն էին տվել. դրանք էին` Լեոն Ամունդսենը, Բյորն Հելլանդ-Հանսենը և «Ֆրամի» հրամանատար Թորվալդ Նիլսենը։ 1910 թվականի սկզբին այդ մասին իմացավ նաև Ֆրից Ցապֆեն, ով սկզբում մտադիր էր մասնակցել արշավին, սակայն հետո հրաժարվեց այդ մտքից։

1910 թվականի ամբողջ առաջին կեսն Ամունդսենն մեկուսի կենսակերպ էր վարում, բոլորովին չէր երևում հասարակության մեջ։ Գիտարշավի համար անհրաժեշտ աշխատանքներն իրականացվում էին անմիջապես նրա «Ուրանիենբորգ» կալվածքում՝ Սվարտսկուգում։ Գրենլանդիայից բերվեցին տեղական 90 որձ և 10 էգ լայկաներ. սկզբում Ամունդսենն ուզում էր վերցնել երկու էսկիմոս-ուղեկցորդների, որոնք իրենց գերազանց դրսևորել էին Պիրի գիտարշավի ժամանակ, սակայն հետո հանգեց այն կարծիքին, որ Անտարկտիդայում նրանք կլինեն նույնքան անփորձ, որքան նորվեգացիներն էին։ Զատկի տոնին Նորվեգիա ժամանեց Ռոբերտ Սքոթը՝ «Տեռա Նովա» գիտարշավի համար նախատեսված շարժիչով սահնակները փորձարկելու, աշխարհի առաջատար բևեռախույզներ Նանսենի և Ամունդսենի հետ հանդիպելու, նրանց հետ խորհրդակցելու և ինֆորմացիա փոխանակելու նպատակով։ Սքոթը հույս ուներ, որ Անտարկտիդայում իր գիտարշավն ու Ամունդսենի արկտիկական թիմը կգործեն ըստ միասնական գիտահետազոտական նախագծի։ Ամունդսենը չպատասխանեց Սքոթի նամակներին և հեռագրերին, ինչպես նաև՝ հեռախոսազանգերին։ Հետագայում նա գրել է.

Ես գիտեի, որ կհասցնեմ կապիտան Սքոթին տեղեկացնել իմ ընդլայնված պլանի մասին` նախքան նա կլքեր քաղաքակիրթ աշխարհը, մի քանի ամիս շուտ կամ ուշ` էական դեր չէր խաղալու: Սքոթի պլաններն ու սարքավորումներն այնքան էին տարբերվում իմից, որ ես Անտարկտիկա մեկնելու մասին նրան հեռագիր ուղարկեցի` ավելի շուտ քաղաքավարությունից դրդված, հույս ունենալով, որ նա ինչ-որ կերպ կփոխի իր ծրագիրը: Անգլիական գիտարշավն իր առջև նպատակ էր դրել զբաղվել գիտական հետազոտություններով: Բևեռը նրա համար, այսպես ասած, երկրորդական խնդիր էր, իսկ իմ ընդլայնված ծրագրում այն գտնվում էր առաջին տեղում:

Ծով դուրս գալու նախօրեին Ամունդսենի ֆինանսական դիֆիցիտը հասավ 150000 կրոնի, դրա հետ մեկտեղ չկար նաև «Ֆրամի» հետադարձի համար անհրաժեշտ գումարը։ Անակնկալ հովանավոր գտնվեց Արգենտինայում. դա անասնապահ-մագնատ դոն Պեդրո Քրիստոֆերսենն էր, որ 1871 թվականին տեղափոխվել էր Նոր երկիր։ Նրա եղբայր Քրիստոֆեր Քրիստոֆերսենը 1910 թվականին դարձավ Նորվեգիայի դեսպանը Արգենտինայում, իսկ մինչ այդ զբաղեցնում էր արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնը (1908-1910) և լավ ծանոթ էր Նանսենին։ Դոն Պեդրոն անհատույց «Ֆրամն» ապահովեց վառելիքով և անհրաժեշտ պաշարով։ Այնուամենայնիվ, Ամունդսենն ընկավ պարտքերի տակ և ստիպված էր 25 հազար կրոնով գրավ դնել իր տունը։ Քրիստիանիայից «Ֆրամը» դուրս եկավ 1910 թվականի հունիսի 7-ին. նրա մեկնումին իր գրասենյակից հետևում էր Նանսենը, որն ավելի ուշ խոստովանեց որդուն՝ Օդին, որ դա իր կյանքի ամենատխուր պահն էր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Բանակում ծառայելուց հրաժարվելը

В апреле 1967 года Али официально отказался от прохождения военной службы. Спустя всего час Спортивная комиссия штата Нью-Йорк лишила его боксёрской лицензии, а также отказалась признавать его в качестве чемпиона мира — это сделали до официального предъявления обвинения. Спортивные комиссии Техаса и Калифорнии последовали примеру Нью-Йорка, а позднее к ним присоединилась WBA. 19 июня 1967 года состоялся суд, на котором рассматривалось дело Али. Юристы отмечали, что у стороны защиты нет законных оснований для того, чтобы Мохаммед не мог проходить службу. Планировалось, что тысячи членов «Нации ислама» приедут в Хьюстон, где проходил процесс, чтобы устроить массовую демонстрацию, но Али выступил с речью, где просил их не делать этого. 20 июля был определён состав присяжных — шесть женщин и столько же мужчин, все белые, спустя девять часов слушаний присяжные удалились для обсуждения, всего через 21 минуту они вернулись в зал и объявили вердикт — виновен. Команда Али подала апелляцию, суд по которой состоялся в Новом Орлеане. Она была отклонена, и Мохаммеду ничего не оставалось, как продолжить слушания в Верховном суде США.

На момент отлучения от бокса Али заработал более 3 млн долларов. Бо́льшая часть этих денег уходила на содержание его окружения, которое всегда было довольно большим. Около 100 000 долларов Али вложил в пенсионный фонд, а также, по совету «Нации ислама», в мелкие мусульманские компании. Доход от этих вложений помогал Мохаммеду, но не мог полностью покрыть его траты. В 1969 году он сыграл в бродвейском мюзикле Big Time White Buck. Несмотря на то, что постановка была быстро закрыта, Али получил положительные отзывы критиков. Позднее он снялся в документальном фильме A/K/A Cassius Clay, получив гонорар 7000 долларов. В том же году за 900 000 долларов Мохаммед продал права на использование своего имени для рекламы гамбургеров. Также Али получил 200 000 долларов от продаж своей автобиографии под названием «Величайший» (англ. The Greatest). Имея на счетах внушительную сумму, он, не веря в успех апелляции, начал говорить об уходе из бокса. В интервью журналу Esquire Али рассказал, что собирается закончить карьеру и посвятить свою жизнь помощи бедным.

Во время вынужденного перерыва Мохаммед начал успешную карьеру оратора, многие университеты страны приглашали его читать лекции на платной основе. На этих выступлениях Али с удивлением узнал, что, несмотря на своё отношение к войне во Вьетнаме, он является кумиром для молодёжи. Мохаммед нашёл поддержку в колледжах, многие студенты были также против войны, ему аплодировали стоя. Это произвело огромное впечатление на Али, даже будучи абсолютно уверенным в расовом расколе страны, он начал допускать, что когда-нибудь эта социальная проблема может быть преодолена. В 1967 году Али провёл десять дней в тюрьме штата Флорида за вождение транспортного средства с правами неправильной категории.

Тюрьма — плохое место. Я был там неделю, пока нас не отпустили на Рождество, и это было ужасно. Ты заперт, ты не можешь выйти. Плохая еда и нечем заняться. Ты смотришь в окно на людей и машины, и все выглядят такими свободными. Мелочи, вроде прогуляться по улице или вдоволь выспаться, становятся недоступными. Человек должен быть серьёзным в своих намерениях, чтобы переживать всё это на протяжении пяти лет, я — именно такой человек․ - Мохаммед Али

В апреле 1969 года во время интервью на канале ABC Али сказал, что с радостью вновь выйдет на ринг, если ему хорошо заплатят. Элайджа Мухаммад пришёл в ярость, когда услышал слова Мохаммеда, он отлучил его от «Нации ислама» на один год, сказав, что Али больше заинтересован в деньгах белых, чем в служении Аллаху. Мохаммед был очень расстроен и сильно переживал, но воспринял произошедшее как испытание, посланное ему Аллахом, и продолжал славить Элайджу в своих речах.

Во время отсутствия Али WBC и WBA начали процесс определения нового чемпиона мира. Им стал Джо Фрейзер — Олимпийский чемпион 1964 года из Филадельфии. В начале своей карьеры он не считался восходящей звездой бокса, поэтому с трудом пробивался на вершину тяжёлого дивизиона. 16 февраля 1970 года он победил Джимми Эллиса в объединительном бою и стал абсолютным чемпионом мира.

Тем временем люди из окружения Мохаммеда пытались найти место, где он смог бы провести свой поединок. Рассматривались даже индейские резервации, на которые не распространялись санкции спортивных комиссий. Однако эти попытки не увенчались успехом, коренные жители США отвергли предложение Али из-за того, что не хотели, чтобы их святая земля была осквернена жестоким спортом. Также велись переговоры о проведении боя в Тихуане, Мексика, но правительство США не разрешило Али покидать страну.

Մուհամեդ Ալի, 1967

1967 թվականի ապրիլին Ալին պաշտոնապես հրաժարվեց զինվորական ծառայությունից։ Ընդամենը մեկ ժամ հետո Նյու Յորք նահանգի Մարզական հանձնաժողովը զրկեց նրան բռնցքամարտիկի արտոնագրից և հրաժարվեց նրան աշխարհի չեմպիոն ճանաչել. դա տեղի ունեցավ մինչ պաշտոնապես մեղադրանք ներկայացնելը։ Կալիֆորնիայի և Տեխասի մարզական հանձնաժողովները հետևեցին Նյու Յորքի հանձնաժողովի օրինակին, ավելի ուշ նրանց միացավ նաև WBA-ն։ 1967 թվականի հունիսի 19-ին Ալիի գործով դատական նիստ կայացավ։ Իրավաբանները նշում էին, որ պաշտպանական կողմը օրինական հիմքեր չունի առ այն, որ Մուհամմեդը ծառայություն չանցնի։ Պլանավորվում էր, որ «Իսլամի ազգ»-ի հազարավոր անդամներ կժամանեն Հյուսթոն, որտեղ անց էր կացվում գործընթացը, որպեսզի զանգվածային ցույցեր կազմակերպեն, բայց Ալին հանդես եկավ ելույթով և խնդրեց նրանց հրաժարվել այդ մտքից։ Հուլիսի 20-ին որոշվեց երդվյալների կազմը՝ վեց կին և նույնքան էլ տղամարդ, բոլորը՝ սպիտակամորթ։ Լսումներից ինը ժամ անց երդվյալները հեռացան քննարկման համար, ընդամենը 21 րոպե անց վերադարձան դահլիճ և հրապարակեցին «մեղավոր է» վճիռը։ Ալիի թիմը բողոքարկում ներկայացրեց, որի դատը կայացավ Նոր Օռլեանում։ Այն հետաձգվեց, և Մուհամմեդը ստիպված էր լսումները շարունակել ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանում։

Բռնցքամարտից հեռացած ժամանակ Ալին աշխատեց 3 մլն դոլար։ Այդ փողերի մեծ մասը ծախսվում էր նրա շրջապատի կարիքների համար, որը մշտապես բավականաչափ մեծ էր։ Մոտավորապես 100 000 դոլար Ալին ներդրեց կենսաթոշակային ֆոնդ, ինչպես նաև «Իսլամի ազգ»-ի խորհրդով՝ փոքր մուսուլմանական ընկերություններում։ Այդ ներդրումների եկամուտներն օգնեցին Ալիին, բայց նրա ծախսերը լիովին չփակեցին։ 1969 թվականին նա խաղաց բրոդվեյան Big Time White Buck մյուզիքլում։ Չնայած այն բանին, որ ներկայացումը շուտափույթ փակվեց, Ալին քննադատներից դրական արձագանքներ ստացավ։ Ավելի ուշ նա նկարահանվեց A/K/A Cassius Clay վավերագրական ֆիլմում՝ ստանալով 7000 դոլար հոնորար։ Նույն տարում 900 000 դոլարով Մուհամմեդը վաճառեց իր անունը համբուրգերի գովազդում օգտագործելու իրավունքը։ Ալին նաև 200 000 դոլար ստացավ իր «Հրաշալին» (անգլ.՝ The Greatest) անվանումով ինքնակենսագրության վաճառքից։ Հաշիվներին ունենալով տպավորիչ գումար՝ նա, չհավատալով բողոքարկման հաջողությանը, սկսեց խոսել բռնցքամարտից հեռանալու մասին։ Esquire ամսագրին տված հարցազրույցի ժամանակ նա ասել էր, որ պատրաստվում է վերջ դնել կարիերային և իր կյանքը նվիրաբերել աղքատներին օգնելուն։

Հարկադրված ընդմիջման ժամանակ Մուհամմեդը հաջողությամբ սկսեց հռետորի կարիերան. երկրի շատ համալսարաններ հրավիրում էին նրան վճարովի հիմունքներով դասախոսություններ կարդալու։ Այդ ելույթների ժամանակ Ալին զարմանքով պարզեց, որ չնայած իր վերաբերմունքին Վիետնամում ընթացող պատերազմին՝ ինքը երիտասարդության կուռքն է։ Մուհամմեդն աջակցություն գտավ քոլեջներում, բազմաթիվ ուսանողներ նույնպես դեմ էին պատերազմին, նրան ծափահարում էին հոտնկայս։ Դա մեծ տպավորություն գործեց Ալիի վրա, նույնիսկ բացարձակապես համոզված լինելով երկրի ռասսայական պառակտումներին՝ նա սկսեց մտածել, որ երբևէ այդ սոցիալական խնդիրը կհաղթահարվի։ 1967 թվականին Ալին տաս օր անցկացրեց Ֆլորիդայի նահանգի բանտում՝ տրանսպորտային միջոցը ոչ ճիշտ կատեգորիայի վարորդական վկայականով վարելու համար։

Բանտը վատ վայր է: Ես այնտեղ անցկացրի մեկ շաբաթ, քանի դեռ մեզ չարձակեցին Ծննդյան տոներին, և դա սարսափելի էր: Դու փակված ես, դու չես կարող դուրս գալ: Վատ սնունդ և ոչ մի զբաղմունք: Դու նայում ես պատուհանից մարդկանց և մեքենաներին, և բոլորն այնպես ազատ են թվում: Փողոցում զբոսնելու կամ կուշտ քնելու նման մանրուքները անհասանելի են դառնում: Մարդը պետք է լուրջ լինի իր մտադրություններում, որպեսզի դիմանա այդ ամենին հինգ տարվա ընթացքում, ես հենց այդպիսի մարդ եմ: - Մուհամմեդ Ալի

1969 թվականի ապրիլին ABC հեռուստաալիքին տված հարցազրույցի ժամանակ Ալին ասաց, որ ուրախությամբ նորից ռինգ կբարձրանա, եթե նրան լավ վճարեն։ Էլայջա Մուհամեդը բարկացավ լսելով Մուհամմեդի խոսքերը, նա հեռացրեց Ալիին «Իսլամի ազգ»-ից մեկ տարով, ասելով , որ Ալիին ավելի շատ հետաքրքրում է սպիտակների փողերը քան ծառայությունը Ալլահին։ Մուհամեդը շատ վհատված էր և ուժեղ անհանգստացած, բայց կատարվածն ընդունեց որպես Ալլահից ուղարկված փորձություն և շարունակուկում էր փառաբանել Էլայջային իր խոսքերում։

Ալլի բացակայության ժամանակ WBC-ը և WBA-ն սկսեցին աշխարհի նոր չեմպիոն ընտրելու գործընթացը։ Այն դարձավ Ջո Ֆրեյզերը՝ 1964 թվականի Օլիմպիական չեմպիոնը Ֆիլադելֆիայից։ Իր կարիերայի սկզբում նա չէր համարվում բռնցքամարտի ծագող աստղ, այդ պատճառով էլ դժվարությամբ հասավ ծանր դիվիզիոնի վեիրն շրջանակներ։ 1970 թվականի փետրվարի 16-ին նա հաղթեց Ջիմի Էլիսին և միավորիչ մարտում դարձավ աշխարհի բացարձակ չեմպիոն։

Այդ ընթացքում Մուհամմեդի շրջապատում մարդիկ կային, ովքեր զբաղված էին Ալիի համար մենամարտ անցկացնելու տեղի փնտրտուքներով։ Աչքի տակ էին առնվում նույնիսկ հնդկացիական արգելաբնակավայրերը, որոնց վրա չէին տարածվում մարզական հանձնաժողովների սանկցիաները։ Սակայն այդ փորձերը հաջողությամբ չպսակվեցին. ԱՄՆ-ի հնաբնակները մերժեցին Ալիի առաջարկը, որովհետև չէին ցանկանում, որ իրենց սրբազան հողը պղծվեր դաժան սպորտով։ Բանակցություններ էին ընթանում նաև Թիխուանայում (Մեքսիկա) մարտ անցկացնելու համար, սակայն ԱՄՆ-ի կառավարությունը թույլ չտվեց Ալիին լքել երկիրը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Երաժշտական ալբոմ

В 2006 году лейблом Film Score Monthly (англ.)русск. был выпущен альбом Tom and Jerry and Tex Avery Too! Volume 1։ The 1950s. На двух компакт-дисках содержится музыка, созданная Скоттом Брэдли для мультфильмов «Том и Джерри» и «Друпи». Саундтрек включает в себя всего 25 песен.

2006 թվականին Film Score Monthly լեյբլի կողմից թողարկվեց Tom and Jerry and Tex Avery Too! Volume 1։ The 1950s ալբոմը։ Երկու կոմպակտ դիսկերի բովանդակությունը Սքոթն Բրեդլիի «Թոմ և Ջերի» և «Դրուպի» մուլտֆիլմերի համար ստեղծած երաժշտությունն է։ Սաունդթրեքը ներառում է ընդամենը 25 երգեր։

Կոմպոզիցիաների ցանկ

Tom and Jerry & Tex Avery Too! — Volume 1: The 1950s. Диск 1.
#	Անվանում	Տևողություն
1.	«Touche', Pussy Cat! (1954, T&J)»	6:26
2.	«That's My Mommy (1955, T&J)»	6:07
3.	«Deputy Droopy (1955, Tex Avery)»	5:36
4.	«Blue Cat Blues (1956, T&J)»	7:09
5.	«T.V. of Tomorrow (1953, Tex Avery)»	7:30
6.	«Busy Buddies (1956. T&J)»	6:03
7.	«Mouse for Sale (1955, T&J)»	6:49
8.	«Neapolitan Mouse (1954, T&J)»	7:11
9.	«Dixieland Droopy (1954, Tex Avery)»	7:32
10.	«Give and Tyke (1957, Spike and Tyke)»	6:13
11.	«Happy Go Ducky (1958, T&J)»	5:57
12.	«Little Johnny Jet (1952, Tex Avery)»	7:02
79:35

Tom and Jerry & Tex Avery Too! — Volume 1: The 1950s. Диск 2.
#	Անվանում	Տևողություն
1.	«Field and Scream (1955, Tex Avery)»	5:52
2.	«Pecos Pest (1955, T&J)»	6:06
3.	«Billy Boy (1954, Tex Avery)»	5:52
4.	«Downbeat Bear (1956, T&J)»	5:39
5.	«Pet Peeve (1954, T&J)»	5:45
6.	«Tom and Chérie (1955, T&J)»	6:22
7.	«Cellbound (1956, Tex Avery)»	5:19
8.	«Downhearted Duckling (1954, T&J)»	6:07
9.	«Scat Cats (1957, Spike and Tyke)»	6:29
10.	«Homesteader Droopy (1954, Tex Avery)»	6:12
11.	«Barbeque Brawl (1956, T&J)»	6:59
12.	«Tot Watchers (1958, T&J)»	6:08
79:17

Ապրանքներ և այլ արտադրանքներ

В связи с большой популярностью продукции Том и Джерри появились в комиксах; первый номер с их участием вышел в 1942 году как часть комиксов Our Gang Comics, сюжет которых является адаптацией телесериала «Пострелята». Позднее название комиксов было заменено на «Комиксы Тома и Джерри». Журнал продолжает выходить в разных странах до сих пор. Кроме комиксов, различными издательствами был создан ряд видеоигр для консолей Nintendo Entertainment System, Super NES, Nintendo 64, PlayStation 2, Xbox, Nintendo GameCube и т. д. Различными товаропроизводителями до сих пор выпускаются отдельные виды продуктов питания с изображением главных героев, а также плюшевые игрушки и различные сувениры.

Քանի որ Թոմն ու Ջերին շատ հանրաճանաչ էին, հայտնվեցին կոմիքսներում. նրանց մասնակցությամբ առաջին համարը դուրս է եկել 1942 թվականին որպես Our Gang Comics կոմիքսների մաս, որոնց սյուժեն «Չարաճճիներ» հեռուստասերիալի ադապտացիան էր։ Կոմիքսներն ավելի ուշ կոչվեցին «Թոմի և Ջերիի կոմիքսներ»։ Ամսագիրը թողարկվում է տարբեր երկրներում մինչ օրս։ Բացի կոմիքսներից տարբեր հրատարակիչների կողմից ստեղծվեցին մի շարք տեսախաղեր Nintendo Entertainment System, Super NES, Nintendo 64, PlayStation 2, Xbox, Nintendo GameCube և այլ կոնսոլների համար։ Տարբեր արտադրողների կողմից մինչ օրս արտադրվում են սննդամթերքի տարբեր տեսակներ՝ հերոսների պատկերներով, ինչպես նաև փափուկ խաղալիքներ և տարբեր հուշանվերներ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Կարիերայի վերջին տարիներ (2004-2006)

В начале 2004 года Агасси пробился в полуфинал Открытого чемпионата Австралии и турнира Мастерс в Индиан-Уэллсе, но полученная весной травма бедра привела к трём поражениям подряд, в том числе в Открытом чемпионате Франции, и к отказу от участия в Уимблдонском турнире. Тем не менее, позже 34-летний ветеран выиграл турнир в Цинциннати, обыграв по ходу троих бывших первых ракеток мира, всё ещё находящихся в первой десятке рейтинга — Карлоса Мойю, Энди Роддика и Ллейтона Хьюитта. Финишировав в десятке сильнейших в 15-й раз за 19 лет, он и по этому показателю стал самым возрастным теннисистом после Коннорса, в 36 лет попавшего в Top-10 в 1988 году.

Прощальный матч Андре в рамках Кубка Дэвиса состоялся в марте 2005 года, когда он проиграл Ивану Любичичу (который в том сезоне, на пике формы, выиграл 11 своих встреч в Кубке Дэвиса из 12). В августе, в четвёртый раз победив в Лос-Анджелесе, Агасси завоевал свой последний, 60-й титул в профессиональной карьере. 12 сентября 2005 года на Открытом чемпионате США Агасси провёл свой последний финал турнира Большого шлема. В финале он проиграл уже возглавившему рейтинг Роджеру Федереру 3-6, 6-2, 6-7, 1-6. В 35 лет Агасси стал старейшим финалистом турнира Большого шлема с 1974 года, когда в финал пробился 39-летний Кен Розуолл. По итогам сезона он в 16-й раз оказался в десятке сильнейших, сравнявшись по этому показателю с Коннорсом.

25 июня 2006 года Агасси, пропустивший большую часть сезона из-за травм сначала левой щиколотки, а потом спины, объявил о своём уходе из спорта и о том, что его последним турниром станет Открытый чемпионат США․ Накануне Открытого чемпионата США он принял участие в турнире АТР в Вашингтоне, но проиграл уже в первом круге, после чего из-за обострения травмы вновь пропустил турниры Мастерс в Торонто и Цинциннати, и на Флэшинг Медоуз впервые с 1997 года выступал непосеяным. Первый матч на Открытом чемпионате США Андре провёл против румына Андрея Павела и победил в четырёх сетах. Следующим соперником стал посеянный восьмым Маркос Багдатис, и многие предрекали, что это будет последний матч Агасси в карьере. Но 36-летний ветеран преподнёс сенсацию, обыграл киприота в пяти сетах 6-4, 6-4, 3-6, 5-7, 7-5 и вышел в третий раунд. 3 сентября 2006 года в третьем раунде Открытого чемпионата США Агасси сыграл свой последний матч в карьере против вышедшего из квалификации немца Беньямина Беккера. Проиграв в четырёх сетах, Андре не смог сдержать эмоций и слёз, его провожали стоя все посетители турнира, в том числе и на других кортах, к которым он обратился со словами благодарности.

Աղասին թենիսի ԱՄՆ առաջնությանը, 2005

2004 թվականի սկզբին Աղասին դուրս եկավ Ավստրալիայի Բաց առաջնության և Ինդիան Ուելսում Մասթերս մրցաշարի կիսաեզրափակիչներ, բայց գարնանն ստացած սրունքի վնասվածքը պատճառ դարձավ հաջորդաբար երեք պարտությունների, այդ թվում նաև՝ Ֆրանսիայի Բաց առաջնությունում, ինչպես նաև Ուիմբլդոնի մրցաշարին մասնակցելուց հրաժարվելուն։ Այնուամենայնիվ, ավելի ուշ 34-ամյա վետերանը Ցինցինատիի մրցաշարում հաղթեց աշխարհի նախկին առաջին և այդ պահին դեռևս լավագույն տասնյակում գտնվող երեք թենիսիստներին՝ Կարլոս Մոյուին, Էնդի Ռոդիկին և Լեյտոնա Հյուիտին։ 15 անգամ 19 տարում հասնելով վերջնակետին ուժեղագույնների տասնյակում, նա նաև այդ ցուցանիշով դարձավ ամենատարեց թենիսիստը 1988 թվականին 36 տարեկանում Top-10-ում տեղ գտած Քոնորսից հետո։

Անդրեի հրաժեշտի խաղը Դևիսի գավաթի շրջանակներում տեղի ունեցավ 2005 թվականի մարտին, երբ նա պարտվեց Իվան Լյուբիչիչին (ով այդ խաղաշրջանում, լինելով լավագույն մարզավիճակում, հաղթեց Դևիսի գավաթի իր 12-ից 11 հանդիպումներում)։ Օգոստոսին, չորրորդ անգամ հաղթելով Լոս Անջելեսում, Աղասին նվաճեց իր վերջին, 60-րդ կոչումը պրոֆեսիոնալ կարիերայում։ 2005 թվականի սեպտեմբերի 12-ին ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության ժամանակ Աղասին անցկացրեց Մեծ սաղավարտի իր վերջին եզրափակիչը։ Եզրափակչում նա պարտություն կրեց արդեն վարկանիշային աղյուսյակը գլխավորող Ռոջեր Ֆեդերերից՝ 3-6, 6-2, 6-7, 1-6։ 35 տարեկանում Աղասին դարձավ կիսաեզրափակիչ դուրս եկած ամենաավագ մարզիկը 1974 թվականից հետո, երբ կիսաեզրափակիչ դուրս եկավ 39-ամյա Քեն Ռոզուոլը։ Խաղաշրջանի արդյունքներով նա 16-րդ անգամ հայտնվեց ուժեղագույնների տասնյակում՝ այդ ցուցանիշով հավասարվելով Քոնորսին։

2006 թվականի հունիսի 25-ին, խաղաշրջանի մեծ մասը սկզբից ձախ ոտքի կոճի, հետո մեջքի վնասվածքի պատճառով բաց թողած Աղասին հայտարարեց իր սպորտից հեռանալու և այն մասին, որ իր վերջին մրցաշրջանը կլինի ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունը։ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության նախօրեին նա մասնակցում էր ՊԹԱ-ի մրցաշարին Վաշինգտոնում, բայց պարտվեց արդեն առաջին շրջանում, որից հետո վնասվածքի ցավերի սրման պատճառով նորից բաց թողեց Մասթերս մրցաշարերը Տորոնտոյում և Ցինցինատիում և Ֆլեշինգ Մեդոուզում 1197 թվականից առաջին անգամ հանդես եկավ առանց համարի։ Առաջին խաղը ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունում Անդրեն անցկացրեց ընդդեմ ռումինացի Անդրեյ Պավելի դեմ և հաղթեց չորս սեթերում։ Մյուս մրցակիցը ութերորդ համարի տակ հանդես եկող Մարկոս Բագդատիսն էր, և շատերը կանխագուշակում էին, որ դա կլինի Աղասիի կարիերայում վերջին խաղը։ Բայց 36-ամյա վետերանը ցնցեց բոլորին. պարտության մատնեց կիպրացուն հինգ սեթերում՝ 6-4, 6-4, 3-6, 5-7, 7-5 և դուրս եկավ երրորդ ռաունդ։ 2006 թվականի սեպտեմբերի 3-ին ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության երրորդ ռաունդում Աղասին անցկացրեց իր կարիերայում վերջին խաղը որակավորումից դուրս եկած գերմանացի Բենիամին Բեքքերի դեմ։ Պարտվելով չորս սեթերում՝ Անդրեն չկարողացավ զսպել զգացմունքներն ու արցունքները. նրան հոտնկայս ուղեկցում էին մրցաշարի բոլոր այցելուները, այդ թվում նաև՝ մյուս կորտերին, որոնց նա դիմեց երախտիքի խոսքերով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Միմինո

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

В фильме рассказывается история провинциального лётчика, решившего вернуться в большую авиацию, который, осуществив свою мечту, осознаёт, насколько сильна его связь с родиной, и возвращается. По словам Вахтанга Кикабидзе, исполнителя главной роли, в «Мимино» Данелии «удалось выразить мысль о незыблемой связи человека с землёй, на которой он вырос, о корнях, без которых ему невозможно жить». Кинокритики Н. М. Зоркая и А. М. Зоркий определяют картину как «фильм о том, как не потерять самого себя, остаться самим собой», «фильм, размышляющий о месте человека в жизни, о родной ему земле, о сноуетм и прочном, основательном».

1 июля 1977 года фильм был показан на Международном московском кинофестивале, а 27 марта 1978 года состоялась премьера на большом экране. Фильм был благожелательно принят критикой, получил несколько наград и имел большой успех у зрителей. Многие фразы из фильма стали крылатыми. Режиссёр-постановщик и исполнители главных ролей были награждены Государственными премиями СССР.

Ֆիլմը մի գավառական օդաչուի պատմություն է, ով որոշում է վերադառնալ մեծ ավիացիա։ Սակայն օդաչուն, իրականացնելով իր երազանքը, գիտակցում է, թե ինչքան ուժեղ է իր կապը հայրենիքի հետ և վերադառնում է։ Գլխավոր դերակատար Վախթանգ Կիկաբիձեի խոսքերով «Միմինո»-յում Դանելիային «հաջողվում է արտահայտել մարդու և հողի, որի վրա նա մեծացել է, արմատների, առանց որոնց նրա համար ապրելն անհնար է, անսասան կապի մասին միտքը»։ Կինոքննադատներ Նեա Զորկայան և Անդրեյ Զորկին բնութագրում են որպես «ֆիլմ այն մասին, ինչպես չկորցնես ինքդ քեզ, մնաս ինքդ քեզ նման», «ֆիլմ, որը խորհում է կյանքում մարդու տեղի մասին, նրա հայրենի հողի մասին, ունայնի, հաստատունի և հիմնավորի մասին»։

1977 թվականին հուլիսի 1-ին ֆիլմը ցուցադրվեց Միջազգային մոսկովյան կինոփառատոնում, իսկ 1978 թվականի մարտի 27-ին կայացավ պրեմիերան մեծ էկրանին։ Ֆիլմը բարյացակամորեն ընդունվեց քննադատների կողմից, արժանացավ մի քանի պարգևի և մեծ հաջողություն ուներ հանդիսատեսի շրջանում։ Ֆիլմից շատ արտահայտություններ դարձան թևավոր խոսքեր։ Բեմադրող ռեժիսորը և գլխավոր դերակատարները պարգևատրվեցին ԽՍՀՄ-ի Պետական պարգևներով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Բառերի կարգ

Базовый порядок слов — SOV. Порядок слов в хинди не является свободным։ все члены предложения имеют более или менее определённую позицию, хотя в зависимости от контекста или стилистических задач позиция какого-либо слова может варьироваться (например, обратный порядок слов играет стилистическую роль и служит для эмфатического выделения какого-либо члена словосочетания или предложения). Порядок слов имеет смыслоразличительную функцию. Например, если подлежащее и прямое дополнение выражены существительными в форме прямого падежа, то подлежащее стоит на первом месте, а прямое дополнение непосредственно предшествует сказуемому։ aisi sthiti sadā asantos utpanna kartī hai 'Такое положение всегда вызывает недовольство' и asantos sadā aisi sthiti utpanna kartī hai 'Недовольство всегда вызывает такое положение'.

Բառերի բազային հերթականությունը՝ SOV։ Բառերի կարգը հինդիում ազատ չէ. նախադասության բոլոր անդամներն ունեն նվազ կամ ավել որոշակիացված դիրք, չնայած, համատեքստի կամ ոճական խնդիրների հետ կապված կարող է փոփոխության ենթարկվել որևէ բառի դիրք (օրինակ՝ բառերի շրջուն շարադասությունը ոճական դեր է խաղում և ծառայում է որևէ անդամ, բառակապակցություն կամ նախադասություն հուզականորեն ընդգծելու համար)։ Բառերի հերթականությունն ունի իմաստատարբերակիչ ֆունկցիա։ Օրինակ՝ եթե ենթական կամ ուղիղ խնդիրը արտահայտված են ուղիղ հոլովաձև ունեցող գոյականով, ապա ենթական պետք է դրվի առաջին տեղում, իսկ ուղիղ խնդիրն անմիջապես նախորդում է ստորոգյալին․ aisi sthiti sadā asantos utpanna kartī hai Այդպիսի իրավիճակը մշտապես դժգոհություն է առաջացնում և asantos sadā aisi sthiti utpanna kartī hai Դժգոհությունը մշտապես առաջացնում է նման իրավիճակ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Վնասվածքներ

Вопреки распространённому мнению, айсберг не «разрезал» обшивку «Титаника». От давления лопнули заклёпки, стальные листы обшивки погнулись, между ними образовались зазоры, через которые в отсеки стала поступать вода.

В момент столкновения на корпус лайнера пришлось давление 2,5 тонны на см². Стальные листы обшивки толщиной 2,5 см выдержали, а заклёпки, которые их скрепляли — нет. В момент удара они лопнули, швы разошлись. Между листами образовались щели, через которые внутрь хлынула забортная вода. Листы обшивки центральной части судна скреплялись тремя рядами заклёпок из высокоуглеродистой стали. В носовой и кормовой частях листы скрепляли два ряда заклёпок из кованого железа и только один ряд стальных. Кованое железо обладало меньшим запасом прочности. В ходе следствия было выяснено, что на изготовление заклёпок «Харленд энд Вулф» закупала железо недостаточно высокого качества, в его структуре оказалось большое количество шлаковых включений, которые образовали внутри микропустоты. От этого в условиях низкой температуры заклёпки становились ещё более хрупкими.

В результате столкновения «Титаник» на уровне примерно 7 м ниже ватерлинии (3 м выше киля или 60 см выше второго дна) по правому борту в носовой части получил несколько пробоин, протянувшихся в общей сложности на 91 м. Согласно показаниям Эдварда Уайлдинга, главного конструктора верфи «Харленд энд Вулф», площадь пробоины составила около 12 м², он пришёл к такому выводу, анализируя скорость затопления носовых отсеков в первые сорок минут. Он же высказывал предположение о том, что корабль получил несколько разных по размеру, вытянутых вдоль борта пробоин, которыми были повреждены в общей сложности 90 м обшивки подводной части судна. Благодаря современному ультразвуковому изучению обломков корабля, было установлено, что «Титаник» получил шесть узких пробоин общей площадью около 12-13 м². Самая крупная пробоина имела в длину 12 м.

В результате контакта с айсбергом повреждёнными оказались пять первых из шестнадцати водонепроницаемых отсеков։ форпик, три грузовых отсека и шестая котельная. Незначительные повреждения получил и шестой отсек, в котором располагалась котельная № 5. По расчётам конструкторов, «Титаник» мог оставаться на плаву при затоплении четырёх носовых отсеков. Отсеки трюма корабля отделялись друг от друга переборками во всю ширину судна. Переборки имели герметичные двери с электроприводом, которые могли быстро закрыться по сигналу с мостика. Из носовых переборок первые две в высоту доходили до палубы D, три другие — до палубы E, то есть выше ватерлинии на 3,4 м. Отсеки не были перекрыты сверху, поэтому при дифференте или крене судна вода после наполнения одного отсека переливалась в следующий․

План «Титаника». Зелёным отмечены пробоины в обшивке, красным — переборки.

Տարածված կարծիքին հակառակ, այսբերգը չի ճեղքել «Տիտանիկ»-ի երեսվածքը: Ճնշման ազդեցությամբ ճաքել են գամերը, ծռվել են երեսվածքի պողպատե թերթերը, դրանց միջև առաջացել են բացվածքներ, որոնցով սկսել է ջուր լցվել հատվածախուց:

Բախման պահին նավի կմախքի 1սմ² ենթարկվեց 2,5 տոննա ճնշման։ Երեսվածքի 2,5 սմ հաստությամբ պողպատե թերթերը դիմացան, իսկ դրանք ամրացնող գամերը՝ ոչ։ Հարվածի պահին դրանք ճեղքվեցին, կարերը հեռացան։ Թերթերի միջև առաջացան բացվածքներ, որոնցով ջուրը հորդեց նավակողից ներս։ Կենտրոնական հատվածի երեսվածքի թերթերը ամրացված էին երեք շարք ամուր ածխածնային պողպատե գամերով։ Առաջնային և ցռուկային մասերում թերթերը ամրացված էին երկու շարք կռած երկաթե գամերով և միայն մեկ շարքն էր պողպատե։ Կռած երկաթը ամրությամբ զիջում էր պողպատին։ Հետազոտության ընթացքում նաև պարզվեց, որ «Հարլենդ ընդ Վուլֆ»-ը գնել էր ոչ բավարար ամրությամբ երկաթ, որի բաղադրության մեջ հայտնաբերվեց մեծ քանակությամբ ներսից միկրոդատարկություններ կազմավորող մետաղախարամներ։ Այդ պատճառով ցածր ջերմաստիճանի պայմաններում գամերը ավելի դյուրաբեկ էին դարձել։

Բախման արդյունքում «Տիտանիկ»-ը ջրագծից մոտավորապես 7 մ ցածր մակարդակում (3մ ողնափայտից վերև և 60 սմ վերև երկրորդ հատակից) աջ նավակողի առաջնային մասում առաջացան մի քանի ճեղքեր՝ ընդհանուր առմամբ մինչև 91 մետր ձգվածքով։ Էդվարդ Ուայլդինգի՝ «Հարլենդ ընդ Վուլֆ» նավաշինարանի գլխավոր նախագծողի ցուցմունքների համաձայն, ճեղքվածքի մակերեսը կազմում էր 12մ². նա այդպիսի եզրահանգման էր եկել՝ վերլուծելով առաջին 40 րոպեում առաջնային մեկուսամասի ջրասուզման արագությունը։. Նա նաև ենթադրություն արեց այն մասին, որ նավը ստացել է մի քանի չափերով տարբեր, նավակողի երկայնքով ձգվող ճեղքեր, որոնց պատճառով վնասվել էին ընդհանուր առմամբ նավի ստորջրյա մասի երեսվածքից 90մ։ Շնորհիվ նավի բեկորների ժամանակակից ուլտրաձայնային ուսումնասիրության, պարզվել է, որ «Տիտանիկ»-ը ստացել է ընդհանուր մակերեսով 12-13մ² վեց նեղ ճեղքեր։ Ամենախոշոր ճեղքն ուներ 12մ երկարություն։

Այսբերգի հետ կոնտակտի արդյունքում վնասվեցին տասնվեցից առաջին հինգ ջրամեկուսամասերը՝ առաջնային մասի ֆորպիկը, երեք բեռնային մեկուսամասերը և վեցերորդ կաթսայանոցը։ Աննշան վնասվածք էր ստացել նաև վեցերորդ մեկուսամասը, որտեղ գտնվում էր հինգերորդ կաթսայանոցը։ Նախագծողների հաշվարկի համաձայն՝ «Տիտանիկ»-ը կարող էր ջրի վրա մնալ չորս առաջնային մեկուսամասերի ջրածածկման դեպքում։ Նավամբարի մեկուսամասերը միմյանցից անջատված էին միջնորմներով՝ նավի ամբողջ լայնքով։ Միջնորմներն ունեին էլեկտրալարով հերմետիկ դռներ, որոնք կամրջակից եկող ազդանշանով կարող էին արագ փակվել։ Առաջնային մեկուսամասերից առաջին երկուսը բարձրությամբ հասնում էին մինչև D տախտակամած, մյուս երեքը՝ մինչև E տախտակամած, այսինքն՝ ջրագծից 3,4 մետր բարձր։ Մեկուսամասերը վերևից ծածկված չէին, այդ պատճառով էլ նավի դիֆերենտի կամ կողաթեքման դեպքում ջուրը մեկ հատվածախուց լցվելուց հետո սկսում էր լցվել մյուսի մեջ։

Տիտանիկ նավի սխեման

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հայոց Ցեղասպանության ժխտում

ռուսերեն հոդված

Ցեղասպանության ժխտումը․ նպատակներ և մեթոդներ

Отрицание геноцида армян ставит задачу пересмотра общепринятого направления в историографии, полагающего, что в 1915 году в Османской империи проводилась массовая и целенаправленная политика уничтожения армянского населения. Отрицание геноцида армян в Турции является продолжением политики Османской империи, отрицавшей массовые убийства армян в конце XIX века. Западные державы поддерживали в этом Турцию, если это совпадало с их интересами. Так премьер-министр Великобритании Дизраэли пытался представить болгарские убийства как «кофейную сплетню», правительство Солсбери умалчивало о массовых убийствах 1894—1895 годов, Германия в 1915 году занималась массовыми фальсификациями с целью обелить себя и своего союзника Турцию. Две наиболее влиятельные страны на Ближнем Востоке, США и Великобритания, в сговоре с Турецкой Республикой, прилагали все возможные усилия для отрицания массовых убийств армян, тем не менее проблема геноцида армян не потеряла актуальность. Турецкая Республика всесторонне поддерживает отрицание геноцида армян, спонсирует университеты, обеспечивающие поддержку турецкой позиции. При обсуждении признания геноцида Турция угрожает дипломатическими и торговыми санкциями другим государствам и репрессиями собственным меньшинствам.

Հայոց ցեղասպանության ժխտումը խնդիր է դնում վերանայել պատմագրության մեջ ընդունված ուղղությունը, ըստ որի 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում իրականացվել է հայ ժողովրդի ոչնչացման զանգվածային և նպատակաուղղված քաղաքականություն։

Թուրքիայում հայերի ցեղասպանության ժխտումը Օսմանյան կայսրության քաղաքականության շարունակությունն է, որը ժխտում էր հայերի զանգվածային կոտորածները 19-րդ դարի վերջերին։ Արևմտյան տերություններն այդ հարցում աջակցում էին Թուրքիային, եթե այն համընկնում էր իրենց շահերին։ Այսպես, Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բենջամին Դիզրայելին փորձում էր ներկայացնել բուլղարների ջարդերը որպես «սուրճի բամբասանք», Սոլսբերիի կառավարությունը լռում էր 1894-1895 թվականների զանգվածային ջարդերի մասին, Գերմանիան 1915 թվականին զբաղված էր զանգվածային կեղծարարություններով՝ իր դաշնակից Թուրքիային արդարացնելու նպատակով։ Մերձավոր Արևելքի առավել ազդեցիկ երկու երկրներ՝ ԱՄՆ-ն ու Մեծ Բրիտանիան Թուրքիայի հետ պայմանավորվածության համաձայն, ամեն հնարավոր ջանք գործադրում էին հայերի զանգվածային ջարդերը ժխտելու համար։ Այնուամենայնիվ, հայերի ցեղասպանության հիմնախնդիրն արդիականությունը չի կորցրել։

Թուրքական Հանրապետությունը համակողմանիորեն աջակցում է հայերի ցեղասպանության ժխտմանը, հովանավորում է թուրքական դիրքորոշմանն աջակցում ապահովող համալսարաններին։ Հայերի ցեղասպանության հարցը քննարկելու դեպքում Թուրքիան պետություններին սպառնում է դիվանագիտական և առևտրական պատժամիջոցներով և ճնշումներով՝ երկրում բնակվող փոքրամասնություններին։

Վարկածներ

Аргументы приверженцев теории отрицания геноцида обычно представляют модификации одного из следующих утверждений։

• массового убийства армян в Османской империи никогда не было;
• гибель армян произошла по неосторожности от голода и болезней во время их высылки из зоны боевых действий;
• со стороны младотурок не было целенаправленной политики уничтожения армян;
• гибель армян была следствием гражданской войны в Османской империи, в результате которой погибло также множество турок.

Ցեղասպանության ժխտման տեսության համախոհների փաստարկները սովորաբար հետևյալ պնդումներից մեկի վերափոխված տարբերակներն են.

• Օսմանյան կայսրությունում հայերի զանգվածային կոտորածներ երբեք չեն եղել,
• հայերի մահը տեղի է ունեցել անզգուշության հետևանքով վրա հասած սովից կամ հիվանդություններից՝ ռազմական գործողությունների գոտիներից նրանց տեղահանության ժամանակ,
• երիտթուրքերի կողմից չի եղել հայերի ոչնչացման նպատակաուղղված քաղաքականություն,
• հայերի մահն Օսմանյան կայսրությունում քաղաքացիական պատերազմի հետևանքն էր, որի ժամանակ մահացել են նաև բազմաթիվ թուրքեր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Օսմանյան Ստամբուլի պատմություն

ռուսերեն հոդված

Մուհամմեդ II-ի ժամանակաշրջան

29 мая 1453 года турецкие войска захватили Константинополь. Мехмед II, отдав покорённый город на разграбление своей армии, вступил в него через Харисийские ворота (согласно другим данным, султан въехал в Константинополь лишь через три дня, когда улёгся хаос грабежей и погромов). Он торжественно двинулся к центру города и в знак победы над врагом въехал на белом коне в собор Святой Софии, повелев превратить его в мечеть. Большая часть Константинополя подверглась тотальному разграблению, хотя некоторые районы (Студион и Петрион), монастыри и церкви остались нетронутыми. Сам город в результате постепенной трансформации слова «Константинополь» в рамках фонетических норм турецкого языка стал именоваться в просторечии Истанбулом, хотя османы в официальных обращениях ещё долго называли его на арабский лад Костантинийе. Позже, благодаря возвышению греческих драгоманов, в широкий обиход вновь вернулось название «Константинополь», прочно закрепившееся в османской дипломатии (фактически, оба топонима употреблялись параллельно, но в христианском мире город продолжали именовать по-старому).

При разделе добычи и трофеев Мехмеду, согласно старинному обычаю, досталась пятая часть от всего захваченного. Свою часть пленных он поместил в районе Фанар, положив таким образом начало греческому кварталу Стамбула. Кроме того, плена и выселения избежали обитатели греческих деревень вдоль Босфора, формально не участвовавшие в сопротивлении. Более 30 тыс. византийцев и латинян были проданы на невольничьих рынках Эдирне, Бурсы, Гелиболу, Анкары и Филибе, многих из них выкупили богатые родственники (согласно другим данным, к моменту завоевания в Константинополе проживало около 70 тыс. человек, из которых 50 — 60 тыс. были проданы в рабство или депортированы, а 10 — 20 тыс. остались в городе как свободные граждане). Казни подверглись бальи венецианской колонии Минотто, его сын и другие видные соотечественники, консул Каталонии и несколько других его земляков. Лука Нотарас, которого Мехмед планировал сделать новым префектом османского Константинополя, был казнён за отказ отдать своего сына в любовники султана. Зато смогли скрыться и спастись другие активные участники обороны Константинополя — кардинал Исидор, архиепископ Леонард Хиосский, двое из трёх братьев Боккьярди, великий логофет Георгий Сфрандзи. Мехмед приказал разрушить стены и засыпать ров Галаты, а также изъять у тамошних генуэзцев всё вооружение. При этом, он гарантировал безопасность анклава, разрешил сохранить его христианский дух и запретил туркам селиться там (в Галате продолжали служить мессу два францисканских монастыря и несколько церквей; именно поэтому турки долгое время вообще не считали Галату частью Стамбула, презирая эту обитель «неверных»). Племянника галатского подесты Ломеллино, как и сыновей всех уцелевших византийских вельмож, султан забрал в качестве заложников (их определили в прислугу султанского дворца, а красивых — в личный гарем Мехмеда). В начале июня 1453 года в мечети Айя-София в присутствии султана и его свиты впервые состоялась пятничная молитва. К бывшему собору наспех достроили деревянный минарет, крест на куполе заменили полумесяцем, а внутри забелили мозаики и фрески (за исключением четырёх ангелов-хранителей под сводами). Таким же образом большая часть византийских церквей и монастырей была превращена в мечети и суфийские текке. Но суеверный Мехмед сохранил многие «языческие» символы города — конную статую Юстиниана напротив Айя-Софии и колонны на ипподроме. Зато Золотые ворота, через которые в город въезжали византийские императоры (и через которые должно было состояться предречённое возвращение Константина), Мехмед приказал замуровать. В отличие от них Харисийские ворота, названые турками воротами Эдирне, стали символом османского триумфа и местом ежегодных праздников, посвящённых захвату Константинополя. Вскоре духовный наставник султана шейх Акшемсеттин объявил о том, что найдена могила Абу Айюба аль-Ансари — знаменосца пророка Мухаммеда, погибшего во время осады Константинополя арабами в 674 году. Со временем Мехмед по совету придворных астрологов снял с пьедестала гигантскую статую Юстиниана, которая после этого долгое время лежала на площади, пока наследники султана не переплавили её по кускам в одном из литейных цехов.

Османские власти стремились быстро восстановить экономическое значение покорённого города, для чего переселяли в Стамбул не только турок, но и представителей тех народов империи, которые традиционно занимались торговлей и ремеслом. Султан приказал заселить опустевший город турками из Аксарая, Карамана и Самсуна, армянами из Бурсы, Токата, Сиваса и Кайсери, греками из Синопа, Трапезунда, Мореи и с островов Эгейского моря, евреями из Салоник. В Стамбуле появились целые кварталы, населённые выходцами из городов и областей Малой Азии и названные по именам их «малой родины» (например, Аксарай, Караман, Чаршамба и другие), а также греческие и армянские кварталы. По приказу Мехмеда переселенцам предоставлялись дома, покинутые византийцами и латинянами, а также различные льготы, призванные стимулировать их занятие ремеслом и торговлей. Развитие экономики Стамбула и широкое строительство, развернувшееся в городе, предопределили дальнейший рост населения столицы за счёт притока мастеров, купцов, моряков, инженеров и чиновников со всех концов обширной империи. Поскольку немусульманам (зимми) в Османской империи был закрыт доступ к чиновничьей или военной карьере, большинство из них обычно занималось ремеслом или торговлей. Другими первоочередными мерами по восстановлению жизнедеятельности Стамбула, предпринятыми султаном, были։ назначение визиря, ответственного за поддержание порядка в городе; постепенный набор чиновников на место исчезнувшей византийской администрации; восстановление крепостных стен, правительственных зданий, частных домов и водоснабжения; заключение договоров с итальянскими торговыми городами о новых правилах деятельности в османской столице (изначально Мехмед II возобновил большую часть привилегий генуэзцев в Галате, а позже позволил обосноваться в Стамбуле венецианцам и другим «франкам»).

Также Мехмед повелел грекам избрать нового православного патриарха, которым стал монах Геннадий Схоларий, спасшийся от обращение в рабство в Эдирне и вернувшийся в Стамбул (после согласия султана синод лишь формально утвердил его). Посвящение Геннадия II в сан патриарха состоялось в январе 1454 года в соборе Святых Апостолов — втором по величине и значению храме Стамбула, ставшем теперь кафедральным собором Константинопольской патриархии (вокруг него даже образовался квартал греческих переселенцев первой волны). При новых властях константинопольский патриарх не только отвечал за поведение стамбульских греков и других православных, но и превратился в главу христианского миллета Османской империи, которому подчинялись православные верующие Малой Азии, Греции, Болгарии, Румынии, Сербии и Албании (кроме того, от него зависели патриархи Иерусалимский, Антиохийский и Александрийский). Стамбульские христиане жили в своих отдельных кварталах и смогли сохранить несколько церквей и монастырей. Им предписывалось носить особые одежды и запрещалось иметь любое оружие. Турки обложили всех столичных кафиров особыми налогами (джизья).

В 1456 году кафедра константинопольского патриарха была перенесена в церковь Богородицы Паммакаристы. Зимой 1457—1458 года Мехмед наконец-то перенёс свою резиденцию из Адрианополя в Стамбул (в султанский дворец Эски-Сарай, возведённый в районе бывшего форума Феодосия). К этому времени были восстановлены крепостные стены, разрушенные во время осады города, а в южной части оборонительной системы возникла мощная крепость Едикуле (она служила не только западным военным форпостом Стамбула, но и султанской сокровищницей, местом хранения архивов и политической тюрьмой). В 1458 году на месте предполагаемой могилы Абу Айюба аль-Ансари были построены мавзолей и мечеть Султана Эйюпа — первая мечеть, возведённая турками после завоевания Константинополя. Район вокруг мечети стал называться Эюп, а здешнее кладбище превратилось в самое престижное кладбище города. В 1461 году был основан Константинопольский патриархат Армянской апостольской церкви (резиденция патриарха расположилась в квартале Сулумонастыр, где и вырос большой армянский квартал). В том же 1461 году грандиозный собор Святых Апостолов был разрушен (вместе с многочисленными гробницами византийских императоров и константинопольских патриархов, захороненных здесь), а на его месте в 1470 году была построена соборная мечеть Фатих с комплексом зданий (несколько медресе, библиотека, больница, бани, кухни и караван-сарай). В саду этой мечети и был похоронен султан Мехмед II, умерший в мае 1481 года. В соседнем тюрбе была похоронена мать султана Хюма Хатун.

В ноябре 1463 года в крепости Едикуле вместе со своими сыновьями был казнён последний трапезундский император Давид, отказавшийся для спасения принять ислам. В 1464 году была построена мечеть Махмуд-паши, а в 1466 году — мечеть Мурад-паши, которые мало отличались от османских мечетей Бурсы и Изника (правда, уже тогда турки стали активно использовать опыт византийских зодчих, и даже приглашать их руководителями крупных строительных проектов). Храм Пантократора превратился в мечеть Зейрек, а часть монастырских помещений отвели под медресе (в 1471 году его студенты перешли в медресе при мечети Фатих и монастырь пришёл в запустение). В том же 1466 году на месте древнего акрополя Византия началось сооружение большого дворцового комплекса Топкапы (Топкапы-Сарай или Новый Сераль). После постройки первых зданий, среди которых выделялся дошедший до наших дней дворец Чинили-Кёшк (1472) или «Изразцовый павильон», резиденция султана была перенесена из Эски-Сарая в Топкапы, который оставался местопребыванием османских монархов до XIX века. А Эски-Сарай (именно тогда его и стали называть Старый Сераль) в течение двух следующих веков служил местом проживания султанских вдов и наложниц.

Бывшая церковь Святой Ирины, оказавшаяся на территории дворца Топкапы, была превращена в арсенал. Здесь же хранилось множество византийских и османских реликвий, в частности, сабля Мехмеда II, трофейные пушки, захваченные османами в боях, цепь, перекрывавшая вход в Золотой Рог, и порфировые саркофаги византийских императоров, перенесённые сюда из склепа разрушенного собора Святых Апостолов.

В 1475 году турки аннексировали генуэзские владения в Крыму, переселив часть тамошних генуэзцев и армян в Стамбул (им даже выделили небольшую церковь Святого Николая). Также в Стамбул был доставлен пленённый крымский хан Менгли I Герай, воевавший на стороне генуэзцев (в 1478 году султан освободил его и вернул на ханский престол). В том же 1475 году османы обратили католическую церковь Святого Павла, построенную в Галате в XIII веке, в мечеть. В 1478 году Мехмед II, желая избежать борьбы за власть, фактически узаконил братоубийство в династии Османов (текст закона гласил։ «Тот из моих сыновей, который вступит на престол, вправе убить своих братьев, чтобы был порядок на земле»).

Неотъемлемую часть облика османской столицы составляли многочисленные рынки, в большинстве своём крытые и специализированные (в городе существовали мясной, рыбный, фруктово-овощной рынки, базары и торговые ряды по продаже пряностей, специй, тканей и мехов). Обычно рынки представляли собой лабиринты узких улочек и переулков со сводчатыми крышами, которые объединяли сотни лавок и ремесленных мастерских. Нередко рынки строились по проектам известных архитекторов и украшались красивыми воротами, галереями и фонтанами. В правление Мехмеда на месте древнего форума Константина были построены два сводчатых бедестана, положившие начало знаменитому Большому базару (сегодня они известны как Букинистический и Сандаловый бедестаны). Впоследствии Большой базар неоднократно перестраивался и расширялся, достигнув форума Феодосия.

Также в правление Мехмеда II были заложены основы образовательной системы Стамбула, которая содержалась за счёт различных благотворительных фондов и пожертвований богатых мусульман. В самом низу этой системы находились начальные «школы для отроков» (мектеб-и сыбьян), располагавшиеся в каждом квартале, чаще всего возле мечети. Там подростки заучивали стихи Корана, изучали арабское письмо, чтение и элементарную арифметику. Чуть выше уровень преподавания был в начальных школах при медресе и дервишских обителях. Фактически, начальное образование в Стамбуле могли получить все дети без исключения. Следующей ступенью служили медресе, обычно возводившиеся при больших пятничных мечетях (например, при мечети Фатиха). Ученики, жившие при медресе, были освобождены от всякой платы, но приходящие студенты были вынуждены платить за обучение и питание. Выпускники престижных медресе могли рассчитывать на звания улемов, судей, мударрисов и посты при султанском дворе, выпускники обычных медресе — на карьеру рядового имама или хатиба. «Неверные» также имели свою систему начального образования, окончив которую желающие могли продолжить обучение в семинарии или иешиве. Всего в правление Мехмеда II в Стамбуле появилось 190 мечетей (в том числе 17 переделанных их христианских церквей), 24 мектеба и медресе, 32 хаммама и 12 рынков. В конце 70-х годов XV века в Стамбуле и Галате насчитывалось около 80 тыс. жителей (рукопись того времени сообщает о наличии почти 9,5 тыс. домов мусульман и более 6,3 тыс. домов «неверных», из которых почти 650 принадлежало евреям). Древний Халкидон на азиатском берегу Мраморного моря турки стали называть Кадыкёй, что в переводе значит «Деревня судьи». По указу Мехмеда все доходы от этого поселения шли в распоряжение первого судьи (кади) Стамбула — Хыдыр-бея. Весной 1481 года, после смерти Мехмеда II (по одной из версий, его отравил врач-перс по приказу собственного сына, принца Баязида) разгорелась борьба за трон между сыновьями султана. Старший Баязид был наместником Амасьи, а младший Джем — наместником Коньи. Великий визирь Карамани Мехмет-паша, ждавший прибытия обоих принцев в Стамбул, вскоре был убит янычарами из числа сторонников Баязида. В итоге Баязид первым прибыл в столицу и провозгласил себя новым султаном, а летом 1481 года разбил войска Джема (кроме того, по приказу Баязида были убиты два сына Джема, а позже — и трое сыновей самого султана, поднявших против него мятеж).

Հիմնական հոդված՝ Կոստանդնուպոլսի պատմություն

Սուլթան Էյուպի մզկիթը

1453 թվականի մայիսի 29-ին թուրքական զորքերը գրավեցին Կոստանդնուպոլիսը։ Հարիսիյան դարպասներով քաղաք ներխուժած Մեհմեդ II-ը (այլ տվյալներով սուլթանը հասել էր Կոստանդնուպոլիս միայն կոտորածի ու թալանի քաոսն ավարտվելուց երեք օր հետո) թույլ տվեց իր բանակին թալանել գրավված քաղաքը։ Նա հանդիսավոր կերպով շարժվեց դեպի քաղաքի կենտրոն և, ի նշան թշնամու նկատմամբ տարած հաղթանակի, սպիտակ նժույգին նստած մուտք գործեց Սուրբ Սոֆիայի տաճար՝ հրամայելով այն դարձնել մզկիթ։ Կոստանդնուպոլսի մեծ մասը ենթարկվեց համընդհանուր ասպատակության, չնայած որոշ շրջաններ (Ստուդիոնը և Պետրիոնը), վանքերն ու եկեղեցիները անձեռնամխելի մնացին։ Քաղաքը «Կոստանդնուպոլիս» թուրքական լեզվի քերականական նորմերի շրջանակներում բառի աստիճանաբար վերափոխման արդյունքում խոսակցական լեզվով սկսեց կոչվել Իստամբուլ, չնայած օսմանները պաշտոնական դիմելաձևերում դեռ երկար ժամանակ այն արաբական ձևով անվանում էին Կոստանդինիյե։ Ավելի ուշ, շնորհիվ գլուխ բարձրացրած հունական թարգմանների, նորից լայն շրջանառություն ստացավ օսմանյան դիվանագիտական շրջանակներում ամրապնդված «Կոստանդինուպոլիս» անվանումը, (փաստորեն, երկու տեղանունները գործածվում էին զուգահեռ, բայց քրիստոնեական աշխարհում քաղաքն անվանում էին նախկին ձևով)։

Ռազմավարի բաժանման ժամանակ, Մեհմեդին, դարերով եկած ավանդույթի համաձայն, բաժին հասավ ամբողջ հափշտակվածի հինգերորդ մասը։ Գերիների իր բաժինը նա տեղավորեց Ֆանար շրջանում՝ այդպիսով սկիզբ դնելով Ստամբուլի հունական թաղամասին։ Բացի այդ, գերությունից և տեղահանությունից խուսափեցին Բոսֆորի ափի հունական գյուղերի բնակիչները, որոնք ձևականորեն դիմադրություն չէին ցուցաբերել։ Ավելի քան 30 000 բյուզանդացիներ ու լատիններ վաճառվեցին Ադրիանապոլսի, Բուրսայի, Գելիբոլուի, Անկարայի և Ֆիլեբի ստրկավաճառության շուկաներում, նրանցից շատերին փրկագին տալով հետ գնեցին հարուստ ազգականները (այլ տվյալների համաձայն, գրավելու պահին Կոստանդնուպոլիսն ուներ 70 000 բնակիչ, որոնցից 50 000-60 000-ը վաճառվեցին ստրկության կամ արտաքսվեցին, իսկ 10 000-20 000-ը մնացին քաղաքում, որպես ազատ քաղաքացիներ)։ Մահապատժի ենթարկվեցին վենետիկյան Մինոտո գաղութի բալյին, նրա որդին և բազմաթիվ երևելիներ՝ Կատալոնիայի հյուպատոսը և մի քանի նրա հայրենակիցներ։ Լուկա Նոտարասը, ում Մեհմեդը ծրագրում էր դարձնել օսմանյան Կոստանդնուպոլսի նոր ոստիկանապետ, մահապատժի ենթարկվեց իր որդուն սուլթանին հոմանի տալուց հրաժարվելու համար։ Փոխարենը կարողացան թաքնվել և փրկվել Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության մյուս ակտիվ մասնակիցները՝ կարդինալ Իսիդորը, արքեպիսկոպոս Լեոնարդ Խոսկին, Բոկյարդի երեք եղբայրներից երկուսը, մեծ լոգոֆեդ Գեորգի Սֆրաձին։ Մեհմեդը հրամայեց քանդել Գալատայի պատերը և ծածկել փոսը, ինչպես նաև առգրավել տեղի ջենովացիներից բոլոր զենքերը։ Ընդ որում, նա երաշխավորում էր անկլավի անվտանգությունը, թույլ տվեց պահպանել քրիստոնեությունը և արգելեց թուրքերին բնակություն հաստատել այնտեղ (Գալաթայում շարունակում էին պատարագ հնչեցնել երկու՝ ֆրանցիսկյան վանքերում և մի քանի այլ եկեղեցիներում. այդ պատճառով էլ թուրքերը երկար ժամանակ Գալատան չէին համարում Ստամբուլի մաս՝ արհամարհելով այդ «անհավատների» օթևանը)։ Գալատական պոդեստ Լոմելինոյի զարմիկին, ինչպես նաև կենդանի մնացած բոլոր բյուզանդական մեծատոհմիկների որդիներին սուլթանը գերի վերցրեց (նրանց կարգեցին սուլթանական պալատի ծառաներ, իսկ գեղեցկատեսներին՝ Մեհմեդի անձնական հարեմ տարան)։

1453 թվականի հունիսի սկզբին Սուրբ Սոֆիայի տաճարում սուլթանի և նրա շքախմբի ներկայությամբ առաջին անգամ տեղի ունեցավ ուրբաթ օրվա աղոթքը։ Նախկին տաճարի կողքին շտապ կերպով կառուցեցին փայտաշեն մինարեթ, գմբեթի խաչի փոխարեն կիսալուսին դրեցին, իսկ ներսից ներկեցին խճանկարներն ու որմնանկարները (բացառությամբ կամարների տակի չորս պահապան հրեշտակների պատկերների)։ Նույն կերպ նաև բյուզանդական եկեղեցիների և վանքերի մեծ մասը վերափոխվեց մզկիթների կամ սուֆիստական վանքերի։ Բայց սնահավատ Մուհամեդը պահպանեց քաղաքի շատ «հեթանոսական» խորհրդանիշեր՝ Հուստինիանոսի ձիով արձանը Սուրբ Սոֆիայի տաճարի դիմաց և ձիարշավարանի շարասյունը։ Դրա փոխարեն Ոսկե դարպասները, որով քաղաք էին մտնում բյուզանդական կայսրները (որով և պետք է կայանար Կոստանդինի նախատեսված վերադարձը), Մեհմեդը հրամայեց որմնաշարել։ Ի տարբերություն դրանց, թուրքերի կողմից Ադրիանապոլսի դարպասներ անվանած Հարիսեյան դարպասները դարձան օսմանյան հաղթարշավի խորհրդանիշ և Կոստանդնուպոլսի գրավմանը նվիրված ամենամյա տոնակատարությունների վայր։ Շուտով սուլթանի հոգևոր ուսուցիչ շեյխ Ակխեմսետին հայտարարեց այն մասին, որ գտնվել է Մուհամեդ մարգարեի դրոշակակիր Աբու Այուբ ալ-Անսարի գերեզմանը, ով 674 թվականին զոհվել է արաբների կողմից Կոստանդնուպոլսի պաշարման ժամանակ։ Որոշ ժամանակ անց Մեհմեդը պալատական աստղագետների խորհրդով պատվանդանից իջեցրեց Հուստինիանոսի արձանը, որը դրանից հետո երկար ժամանակ գտնվում էր հրապարակում, մինչև սուլթանի ժառանգները ձուլարաններից մեկում մասնատելով ձուլեցին այն։

Օսմանյան իշխանությունները ձգտում էին արագորեն վերականգնել գրավված քաղաքի տնտեսական նշանակությունը, ինչի համար Ստամբուլը վերաբնակեցնում էին ոչ միայն թուրքերով, այլև կայսրության այն ազգերի ներկայացուցիչներով, ովքեր ավանդաբար զբաղվում էին առևտրով և արհեստներով։ Սուլթանը հրամայեց բնակեցնել դատարկված քաղաքը Ակսարայի, Կարամանի և Սամսունի թուրքերով, Բուրսայի, Տոկատի, Սեբաստիայի և Կեսարիայի հայերով, Սինոպի, Տրապիզոնի, Մորեյի և Եգեյան ծովի կղզիների հույներով, Սալոնիկի հրեաներով։ Ստամբուլում հայտնվեցին ամբողջ թաղամասեր՝ Փոքր Ասիայի մարզերից ու քաղաքներից սերած բնակիչներով և կրում էին իրենց «փոքր հայրենիքի» անունները (օրինակ՝ Ակսարայ, Կարաման, Չարշամբա և այլն), ինչպես նաև հունական և հայկական թաղամասեր։ Մեհմեդի հրամանով վերաբնակներին տրամադրվում էին բյուզանդացիների և լատինների կողմից լքված տները, ինչպես նաև նրանց առևտրով և արհեստներով զբաղվելուն նպաստող տարբեր արտոնություններ։ Ստամբուլի տնտեսության զարգացումը և քաղաքում լայն թափ առած շինարարությունը կանխորոշեցին քաղաքի բնակչության աճը՝ կայսրության բոլոր կողմերից վարպետների, առևտրականների, նավաստիների, ինժեներների և աստիճանավորների հոսքի հաշվին։ Քանի որ ոչ մուսուլմաններին (զիմներին) Օսմանյան կայսրությունում հասանելի չէին աստիճանական և ռազմական կարերիայի հնարավորություններ, նրանց մեծ մասը սովորաբար զբաղվում էին արհեստով կամ առևտրով։ Սուլթանի կողմից ձեռնարկված Ստամբուլի կենսագործունեության վերականգնմանն ուղղված մյուս առաջնահերթ ձեռք առնված միջոցառումներն էին՝ քաղաքում կարգուկանոնի համար պատասխանատվություն կրող վեզիրի նշանակումը, անհետացած բյուզանդական վարչակազմին փոխարինող չինովնիկների աստիճանաբար հավաքագրումը, ամրոցների, կառավարական շինությունների, մասնավոր տների պատերի և ջրամատակարարման վերականգնումը, օսմանյան մայրաքաղաքում գործունեության նոր կանոնների մասին պայմանագրերի կնքումը իտալական առևտրական քաղաքների հետ (սկզբից Մեհմեդ II-ը վերականգնեց ջենովացիների արտոնությունների մեծ մասը Գալաթայում, իսկ ավելի ուշ թույլ տվեց Ստամբուլում բնակություն հաստատել բյուզանդացիներին և մյուս «ֆրանկներին»)։

Ֆատիհ մզկիթը

Մեհմեդը թույլ տվեց նաև հույներին ընտրել նոր ուղղափառ առաջնորդի, ով դարձավ Ադրիանապոլսում ստրկությունից փրկված և Ստամբուլ վերադարձած վանական Գենադի Սխոլարիոսը (սուլթանի համաձայնությունից հետո սինոդը միայն ձևականորեն հաստատեց նրան)։ Պատրիարքի աստիճանում Գենադի II-ի ձեռնադրումը տեղի ունեցավ 1454 թվականի հունվարին Ստամբուլի մեծությամբ և նշանակությամբ երկրորդ՝ Սուրբ Առաքյալների տաճարում, որն այժմ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքատի մայր տաճարն է (նրա շուրջը նույնիսկ կազմավորվեց հույների առաջին հոսքի վերաբնակների թաղամասը)։ Նոր իշխանությունների օրոք Կոստանդնուպոլսի պատրիարքատը ոչ միայն պատասխանատու էր հույների և մյուս ուղղափառների վարքագծի համար, այլև դարձավ Օսմանյան կայսրության քրիստոնեական միլլեթի առաջնորդը, որին հպատակվում էին Փոքր Ասիայի, Հունաստանի, Բուլղարիայի, Ռումինիայի, Սերբիայի և Ալբանիայի ուղղափառ հավատացյալները (բացի այդ, նրանից կախում ունեին Երուսաղեմի, Անտիոքի և Ալեքսանդրիայի պատրիարքությունները)։ Ստամբուլի քրիստոնյաներն ապրում էին առանձին թաղամասերով և կարողացել են պահպանել մի քանի եկեղեցիներ և վանքեր։ Նրանց կարգադրված էր կրել հատուկ հագուստ և արգելված էր կրել ամեն տեսակի զենք։ Թուրքերը մայրաքաղաքի բոլոր գյավուրների վրա յուրահատուկ հարկեր դրեցին (ջիզյա)։

1456 թվականին Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանի ամբիոնը տեղափոխվեց Պամակարիստա Աստվածածնի եկեղեցի։ 1457-1458 թվականների ձմռանը Մեհմեդը վերջապես տեղափոխեց իր նստավայրը Ադրիանապոլսից Ստամբուլ (սուլթանական Էսկի-Սարայ պալատ, կառուցված Թեոդոսիայի նախկին հրապարակի շրջանում)։ Մինչ այդ վերականգնվել էին քաղաքի պաշարման ժամանակ ավերված ամրոցի պատերը, իսկ պաշտպանական համակարգի հարավային մասում վեր բարձրացավ Էդիկուլե հզոր ամրոցը (այն ծառայում էր ոչ միայն որպես Ստամբուլի արևմտյան զինվորական առաջադիրք, այլև սուլթանական գանձարանն էր, արխիվներ պահելու վայրը և քաղաքական բանտ)։ 1458 թվականին Աբու Այուբ ալ-Անսարի գերեզմանոցի ենթադրյալ վայրում կառուցվեցին Կոստանդնուպոլսի գրավումից հետո թուրքերի կողմից կառուցված առաջին՝ սուլթան Էյուպի դամբարանն ու մզկիթը։ Մզկիթի մոտակա շրջանն անվանվեց Էյուպ, իսկ տեղի գերեզմանատունը դարձավ ամենահեղինակավորը քաղաքում։ 1461 թվականին հիմնադրվեց Հայ Առաքելական եկեղեցու Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանը (պատրիարքարանի նստավայրը տեղակայված էր Սուլումոնաստիր թաղամասում, որտեղ և ընդլայնվեց մեծ հայկական թաղամասը)։ Նույն 1461 թվականին քանդվեց Սուրբ Առաքյալների տաճարը (այստեղ հանգչող բյուզանդական կայսրների և Կոստանդնուպոլսի պատրիարքների բազմաթիվ դամբարանների հետ միասին), իսկ նրա տեղում 1470 թվականին կառուցվեց Ֆատիհ գլխավոր մզկիթը՝ շինությունների համալիրով (մի քանի մեդրեսե, գրադարան, հիվանդանոց, բաղնիք, խոհանոց և իջևանատուն)։ Այդ մզկիթի այգում թաղվեց 1481 թվականին մայիսին մահացած սուլթան Մեհմեդ II-ը։ Կողքի դամբարանում թաղվեց սուլթանի մայր Խյումա Խաթունը։

1463 թվականի նոյեմբերին Էդիկուլեի ամրոցում իր որդիների հետ միասին մահապատժի ենթարկվեց Տրապիզոնի վերջին կայսր Դավիդը, ով հրաժարվել էր փրկվելու համար իսլամ ընդունել։ 1464 թվականին կառուցվեց Մահմուդ փաշայի մզկիթը, իսկ 1466 թվականին՝ Մուրադ փաշայի մզկիթը, որոնք քիչ էին տարբերվում Բուրսայի և Իզնիկի մզկիթներից (ճիշտ է, դեռ այն ժամանակ թուրքերը սկսեցին ակտիվորեն օգտագործել բյուզանդական շինարարների փորձը և նույնիսկ հրավիրում էին նրանց ղեկավարելու խոշոր շինարարական նախագծեր)։ Պանտոկրատորի տաճարը դարձավ Զեյրեկ մզկիթ, իսկ վանական շինությունների մի մասը դարձրին մեդրեսե (1471 թվականին նրա ուսանողները տեղափոխվեցին Ֆատիհ տաճարին կից մեդրեսե և տաճարը դատարկվեց)։ Նույն 1466 թվականին Բյուզանդիայի հնագույն միջնաբերդի տեղում սկսվեց Թոփկապե (Թոփկապե սարայ կամ Նոր Սերալ) մեծ պալատական համալիրի կառուցումը։ Առաջին շինությունների կառուցումից հետո, որոնց մեջ աչքի էր ընկնում հատկապես մինչև մեր օրեր հասած Չինիլի Քյոշկ կամ «Հախճասալիկե տաղավար» (1472) պալատը, սուլթանի նստավայրը Էսկի Սարայիսից տեղափոխվեց Թոպկապե, որն Օսմանյան միապետների նստավայրն էր մինչև 19-րդ դար։ Իսկ Էսկի Սարայը (հենց այդ ժամանակ այն սկսեցին անվանել Հին Սերալ) հաջորդող երկու դարերի ընթացքում ծառայեց որպես սուլթանների այրիների և հարճերի բնակավայր։

Չինիլի Քյոշկ

Թոփկապեյի պալատի տարածքում տեղ գտած Սուրբ Իրինայի նախկին եկեղեցին դարձավ զինապահեստ։ Այստեղ էին պահվում նաև բազմաթիվ բյուզանդական և օսմանյան մասունքներ, մասնավորապես՝ Մեհմեդ II-ի թուրը, օսմանների կողմից գրավված ռազմավարային թնդանոթները, Ոսկե հրվանդանի մուտքը փակող շղթան և Սուրբ Առաքյալների դամբարանից տաճարի ավերումից հետո այստեղ բերված բյուզանդական կայսրների ծիրանաքարե սարկոֆագները)։

1475 թվականին թուրքերը գրավեցին Ղրիմի ջենովյան տարածքները՝ տեղաբնակ ջենովացիների և հայերի մի մասին վերաբնակեցնելով Ստամբուլում (նրանց նույնիսկ հատկացվեց Սուրբ Նիկոլայի ոչ մեծ եկեղեցին)։ Ստամբուլ բերվեց նաև ջենովացիների կողմից պատերազմող Ղրիմի գերեվարված խան Մենգլի I Հերայը (1478 թվականին սուլթանն ազատեց նրան և վերադարձրեց խանի գահին)։ Նույն 1475 թվականին օսմանները 13-րդ դարում Գալաթայում կառուցված Սուրբ Պավելի անունը կրող կաթոլիկական եկեղեցին վերափոխեցին մզկիթի։ 1478 թվականին Մեհմեդ II-ը, իշխանության համար պայքարից խուսափելու համար, փաստորեն օրինականացրեց եղբայրասպանությունը Օսմանների դինաստիայում (օրենքի տեքստում ասվում էր,- «Իմ որդիներից նա, ով գահին կնստի, իրավասու է սպանել իր եղբայրներին, որպեսզի երկրում կարգ ու կանոն լինի»)։

Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաքի կերպարի անքակտելի մասն էին կազմում շուկաները՝ մեծամասամբ ծածկի տակ և մասնագիտացված (քաղաքում կային մսի, ձկան, մրգա-բանջարեղենային շուկաներ, բազարներ և համեմունքներ, գործվածքներ և մորթիներ վաճառողների կրպակաշարքեր)։ Սովորաբար շուկաները կամարակապ տանիքներով նեղ փողոցների և նրբանցքների լաբիրինթոսներ էին, որոնք միավորում էին հարյուրավոր կրպակներ և արհեստանոցներ։ Հազվադեպ չէին շուկաները կառուցվում հանրահայտ ճարտարապետների նախագծերով և զարդարվում գեղեցիկ դարպասներով, շարքերով և ցայտաղբյուրներով։ Մեհմեդի օրոք Կոստանդինոսի հնագույն հրապարակի տեղում կառուցվեցին երկու կամարակապ բեդեստաններ, որոնք հանրահայտ Մեծ շուկայի կառուցման սկիզբը դրեցին (այսօր դրանք հայտնի են որպես Բուկինիստական և Սանդալովյան բեդեստաններ)։ Հետագայում Մեծ բազարը ոչ մեկ անգամ է վերակառուցվել և ընդարձակվել՝ հասնելով Թեոդոսիայի հրապարակին։

Մեհմեդ II-ի օրոք հիմք դրվեց նաև Ստամբուլի կրթական համակարգին, որը գոյատևում էր տարբեր բարեգործական հիմնադրամների և մեծահարուստ մուսուլմանների նվիրատվությունների հաշվին։ Այդ համակարգի ամենաստորին օղակում յուրաքանչյուր շրջանում, ավելի հաճախ մզկիթի մոտակայքում տեղակայված տարրական «պատանիների համար դպրոցները» (սիբյաների մեկտեբներ) էին։ Այնտեղ դեռահասներն ուսանում էին բանաստեղծություններ Ղուրանից, սովորում էին արաբական գիրը, ընթերցանությունը և տարրական թվաբանություն։ Քիչ ավելի բարձր էր ուսուցման մակարդակը մեդրեսեներին կից տարրական դպրոցներում և դերվիշների հավաքատեղիներում։ Փաստորեն, տարրական կրթություն Ստամբուլում կարող էին ստանալ առանց բացառության բոլոր երեխաները։ Կրթության հաջորդ աստիճանը մեդրեսեներն էին, որոնք սովորաբար տեղակայված էին խոշոր ուրբաթօրյա մզկիթներին կից (օրինակ՝ Ֆատիհի մզկիթին կից)։ Մեդրեսեում բնակվող աշակերտները ազատված էին բոլոր վճարներից, բայց այցելող ուսանողները ստիպված էին վճարել ուսման և սննդի համար։ Լավագույն մեդրեսեների շրջանավարտները կարող էին հավակնել ուլեմների, դատավորների, մուդարիսների կոչումների և սուլթանական պալատներում պաշտոնների, սովորական մեդրեսենների շրջանավարտները՝ շարքային իմամի կամ խատիբի կարիերայի։ «Անհավատները» նույնպես ունեին իրենց տարրական կրթության համակարգը, որն ավարտելով ցանկացողները կարող էին շարունակել ուսումը ճեմարանում կամ եշիվայում։ Մեհմեդ II-ի կառավարման տարիներին Ստամբուլում հայտնվեցին 190 մզկիթներ (այդ թվում 17-ը քրիստոնեական վերափոխված եկեղեցիներ), 24 մեկտեբ և մեդրեսե, 32 համմամ և 12 շուկա։

• 
  Սուրբ Սոֆիայի տաճար
• 
  Սուրբ Իրինայի տաճար
• 
  Եդիկուլե
• 
  Մեծ շուկա

15-րդ դարի 70-ականների վերջերին Ստամբուլում և Գալաթայում հաշվվում էին մոտավորապես 80 հազ. բնակիչ (ժամանակի ձեռագիրը վկայում է համարյա 9,5 հազ. մուսուլմանների և ավելի քան 6,3 հազ. «անհավատների» ծխերի մասին, որոնցից համարյա 650 հազարը պատկանում էին հրեաներին)։ Մարմարա ծովի ասիական ափին գտնվող հինավուրց Քաղկեդոնը թուրքերն սկսեցին անվանել Կադիկյեյ, ինչը թարգմանաբար նշանակում է «դատավորի գյուղ»։ Մեհմեդ II-ի հրամանով այդ բնակավայրի բոլոր եկամուտները անցնում էին Ստամբուլի առաջին դատավորի (կադիի)՝ Խդր-Բեյի տիրապետության տակ։ 1481 թվականին գարնանը, Մեհմեդ II-ի մահից հետո (վարկածներից մեկի համաձայն նրան թունավորեց ազգությամբ պարսիկ բժիշկը իր որդի արքայազն Բայազետի հրամանով) գահի համար պայքար սկսվեց սուլթանի որդիների միջև։ Ավագը՝ Բայազետը, Ամասիայի տեղապահն էր, իսկ կրտսերը՝ Ջեմը, Կոնիայի տեղապահը։ Մեծն վեզիր Կարամանի Մեհմեդ փաշան, սպասելով երկու թագաժառանգների ժամանմանը Ստամբուլ, շուտով սպանվեց Բայազետի կողմնակից ենիչերիների կողմից։ Արդյունքում Բայազետը առաջինը ժամանեց Ստամբուլ և իրեն նոր սուլթան հռչակեց, իսկ 1481 թվականի ամռանը ջախջախեց Ջեմի զորքերը (բացի այդ, Բայազետի հրամանով սպանվեցին Ջեմի երկու որդիները, իսկ ավելի ուշ՝ նաև սուլթանի երեք որդիները, ովքեր ապստամբություն բարձրացրին նրա դեմ)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Հնչյունաբանություն և հնչյունագիտություն

ձայնավորներ

Вокализм литературного русского языка представлен треугольной системой (треугольник Щербы) с пятью или шестью гласными фонемами (фонемы обозначаются косыми скобками / /)։

• огубленные։ /у/, /о/
• неогубленные։ /и/, (/ы/), /э/, /а/

Гласные различаются по степени подъёма языка и по ряду (сопряжённому с наличием или отсутствием лабиализации, то есть огубленности)։

Таблица гласных фонем
русского языка

	Передние	Средние	Задние
Верхние	/и/ /ՄՀԱ՝ [i]/	(/ы/ /ՄՀԱ՝ [ɨ]/)	/у/ /ՄՀԱ՝ [u]/
Средние	/э/ /ՄՀԱ՝ [e]/	ՄՀԱ՝ [ə]	/о/ /ՄՀԱ՝ [o]/
Нижние		/а/ /ՄՀԱ՝ [a]/

բաղաձայներ

Таблица согласных фонем русского языка

			губные		переднеязычные		палатальные	велярные
			губно-губные	губно-зубные	альвеолярные	постальвеолярные
шумные	взрывные	тв.	/p/ /b/		/t/ /d/			/k/ /g/
		м.	/pʲ/ /bʲ/		/tʲ/ /dʲ/		/kʲ/ /gʲ/
	аффрикаты	тв.			/ʦ/ [ʣ]*
		м.				/ʨ/ [ʥ]*
	фрикативные	тв.		/f/ /v/	/s/ /z/	/ʂ/ /ʐ/		/x/ [ɣ]*
		м.		/fʲ/ /vʲ/	/sʲ/ /zʲ/	/ɕː/ [ʑː]*	/xʲ/ [ɣʲ]*
сонорные	носовые	тв.	/m/		/n/
		м.	/mʲ/		/nʲ/
	боковые	тв.			/l/
		м.			/lʲ/
	скользящие	м.					/j/
	дрожащие	тв.			/r/
		м.			/rʲ/

В косых скобках показаны фонемы, в квадратных — аллофоны.

В русском наблюдается значительное разнообразие типов слогов, включая V (а), CV (да), VC (ум), CVC (год), VCC (акт), CCV (сто), CCVC (стол), CCCV (в три), CCCVC (штрих), CCCVCC (страсть) и даже в некоторых словах такие редкие типы, как CCVCCCC (графств) или CCCCVC (взгляд).

Фонологическую (смыслоразличительную) роль играет ударение (се́ло — село́), сильна фонетическая редукция безударных гласных. Положение ударения не выводится однозначно из фонетической структуры слова, при словоизменении оно является подвижным (голова́ — го́лову — голо́в). В отличие от церковнославянского (где простановка ударений распространилась по греческому образцу в ходе второго южнославянского влияния с XIV—XVI вв.), в русском языке ударение на письме не обозначается, за исключением некоторых специальных текстов (например, словарей) и случаев, где отсутствие этого знака может вызвать неоднозначность (я знаю, что́ ты читал).

Некоторые исследователи полагают, что фонетической нормой русского литературного языка является т. н. московское произношение.

	Առաջնալեզվայիններ	Չձգված առաջնալեզվայիններ	Միջնալեզվայիններ	Չձգված ետնալեզվայիններ	Ետնալեզվայիններ
Վերիններ	i • y ɨ • ʉ ɯ • u ɪ • ʏ ɪ̈ • ʊ̈ • ʊ ø ɘ •ɵ ɤ • o ə ɛ • œ ɜ • ɞ ʌ • ɔ æ ɐ a • ɶ ɑ • ɒ
Չձգվածներ. վերիններ
Միջ.-վերիններ
Միջիններ
Միջ.-ստորիններ
Չձգված. ստորիններ
Ստորիններ

ձայնավորներ

Գրական ռուսաց լեզվի ձայնավորների համակարգը ներկայացված է եռանկյուն համակարգով (Շերբի եռանկյուն) հինգ կամ վեց ձայնավոր հնչույթներով (հնչույթները նշված են թեք փակագծերում/ /).

• շրթնայնացած՝ /у/, /о/
• առանց շրթնայնանալու՝ /и/, (/ы/), /э/, /а/

Ձայնավորները տարբերվում են լեզվի բարձրացման աստիճանով և շարքով (կապակցված շրթնայնացման առկայությամբ կամ բացակայությամբ).

Ձայնավոր հնչույթների աղյուսակ
ռուսաց լեզու

	Առաջնալեզվայիններ	Միջնալեզվայիններ	Ետնալեզվայիններ
Վերիններ	/и/ /ՄՀԱ՝ [i]/	(/ы/ /ՄՀԱ՝ [ɨ]/)	/у/ /ՄՀԱ՝ [u]/
Միջիններ	/э/ /ՄՀԱ՝ [e]/	ՄՀԱ՝ [ə]	/о/ /ՄՀԱ՝ [o]/
Ստորիններ		/а/ /ՄՀԱ՝ [a]/

բաղաձայներ

Ռուսաց լեզվի բաղաձայն հնչույթների աղյուսակ

			շրթնայիններ		առաջնալեզվայիններ		քմային	քմային
			շրթնա-շրթային	շրթնա-ատամնային	ատամնահիմքային	ետատամնահիմքային
աղմկային	պայթական	тв.	/p/ /b/		/t/ /d/			/k/ /g/
		м.	/pʲ/ /bʲ/		/tʲ/ /dʲ/		/kʲ/ /gʲ/
	պայթաշփականներ	тв.			/ʦ/ [ʣ]*
		м.				/ʨ/ [ʥ]*
	շփականներ	тв.		/f/ /v/	/s/ /z/	/ʂ/ /ʐ/		/x/ [ɣ]*
		м.		/fʲ/ /vʲ/	/sʲ/ /zʲ/	/ɕː/ [ʑː]*	/xʲ/ [ɣʲ]*
ձայնորդական	ռնգային	тв.	/m/		/n/
		м.	/mʲ/		/nʲ/
	կողմնայիններ	тв.			/l/
		м.			/lʲ/
	սահուններ	м.					/j/
	թրթռուններ	тв.			/r/
		м.			/rʲ/

Թեք փակագծերում տրված են հնչույթները, քառակուսիներում՝ ալլոֆոնները։

Ռուսերենում դիտվում են վանկերի տարատեսակների մեծ բազմազանություն, ներառյալ V (а), CV (да), VC (ум), CVC (год), VCC (акт), CCV (сто), CCVC (стол), CCCV (в три), CCCVC (штрих), CCCVCC (страсть) և նույնիսկ որոշ բառերում այնպիսի հազվադեպ ձևեր, ինչպիսիք են CCVCCCC (графств) կամ CCCCVC (взгляд)։

Հնչակարգային (իմաստատարբերիչ) դեր է խաղում շեշտը (се́ло - село́), ուժեղ է չշեշտված ձայնավորների հնչյունակարգական սղումը։ Բառի հնչյունաբանական կառուցվածքից շեշտի դիրքը միանշանակ դուրս չի մղվում. բառի փոփոխության դեպքում այն շարժական է (голова́ — го́лову — голо́в)։ Ի տարբերություն եկեղեցասլավոնականի (երբ հունականի օրիանակով 14-16-րդ դարերում երկրորդ հարավսլավոնականի ազդեցությունը տարածվում էր բառերի շեշտադրումների վրա), ռուսաց լեզվում շեշտը գրավոր չի նշվում, բացառությամբ որոշ հատուկ տեքստերի (օրինակ՝ բառարանների) և դեպքերի, երբ այդ նշանի բացակայությունը կարող է առաջացնել ոչ միանշանակություն (я знаю, что́ ты читал)։

Որոշ հետազոտողներ գտնում են, որ ռուս գրական լեզվի քերականական նորմ է հանդիսանում այսպես կոչված մոսկովյան արտասանությունը։]

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Ձայնավորական համակարգ

Гласные в хинди различаются по длительности, ряду, подъему, положению губ и положению мягкого нёба. В зависимости от положения языка гласные делятся на гласные переднего, среднего и заднего ряда; по степени подъема языка на гласные нижнего, среднего и верхнего подъема; по положению губ на огубленные (лабиализованные) и неогубленные (нелабиализованные); по положению мягкого нёба различаются гласные носовые (назализованные) и неносовые (неназализованные); по длительности гласные делятся на долгие и краткие. Противопоставление гласных по долготе-краткости имеет в хинди смыслоразличительное значение, например։ kam 'мало' — kām 'работа'. Кроме простых гласных в хинди имеются дифтонги, которые также могут быть назализованными и неназализованными. В санскритских словах встречаются так называемые слоговые согласные ŗ и ļ, которые произносятся как [ri] и [li]. Стоит также заметить, что в некоторых словах отдельные гласные могут свободно варьировать, не изменяя значения слов, например։ bāhar — bāhir 'вне, снаружи'. Ниже приводится классификация гласных хинди с учетом обозначений, принятых в статье. N.B.։ звуки, оформленные в виде «ã:», являются длинными назализованными гласными.

Հինդիում ձայնավորները տարբերվում են տևողությամբ, շարքով, բարձրացմամբ, շուրթերի դրքով և փափուկ քիմքի դիրքով։ Ըստ լեզվի գրաված դիրքի՝ առանձնանում են առաջնալեզվային, միջնալեզվային և ետնալեզվային ձայանվորներ, ըստ լեզվի բարձրացման աստիճանի՝ ստորին, վերին և միջին բարձրացման ձայնավորներ։ Շուրթերի դիրքից կախված՝ առանձնանում են շրթնային և ոչ շրթնային ձայնավորներ, ըստ փափուկ քիմքի դիրքի՝ ռնգային ձայնավորներ և ոչ ռնգային ձայնավորներ։ Ըստ տևողության՝ ձայնավորները բաժանվում են երկարների և կարճերի։ Հինդիում ձայնավորների երկար-կարճ հակադրությունն ունի իմաստատարբերակիչ նշանակություն. օրինակ՝ kam քիչ — kām աշխատանք։ Բացի պարզ ձայնավորներից, հինդիում գոյություն ունեն երկբարբառներ (դիֆթոնգներ), որոնք նույնպես կարող են լինել ռնգային և ոչ ռնգային։ Սանսկրիտական բառերում հանդիպում են այսպես կոչված վանկային բաղաձայններ ŗ -ն և ļ-ն, որոնք արտասանվում են [ri] և [li]։ Որոշ բառերում առանձին ձայնավորներ կարող են ազատ ձևափոխվել՝ չփոխելով բառերի նշանակությունը. օրինակ՝ bāhar — bāhir 'դուրս, դրսից'։ Տրվածը N.B.-ի հոդվածով ընդունված հինդիի ձայնավորների դասակարգումն է ըստ նշանակությունների. «ã:»-ի տեսքով ձևավորված հնչյունները հանդիսանում են երկար ռնգային ձայնավորներ։

Շարք/Բարձրացում	Առաջնալեզվային	Միջնալեզվային	Ետնալեզվային
Վերին	i ĩ ī ĩ։		ū ũ։ u ũ
Միջին	e ẽ ai ãi		o õ au aũ
Ստորին	a ã	ā ã։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Ձևաբանություն

В русском языке все слова принадлежат обширным грамматическим классам — частям речи. Слова, относящиеся к одной части речи, обладают։

• одинаковым общим грамматическим значением (например, для всех существительных отмечается значение предметности);
• одинаковым набором морфологических признаков (так, для существительных характерны морфологические признаки рода, числа, падежа, а также одушевлённости).

Кроме того, слова одной части речи могут обладать словообразовательной близостью и выполнять одинаковые синтаксические функции в составе предложения. Выделяют четыре типа частей речи։

Самостоятельные части речи

Служат для обозначения предметов, признаков, процессов и других явлений окружающей внеязыковой действительности. Такие слова обычно являются самостоятельными членами предложения, несут на себе словесное ударение и этим отличаются от служебных слов. Разграничены следующие части речи данного типа։

Часть речи	Грамматическое значение	Морфологические признаки (постоянные)	Морфологические признаки (переменные)
Существительное	Предмет, явление	Род, одушевлённость	Число, падеж
Прилагательное	Признак предмета, явления		Род, число, падеж, степень сравнения*
Числительное	Количество предметов
Глагол	Действие
Наречие	Признак действия
Местоимение**

* Лишь качественные прилагательные имеют степени сравнения.
** Профессиональные лингвисты не включают местоимение в список самостоятельных частей речи, так как разные разряды их имеют разнородные морфологические признаки. Вместо этого предлагают выделять внутри каждого из других классов подкласс местоименных соответствующих частей речи, например, местоименные существительные, местоименные прилагательные и т. д., противопоставляя их другому подклассу, называемому знаменательными словами, то есть неместоименными.

Кроме того, активно обсуждается вопрос о выделении в качестве самостоятельных частей речи также безлично-предикативных слов (весело, тепло, жаль), причастий (читающий, читавший) и деепричастий (читая).

Служебные части речи: частицы, союзы, предлоги

Не называют явлений действительности, а указывают на отношения, существующие между этими явлениями. Они не являются самостоятельными членами предложения, обычно не имеют словесного ударения.

Модальные слова (вероятно, во-первых, кстати и другие)

Выражают субъективное отношение говорящего к тому, о чём идёт речь, как строится высказывание и т. п. По мнению многих языковедов, составляют особую часть речи.

Междометия (ах!, ура! и другие)

Система имени и местоимения

Русский — язык синтетического типа, для него характерна развитая система словоизменения с помощью окончаний (флексий) и приставок. Имя обладает категориями рода, одушевлённости, числа и падежа.

Морфология русского языка несколько упрощена по сравнению с праславянской. К настоящему времени русский язык фактически утратил двойственное число, старую форму звательного падежа (которая устойчиво сохраняется лишь в некоторых словах, например, боже, господи). С другой стороны, в современном разговорном языке иногда наблюдается новая (возможно, заимствованная из французского), ограниченно употребляемая звательная форма некоторых одушевлённых существительных, образуемая усечением окончания именительного падежа -а или -я имён собственных (и некоторых нарицательных), относящихся к 1-му склонению (мам!, Юр!, дядь Петь!), реже у множественного числа 2-го склонения на -а։ (ребят!). Эта форма совпадает с родительным падежом множественного числа.

Система глагола

В системе глагольных форм исчезли плюсквамперфект, аорист и супин (имперфект, представленный в древнерусских текстах, по мнению ряда исследователей, в живой восточнославянской речи отсутствовал), но развилось грамматическое противопоставление совершенного и несовершенного вида. Относительно новыми по происхождению являются аналитические формы будущего времени несовершенного вида, образованные с помощью вспомогательного глагола быть и инфинитива основного глагола (буду петь); реже в этих конструкциях употребляется глагол стать (стану петь), постепенно оттесняемый на периферию языка. Аналитическими являются и формы сослагательного наклонения, образованные с помощью форм прошедшего времени основного глагола и частицы бы. По происхождению эти формы восходят, по-видимому, к общеславянскому плюсквамперфекту.

Ռուսաց լեզվում բոլոր բառերը պատկանում են լայնածավալ քերականական խմբերին՝ խոսքի մասերին։ Մեկ խոսքի մասի պատկանող բառերն ունեն՝

• ընդհանուր քերականական իմաստ (օրինակ՝ բոլոր գոյականներին բնորոշ է առարկայական բնույթը),
• ձևաբանական հատկանիշների միևնույն կազմ (այսպես՝գոյականների համար բնորոշ են սեռի, թվի, հոլովի ինչպես նաև շնչավորության ձևաբանական հատկանիշները)։

Բացի այդ, միևնույն խոսքի մասի բառերը կարող են ունենալ բառակազմական նմանություն և նախադասության կազմում կատարել միևնույն շարահյուսական ֆունկցիաները։ Առանձնանում են խոսքի մասերի չորս տեսակ.

Ինքնուրույն խոսքի մասեր

Շրջապատող արտալեզվական իրականության մեջ արտահայտում են առարկաներ, հատկանիշներ, գործընթացներ և այլ երևույթներ։ Այդպիսի բառերը սովորաբար հանդիսանում են նախադասության ինքնուրույն անդամներ, կրում են բառային շեշտ և դրանով տարբերվում են սպասարկու բառերից։ Սահմանազատվում են տվյալ տեսակի հետևյալ խոսքի մասերը.

Խոսքի մաս	Քերականական իմաստ	Ձևաբանական հատկանիշներ (կայուն)	Ձևաբանական հատկանիշներ (փոփոխվող)
Գոյական	Առարկա, երևույթ	Սեռ, շնչավորություն	Թիվ, հոլով
Ածական	Առարկայի, երևույթի հատկանիշ		Սեռ, թիվ, հոլով, համեմատության աստիճան*
Թվական	Առարկաների թիվ
Բայ	Գործողություն
Մակբայ	Գործողության հատկանիշ
Դերանուն**

Միայն որակական ածականներն ունեն համեմատության աստիճաններ։

Պրոֆեսիոնալ լեզվաբանները դերանունը չեն դասում ինքնուրույն խոսքի մասերի շարքին, քանի որ դրանց տարբեր խմբեր ունեն տարաբնույթ ձևաբանական հատկանիշներ։ Դրա փոխարեն առաջարկում են առանձնացնել խոսքի մասերին համապատասխանող դերանունների ենթախմբեր. օրինակ՝ դերանվանական գոյականներ, դերանվանական ածականներ և այլն՝ հակադրելով դրանք ինքնուրույն խոսքի մասեր կոչվող ենթախմբին, այն է՝ ոչ դերանվանական։ Բացի այդ, ակտիվորեն քննարկվում է նաև անդեմ-ստորոգելիական բառերի (весело-ուրախ է, тепло-տաք է, жаль-ափսոս), ածական դերբայները (читающий-կարդացող, читавший) և մակբայական դերբայները (читая-կարդալով) որպես ինքնուրույն խոսքի մասեր առանձնացնելու հարցը։

Երկրորդական խոսքի մասեր՝ բառ-մասնիկներ (սպասարկու բառեր), կապեր, նախդիրներ

Չեն անվանում իրականության երևույթները, այլ մատնանաշում են այդ երևույթների հարաբերությունները։ Դրանք նախադասության ինքնուրույն անդամներ չեն հանդիսանում, սովորաբար բառային շեշտ չեն ունենում։

Եղանակավորող (մոդալ) բառեր (вероятно-հավանաբար, во-первых-առաջին հերթին, кстати-իմիջի այլոց և այլն)

Արտահայտում են խոսողի սուբյեկտիվ վերաբերմունքը խոսքի առարկային՝ կարծիք արտահայտելու նման։ Շատ լեզվագետների կարծիքով, դրանք յուրահատուկ խոսքի մաս են հանդիսանում։

Ձայնարկություն (ах!, ура! և այլն)

Արտահայտում են (բայց չեն անվանում) խոսողի զգացմունքը։

Անվան և դերանվան համակարգ

Ռուսերենը համադրական տիպի լեզու է, նրան հատուկ է վերջավորություններով (ֆլեքսիա,թեքական մասնիկ) և նախածանցներով բառափոփոխության զարգացած համակարգը։

Անուն (գոյական, ածական, թվական և այլն) խոսքի մասերն ունեն սեռի, շնչավորության, թվի և հոլովի քերականական կարգեր։

Ռուսաց լեզվի ձևաբանությունը, պրասլավոնականի հետ համեմատած, մի քանի անգամ պարզեցված է։ Ներկայումս ռուսաց լեզուն փաստացի կորցրել է երկակի թիվը, կոչական հոլովի հին ձևը (որը կայուն կերպով պահպանվում է միայն որոշ բառերում, օրինակ՝ боже, господи)։ Մյուս կողմից, ժամանակակաից խոսակցական լեզվում երբեմն նկատվում է նոր (հնարավոր է ֆրանսերենից փոխառնված), հազվադեպ գործածվող 1-ին հոլովման, հազվադեպ նաև՝ հոգնակիով 2-րդ հոլովման-а-ով (ребят!) որոշ շնչավոր գոյականների կոչական հոլովաձև, որը կազմավորվում է հատուկ անունների (և որոշ հասարակ անունների) ուղղական հոլովաձևերի -а կամ -я վերջավորությունների կրճատմամբ։ Այս ձևը համընկնում է հոգնակի թվի սեռական հոլովաձևի հետ։

Բայի համակարգ

Բայի ձևերի համակարգում անհետացել են անցյալ վաղակատարը, անցյալ կատարյալն ու ապառնի դերբայը (հին ռուսական տեքսերում տեղ գտած անցյալ անկատարը մի խումբ հետազոտողների կարծիքով, կենդանի արևելասլավոնական խոսքում բացակայում էր), բայց զարգացել է կատարյալ և ոչ կատարյալ կերպերի քերականական հակադրությունը։ Համեմատաբար ծագումով նոր են հանդիսանում ոչ կատարյալ բայերի ապառնի ժամանակի վերլուծական կառուցվածք ունեցող ձևերը, որոնք կազմված են օժանդակ быть (լինել) բայի և հիմնական բայի անորոշ դերբայի (ինֆինիտիվ) օգնությամբ (буду петь). հազվադեպ այս կառուցվածքներում գործածվում է լեզվից աստիճանաբար դուրս մղվող стать-բայը (стану петь)։ Վերլուծական են հանդիսանում նաև ստորադասական եղանակի ձևերը՝ կազմավորված հիմնական բայի անցյալ ժամանակաձևերի և бы մասնիկի օգնությամբ։ Հավանաբար այս բայերն առաջացել են ընդհանուր սլավոնական վաղակատար անցյալից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine 18։35, 23 Հոկտեմբերի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Ավելորդ մարդկանց կերպարը Տուրգենևի ստեղծագործություններում

Несмотря на то что традиция изображения «лишних людей» возникла до Тургенева (Чацкий А. С. Грибоедова, Евгений Онегин А. С. Пушкина, Печорин М. Ю. Лермонтова, Бельтов А. И. Герцена, Адуев-младший в «Обыкновенной истории» И. А. Гончарова), Тургеневу принадлежит приоритет в определении данного типа литературных персонажей. Название «Лишний человек» закрепилось после выхода в 1850 году тургеневской повести «Дневник лишнего человека». «Лишние люди» отличались, как правило, общими чертами интеллектуального превосходства над окружающими и одновременно пассивностью, душевным разладом, скептицизмом по отношению к реалиям внешнего мира, расхождением между словом и делом. Тургенев создал целую галерею подобных образов։ Чулкатурин («Дневник лишнего человека», 1850), Рудин («Рудин», 1856), Лаврецкий («Дворянское гнездо», 1859), Нежданов («Новь», 1877). Проблеме «лишнего человека» посвящены также повести и рассказы Тургенева «Ася», «Яков Пасынков», «Переписка» и другие.

Главный герой «Дневника лишнего человека» отмечен стремлением анализировать все свои эмоции, фиксировать малейшие оттенки состояния собственной души. Подобно шекспировскому Гамлету герой замечает неестественность и натянутость своих размышлений, отсутствие воли։ «Я разбирал самого себя до последней ниточки, сравнивал себя с другими, припоминал малейшие взгляды, улыбки, слова людей… Целые дни проходили в этой мучительной, бесплодной работе». Разъедающий душу самоанализ доставляет герою неестественное наслаждение։ «Только после изгнания моего из дома Ожогиных я мучительно узнал, сколько удовольствия человек может почерпнуть из созерцания своего собственного несчастья». Несостоятельность апатичных и рефлексирующих персонажей ещё более оттенялась образами цельных и сильных тургеневских героинь.

Итогом размышлений Тургенева о героях рудинского и чулкатуринского типа стала статья «Гамлет и Дон Кихот» (1859 г.) Наименее «гамлетичным» из всех тургеневских «лишних людей» является герой «Дворянского гнезда» Лаврецкий. «Российским Гамлетом» назван в романе «Новь» один из его главных персонажей Алексей Дмитриевич Нежданов.

Одновременно с Тургеневым феномен «лишнего человека» продолжал разрабатывать И. А. Гончаров в романе «Обломов» (1859), Н. А. Некрасов — Агарин («Саша», 1856), А. Ф. Писемский и многие другие. Но, в отличие от персонажа Гончарова, герои Тургенева подверглись большей типизации. По мнению советского литературоведа А. Лаврецкого (И. М. Френкеля), «Если бы у нас из всех источников для изучения 40-х гг. остался один „Рудин“ или одно „Дворянское гнездо“, то всё же можно было бы установить характер эпохи в её специфических чертах. По „Обломову“ мы этого сделать не в состоянии».

Позднее традицию изображения тургеневских «лишних людей» иронически обыграл А. П. Чехов. Персонаж его повести «Дуэль» Лаевский представляет собой сниженный и пародийный вариант тургеневского лишнего человека. Он говорит своему приятелю фон Корену։ «Я неудачник, лишний человек». Фон Корен соглашается с тем, что Лаевский — это «сколок с Рудина». Вместе с тем он отзывается о претензии Лаевского быть «лишним человеком» в издевательском тоне։ «Понимайте так, мол, что не он виноват в том, что казённые пакеты по неделям лежат не распечатанными и что сам он пьёт и других спаивает, а виноваты в этом Онегин, Печорин и Тургенев, выдумавший неудачника и лишнего человека». Позднее критики сближали характер Рудина с характером самого Тургенева․

«Ազնվականների ապաստանը» ներկայացումը Փոքր թատրոնի բեմում, դերերում՝ Լավրեցկի՝ Ալեքսանդր Յուժին, Լիզա՝ Ելենա Լեշկովսկայա (1895)

Չնայած այն բանին, որ «ավելորդ մարդկանց» պատկերելու ավանդույթը սկիզբ էր առել Տուրգենևից առաջ (Ալեքսանդր Գրիբոյեդովի Չացկին, Ալեքսանդր Պուշկինի Եվգենի Օնեգինը, Միխայիլ Լերմոնտովի Պեչորինը, Ա. Գերցենի Բելտովը, Ի. Գոնչարովի Ադուև-կրտսերը «Սովորական պատմությունից»), այնուամենայնիվ, գրական հերոսների տվյալ տեսակի սահմանման առաջնությունը պատկանում է Տուրգենևին։ «Ավելորդ մարդ» անվանումն ամրապնդվեց 1850 թվականին՝ տուրգենևյան «Ավելորդ մարդու օրագիրը» վիպակի լույսընծայմամբ։ «Ավելորդ մարդիկ», որպես կանոն, առանձնանում էին շրջապատի նկատմամբ մտավոր գերազանցությամբ և միաժամանակ պասիվությամբ, հոգեկան աններդաշնակությամբ, արտաքին իրական աշխարհի հանդեպ թերահավատությամբ, խոսքի և գործի հակասությամբ։ Տուրգենևը ստեղծել է նման կերպարների մի ամբողջ պատկերասրահ. Չուլկատուրին («Ավելորդ մարդու օրագիրը», 1850), Ռուդին («Ռուդին», 1856), Լավրեցկի («Ազնվականների ապաստանը», 1859), Նեժդանով («Նորը», 1877)։ «Ավելորդ մարդու» խնդրին են նվիրված նաև Տուրգենևի «Ասյա», «Յակով Պասինկով», «Նամակագրություն» և այլ վիպակներ ու պատմվածքներ։

«Ավելորդ մարդու օրագիրը» ստեղծագործության գլխավոր հերոսն առանձնանում է սեփական զգացմունքները վերլուծելու, սեփական հոգու նվազագույն տատանումները ամրագրելու ձգտումով։ Շեքսպիրյան Համլետի նմանությամբ, հերոսը նկատում է իր մտքերի անբնականությունն ու լարվածությունը, կամքի բացակայությունը. «Ես մանրակրկիտ վերլուծում էի ինքս ինձ, համեմատում ուրիշների հետ, մտաբերում էի ամենաաննկատ հայացքներն ու ժպիտները, մարդկանց բառերը․․․ Օրերն անցնում էին այդ տանջալից, անպտուղ աշխատանքով»։ Հոգին բզկտող ինքնավերլուծությունը հերոսին անբնական հաճույք է պատճառում. «Միայն Օժոգինների տնից արտաքսվելուց հետո ես հասկացա, թե որքան մեծ բավականություն կարող է ստանալ մարդը սեփական դժբախտության գիտակցումից»։ Անտարբեր և մեքենայական հերոսների անկարողությունն ավելի էր ընդգծվում տուրգենևյան ուժեղ և նպատակասլաց հերոսուհիների առկայությամբ։

Ռուդինյան և չուլկատուրինյան տեսակի հերոսների մասին Տուրգենևի մտորումների արդյունքը եղավ «Համլետը և Դոն Քիշոտը» հոդվածը (1859)։ Տուրգենևյան բոլոր «ավելորդ մարդկանցից» ամենաքիչ «համլետանմանն» էր «Ազնվականների ապաստանի» հերոս Լավրեցկին։ «Ռուսական Համլետ» անվանվեց «Նորը» վեպի գլխավոր հերոսներից մեկը՝ Ալեքսեյ Դմիտրիևիչ Նեժդանովը։

Տուրգենևի հետ միաժամանակ «ավելորդ մարդու» ֆենոմենը շարունակեցին արծարծել Ի. Գոնչարովը «Օբլոմով» վեպում (1859), Նիկոլայ Նեկրասովը «Սաշա» վեպում (Ագարին, 1856), Ա. Պիսեմսկին և այլք։ Բայց ի տարբերություն Գոնչարովի հերոսի, Տուրգենևի կերպարներն ավելի էին տիպականացվում։ Խորհրդային գրականագետ Ա. Լավրեցկու (Ի. Ֆրենկելի) կարծիքով, «Եթե 40-ական թվականների ուսումնասիրության բոլոր աղբյուրներից մնար միայն «Ռուդինը», կամ միայն «Ազնվականների ապաստանը», ապա, միևնույն է, հնարավոր կլիներ վերականգնել դարաշրջանի բնույթն իր բոլոր յուրահատկություններով։ «Օբլոմով»-ով մենք դա անել չենք կարող»։

Ավելի ուշ տուրգենևյան «ավելորդ մարդկանց» պատկերման ավանդույթը հեգնորեն օգտագործեց Անտոն Չեխովը։ Նրա «Մենամարտ» վիպակի հերոս Լաևսկին իրենից ներկայացնում է տուրգենևյան «ավելորդ մարդու» ցածրացված և ծաղրական տեսակը։ Նա իր ծանոթին՝ ֆոն Կորենին ասում է. «Ես անհաջողակ եմ, ավելորդ մարդ»։ Ֆոն Կորենը համաձայնում է, որ Լաևսկին «Ռուդինի նմանակն է»։ Միևնույն ժամանակ, նա Լաևսկու՝ «ավելորդ մարդ» լինելու հավակնությանն արձագանքում է ծաղրական տոնով. «Հասկացեք` նա մեղավոր չէ այն բանում, որ պետական փաթեթները շաբաթներով մնում են չբացված, և որ ինքը խմում է և ուրիշներին էլ խմեցնում, դրանում մեղավոր են Օնեգինը, Պեչորինը և Տուրգենևը, որոնք հորինել են անհաջողակ ու ավելորդ մարդուն»։ Ավելի ուշ քննադատները Ռուդինի կերպարը նմանեցնում էին հենց իրեն՝ Տուրգենևին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Վերադարձ բոքս

В начале 1970 года начались переговоры о проведении боя Али в Атланте. В штате Джорджия не было спортивной комиссии, и поединок санкционировала администрация города. Была надежда, что Али проведёт его против Джо Фрейзера, но чемпион отказался, и тогда был выбран молодой белый боксёр Джерри Куорри. Губернатор Джорджии Лестер Мэддокс отрицательно отнёсся к проведению поединка в его штате и обратился к жителям Атланты с призывом его бойкотировать. Несмотря на это, в вечер боя был аншлаг, большинство зрителей пришло, чтобы поддержать Али. Он уверенно выиграл первый раунд и выглядел атлетичнее, чем когда-либо. Однако во втором раунде пропустил точный левый хук по корпусу, и бой принял более ровный характер. В третьем раунде у Куорри открылось сильное рассечение в районе глаза, очевидцы утверждали, что в ране была видна кость. Несмотря на протесты Джерри, рефери поединка остановил бой. На пресс-конференции Куорри задавали вопрос о том, не показалось ли ему, что Али умышленно нанёс ему травму, на что он ответил, что его соперник действовал в рамках правил, а рассечение открылось после точного удара правой рукой.

28 июня 1971 года Верховный суд США вынес благоприятный приговор по делу Али. Шесть судей пришли к выводу, что Призывная комиссия штата Кентукки сделала ошибку, не учтя религиозные убеждения Мохаммеда. Таким образом, единогласным решением судей Али был оправдан и восстановлен во всех правах, он вновь мог путешествовать по миру и проводить бои в любой точке планеты. Окружение Али начало работу над его возвращением на ведущие боксёрские арены страны. Первой из них стал легендарный «Мэдисон-сквер-гарден», но для этого боксёру требовалось восстановить лицензию Атлетической комиссии штата Нью-Йорк. В то время комиссией проводилась амнистия лицензий для спортсменов, отбывших срок в исправительных учреждениях, этим воспользовались адвокаты Али. Они добились восстановления лицензии для своего клиента, так как отказ выглядел бы как дискриминация по отношению к нему. В скором времени был организован его поединок против аргентинского боксёра Оскара Бонавены. До этого Бонавена дважды встречался с Фрейзером, и оба раза поединки складывались тяжело для последнего, в первом из них чемпион даже побывал в нокдауне. В вечер боя «Мэдисон-сквер-гарден» был заполнен до отказа. В первые девять раундов Али имел небольшое преимущество, но аргентинец упорно шёл вперёд. В девятом раунде Мохаммед провёл мощную атаку, стараясь завершить бой, так как за день до этого он предсказал свою победу в этом раунде. Бонавена успешно отбился и сумел провести точный удар в голову Али, который к этому моменту сильно устал. Далее поединок проходил в равном ключе, пока в 15-м раунде Али не отправил аргентинца в тяжёлый нокдаун, Бонавена сумел подняться, но затем ещё дважды побывал на настиле ринга, после чего рефери остановил бой․

1970 թվականի սկզբին Ալլի Ատլանտայում մարտ անցկացնելու վերաբերյալ բանակցություններ սկսվեցին։ Ջորջիա նահանգում մարզական հանձնաժողով չկար, և մենամարտը վավերացնում էր քաղաքի ադմինիստրացիան։ Հույս կար, որ Ալին կմենամարտի ընդդեմ Ջո Ֆրեյզերի, բայց չեմպիոնը հրաժարվեց, և այդ ժամանակ ընտրությունը կանգ առավ երիտասարդ սպիտակամորթ բռնցքամարտիկ Ջերի Կուորիի վրա։ Ջորջիայի նահանգապետ Լասթեր Մեդոքսը բացասական վերաբերմունք ցուցաբերեց իր նահանգում մենամարտի անցկացման փաստին և դիմեց Ատլանտայի բնակիչներին՝ այն բոյկոտելու կոչով։ Չնայած դրան, մարտի երեկոյան անշլագ էր. հանդիսատեսի մեծ մասը Ալիին աջակցելու համար էր եկել։ Նա վստահորեն տարավ առաջին ռաունդը և ավելի քան երբևէ ատլետիկ տեսք ուներ։ Սակայն երկրորդ ռաունդում ձախից մարմնին դիպուկ հարված բաց թողեց, և մարտն ավելի հավասար բնույթ կրեց։ Երրորդ ռաունդում Կուորիին աչքի շրջանում խորը պատռվածք ստացավ. ականատեսները վկայում էին, որ վերքից ոսկորը երևում էր։ Չնայած Ջերիի ըմբոստությանը, ռինգի մրցավարը դադարեցրեց մարտը։ Մամուլի ասուլիսի ժամանակ Կուորիին հարց ուղղեցին, թե իրեն չի՞ թվում արդյոք, որ Ալին միտումնավոր է իրեն վնասվածք հասցրել, որին նա պատասխանեց, որ իր մրցակիցը գործել է կանոնների շրջանակում, իսկ պատռվածքը բացվել է աջ ձեռքով դիպուկ հարվածից հետո։

1971 թվականի հունիսի 28-ին ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանը Ալիի գործով բարենպաստ որոշում կայացրեց։ Վեց դատավորներ եկան այն եզրակացության, որ Կենտուկի նահանգի Հավաքագրման հանձնաժողովը սխալ է թույլ տվել՝ անտեսելով Մուհամեդի կրոնական համոզմունքները։ Այսպիսով, դատավորների միաձայն որոշմամաբ Ալին արդարացվեց և վերականգնվեցին նրա բոլոր իրավունքները. նա նորից կարող էր ճանապարհորդել աշխարհով և մարտ անցկացնել երկրագնդի ցանկացած կետում։ Ալիի թիմն սկսեց աշխատել նրա երկրի բռնցքամարտի առաջատար արենաներ վերադարձի ուղղությամբ։ Դրանցից մեկը լեգենդար «Մեդիսոն-սկվեր-գարդեն»-ն էր, որի համար բռնցքամարտիկին անհրաժեշտ էր վերականգնել Նյու Յորք նահանգի Ատլետիկական հանձնաժողովի արտոնագիրը։ Այդ ժամանակ հանձնաժողովի կողմից ուղղիչ հաստատություններում ժամկետ անցկացրած մարզիկների համար իրականացվում էր արտոնագրերի ամնիստիա, որից և օգտվեցին Ալիի փաստաբանները։ Նրանք վերականգնեցին իրենց հաճախորդի արտոնագիրը, քանի որ մերժումը Ալիի անձի նկատմամբ խտրականություն կընկալվեր։

Շուտով կազմակերպվեց նրա մենամարտն ընդդեմ արգենտինացի բռնցքամարտիկ Օսկար Բոնավենայի։ Մինչ այդ Բոնավենան երկու հանդիպում էր ունեցել Ֆրեյզերի հետ, և երկու մենամարտերն էլ ծանր ավարտ էին ունեցել վերջինիս համար. դրանցից առաջինի ժամանակ չեմպիոնը նույնիսկ նոկդաունի էր ենթարկվել։ Մարտի երեկոյան «Մեդիսոն-սկվեր-գարդեն»-ը լեփ-լեցուն էր։ Առաջին ինը ռաունդներում Ալին աննշան առավելություն ուներ, սակայն արգենտինացին համառորեն առաջ էր անցնում։ Իններորդ ռաունդում Մուհամեդը հզոր հարձակում իրականացրեց՝ ձգտելով ավարտել մարտը, քանի որ դրանից մեկ օր առաջ նա իր հաղթանակը կանխատեսել էր այդ ռաունդում։ Բոնավենան հաջողությամբ պաշտպանվեց և կարողացավ դիպուկ հարված հասցնել արդեն սաստիկ հոգնած Ալիի գլխին։ Հետագա մարտն անցնում էր հավասար պայմաններում, մինչև որ 15-րդ ռաունդում Ալին արգենտինացուն ծանր նոկդաունի ենթարկեց. Բոնավենան կարողացավ ոտքի կանգնել, բայց հետո երկու անգամ տեղ գտավ ռինգի փռվածքին, որից հետո մրցավարը դադարեցրեց մարտը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Արձագանքներ և ազդեցություն

Приключения кота Тома и мышонка Джерри приобрели мировую известность и запомнились зрителям прежде всего хорошей прорисовкой героев и фонов, сюжетными линиями и музыкальным сопровождением. 7 эпизодов были удостоены премии «Оскар». Однако мультфильм также стал известен из-за наличия сцен насилия и жестокости, а также из-за демонстрации вредных привычек и стереотипов в отношении других национальностей, что не раз вызывало нарекания со стороны журналистов и родителей маленьких детей. Однако сам Уильям Ханна не был согласен с этими мнениями; он считал, что вся его работа (в том числе и «Том и Джерри») была направлена на создание дружной атмосферы между главными героями и помогала детям совершать правильные поступки. Журналист Индепендент Том Валланс, создавая статью про Уильяма Ханну, писал, что большинство эпизодов — «шедевры анимации». Он, позднее, также вспомнил о роли мышонка Джерри в мюзикле «Поднять якоря». По его словам, этот музыкальный фильм — лучший пример «восхитительного сочетания живых актёров и анимации». Критики из MADtv (англ.)русск. похвалили короткометражные фильмы за комедийные истории, которые, по их словам, оказали влияние на последующие мультфильмы других мультипликационных компаний.

Многие критики и фанаты считают мультфильмы студии Rembrandt Films наихудшими за всю историю мультсериала. Тем не менее Джин Дейч не раз защищал данную работу, заявляя, что многие люди не поняли особенности чешской мультипликации, и не любил «Том и Джерри» за насилие и жестокость. Эпизоды, созданные Чаком Джонсом, были оценены зрителями лучше, чем работы чехословацкого режиссёра Джина Дейча.

Ответвления мультсериала и отдельные кинофильмы, созданные Hanna-Barbera и Filmation, получили менее восторженные отзывы. В основном критика шла в сторону проектов, таких как «Шоу Тома и Джерри» и «Том и Джерри. Комедийное шоу», где в качестве недостатков отмечали слабый сюжет данных эпизодов. Журналист Том Валланс, создавая статью про Джозефа Барберу, отметил, что, кроме историй, недостатков у мультфильмов Hanna-Barbera было много, например, аниматоры часто использовали ограниченную анимацию, чтобы снизить затраты на производство. Однако при жизни сам Барбера ещё говорил, что без данной техники многие их проекты не были показаны по телевидению по причине больших расходов, и пришлось, по его словам, искать новую работу.

Выход полнометражного мультфильма «Том и Джерри: Фильм» был негативно встречен обозревателями и зрителями, в основном им не понравились длинные диалоги героев и сюжет, который уделяет больше внимания не коту и мыши. Однако после того, как торговую марку и права на серию приобрела Warner Bros., компания старалась устранить все недостатки, которые накапливались после каждого показа мультфильмов.

Сайт IGN поставил данную медиафраншизу на 66 место в списке «100 лучших анимационных шоу». В 2000 году журнал Time назвал мультсериал «Том и Джерри» одним из величайших телевизионных шоу всех времён

Թոմ կատվի և Ջերի մկնիկի արկածները համաշխարհային ճանաչում գտան և հանդիսատեսի կողմից հիշվեցին առաջին հերթին հերոսների և հետնանկարների ցայտուն պատկերներով, սյուժետային գծերով և երաժշտական ձևավորմամբ։ Մուլտֆիլմի 7 դրվագներ արժանացան «Օսկար» մրցանակի։ Սակայն մուլտֆիլմին հանրաճանաչություն բերեցին նաև բռնության և դաժանության տեսարանները, վատ սովորությունների ցուցադրությունը և այլ ազգությունների նկատմամբ կարծրատիպերը, ինչը լրագրողների և փոքր երեխաների ծնողների կողմից բազմիցս կշտամբանքի առիթներ է տվել։ Սակայն ինքը՝ Ուիլյամ Հաննան համաձայն չէր այդ կարծիքների հետ. նա գտնում էր, որ իր ամբողջ աշխատանքը (այդ թվում նաև «Թոմը և Ջերին») ուղղված է գլխավոր հերոսների միջև բարեկամական մթնոլորտի ձևավորմանը և ուղղորդում է երեխաներին ճիշտ արարքների։ Ինդեպենդենտի լրագրող Թոմ Վալանսը, Ուիլյամ Հաննայի մասին հոդվածում գրում էր, որ դրվագների մեծ մասը «անիմացիայի գլուխգործոցներ են»։ Նա ավելի ուշ հիշեց Ջերի մկնիկի դերը «Բարձրացնել խարիսխը» մյուզիքլում։ Նրա խոսքերով, այդ երաժշտական ֆիլմը «կենդանի դերասանների և անիմացիայի հիանալի համադրության» լավագույն օրինակ է։ MADtv-ի քննադատները գովում էին կարճամետրաժ ֆիլմերը կատակերգական պատմությունների համար, որոնք, նրանց խոսքերով, հետագայում իրենց ազդեցությունը թողեցին այլ ընկերությունների ստեղծած մուլտֆիլմերի վրա։

Շատ քննադատներ և երկրպագուներ Rembrandt Films ստուդիայի մուլտֆիլմերը համարում են ամենաչստացվածը մուլտսերիալի ողջ պատմության ընթացքում։ Այնուամենայնիվ, Ջին Դեյչը մշտապես պաշտպանել է իր աշխատանքը, հայտարարելով, որ շատերը չեն ընկալել չեխական մուլտիպլիկացիայի առանձնահատկությունները. նա չէր սիրում «Թոմը և Ջերին»՝ բռնության և դաժանության համար։ Չակ Ջոնսի ստեղծած դրվագները հանդիսատեսի կողմից շատ ավելի լավ գնահատականների արժանացան, քան չեխ ռեժիսոր Ջին Դեյչի աշխատանքները։

Մուլտսերիալի Hanna-Barbera և Filmation-ի ստեղծած ճյուղավորումներն ու առանձին կինոֆիլմերը մեծ ոգևորությոն չառաջացրին։ Հիմնականում քննադատությունն ուղղված էր «Թոմի և Ջերիի շոուն» և «Թոմ և Ջերի:Կատակերգական շոու»-ն նախագծերին. որպես թերություն հիմնականում մատնանշվում էին տրված դրվագների թույլ սյուժեները։ Լրագրող Թոմ Վալանսը Ջոզեֆ Բարբերայի մասին հոդվածում նշում էր, որ բացի պատմություններից, Hanna-Barbera-ի ֆիլմերը շատ թերություններ ունեին. օրինակ՝ անիմատորներն արտադրության ծախսերը նվազեցնելու նպատակով հաճախ էին սահմանափակ անիմացիա օգտագործում։ Սակայն կենդանության օրոք ինքը՝ Բարբերան ասել էր, որ առանց այդ հնարքների իրենց շատ նախագծեր մեծ ծախսերի պատճառով հեռուստատեսությամբ չէին ցուցադրվելու և ստիպված կլինեին, իր խոսքերով, նոր աշխատանք փնտրել։

«Թոմը և Ջերին: Ֆիլմ» լիամետրաժ մուլտֆիլմի թողարկումը բացասական վերաբերմունքի արժանացավ տեսաբանների և հանդիսատեսի կողմից. նրանց հիմնականում դուր չեկան հերոսների երկարաշունչ երկխոսությունները և սյուժեն, որում կատուն և մկնիկը բավականաչափ ուշադրության չէին արժանացել։ Սակայն Warner Bros ընկերությունը, ձեռք բերելով ապրանքային նշանի և դրվագների իրավունքը, փորձեց վերացնել մուլտֆիլմերի յուրաքանչյուր ցուցադրությունից հետո կուտակվող թերությունները։

IGN կայքը վերը նշված մեդիաֆրանշեզին «100 լավագույն անիմացիոն շոուների» շարքում շնորհեց 66-րդ տեղը։ 2000 թվականին Time ամսագիրը «Թոմը և Ջերին» անվանեց բոլոր ժամանակների լավագույն հեռուստատեսային շոուներից մեկը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Խաղաոճ

Андре Агасси в своей автобиографии вспоминает, что на раннем этапе его обучения отец постоянно требовал от него двух вещей։ бить по мячу сильней и раньше. Сам Майк Агасси вспоминает, какое впечатление производили на него ранние удары с отскока — до того, как мяч начнёт снова опускаться — у таких мастеров, как Бьорн Борг и Иван Лендл. Он отмечает, что такие удары неизменно озадачивали их соперников. В результате он сумел выработать у сына уникальную скоростную манеру игры։ по описанию спортивного журналиста и историка тенниса Бада Коллинза, Агасси бил по мячу так рано, что казалось, будто он играет в пинг-понг.

Майк Агасси также последовательно прививал сыну атакующий стиль serve-and-volley, заключавшийся в быстрых выходах к сетке. По его словам, он был крайне разочарован, когда в академии Ника Боллетьери Андре, как и других воспитанников, переучили, сделав из него игрока задней линии. Сам Майк считал, что это разрушило игру его сына, но Боллетьери резонно указывал, что, играя таким образом, Андре выигрывает свои матчи. Эта манера игры на задней линии осталась у Андре до конца карьеры, и, в отличие от его отца, специалисты не считали её недостатком. Напротив, Бад Коллинз отмечает её в числе сильных сторон стиля Агасси. На сайте ESPN его игру на задней линии называют «захватывающей дух», отмечая, что он стал первым за долгое время игроком, победившим на Уимблдоне, играя в такой манере, а сайт Sports.ru характеризует её, наряду с игрой Джима Курье, как прототип современного стиля.

Ещё одной сильной стороной игры Агасси был бэкхенд — удар закрытой ракеткой. У него необычный хват ракетки левой рукой, создающий оптимальный приём мяча, и мощный поворот всем телом при ударе. В 13 лет он начал заниматься в академии Боллетьери уже обладая отличным форхендом, но тренер приложил максимум усилий к развитию его бэкхенда и позднее говорил, что ему удалось сделать из Андре одного из лучших мастеров в этом элементе игры. Двуручный бэкхенд Агасси, вместе с форхендом и приёмом подачи, был «частичкой» игрового стиля, включённой в «Теннисного Монстра» журналом New Yorker в 1996 году. В сущности, однако, как показывает этот анализ, согласно которому три важнейших элемента игры, не считая подачи, предлагается взять у одного игрока, в игре Агасси практически не было слабых мест. Бад Коллинз цитирует слова Пита Сампраса։

Когда Андре в форме, о выигрыше можете забыть. Он практически всё делает лучше, чем кто бы то ни было ещё․

Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)  

When Andre’s on, forget it. He does practically everything better than anybody else.

Сам Коллинз добавляет к перечню выдающихся игровых качеств Агасси способность предугадывать удары, координацию движений и упорство.

При всех талантах Агасси, его поведение на корте и за его пределами было далеко не безупречным. Он насмехался над соперниками и спорил с судьями. В матче с чехом Петром Кордой на Открытом чемпионате США 1990 года он оскорбил австралийца-рефери, а некоторое время спустя плюнул в его сторону. Оскорбление прошло незамеченным, а откровенный плевок, который мог привести к дисквалификации американца, он старательно представил как случайность. В итоге ему дали продолжить (и выиграть) матч, и только на следующий день, после просмотра записи, на него был наложен максимально возможный штраф․

Անդրե Աղասին իր ինքնակենսագրության մեջ հիշում է, որ ուսման վաղ փուլում իր հայրն իրենից մշտապես երկու բան էր պահանջում՝ գնդակին հարվածել ուժգին և արագ։ Ինքը՝ Մայք Աղասին հիշում է, թե ինչ տպավորություն էին թողնում իր վրա ետ ցատկումներից կանխահաս հարվածները՝ մինչ գնդակի նորից ներքև իջնելը այնպիսի վարպետների մոտ, ինչպիսիք էին Բյորն Բորգը և Իվան Լենդլը։ Նա նշում է, որ այդպիսի հարվածներն անխուսափելիորեն պարտավորեցնում էին նրանց մրցակիցներին։ Արդյունքում նա կարողացավ որդու մոտ զարգացնել յուրահատուկ արագությամբ խաղաոճ. սպորտային լրագրող և պատմաբան Բադ Քոլինզի նկարագրությամբ, Աղասին այնպես կանխահաս էր հարվածում գնդակին, որ թվում էր, թե պինգ-պոնգ է խաղում։

Աղասին խաղում է փակ գնդակաթիով, 2006

Մայք Աղասին ինքն էլ հետևողականորեն որդուն ներարկում էր serve-and-volley հարձակողական ոճը, որն իրենից ներկայացնում է արագ հնարքներ ցանցի մոտ։ Նրա խոսքով, ինքը ծայրահեղ հիասթափված էր, երբ Նիկ Բոլյետերիի ակադեմիայում Անդրեին և մյուս սաներին վերամարզում էին՝ դարձնելով նրանց հետին գծի խաղացողներ։ Ինքը՝ Մայքը կարծում էր, որ դա փչացնում էր իր որդու խաղը, բայց Բոլետյերին հիմնավորապես մատնանշեց, որ այդ կերպ խաղալով, Անդրեն հաղթանակ կտանի իր խաղերում։ Հետին գծի խաղաոճն Անդրեի մոտ մնաց մինչև իր կարիերայի վերջը, և, ի տարբերություն նրա հոր, մասնագետներն այն թերություն չէին համարում։ Ընդհակառակը, Բադ Քոլինզն այն դասում է Անդրեի ոճի ուժեղ կողմերի շարքում։ ESPN կայքում նրա հետին գծի խաղը անվանում են «շունչ կտրող», նշելով, որ նա տևական ժամանակ Ուիմբլդոնում առաջին հաղթողն էր այդ խաղաոճում, իսկ Sports.ru կայքը նրան համեմատելով Ջիմ Կուրյեյի հետ՝ բնորոշում է որպես ժամանակակից ոճի նախատիպ։, а сайт Sports.ru характеризует её, наряду с игрой Джима Курье, как прототип современного стиля

Աղասիի խաղի ևս մեկ ուժեղ կողմ էր բեկհենդը՝ հարվածը փակ ձեռնաթիակով։ Նա ձեռնաթիակին ձախ ձեռքով տիրապետելու յուրօրինակ ճարպկություն ուներ, որի շնորհիվ կարողանում էր գնդակն ընդունել լավագույն տարբերակով և հարվածի ժամանակ ամբողջ մարմնով հզոր դարձ իրականացնել։ 13 տարեկանում, արդեն իսկ տիրապետելով գերազանց ֆորհենդի, նա սկսեց պարապել Բոլետյերիի ակադեմիայում։ Սակայն մարզիչը նրա բեկհենդը զարգացնելու համար առավելագույն ջանքեր գործադրեց և ավելի ուշ ասում էր, որ իրեն հաջողվել է խաղի այդ էլեմենտում Անդրեին դարձնել լավագույն վարպետներից մեկը։ Անդրեի երկձեռ բեկհենդը ֆորհենդի և գնդակի նետման հնարքի հետ միասին խաղային ոճի «մասնիկ» բնութագրվեց «Թենիսի Մոնսր»-ում New Yorker ամսագրի կողմից 1996 թվականին։ Ինչպես ցույց էր տալիս այդ վերլուծությունը, որը հիմնվում էր խաղի երեք կարևորագույն, չհաշված նետումը, մեկ խաղացողի օրինակով դիտվող տարրերի վրա, Աղասիի խաղում գործնականորեն թույլ տեղեր չկային։ Բադ Քոլինզը մեջբերում է Փիթ Սամփրասի խոսքերը․

Երբ Անդրեն լավ մարզավիճակում է, հաղթանակի մասին կարող եք մոռանալ: Նա գործնականորեն ամեն ինչ անում է ավելի լավ, քան որևէ մեկը

Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)  

When Andre’s on, forget it. He does practically everything better than anybody else.

Ինքը՝ Քոլինզը Աղասիի խաղային ակնառու որակների ցուցակին ավելացնում է հարվածները կանխագուշակելու ընդունակությունը, շարժումների համաձայնեցումը և համառությունը։

Տաղանդավորությամբ հանդերձ՝ Աղասիի վարքագիծը, կորտի վրա և դրա սահմաններից դուրս հեռու էր անբիծ լինելուց։ Նա ծաղրում էր մրցակիցներին և վիճում մրցավարների հետ։ 1990 թվականին ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունում չեխ Պետր Կորդոյի հետ խաղի ժամանակ նա վիրավորեց ավստարալիացի մրցադատավորին, իսկ որոշ ժամանակ անց թքեց նրա ուղղությամբ։ Վիրավորանքն աննկատ անցավ, իսկ բացահայտ թքելը, որը կարող էր ամերիկացու որակազրկման պատճառ դառնալ, նա փութաջանորեն ներկայացրեց որպես պատահականություն։ Արդյունքում նրան թույլ տվեցին շարունակել (և հաղթել) խաղը, և միայն հաջորդ օրը, տեսագրության դիտումից հետո նա ենթարկվեց սահմանված առավելագույն տուգանքի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Միմինո

ռուսերեն հոդված

Սյուժե

Валико Мизандари по прозвищу Мимино, что значит «сокол»[10] — пилот вертолёта Ми-2 местных грузинских авиалиний, встречает в аэропорту своего бывшего однокурсника, который управляет сверхзвуковым авиалайнером Ту-144 и работает на международной линии. В экипаже этого лётчика летает стюардесса Лариса Ивановна, сразу покорившая сердце Мимино. Желая достичь успехов в большой авиации, Мимино отправляется в Москву.

Валико, по содействию "знакомых дальних родственников своих знакомых" заселяется в гостиницу «Россия», как "участник конференции эндокринологов" в один номер с шофёром Рубеном Хачикяном из Дилижана, с которым у него, несмотря на ссору в первый же день, завязываются дружеские отношения. Рубен приехал в Москву за новым самосвалом, который вскоре получает. За несколько дней приятели тратят все деньги, и, кроме того, их выселяют из гостиницы — выяснятся, что Рубен Хачикян получил место, забронированное за его однофамильцем — профессором эндокринологии Хачикяном, опоздавшим на конференцию, а Валико вообще не имеет к ней никакого отношения. Встретив давнего врага — мужчину, ранее проживавшего в Грузии, соблазнившего его сестру и бросившего её с ребёнком — Валико устраивает в его квартире небольшой погром, за что арестован милицией. Рубен не бросает друга в тяжёлой ситуации (даже берёт отпуск за свой счёт) и всячески старается помочь гордому лётчику-горцу, который отказался давать какие-либо пояснения своему поступку и ни слова не сказал в собственную защиту. Благодаря адвокату — молодой девушке, ведущей своё первое дело, но, при этом, выяснившей через архивы МВД Грузинской ССР все обстоятельства — Валико получает не два года тюрьмы, как требовал прокурор, а отделывается лишь штрафом. За время разбирательств Мимино исполняется 35 лет, что становится причиной формального отказа от возможности переучивания на самолёт большой авиации.

Уже приняв решение о возвращении домой, Мимино в аэропорту случайно знакомится с ветераном войны, влиятельным человеком Иваном Сергеевичем Волоховым, который, ошибочно приняв Валико за сына своего погибшего фронтового друга, через другого своего однополчанина — крупного партийного работника, несмотря на выяснившуюся ошибку — помогает Валико осуществить его мечту.

Мимино становится пилотом международной линии и летает на Ту-144. Но открытый и доброжелательный к людям, Валико не очень уютно чувствует себя в больших городах Европы и, тоскуя по малой родине, возвращается домой, в родной город Телави, к любимой работе, к своим родным и близким.

Միմինո (նշանակում է «բազե») մականունը կրող Վալիկո Միզանդարին՝ վրացական տեղական ավիաուղիների Ми-2 ուղղաթիռի օդաչուն, օդանավակայանում դիմավորում է գերձայնային Տու-144 օդանավ վարող և միջազգային ուղերթներում աշխատող իր նախկին համակուրսեցուն։ Այդ օդաչուի անձնակազմից էր ուղեկցորդուհի Լարիսա Իվանովնան, որը և միանգամից գերում է Միմինոյի սիրտը։ Ցանկանալով հաջողությունների հասնել մեծ ավիացիայում՝ Միմինոն ուղևորվում է Մոսկվա։

Վալիկոն, համագործակցելով իր «ծանոթների հեռավոր ազգականների ծանոթների» հետ, որպես «էնդոկրինոլոգների կոնֆերանսի մասնակից», տեղավորվում է «Ռոսիա» հյուրանոցում, Դիլջանից վարորդ Ռուբեն Խաչիկյանի հետ նույն համարում։ Չնայած հենց առաջին օրը տեղի ունեցած վեճին, նրանց միջև բարեկամական հարաբերություններ են ձևավորվում։ Ռուբենը Մոսկվա էր եկել նոր ինքնաթափի հետևից, որը և շուտով ստանում է։ Մի քանի օրում ընկերները ծախսում են բոլոր փողերը, և բացի այդ, նրանց վտարում են հյուրանոցից. պարզվում է, որ Ռուբեն Խաչիկյանն ստացել է իր ազգանվանակից կոնֆերանսից ուշացած էնդոկրինոլոգիայի պրոֆեսոր Խաչիկյանի կողմից ամրագրված տեղը, իսկ Վալիկոն բոլորովին կապ չունի դրա հետ։

Հանդիպելով վաղեմի թշնամուն՝ նախկինում Վրաստանում ապրած, քրոջը գայթակղած և երեխայի հետ լքած տղամարդուն, Վալիկոն նրա բնակարանում ոչ մեծ ջարդ է իրականացնում, ինչի համար ձերբակալվում է ոստիկանության կողմից։ Ռուբենը չի լքում ընկերոջը ծանր իրավիճակում (նույնիսկ իր հաշվին արձակուրդ է վերցնում) և ամեն կերպ փորձում է օգնել հպարտ լեռնեցի օդաչուին, ով հրաժարվում է իր արաքին որևէ բացատրություն տալ և ոչ մի բառ չի ասում ի օգուտ իր պաշտպանության։ Փաստաբանի՝ իր առաջին գործը վարող, բայց Վրացական ԽՍՀ-ի ՆԳՆ-ի միջոցով բոլոր հանգամանքները պարզած երիտասարդ աղջկա շնորհիվ Վալիկոն ստանում է ոչ թե դատախազի պահանջածի չափով երկու տարի ազատազրկում, այլ միայն տուգանքի է ենթարկվում։ Դատավարության ընթացքում լրանում էր Միմինոյի 35 տարին, ինչը պատճառ է դառնում մեծ ավիացիայի ինքնաթիռներով վերաորակավորվելու հնարավորության ձևական մերժման։

Արդեն տուն վերադառնալու որոշում ընդունած Միմինոն օդանավակայանում պատահաբար ծանոթանում է պատերազմի վետերան և ազդեցիկ անձնավորության՝ Իվան Սերգեևիչ Վոլոխովի հետ։ Վերջինս շփոթում է Վալիկոյին ռազմաճակատում իր զոհված ընկերոջ որդու հետ։ Վոլոխովն իր մյուս զինակցի՝ խոշոր կուսակցական պաշտոնյայի միջոցով, չնայած պարզված շփոթմունքին, օգնում է Վալիկոյին իրականացնել երազանքը։

Միմինոն դառնում է միջազգային ուղերթների օդաչու և թռչում է Տու-144-ով։ Բայց մարդկանց հանդեպ լինելով սրտաբաց և բարյացակամ՝ Վալիկոն այնքան էլ հարմարավետ չի զգում իրեն Եվրոպայի մեծ քաղաքներում և կարոտելով հայրենիքը, վերադառնում է տուն՝ հարազատ Թելավի քաղաք, իր սիրած աշխատանքին, իր հարզատների և մերձավորների մոտ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Քթամասի հատվածամասերի խորտակում

Вода начала проникать в трюм «Титаника» со скоростью более 3 тонн в секунду. Сразу же после столкновения Мёрдок поворотом рычага в рулевой рубке отключил электромагниты, зажимающие защёлки герметичных дверей, и последние под собственным весом в течение 30 секунд опустились. Гермодвери представляли собой прочные вертикальные створки, закрывающиеся сверху вниз. Для той части трюмной команды, которая не успела покинуть нижние отсеки до закрытия дверей (оно сопровождалось электрическим звонком), были предусмотрены аварийные выходы наверх. Через две минуты на мостик в спешке вышел капитан, почувствовавший в своей каюте столкновение. Мёрдок доложил ему об айсберге. Смит, Мёрдок и четвёртый офицер Джозеф Боксхолл с правого крыла капитанского мостика бегло осмотрели борт судна. Капитан приказал дать кораблю средний ход и немедленно вызвать для консультации Томаса Эндрюса, главного конструктора корабля, сопровождавшего его в первом плавании.

Первые пострадавшие появились в котельной № 6. В момент столкновения там раздался оглушительный грохот и скрежет рвущихся стальных листов. Казалось, что взорвался весь правый борт, в котельную хлынула бурлящая океанская вода. В ту же секунду прозвучал сигнал тревоги, над герметичной дверью в переборке, отделявшей шестую котельную от пятой, зажёгся красный свет, и герметичные двери стали медленно опускаться. Несколько кочегаров из тех, кто не успел выскочить, выбрались на палубу F по аварийному трапу, но им было приказано вернуться, закрыть заслонки и погасить топки. Кочегары принялись за работу, но через пять минут оказались уже по пояс в воде, разбавленной машинным маслом, и покинули котельную. В котельной № 5 пробоина протянулась примерно на 60 сантиметров от переборки, отделявшей этот отсек от быстро затопляемой котельной № 6. Уровень воды здесь удавалось контролировать с помощью насосов. Через 10 минут после столкновения к люку, ведущему в котельную № 6, вернулся кочегар Фредерик Барретт. По его словам, ледяная вода заливала раскалённые угли в топках, вся котельная была окутана паром, из-за которого ничего не было видно.

Во избежание взрывов котлов в пятой котельной было необходимо погасить огонь в топках и выпустить через специальные клапаны пар. Для этого потребовалась команда из 15-20 кочегаров. Они заливали огонь водой, и всё помещение было окутано густым паром. Люди работали во влажной жаре, обливаясь потом, наконец, котельная № 5 была выведена из работы, и часть кочегаров отправилась на шлюпочную палубу. На некоторое время герметичные двери между не пострадавшими отсеками были вручную открыты. Первые четыре котельные продолжали работать. Кочегары поддерживали давление пара, необходимое для работы насосов и выработки электроэнергии.

Боксхолл отправился в носовой трюм для установления масштаба повреждений, однако он не спускался в самый низ и доложил капитану, что никаких повреждений не обнаружено. Кренометр в рулевой рубке показывал, что «Титаник» всего за несколько минут накренился на правый борт на 5°. Смит вновь послал Боксхолла вниз для оценки повреждений. По пути тот встретил судового плотника и сотрудника почтового отделения, оба доложили ему, что почтовое отделение залито водой. На палубе G Боксхолл подошел к люку, ведущему в отсек с почтой, и посветил туда фонарём. В полуметре от себя он увидел клокотавший поток воды, в котором плавали мешки с почтой.

В 23։50 дифферент на нос составлял уже 2°, а крен на правый борт 6°. В это время капитан Смит и конструктор Томас Эндрюс спустились на нижние палубы. Чтобы не привлекать внимания взволнованных пассажиров, они прошли по трапам, предназначенным только для команды. Пройдя лабиринтами коридоров, они добрались до склада почты и зала для игры в сквош, уже затопленных. Смит и Эндрюс обнаружили, что уровень воды в шестой котельной поднялся до отметки 4,3 м, а грузовые отсеки были уже полностью залиты, вода начала поступать в пятую котельную. Был отдан приказ откачивать воду с помощью насосов, однако скорость её поступления в 6 раз превышала скорость откачки (производительность всех насосов составляла 1700 тонн/ч или 0,47 тонн/с). Томас Эндрюс сообщил капитану, что корабль обречён и может оставаться на плаву максимум полтора часа․

Ուիլյամ Մյորդոկը՝ կապիտանի առաջին օգնականը

Ջուրն սկսվեց լցվել «Տիտանիկ»-ի նավամբար ավելի քան 3 տոննա վայրկյանում։ Բախումից անմիջապես հետո Մյորդոկը լծակի դարձով ղեկավարման խցիկում անջատեց հերմետիկ դռների սողնակների էլեկտրմագնիսները, և վերջիններս իրենց քաշի ծանրության ճնշումից 30 վայրկյանի ընթացքում դատարկվեցին։ Հերմոդռներն ամուր, ուղղահայաց փեղկեր էին՝ վերևից ներքև փակվող։ Նավամբարի անձնակազմի այն անդամների համար, ովքեր չէին հասցրել լքել ներքին մեկուսամասերը մինչ դռների փակվելը (այն ուղեկցվում էր էլեկտրական զանգով) նախատեսված էին դեպի վերև՝ վթարային ելքեր։ Երկու րոպեից կամրջակ շտապելով բարձրացավ իր նավախցում բախումն զգացած նավապետը։ Մյորդոկը զեկուցեց նրան այսբերգի մասին։ Սմիթը, Մյորդոկը և չորրորդ սպա Ջոզեֆ Բոքսհոլը նավապետական կամրջակի աջ թևից թռուցիկ զննեցին նավակողը։ Նավապետը հրամայեց միջին ընթացքով վարել նավը և անմիջապես խորհրդակցության համար կանչել առաջին նավարկության ժամանակ ուղեկցող նավի գլխավոր նախագծող Թոմաս Էնդրյուսին։

Առաջին տուժողները հայտնվեցին № 6 կաթսայանոցում։ Բախման պահին այնտեղ խլացնող որոտ և պողպատե թերթերի ճռինչ լսվեց։ Թվում էր, թե պայթել է ողջ աջ նավակողը, կաթսայանոց հորդեց օվկիանոսային ալեկոծվող ջուրը։ Նույն վայրկյանին հնչեց ահազանգի ազդանշանը, 5-րդ և 6-րդ կաթսայանոցները միմյանցից բաժանող միջնորմի հերմետիկ դռան վերևում կարմիր լույս վառվեց, և հերմետիկ դռներն սկսեցին դանդաղ իջնել։Դուրս գալ չհասցրած մի քանի հնոցապան բարձրացան F տախտակամած վթարային նավասանդուղքով, բայց նրանց հրամայվեց վերադառնալ, փակել վառարանների կափարիչները և հանգցնել հնոցները։ Հնոցապանները գործի անցան, բայց 5 րոպե անց մինչև գոտկատեղը հայտնվեցին մեքենաների յուղով խառնված ջրի մեջ և լքեցին կաթսայանոցը։ № 5 կաթսայանոցում ճեղքը մոտավորապես 60 սմ հեռավորության վրա էր գտնվում այդ միջնամասը արագ ջրածածկվող № 6 կաթսայանոցից բաժանող միջնորմից։ Այստեղ ջրի մակարդակը հաջողվում էր վերահսկել պոմպերի օգնությամբ։ Բախումից 10 րոպե անց № 6 կաթսայանոց տանող դռնակի մոտ վերադարձավ հնոցապան Ֆրեդերիկ Բարետը։ Նրա խոսքերով, սառը ջուրը ծածկել էր ածուխը հնոցներում, ամբողջ կաթսայատունը լցված էր գոլորշով, որի պատճառով ոչինչ չէր երևում։

Կաթսաների պայթյունից խուսափելու համար հինգերորդ կաթսայատանն անհրաժեշտ էր հանգցնել հնոցների կրակը և հատուկ փականներով բաց թողնել գոլորշին։ Դրա համար անհրաժեշտ եղավ 15-20 հնոցապաններից կազմված թիմ։ Նրանք կրակը ծածկեցին ջրով, և ամբողջ սենյակը պատվեց թանձր գոլորշով։ Մարդիկ աշխատում էին խոնավ շոգի մեջ, ծածկվում էին քրտինքով, վերջապես, № 5 կաթսայանոցի աշխատանքը դադարեցվեց, և հնոցապանների մի մասը շարժվեցին դեպի նավակային տախտակամած։ Որոշ ժամանակով չվնասված հատվածամասերի միջև հերմետիկ դռները ձեռքով բացվեցին։ Առաջին չորս կաթսայանոցները շարունակում էին աշխատել։ Հնոցապահները պահպանում էին գոլորշու պոմպերի և էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար անհրաժեշտ ճնշումը։

Բոքսհոլը վնասվածքների մասշտաբը որոշելու համար շարժվեց դեպի քթային նավամբար, սակայն նա չիջավ ամենաներքև և նավապետին զեկուցեց, որ ոչ մի վնասվածք չի հայտնաբերվել։ Ղեկավարման խցիկում կողաթեքաչափը ցույց էր տալիս, որ «Տիտանիկ»-ն ընդամենը մի քանի րոպեում թեքվել է աջ նավակողին 5°-ին։ Սմիթը նորից Բոքսհոլին ուղարկեց ներքև վնասվածքները գնահատելու համար։ Ճանապարհին նա հանդիպեց նավի հյուսնին և փոստային բաժանմունքի աշխատակցին. երկուսն էլ զեկուցեցին նրան, որ փոստային բաժանմունքը լցված է ջրով։ G տախտակամածին Բոքսհոլը մոտեցավ փոստի հատվածամաս տանող դռնակին և լապտերով լուսավորեց դռնակից ներս։ Կես մետր հեռավորության վրա նա տեսավ ջրի ծփացող հեղեղ, որի մեջ լողում էին փոստով պարկերը։

Ժամը 23։50-ին շեղումը քթամասի նկատմամբ արդեն կազմում էր 2°, իսկ կողաթեքումը աջ նավակողին՝ 6°։ Այդ ժամանակ նավապետ Սմիթը և կոնստրուկտոր Թոմաս Էնդրյուսը իջան ներքևի տախտակամածեր։ Որպեսզի չգրավի անհանգստացած ուղևորների ուշադրությունը, նրանք գնում էին միայն անձնակազմի համար նախատեսված նավասանդուղքներով։ Անցնելով միջանցքների լաբիրինթով՝ նրանք հասան արդեն ջրածածկված փոստի պահեստ և սկվոշ խաղի համար նախատեսված դահլիճ։ Սմիթն ու Էնդրյուսը պարզեցին, որ ջրի մակարդակը վեցերորդ կաթսայատանը բարձրացել է մինչև 4,3 մ-ի նշումը, իսկ բեռնային հատվածամասերն արդեն ամբողջովին լցված էին, ջուրը սկսել էր լցվել հինգերորդ կաթսայանոց։ Հրաման տրվեց ջուրը քաշել պոմպերի օգնությամբ, սակայն դրա ներհոսքի արագությունը 6 անգամ ավել էր դուրս մղման արագությունից (բոլոր պոմպերի արտադրողականությունը կազմում էր 1700 տ/ժ կամ 0,47 տ/վ)։ Թոմ Էնդրյուսը հաղորդեց նավաստուն, որ նավը դատապարտված է և կարող է ջրի վրա մնալ մաքսիմում ժամ ու կես։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Լև Տոլստոյը Մոսկվայում

Как пишет москвовед Александр Васькин, Лев Толстой приезжал в Москву более ста пятидесяти раз. Сохранились многие здания, связанные с жизнью и творчеством писателя, на улицах Плющиха, Сивцев Вражек, Воздвиженка, Тверская, Нижний Кисловский переулок, Смоленский бульвар, Земледельческий переулок, Вознесенский переулок и, наконец, Долгохамовнический переулок (совр. улица Льва Толстого) и другие. Часто бывал писатель и в Кремле, где жила семья его жены — Берсы. Толстой любил ходить по Москве пешком, причем даже зимой. Последний раз писатель приезжал в Москву в 1909 году.

Кроме того, по улице Воздвиженка, 9, находился дом деда Льва Николаевича — князя Николая Сергеевича Волконского, купленный им в 1816 году у Прасковьи Васильевны Муравьёвой-Апостол (дочь генерал-поручика В. В. Грушецкого, который и построил этот дом, жена писателя сенатора И. М. Муравьёв-Апостола, мать троих братьев декабристов Муравьёвых-Апостолов). Князь Волконский владел домом на протяжении пяти лет, отчего дом также известен в Москве как главный дом усадьбы князей Волконских или как «дом Болконских». Дом описан Л. Н. Толстым как дом Пьера Безухова. Льву Николаевичу этот дом был хорошо знаком — он частенько бывал здесь молодым на балах, где ухаживал за прелестной княжной Прасковьей Щербатовой։ «Со скукой и сонливостью поехал к Рюминым, и вдруг окатило меня. П[расковья] Щ[ербатова] прелесть. Свежее этого не было давно». Чертами красавицы Прасковьи он наделил в «Анне Карениной» Кити Щербацкую.

В 1886, 1888 и 1889 годы Л. Н. Толстой трижды пешком ходил из Москвы в Ясную Поляну. В первом таком путешествии его спутниками были политический деятель Михаил Стахович и Николай Ге (сын художника Н. Н. Ге). Во втором — также Николай Ге, а со второй половины пути (от Серпухова) присоединились А. Н. Дунаев и С. Д. Сытин (брат издателя). Во время третьего путешествии Льва Николаевича сопровождал новый друг и единомышленник 25-летний педагог Евгений Попов.

Ինչպես գրում է մոսկվայագետ Ալեքսանդր Վասկինը, Լև Տոլստոյը Մոսկվա է այցելել ավելի քան հարյուր հիսուն անգամ։ Պահպանվել են գրողի կյանքի և ստեղծագործության հետ կապված շատ կառույցներ՝ Պլյուշչիխա, Սիվցև Վրաժեկ, Տվերսկայա փողոցների, Սմոլենսկի բուլվարի, Նիժնի Կիսլյովսկի, Զեմլեդելչեսկի, Վոզնեսենսկի նրբանցքների և, վերջապես, Դոլգոխամովնիչեսկի նրբանցքի (այժմ՝ Լև Տոլստոյի փողոց) վրա։ Գրողը հաճախակի է եղել նաև Կրեմլում, որտեղ ապրում էր նրա կնոջ ընտանիքը՝ Բերսերը։ Տոլստոյը սիրում էր ոտքով շրջել Մոսկվայում, նույնիսկ ձմռանը։ Վերջին անգամ նա Մոսկվա է այցելել 1909 թվականին։

Բացի այդ, Վոզդվիժենկա փողոց, 9 հասցեում էր գտնվում Լև Նիկոլաևիչի պապի՝ իշխան Նիկոլայ Սերգեևիչ Վոլկոնսկու տունը՝ գնված 1816 թվականին Պրասկովյա Վասիլևնա Մուրավյովա-Ապոստոլից (դուստրը գեներալ-պորուչիկ Վասիլի Գրուշեցկու, որն էլ հենց կառուցել էր այդ տունը, կինը գրող-սենատոր Իվան Մուրավյով-Ապոստոլի, մայրը երեք Մուրավյով-Ապոստոլ դեկաբրիստ-եղբայրների)։ Իշխան Վոլկոնսկին տան սեփականտերն էր հինգ տարի շարունակ, այդ պատճառով տունը Մոսկվայում հայտնի է նաև որպես իշխան Վոլկոնսկիների դաստակերտի գլխավոր բնակավայր կամ որպես «Բոլկոնսկիների տուն»։ Տունը Լ. Ն. Տոլստոյի կողմից նկարագրվել է որպես Պիեր Բեզուխովի տուն։ Լև Նիկոլաևիչին այդ տունը քաջ ծանոթ էր. երիտասարդ տարիներին նա հաճախակի էր այստեղ պարահանդեսների մասնակցում, որտեղ և սիրահետում էր հրաշագեղ իշխանուհի Պրասկովյա Շչերբատովային. «Տխուր և քնաթաթախ մեկնեցի Ռյումինների մոտ, և հանկարծ գլխիս խփեց. Պ(րասկովյա) Շ(չերբատովա)ն հրաշք է: Դրանից թարմ վաղուց չէր եղել»։ Գեղեցկուհի Պրասկովյայի գծերով նա օժտեց Կիտի Շչերբացկայային՝ «Աննա Կարենինայից»։

1886, 1888 և 1889 թվականներին Լև Տոլստոյը երեք անգամ ոտքով Մոսկվայից հասավ Յասնոյե Պոլյանա։ Առաջին ուղևորության ժամանակ նրա ուղեկիցներն էին քաղաքական գործիչ Միխայիլ Ստախովիչը և նկարիչ Նիկոլայ Գեի որդին՝ Նիկոլայ Գեն։ Երկրորդի ժամանակ՝ նույն Նիկոլայ Գեն, իսկ ճանապարհի կեսից (Սերպուխովից) նրանց միացան նաև Ա. Ն. Դունաևը և Ս. Դ. Սիտինը (հրատարակչի եղբայրը)։ Երրորդ ճամփորդության ընթացքում Լև Նիկոլաևիչին ուղեկցում էր նրա նոր ընկերն ու համախոհը՝ 25-ամյա ուսուցիչ Եվգենի Պոպովը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Իշխանության և խոշոր ձեռնարկատերերի փոխհարաբերությունները

По мнению журнала «The Economist», в 2000 году, после прихода на пост президента Путин, возможно, заключил негласное соглашение с олигархами։ правительство закроет глаза на все предшествующие нарушения закона при условии, что олигархи будут вести себя безупречно, что означало отказ от сомнительных сделок, характерных для начала и середины 1990-х. Кроме того, с точки зрения Путина, это означало согласие оставаться вне политики.

28 февраля 2000 года на встрече со своими доверенными лицами Путин озвучил тезис «равноудалённого положения всех субъектов рынка от власти», дав для СМИ термин для обозначения своего нового курса в отношении крупного бизнеса — «равноудаление олигархов».

Через четыре дня после инаугурации Путина, 11 мая 2000 года, прошли обыски в главном офисе холдинга ЗАО «Медиа-мост» — компании Владимира Гусинского, который, по мнению некоторых, осенью 1999 года, во время думской предвыборной кампании, посредством контролируемого им телеканала НТВ поддерживал главных политических противников Путина — блок Юрия Лужкова и Евгения Примакова «Отечество — Вся Россия (блок)» (ОВР) (напротив, гендиректор НТВ Евгений Киселёв утверждал, что такое мнение о роли НТВ есть распространённое заблуждение); 13 июня 2000 года Гусинский был взят под стражу и на три дня помещён в следственный изолятор.

По словам Михаила Горбачёва, 20 июля 2000 года в камере Бутырской тюрьмы министр печати Михаил Лесин предложил арестованному Гусинскому подписать соглашения, включающие сделку — т. н. «секретный протокол № 6» — прекратить уголовное преследование Гусинского в обмен на передачу им акций телекомпании НТВ Газпрому на предложенных условиях. Экс-президент СССР, председатель Общественного совета НТВ Горбачёв оценил этот факт как «вопиющее свидетельство грубого государственного шантажа».

В разгар скандала Лесин заявил о том, что Путин знал о подписанном в Бутырке «протоколе № 6». В мае 2004 года Европейский суд по правам человека, рассмотрев жалобу Гусинского, пришёл к выводу, что «лишение свободы заявителя использовалось в качестве стратегии ведения коммерческих переговоров, и такие институты публичного права, как уголовное преследование и содержание под следствием, не должны использоваться с данной целью». За незаконный арест ЕСПЧ обязал Российскую Федерацию выплатить Гусинскому 88 тысяч евро в качестве компенсации судебных издержек.

Борис Березовский осенью 2000 года эмигрировал в Великобританию и продал контрольный пакет акций телеканала ОРТ. За долги была передана в собственность «Газпрома» телекомпания НТВ Гусинского, после чего было прекращено вещание ТВ-6 (ТВС) — телевизионного канала Березовского, на который перешла работать группа журналистов НТВ. Основные телевизионные каналы — ОРТ (Первый канал), «Россия» и НТВ стали принадлежать государству или государственным компаниям.

25 октября 2003 года по обвинению в нарушениях, допущенных в ходе приватизации ЗАО «Апатит», был арестован владелец НК ЮКОС Михаил Ходорковский. (См. также статью Дело ЮКОСа) Уголовное преследование началось вскоре после того, как он заявил о том, что будет финансировать оппозиционные партии — СПС, «Яблоко». 31 мая 2005 года Ходорковский вместе со своим деловым партнёром Платоном Лебедевым был осуждён за мошенничество и хищения в особо крупных размерах, а также за неуплату налогов. В декабре 2004 года, для урегулирования долговых обязательств НК ЮКОС перед государством, была продана принадлежащая ей нефтедобывающая компания «Юганскнефтегаз». После «дела ЮКОСа» практически все нефтяные компании уточнили свои позиции по уплате налогов и стали вносить в бюджет значительно большие суммы. В 2004 году рост сбора налогов составил 250 % от уровня 2003 года. В 2005 году контролируемая государством компания «Газпром» выкупила по рыночной цене (13,1 млрд долларов США) 75,7 % акций нефтяной компании «Сибнефть» — последний крупный актив Романа Абрамовича в России («Сибнефть» была приватизирована в 1996 году за $100 миллионов в ходе залоговых аукционов). К 2008 году капитализация «Сибнефти» (переименованной в «Газпром нефть») увеличилась до 25 млрд долларов США. В результате национализации активов ЮКОСа и «Сибнефти» была значительно увеличена доля государства в нефтегазовой промышленности.

Ряд миллиардеров (таких, как, например, Сергей Пугачёв), сделавших своё состояние в 1990-е, согласно сообщениям СМИ, пользовались близостью к путинскому Кремлю. В декабре 2013 года уехавший за границу Пугачёв был заочно арестован и объявлен в международный розыск по обвинению в растрате 75 млрд рублей.

Начало третьего президентского срока Путина в 2012 году отмечено усилением его внимания к топливно-энергетическим активам, прежде всего, к нефтяной отрасли. 23 мая 2012 года президентом компании «Роснефть» назначен Игорь Сечин, которого пресса характеризует как одного из ближайших доверенных лиц Путина. 22 октября 2012 года Путину доложено о том, что «Роснефть» выкупает 100 % акций ТНК-BP у консорциума AAR и британской нефтяной компании BP. Общая сумма сделки составила 61 млрд долл. Путин на встрече с Сечиным назвал сделку «хорошим сигналом для российского и международного рынков», а самого Сечина на саммите АТЭС оценил как «очень эффективного работника». 21 марта 2013 года сделка была завершена, что Путин оценил как очень важный шаг по приватизации госсобственности.

По данным газеты «Ведомости», опубликованным в феврале 2013 года, с президентом «Транснефти» Николаем Токаревым Путин сблизился во время совместной работы в дрезденской резидентуре КГБ.

29 марта 2013 года Путин по примеру ряда развитых стран предложил ввести и в России ограничения на золотые парашюты для топ-менеджеров.

В мае 2013 года Путин консультировался с бизнес-сообществом и омбудсменом об амнистии для предпринимателей, но счёл идею сырой и неподготовленной. Однако уже 21 июня Путин одобрил такую амнистию и выразил уверенность, что она укрепит доверие граждан к бизнесу.

В октябре 2013 года аналитики швейцарского банка Credit Suisse в ежегодном отчёте о глобальном благосостоянии пришли к выводу, что в России 110 миллиардеров владеют 35 % всех национальных богатств страны.

В декабре 2013 года общественный резонанс вызвала начавшаяся с критики расточительности ОАО «РЖД» рекомендация Путина государственным корпорациям и структурам проводить корпоративы строго за свой счёт, в складчину, без использования бюджетных средств. Указанию в канун новогодних праздников немедленно последовали госкомпании и министерства, а Администрация президента РФ и правительство России в связи с тенденциями вообще отказались от проведения новогодних корпоративов.

В декабре 2013 года внимание российской и мировой прессы привлекло помилование Путиным после 10-летнего заключения предпринимателя Михаила Ходорковского, что было расценено как попытка улучшить имидж России накануне зимней Олимпиады в Сочи.

«The Economist» ամսագրի կարծիքով՝ 2000 թվականին՝ Պուտինի նախագահ դառնալուց հետո, հնարավոր է՝ նա լուռ համաձայնության է եկել օլիգարխների հետ. կառավարությունը աչք կփակի նախանշվող օրինախախտումների դեմ մի պայմանով, որ օլիգարխներն իրենց լավ են պահելու, ինչը նշանակում է հրաժարում կասկածելի գործարքներից՝ հատուկ 1990-ական թվականների սկզբներին։ Բացի այդ, Պուտինի կարծիքով, սա քաղաքականությունից դուրս մնալու համաձայնություն էր նշանակում։

2000 թվականի փետրվարի 28ին՝ իր վստահված անձանց հետ հանդիպման ժամանակ Պուտինը բարձրաձայնեց «շուկայի բոլոր սուբյեկտների՝ իշխանությունից հավասարահեռ վիճակ» թեզիսը՝ տալով ԶԼՄ-ներին նոր եզրույթ՝ «օլիգարխների հավասարահեռություն»՝ նշելու խոշոր բիզնեսի առնչությամբ նոր ուղղության համար։

Պուտինի երդմնակալությունից չորս օր անց՝ 2000 թվականի մայիսի 11-ին, հետախուզություններ իրականացվեցին Վլադիմիր Գուսինսկու «Մեդիա-մոստ» ՓԲԸ գլխավոր գրասենյակում, ով ոմանց կարծիքով 1999 թվականի աշնանը՝ Պետդումայի նախընտրական արշավի ժամանակ իր ենթակայության տակ գտնող НТВ հեռուստաալիքի միջոցով աջակցել էր Պուտինի քաղաքական հակառակորդներին՝ Յուրի Լուժկովի և Եվգենի Պրիմակովի բլոկին՝ «Հայրենիքը ողջ Ռուսաստանն է» (ռուս.՝ Отечество — Вся Россия) (ընդհակառակը, НТВ-ի գլխավոր տնօրեն Եվգենի Կիսելյովը պնդում էր, որ НТВ-ի դերի մասին այդպիսի կարծիքը տարածված մոլորություն է))։ 2000 թվականի հուլիսի 13-ին Գուսինսկին ձերբակալվեց, և երեք օր անցկացրեց քննչական մեկուսարանում։

Միխայիլ Գորբաչովի խոսքերով՝ 2000 թվականի հուլիսին Բուտիրյան բանտախցում տպագրության նախարար Միխայիլ Լեսինը առաջարկեց ձերբակալված Գուսինսկուն համաձայնագիր ստորագրել, որն իր մեջ ներառում էր այսպես կոչված «№ 6 գաղտնի արձանագրությունը»-ը՝ դադարեցնել Գուսինսկու քրեական հետապնդումը նրա կողմից Գազպրոմին НТВ-ի բաժնետոմսերը փոխանցելու պայմանով։ ԽՍՀՄ նախկին նախագահ, НТВ-ի Հանրային խորհրդի նախագահ Գորբաչովն այս փաստը գնահատեց որպես «պետական շանտաժի աղաղակող վկայություն»

Սկանդալի կիզակետում Լեսինը հայտարարեց, որ Պուտինը գիտեր Բուտիրկայում ստորագրված «№ 6 գաղտնի արձանագրության» մասին։ 2004 թվականի մայիսին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, քննելով Գուսինսկու բողոքը, եկավ այն եզրակացության, որ «հայցվորին ազատազրկելն օգտագործվել է որպես առևտրային բանակցություններ վարելու ռազմավարություն, և հանրային իրավունքի այնպիսի հաստատություններ, ինչպիսիք են քրեական հետապնդումը և քննության տակ պահելը, չպետք է օգտագործվեն այս նպատակով»։ Ապօրինի կալանավորման համար ՄԻԵԴ-ը ստիպեց Ռուսաստանի Դաշնությանը Գուսինսկուն դատական ծախսերի փոխհատուցման նպատակով վճարել 88 հազար եվրո։

2000 թվականի աշնանը Բորիս Բերեզովսկին արտագաղթեց Մեծ Բրիտանիա և վաճառեց Ռուսաստանի առաջին ալիքի (ОРТ) բաժնետոմսերի կենտրոնական փաթեթը։ Պարտքերի պատճառով «Գազպրոմի» սեփականությանը հանձնվեց Գուսինսկու НТВ հեռուստաալիքը, որից հետո կասեցվեց ТВ-6-ի՝ Բերեզովսկու հեռուստաալիքի հեռարձումը, որտեղ աշխատանքի էին անցել НТВ-ի մի խումբ լրագրողներ։ Հիմնական հեռուստատեսային ալիքները՝ Ռուսաստանի առաջին ալիք (ОРТ), «Ռոսիա-1» և НТВ, սկսեցին պատկանել պետությանը կամ պետական ձեռնարկություններին։

2003 թվականի հոկտեմբերի 25-ին «Ապատիտ» ընկերության սեփականաշնորհման ժամանակ թույլ տրված խախտումների մեղադրանքով ձերբակալվեց ՅՈՒԿՈՍ-ի սեփականատեր Միխայիլ Խոդարկովսկին։ Քրեական հետապնդումն սկսվեց այն բանից հետո, երբ նա հայտարարեց, որ կֆինանսավորի Աջ ուժերի միություն (ռուս.՝ СПС) և «Յաբլոկո» (ռուս.՝ «Яблоко») ընդդիմադիր կուսակցությունները։ 2005 թվականի մայիսի 31-ին Խոդարկովսկին իր գործընկերոջ՝ Պլատոն Լեբեդևի հետ դատապարտվեց մեքենայությունների և մեծ չափսերի հասնող հափշտակությունների համար, ինչպես նաև հարկերից խուսափելու համար։ 2004 թվականի դեկտեմբերին պետության առջև ՅՈՒԿՈՍ ԱԸ պարտավորությունները կարգավորելու նպատակով վաճառվեց նրան պատկանող նավթաարդյունահող «Յուգանսնավթգազ» ընկերությունը։ «ՅՈՒԿՈՍ-ի գործից» հետո համարյա բոլոր նավթային ընկերությունները հստակեցրին իրենց դիրքորոշումները հարկերը վճարելու ուղղությամբ և սկսեցին զգալի մեծ գումարներ մուտքագրել պետական բյուջե։ 2004 թվականին հարկերահավաքության աճը 2003 թվականի համեմատ կազմեց 250%։ 2005 թվականին պետության կողմից կառավարվող «Գազպրոմ» ընկերությունը գնեց շուկայական գնով՝ (13,1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարով) 75,7 % բաժնետոմսեր «Սիբնավթ» նավթային ընկերության՝ Ռոման Աբրամովիչի վերջին խոշոր ակտիվը Ռուսաստանում («Սիբնավթ»-ը սեփականաշնորհվել է 1996 թվականին 100 միլիոն դոլարով հիփոթեքային աճուրդների ընթացքում։) 2008 թվականին «Սիբնավթ»-ի կապիտալացումը (անվանափոխված «Գազպրոմ նավթ») ավելացավ մինչև 25 միլիարդ դոլար։ ՅՈՒԿՈՍ-ի և «Սիբնավթ»-ի ազգայնացման արդյունքում զգալիորեն ավելացավ պետության մասնաբաժինը նավթագազային արդյունաբերության մեջ։

Մի շարք միլիարդատերեր (ինչպես, Սերգեյ Պուգաչովը), իրենց հարստությունը կուտակել էին 1990-ականներին, համաձայն ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունների՝ օգտվում էին պուտինյան Կրեմլի մերձավորությունից։ 2013 թվականի դեկտեմբերին արտերկիր մեկնած Պուգաչովը հեռակա կարգով ձերբակալվեց, և հայտարարվեց միջազգային հետախուզում 75 միլիարդ ռուբլի վատնելու մեղադրանքով։

Պուտինի նախագահության երրորդ շրջանում՝ 2012 թվականին, հատկանշվեց նրա ուշադրությամբ վառելիքա-էներգետիկ ակտիվների նկատմամբ, ամենից առաջ՝ նավթային ոլորտի։ 2012 թվականի մայիսի 23-ին «Ռուսնավթ» ընկերության նախագահ նշանակվեց Իգոր Սեչինը, ում մամուլը բնութագրում է որպես Պուտինի ամենամոտ վստահված անձ։ 2012 թվականի հոկտեմբերի 22 Պուտինին զեկուցեցին, որ «Ռուսնավթը» AAR կոնսորցիումից և բրիտանական BP նավթային ընկերությունից գնում է BP միջազգային ընկերության բաժնետոմսերի 100%-ը։ Գործարքի ամբողջ գումարը կազմել է 61 միլիարդ դոլար։ Սեչինի հետ հանդիպման ժամանակ Պուտինը գործարքն անվանեց «լավ ազդանշան ռուսական և միջազգային շուկաների համար», իսկ Սեչինին Ասիական-խաղաղօվկիանոսյան տնտեսական համագործակցության (ԱԽՏՀ) գագաթաժողովում գնահատեց որպես «շատ արդյունավետ աշխատող»։ 2013 թվականի մարտի 21-ին գործարքն ավարտվեց, որը Պուտինը գնահատեց որպես շատ կարևոր քայլ պետունեցվածքի սեփականաշնորհման գործընթացում։

2013 թվականի փետրվարին հրապարակված «Վեդոմոստի» ռուս.՝ «Ведомости» թերթի տվյալների՝ «Տրանսնավթ»-ի նախագահ Նիկոլայ Տոկարևի հետ Պուտինը մտերմացել է ԱԱԾ դրեզդենյան կենտրոնակայանում համատեղ աշխատանքի ժամանակ։

2013 թվականի մարտի 29-ին զարգացած երկրների օրինակով Պուտինն առաջարկեց Ռուսաստանում մտցնել սահմանափակումներ լավագույն կառավարիչների ոսկե օդապարիկների համար։

2013 թվականի մայիսին Պուտինը գործարար հասարակության և մարդու իրավունքների պաշտպանի հետ խորհրդակցում էր գործարարների համար համաներում շնորհելու հարցը, սակայն գաղափարը համարեց կիսատ և անպատրաստ։ Բայց արդեն հունիսի 21-ին Պուտինը հաստատեց այդ համաներումը և համոզմունք հայտնեց, որ դա կամրապնդի քաղաքացիների հավատը դեպի գործարարությունը։

2013 թվականի հոկտեմբերին շվեյցարական Credit Suisse բանկի վերլուծաբանները համաշխարհային բարեկեցության վերաբերյալ իրենց ամենամյա հաշվետվության մեջ եկան այն եզրահանգման, որ Ռուսաստանում 110 միլիարդատերեր տիրապետում են երկրի ազգային հարստությունների 35%-ին։

2013 թվականին հասարակական լայն արձագանք գտավ «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ շռայլությանն արված քննադատությունից Պուտինի առաջարկությունը պետական ընկերություններին ու կազմակերպություններին կազմակերպել կորպորատիվ խնջույքներ բացառապես իրենց հաշվին՝ առանց օգտագործելու բյուջետային միջոցները։ Հրահանգին ամանորյա տոների շեմին անմիջապես հետևեցին պետական ընկերություններն ու նախարարությունները, իսկ ՌԴ նախագահի աշխատակազմը և ՌԴ կառավարությունը, «միտումների հետ կապված», ընդհանրապես հրաժարվեցին ամանորյա կորպորատիվ խնջույքների կազմակերպումից։։

2013 թվականի դեկտեմբերին ռուսական և աշխարհի մամուլի ուշադրությունը գրավեց 10-ամյա ազատազրկումից հետո Պուտինի կողմից գործարար Միխայիլ Խոդարկովսկու համաներումը, որը գնահատվեց որպես Ռուսաստանի կերպարի լավացման փորձ Սոչիի օլիպիական խաղերի նախօրեին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

ԽՍՀՄ ժողպատգամավորի ընտրություններ

26 марта 1989 года избран народным депутатом СССР по национально-территориальному округу № 1 (город Москва), получив 91,53 % голосов москвичей, при явке почти 90 %. Ельцину противостоял поддерживаемый властями генеральный директор ЗИЛ Евгений Браков. Во время выборов на Съезде Ельцин не прошёл в Верховный Совет, но депутат А. И. Казанник (впоследствии назначенный Ельциным Генеральным прокурором Российской Федерации) отказался от мандата в пользу Ельцина. С июня 1989 года по декабрь 1990 года — член Верховного Совета СССР. Был избран председателем комитета ВС СССР по строительству и архитектуре, в связи с этим вошёл в состав Президиума ВС СССР. Один из руководителей Межрегиональной депутатской группы.

В 1989 году произошёл ряд скандалов։ летом 1989 года Б. Н. Ельцин, приглашённый в США, якобы выступал в пьяном виде — перепечатка публикации об этом инциденте из итальянской газеты La Repubblica в «Правде» была воспринята как провокация партийной верхушки против «инакомыслящего» Ельцина, привела к массовым протестам и отставке главного редактора газеты В. Г. Афанасьева. По утверждению самого Ельцина, инцидент объясняется дозой снотворного, которую Ельцин выпил под утро, мучаясь бессонницей.[6] В сентябре 1989 в Подмосковье произошло падение Ельцина с моста. Также попал в автомобильную аварию։ 21 сентября автомобиль «Волга», на котором ехал Ельцин, столкнулся с «Жигулями», Ельцин получил ушиб бедра.

25 апреля 1990 года во время неофициального визита в Испанию попал в авиационную аварию, получил травму позвоночника и был прооперирован. Через месяц после происшествия, во время выборов председателя Верховного Совета РСФСР, в прессе появились намёки на то, что авария была организована КГБ СССР. Высказывалось мнение, что многочисленные слухи, возникшие в связи с этой аварией, повлияли на исход выборов.

4 марта 1990 года избран народным депутатом РСФСР от Свердловска.

29 мая 1990 года избран (с третьей попытки, набрав 535 голосов против 467 у «кандидата Кремля» А. В. Власова) Председателем Верховного Совета РСФСР. В период председательства Ельцина Верховный Совет принял ряд законов, повлиявших на дальнейшее развитие страны, в том числе, 24 декабря 1990 года, Закон о собственности в РСФСР.

12 июня 1990 Съезд принял Декларацию о государственном суверенитете РСФСР, предусматривающую приоритет российских законов над союзными. Это резко увеличило политический вес председателя Верховного Совета РСФСР, игравшего ранее второстепенную, зависимую роль. День 12 июня в 1991 году стал, согласно постановлению Верховного Совета РФ, государственным праздником Российской Федерации.

12 июля 1990 года на XXVIII, последнем съезде КПСС, Ельцин выступил с критикой коммунистической партии и её руководителя Горбачёва, и объявил о своём выходе из партии.

19 февраля 1991 года Б. Н. Ельцин в выступлении по телевидению критиковал политику правительства СССР и впервые потребовал отставки М. С. Горбачёва и передачи власти Совету Федерации, состоящему из руководителей союзных республик.

21 февраля 1991 года на заседании Верховного Совета РСФСР было оглашено «письмо шести» (заместителей председателя Верховного Совета С. П. Горячевой и Б. М. Исаева, председателей обеих палат В. Б .Исакова и Р. Г. Абдулатипова и их заместителей А. А. Вешнякова и В. Г. Сыроватко), в котором критиковался авторитарный стиль Б. Н. Ельцина в руководстве работой Верховного Совета. В его защиту активно выступил Р. И. Хасбулатов (первый заместитель председателя) и депутаты не придали этому письму особого значения.

Բորիս Ելցին, փետրվարի 21, 1989

1989 թվականի մարտի 26-ին ընտրվեց ԽՍՀՄ ազգային պատգամավոր ազգային-տարածքային համար 1 (քաղաք Մոսկվա) շրջանի կողմից՝ ստանալով մոսկվացիների ձայների 91.53 %-ը, 90 % ներկայության դեպքում։ Ելցինի հետ մրցակցում էր իշխանությունների կողմից հովանավորվող ԶԻԼ գործարանի գլխավոր տնօրեն Եվգենի Բրակովը։ Համագումարում ընտրությունների ժամանակ Ելցինը չեկավ Գերագույն խորհուրդ, իսկ պատգամավոր Ալեքսեյ Կազաննիկը (հետագայում Ելցինի կողմից նշանակվեց Ռուսաստանի Դաշնության գլխավոր դատախազ) հրաժարվեց մանդատից հօգուտ Ելցինի։ 1989 թվականի հունիսից մինչև 1990 թվականի դեկտեմբերը՝ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի անդամ։ Ընտրվեց ԽՍՀՄ ԳԽ շինարարության և ճարտարապետության հանձնաժողովի նախագահ և այդ առիթով մտավ ԽՍՀՄ ԳԽ նախագահության կազմի մեջ։ Միջտարածաշրջանային պատգամավորական խմբի ղեկավարներից մեկը։

1989 թվականին տեղի ունեցան մի շարք սկանդալներ. 1989 թվականի ամռանը Բ. Ելցինը, հրավիրված լինելով ԱՄՆ, իբրև հարբած վիճակում ելույթ է ունեցել. իտալական La Repubblica թերթից վերատպությունը «Պրավդայում» ընդունվեց որպես կուսակցական վերնախավի սադրանք «այլախոհ» Ելցինի հանդեպ, հանգեցրեց զանգվածային բողոքների և թերթի գլխավոր խմբագիր Վիկտոր Աֆանասևի պաշտոնանկության։ Ելցինի պնդմամբ՝ դեպքը բացատրվում է քնաբերի չափաքանակով, որը Ելցինը խմել էր առավոտյան՝ տանջվելով անքնությունից։. 1989 թվականի սեպտեմբերին Մերձմոսկվայում Ելցինը վայր ընկավ կամրջից։ Պատահեց ավտովթար. սեպտեմբերի 21-ին «Վոլգա» ավտոմեքենան, որով գնում էր Ելցինը, բախվեց «Ժիգուլի» մեքենայի հետ, Ելցինը ազդրի վնասվածք ստացավ։

1990 թվականի ապրիլի 25-ին՝ Իսպանիա կատարած ոչ պաշտոնական այցի ժամանակ, տեղի ունեցավ ավիավթար, ստացավ ողնաշարի վնասվածք և վիրահատվեց։ Դեպքից մեկ ամիս անց՝ ՌԽԴՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահի ընտրությունների ժամանակ, մամուլում ակնարկներ հայտնվեցին, որ վթարը կազմակերպվել էր ԽՍՀՄ ԱԱԾ-ի կողմից։ Կարծիք էր հայտնվում, որ այս վթարից հետո ծագած բազմաթիվ շշուկներն ազդեցին ընտրությունների ելքի վրա։

1990 թվականի մարտի 4-ին ՌԽԴՍՀ ազգային պատգամավոր ընտրվեց Սվերդլովսկից։

1990 թվականի մայիսի 29-ին ընտրվեց ՌԽԴՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահ (երրորդ փորձից՝ հավաքելով 535 ձայն ընդդեմ «Կրեմլի թեկնածու» Ալեքսանդր Վլասովի)։ Ելցինի նախագայության ընթացքում Գերագույն խորհուրդն ընդունեց երկրի հետագա զարգացման վրա ազդող մի շարք օրենքներ, այդ թվում 1990 թվականի դեկտեմբերի 24-ի ՌԽԴՍՀ սեփականության մասին օրենքը։

1990 թվականի հունիսի 12-ին համագումարը հռչակագիր ընդունեց ՌԽԴՍՀ պետական ինքնուրույնության մասին՝ նախատեսող ռուսական օրենքների գերակայություն խորհուրդների օրենքների նկատմամբ։ Սա էական մեծացրեց նախկինում երկրորդական, կախյալ դեր ունեցող ՌԽԴՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահի քաղաքական կշիռը։ 1991 թվականին հուլիսի 12-ը, համաձայն ՌԴ Գերագույն խորհրդի որոշման, դարձավ Ռուսաստանի Դաշնության պետական տոնը։

1990 թվականի հուլիսի 12-ի ԽՄԿԿ վերջին՝ XXVIII, համագումարում Ելցինը հանդես եկավ կոմունիստական կուսակցության և նրա ղեկավար Գորբաչովի հասցեին քննադատությամբ և հայտարարեց իր՝ կուսակցությունից դուրս գալու մասին։

1991 թվականի փետրվարի 19-ին Ելցինը հեռուստատեսային ելույթի ժամանակ քննադատեց ԽՍՀՄ կառավարության քաղաքականությունը և առաջին անգամ պահանջեց Միխայիլ Գորբաչովի հրաժարականն ու իշխանության փոխանցումը խորհրդային հանրապետությունների ղեկավարներից կազմված Դաշնային խորհրդին։

1991 թվականի փետրվարի 21-ին ՌԽԴՍՀ Գերագույն խորհրդի նիստում հրապարակվեց «վեցի նամակը» (Գերագույն խորհրդի նախագահի տեղակալներ Սվետլանա Գորյաչևայի և Բորիս Իսաևի, երկու պալատներ նախագահներ Վլադիմիր Իսակովի և Ռամազան Աբդուլաթիպովի և նրանց տեղակալների Ալեքսանդր Վեշնյակովի և Վիտալի Սիրովատկոյի), որի մեջ քննադատվում էր Ելցինի միահեծան կառավարման ոճը Գերագույն խորհրդի ղեկավարության աշխատանքի ժամանակ։ Նրա պաշտպանությամբ ակտիվ ելույթ ունեցավ Ռուսլան Խասբուլատովը (նախագահի առաջին տեղակալը), և պատգամավորները այդ նամակին էական նշանակություն չտվեցին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Բաղաձայնական համակարգ

Всего в языке хинди 40 согласных звуков, которые различаются по месту и способу образования. У фонемы /n/ есть позиционные варианты, различающиеся в зависимости от последующего смычного согласного։ сочетаясь с заднеязычными шумными, среднеязычной аффрикатой и церебральными фонемами, она ассимилируется ими и реализуется в виде одного из вариантов — соответственно заднеязычного (ṅ), среднеязычного (ṉ) или церебрального (ṇ) смычного носового сонанта. Всем смычным непридыхательным соответствует придыхательный коррелят. Некоторые согласные в отдельных словах находятся в отношениях свободного варьирования, например։ bālnā — bārnā 'зажигать'.

Согласные в хинди бывают простыми (краткими) и удвоенными (долгими). Удвоенные согласные возможны в середине и в конце слова, но недопустимы в начале слова, например։ vallabh 'любимый', anna 'пища'. Ниже приводится классификация согласных фонем хинди по месту и способу образования։

	Губно-губные		Губно- зубные		Зубные/ Альвеолярные		Ретрофлексные		Постальвеолярные/ Палатальные		Заднеязычные		Увулярные		Глоттальные
Носовые	m				n		(ɳ)
Взрывные	p pʰ	b bʱ			t̪ t̪ʰ	d̪ d̪ʱ	ʈ ʈʰ	ɖ ɖʱ			k kʰ	ɡ ɡʱ	(q)
Аффрикаты									tʃ tʃʰ	dʒ dʒʱ
Фрикативные			f		s	z			ʃ		(x)	(ɣ)				ɦ
Одноударные					ɾ		(ɽ) (ɽʱ)
Аппроксиманты			ʋ		l				j

Հինդի լեզվում կա ընդամենը 40 բաղաձայն հնչյուն, որոնք տարբերվում են կազմավորման տեղով և եղանակով։ /n/ հնչույթն ունի դիրքային տարբերաներ, որոնք տարբերվում են հաջորդող պայթական բաղաձայնի կախված. համադրվելով ետնալեզվային աղմկայինի, միջնալեզվային պայթաշփականի և քիմքային ձայնույթների հետ, այն առնմանվում է նրանց և արտաբերվում է այդ տարբերակներից որևէ մեկի, համապատասխանաբար՝ ետնալեզվային (ṅ), միջնալեզվային (ṉ) կամ քիմքային (ṇ) պայթական ռնգային ձայնորդների նման։ Բոլոր քիմքային ոչ շնչեղներին համապատասխանում է շնչեղ կորելյատ։ Որոշ բաղաձայններ առանձին բառերում ազատ փոփոխվելու հատկություն ունեն. օրինակ՝ bālnā — bārnā 'վառել'.

	Շրթնա-շրթնային		Շրթն- ատամնային		Ատամնային/ Ատամնահիմքայիններ		Վերնաքիմքայիններ		Ետատամնահիմքայիններ/ Քմայիններ		Ետնալեզվայիններ		Քմա-լեզվայիններ		Ձայնաճեղքայիններ
Ռնգայիններ	m				n		(ɳ)
Պայթականներ	p pʰ	b bʱ			t̪ t̪ʰ	d̪ d̪ʱ	ʈ ʈʰ	ɖ ɖʱ			k kʰ	ɡ ɡʱ	(q)
Պայթաշփականներ									tʃ tʃʰ	dʒ dʒʱ
Շփականներ			f		s	z			ʃ		(x)	(ɣ)				ɦ
Միաշեշտներ					ɾ		(ɽ) (ɽʱ)
Շփական ձայնորդականներ			ʋ		l				j

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Բառակապակցություն

Единица синтаксиса, употребляемая в предложении. Свойства։

• имеет собственную форму;
• называет предметы с их признаками։ каменная стена; дом отца;
• действия с их объектами или характеристиками։ построили дом; увлекается музыкой; бежал быстро; приходи завтра; приехали отдохнуть; шли лесом.

Обычно с л о в о с о ч е т а н и е м называют подчинительное соединение двух или более полнозначных слов, из которых одно главное, другое — зависимое. Строение словосочетания зависит от того, какие части речи в нём соединяются; оно оформляется различными в и д а м и с в я з и (согласование, управление, примыкание). Словосочетание, благодаря форме главного слова, может входить в другое, сложное словосочетание или в сочинительный ряд։ Само место обязывало к тишине и благочинию и располагало к тихим, серьёзным мыслям (Чехов). В словосочетании проявляются определённые отношения между главным и зависимым словами, определяющие значение члена предложения (зависимого слова)։ определения, дополнения, обстоятельства. Типы словосочетаний определяются по принадлежности главного слова к той или иной части речи.

Նախադասության մեջ գործածվող շարահյուսական միավոր։ Հատկանիշներն են՝

• ունի ձև
• ցույց է տալիս առարկան և նրա հատկանիշները՝ каменная стена՝ քարե պատ, дом отца՝ հոր տուն,
• գործողություններ՝ դրանց օբյեկտներով կամ բնութագրերով՝ построили дом՝ կառուցեցին տուն, увлекается музыкой՝ զբաղվում է երաժշտությամբ, бежал быстро՝ արագ վազեց, приходи завтра՝ արի վաղը, приехали отдохнуть՝ եկել ենք հանգստանալու, шли лесом՝ անցնում էին անտառով։

Սովորաբար բառակապակցություն են անվանում երկու կամ ավելի լիիմաստ բառերի ստորադասական միցությունը, որոնցից մեկը գլխավոր է, մյուսը՝ կախյալ։ Բառակապակցության կառուցումը կախված է նրանից, թե ինչ խոսքի մասեր են նրանում միացված. այն ձևավորվում է կապակցման տարբեր ձևերով (համաձայնություն, խնդրառություն, հարադրություն)։

Բառակապակցությունը, գլխավոր բառի ձևից կախված, կարող է մտնել այլ բարդ բառակապակցության կամ համադասական շարքի մեջ. օր՝ Само место обязывало к тишине и благочинию и располагало к тихим, серьёзным мыслям (Чехов)՝ Ինքը տեղը պարտադրում էր լռության և բարեպատշաճության և տրամադրում էր հանգիստ, լուրջ մտքերի (Չեխով)։

Բառակապակցության գլխավոր և կախյալ բառերի միջև երևան են գալիս որոշակի հարաբերություններ, որոնք ցույց են տալիս նախադասության անդամի (կախյալ բառի) իմաստը՝ որոշիչներ, խնդիրներ, պարագաներ։ Բառակապակցությունների տեսակները որոշվում են ըստ գլխավոր անդամի խոսքիմասային պատկանելիության։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գազ

ռուսերեն հոդված

Հեղուկի հետ համակեցություն

В определенном диапазоне температур и давления газовая и жидкая фаза одного и того же вещества могут сосуществовать. Часть молекул газа переходит в жидкость, которая имеет большую плотность, следовательно плотность газа над поверхностью жидкости может оставаться ниже. Газ над поверхностью жидкости называют паром.

Ջերմաստիճանի և ճնշման որոշ ընդգրկույթում մինևույն նյութի գազային և հեղուկ փուլերը կարող են համագոյակցել։ Գազի մոլեկուլների մի մասն անցնում է հեղուկին, որը ավելի մեծ խտություն ունի, հետևաբար գազի խտությունը հեղուկի մակերևույթից վերև ավելի փոքր է լինում։ Հեղուկի մակերևույթից վեր գազը կոչվում է գոլորշի։

Միկրոսկոպիկ բնութագրեր

Если бы можно было наблюдать газ под мощным микроскопом, можно увидеть набор частиц (молекул, атомов и т. д.) без определенной формы и объёма, которые находятся в хаотическом движении. Эти нейтральные частицы газа изменяют направление только тогда, когда они сталкиваются с другими частицами или стенками емкости. Если предположить, что эти взаимодействия (удары) абсолютно упругие, это вещество превращается из реального в идеальный газ. Эта доля с микроскопической точки зрения газа описывается молекулярно-кинетической теорией. Все предпосылки, лежащие в этой теории можно найти в разделе «Основные постулаты» кинетической теории.

Գազը հզոր մանրադիտակով դիտարկելու հնարավորության դեպքում կարելի է տեսնել քաոսային շարժման մեջ գտնվող, առանց որոշակի ձևի և ծավալի մասնիկների (մոլեկուլների, ատոմների և այլն) համախումբ։ Գազի այդ չեզոք մասնիկներն ուղղություն են ձեռք բերում միայն այլ մասնիկների կամ անոթի պատի հետ բախումների ժամանակ։ Եթե ենթադրենք, որ այդ փոխազդեցությունները (բախումները) բացարձակ առաձգական են, դիտարկվող նյութը իրական գազից կվերածվի իդեալական գազի։ Միկրոսկոպական տեսանկյունից այն նկարագրվում է մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ։ Այդ տեսության բոլոր նախադրյալները կարելի է գտնել կինետիկական տեսության «Հիմնական պոստուլատներ» բաժնում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Albero	Արված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Դարի մարտ

30 декабря 1970 года Али и Джо Фрейзер подписали контракт на проведение уникального боя в «Мэдисон-сквер-гарден»։ впервые в истории должны были встретиться непобеждённый бывший чемпион и непобеждённый действующий чемпион. Все билеты были раскуплены заранее; 35 стран должны были увидеть поединок в прямом эфире. Это было самое ожидаемое событие в мире бокса с 1938 года, когда в ринге встретились Джо Луис и Макс Шмелинг. Многие сходились во мнении, что этот поединок войдёт в историю мирового спорта. Чувствуя важность момента, Мохаммед старался как можно больнее задеть Фрейзера в прессе. Он называл его уродом, гориллой и Дядей Томом. В своей автобиографии Джо отмечал, что белые адвокаты смогли избавить Али от тюрьмы, а он смел называть его Дядей Томом. Фрейзер был оскорблён и во что бы то ни стало хотел наказать Али. В вечер боя в зале присутствовало огромное количество знаменитостей, у ринга сидели։ Хью Хефнер, Барбара Стрейзанд, Билл Косби и другие. Дастина Хоффмана и Дайану Росс выгнали из пресс-зоны, так как они не имели права там находиться, Фрэнк Синатра остался незамеченным и посмотрел бой с места одного из фотографов. Начало боя проходило в равной борьбе, бросалось в глаза, что Мохаммед не мог сдержать Фрейзера на расстоянии, постоянно пропуская сильные удары по корпусу. В середине поединка Али начал защищаться, стоя спиной к канатам, попутно он успевал кричать в ухо Фрейзеру։ «Разве ты не знал, что я Бог?» Мохаммед предсказал свою победу в шестом раунде, но его выиграл Джо, он не выпускал Али от канатов, нанося удары в голову и тело. Рефери поединка Артур Мерканте вспоминал, что Мохаммед вчистую проиграл несколько раундов, например шестой, в восьмом раунде он проинструктировал претендента о том, что ему нужно драться. В девятом раунде Али перехватил инициативу, проведя удачную комбинацию. Однако в 11-м раунде он уже был близок к поражению, Фрейзер вновь зажал его у канатов и нанёс несколько точных хуков, Али попятился назад через ринг. Подтрунивая над Джо, он старался не показать, насколько ему было тяжело в этом раунде. В самом конце боя Мохаммед из последних сил пошёл вперёд, Фрейзер воспользовался этим и нанёс ему точный удар в голову, Али упал на настил ринга. Многим показалось, что он уже не поднимется, настолько сильным и точным было это попадание, но на удивление Мохаммед практически сразу поднялся и закончил бой на ногах. Фрейзер победил единогласным решением судей и нанёс первое поражение Али в его профессиональной карьере. На следующий день, на пресс-конференции, Мохаммед философски отметил, что в его поражении нет ничего страшного. В июне 1971 года команда Али попыталась организовать выставочный поединок против центрового баскетбольной команды «Лос-Анджелес Лейкерс» Уилта Чемберлена. Бой обещал иметь огромный коммерческий успех, но так и не был проведён. Мохаммед принял участие ещё в трёх поединках в 1971 году, а также в шести в 1972, он победил во всех, а шесть из них закончил досрочно. 20 сентября 1972 года Али во второй раз встретился с кумиром своего детства Флойдом Паттерсоном. В шестом раунде у Паттерсона открылось сильное рассечение в районе глаза, в седьмом раунде глаз полностью закрыла гематома, и угол Флойд»а отказался продолжать поединок. Этот бой стал последним в профессиональной карьере Паттерсона. Тем временем Джо Фрейзер проиграл свой титул в бою с олимпийским чемпионом Джорджем Форманом, что сделало его матч-реванш с Али более вероятным. 31 марта 1973 года Мохаммед встречался с Кеном Нортоном, у его соперника никогда не было значимых боёв, а за свой последний поединок он получил всего 300 долларов. Несмотря на это, Нортон был спарринг-партнёром Фрейзера и хорошо подготовился к поединку с Али. Во втором раунде Кен провёл точный удар в челюсть Мохаммеда и сломал её. Доктор в углу Али хотел остановить бой, но боксёр запретил ему это сделать. Поединок продлился все 12 раундов, Али проиграл раздельным решением судей. Врач, который оперировал челюсть Мохаммеда после боя, сказал, что не понимает, как он мог продолжать бой с такой травмой. Многие недоброжелатели тут же начали распространять в прессе слухи о том, что карьера Али подходит к концу и что он уже не способен показывать высокие результаты. Несмотря на это, после восстановления, которое длилось шесть месяцев, Али вновь встретился с Нортоном. В тяжёлом 12-раундовом поединке Мохаммед одержал победу — также раздельным решением судей. После реванша с Нортоном была подготовлена почва для второго боя против Фрейзера, который должен был вновь пройти в «Мэдисон-сквер-гарден». Перед этим Али провёл поединок против голландского тяжеловеса Руди Лабберса, который состоялся в Индонезии. Мохаммед доминировал на протяжении всего боя и победил единогласным решением судей. За несколько месяцев до проведения поединка Али начал свои нападки в прессе. Фрейзер старался сосредоточиться на тренировках и не реагировать на его выпады. Но во время интервью на канале ABC нервы Джо не выдержали, и он сцепился с Мохаммедом прямо в прямом эфире. В день боя в «Мэдисон-сквер-гарден» был аншлаг, зал был заполнен знаменитостями, в числе которых были Джон Кеннеди-младший и действующий чемпион мира Джордж Форман. В отличие от первого поединка, Али решил не вести бой у канатов, а сосредоточился на передвижении по рингу и нанесении большого количества джебов, при малейшей опасности Мохаммед «вязал» руки соперника и не давал ему бить. В конце второго раунда Али провёл точный правый хук в голову Фрейзера, от которого у того подкосились ноги. После точного удара Мохаммед начал развивать атаку, но рефери совершил ошибку։ подумав, что раунд закончен, он развёл боксёров по своим углам, дав Джо время для восстановления. Эта оплошность рефери не помогла Фрейзеру, который не смог ничего сделать на протяжении 12 раундов, судьи единогласно отдали победу Али. После боя Джо был несогласен с решением судей, открыто заявляя, что у него украли победу, а также, что его соперник действовал «грязно» во время поединка․

Մուհամմեդ Ալին Իսլամի ազգերի առաջնորդի` Էլայջա Մուհամմեդի ելույթի ժամանակ, 1970 թվական

1970 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Ալին և Ջո Ֆրեյզերը պայմանագիր ստորագրեցին «Մեդիսոն-սքվեր-գարդեն»-ում եզակի մարտ անցկացնոլու մասին. պատմության մեջ առաջին անգամ պետք է հանդիպեին անպարտելի նախկին չեմպիոնն ու անպարտելի գործող չեմպիոնը։ Բոլոր տոմսերը վաճառվել էին նախապես. 35 երկրներ պետք է դիտեին մարտը ուղիղ եթերում։ Դա ամենասպասված իրադարձությունն էր բռնցքամարտի աշխարհում 1938 թվականից ի վեր, երբ ռինգում հանդիպեցին Ջո Լուիսն ու Մաքս Շմելինգը։ Բոլորը կիսում էին այն միտքը, որ այդ մենամարտը կմտնի համաշխարհային սպորտի պատմության մեջ։ Հասկանալով պահի կարևորությունը՝ Մուհամմեդը փորձում էր ամեն կերպ խոցել Ֆրեյզերին մամուլում։ Նա մրցակցին անվանում էր «անճոռնի», «գորիլլա» և «Քեռի Թոմ»։ Իր ինքնակենսագրության մեջ Ջոն նշում է, որ սպիտակամորթ փաստաբանները կարողացան ազատել Ալիին բանտից, իսկ նա համարձակվում էր նրան «Քեռի Թոմ» անվանել։ Ֆրեյզերը վիրավորված էր և ուզում էր ամեն գնով պատժել Ալիին։ Մարտի երեկոյան դահլիճում ներկա էին բազմաթիվ հանրաճանաչ դեմքեր. ռինգի մոտ նստած էին՝ Հյու Հեֆները, Բարբարա Ստրեյզանդը, Բիլ Քոբսին և այլք։ Դասթին Հոֆմանին և Դայաննա Ռոսսին դուրս հրավիրեցին պրեսս-զոնայից, քանի որ նրանք այնտեղ գտնվելու իրավունք չունեին, իսկ Ֆրենկ Սինատրան աննկատ մնալով մարտը դիտեց լուսանկարիչներից մեկի տեղից։

Մարտի սկիզբն անցավ հավասար պայքարում։ Ակնհայտ էր, որ Մուհամմեդը չէր կարողանում պահել Ֆրեյզերին հեռավորության վրա՝ անընդհատ ուժեղ հարվածներ բաց թողնելով մարմնին։ Մենամարտի միջնամասում Ալին սկսեց պաշտպանվել՝ մեջքով դեպի պարանները կանգնած, ընթացքում հասցնելով Ֆրեյզերի ականջին բացականչել. «Մի՞թե դու չգիտեիր, որ ես աստվածն եմ»։ Մուհամմեդը կանխատեսել էր իր հաղթանակը վեցերորդ ռաունդում, բայց այն հաղթեց Ջոն. նա բաց չթողեց Ալիին պարաննեի մոտից՝ անընդհատ հարվածներ տեղալով գլխին ու մարմնին։ Մենամարտի մրցավար Արթուր Մերկանտեն հիշում էր, որ Մուհամմեդը բացարձակ պարտություն կրեց մի քանի ռաունդներում. օրինակ՝ վեցերորդ, ութերորդ ռաունդում նա հրահանգեց թեկնածուին, որ պետք է կռվել։ Իններորդ ռաունդում Ալին նախաձեռնությունը վերցրեց իր ձեռքը՝ իրականացնելով հաջող կոմբինացիա։ Սակայն 11-րդ ռաունդում նա արդեն մոտ էր պարտությանը. Ֆրեյզերը նորից նրան սեղմել էր պարաններին և մի քանի դիպուկ հուկ հասցրեց, Ալին ետ-ետ գնաց ռինգում։ Ծաղրելով Ջոյին, նա փորձում էր քողարկել, թե ինչքան ծանր էր իր համար այդ ռաունդում։ Մարտի ամենավերջը Մուհամմեդը ուժերի վերջին ճիգերով էր առաջ տանում, Ֆրեյզերը օգտվեց դրանից և դիպուկ հարված հասցրեց նրա գլխին, Ալին ընկավ ռինգի փռվածքին։ Այնքան ուժեղ և դիպուկ էր հարվածը, որ շատերին թվաց, թե նա այլևս չի բարձրանա, բայց ի զարմանս բոլորի Մուհամմեդը իսկույն վեր կացավ և մարտն ավարտեց ոտքի վրա։ Ֆրեյզերը հաղթեց մրցավարների միաձայն որոշմամբ և Ալիին առաջին անգամ իր պրոֆեսիոնալ կարերիայի ընթացքում պարտության մատնեց։ Հաջորդ օրը, մամուլի ասուլիսի ժամանակ, Մուհամմեդը փիլիսոփայորեն հայտարարեց, որ իր պարտության մեջ ոչ մի սարսափելի բան չկա։

1971 թվականի հունիսին Ալիի թիմը փորձեց ցուցադրական մենամարտ կազմակերպել ընդդեմ «Լոս Անջելոս Լեյքերս» բասկետբոլի թիմի կենտրոնական Ուիլթ Չեմբերլենի։ Մարտը հսկայական կոմերցիոն հաջողություն էր խոստանում, բայց այդպես էլ տեղի չունեցավ։ 1971 թվականին Մուհամմեդը մասնակցեց երեք մենամարտերի և վեցի՝ 1972 թվական։ Նա հաղթեց բոլոր մարտերում, իսկ դրանցից վեցն ավարտեց վաղաժամ։ 1972 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Ալին երկրորդ անգամ հանդիպեց իր մանկության տարիների կուռք Ֆլոյդ Պատերսոնի հետ։ Վեցերորդ ռաունդում Պատերսոնի աչքի շրջանում սաստիկ ճեղք բացվեց, յոթերորդ ռաունդում աչքն ամբողջությամբ փակեց գեմատոման, և «Ֆլոյդի անկյունը» հրաժարվեց շարունակել մարտը։ Այդ մարտը վերջինը դարձավ Պետերսոնի պրոֆեսիոնալ կարերիայում։

Այդ ընթացքում Ֆրեյզերը զիջեց իր կոչումը օլիմպիական չեմպիոն Ջորջ Ֆորմանի հետ մարտում, ինչը առավել հավանական դարձրեց նրա ռևանշային խաղը Ալիի հետ։ 1973 թվականի մարտի 31-ին Մուհամմեդը հանդիպեց Քեն Նորտոնի հետ, որը երբեք նշանավոր մարտերի չէր մասնակցել, իսկ իր վերջին մարտի համար նա ստսացել էր ընդամենը 300 դոլար։ Չնայած դրան, Նորտոնը Ֆրեյզերի սպարինգ-պարտնյորն էր և լավ էր պատրաստվել Ալիի հետ մենամարտին։ Երկրորդ ռաունդում Քենը դիպուկ հարված հասցրեց Ալիի ծնոտին և ջարդեց այն։ Ալիի անկյունում բժիշկը ցանկացավ կանգնեցնել մարտը, բայց բռնցքամարտիկը արգելեց նրան։ Մենամարտը ձգվեց 12 ռաունդ, Ալին պարտվեց մրցավարների տարաձայն որոշմամբ։ Մարտից հետո Ալիի ծնոտը վիրահատող բժիշկն ասաց, որ չի հասկանում, թե ինչպես նա է կարողացել շարունակել մարտը այդպիսի վնասվածքով։ Շատ անբարյացկամներ իսկույն սկսեցին մամուլում լուրեր տարածել այն մասին, որ Ալիի կարիերան մոտենում է վերջին և, որ նա արդեն ունակ չէ բարձր արդյունքներ գրանցել։ Չնայած դրան, վեց ամիս վերականգնվելուց հետո Ալին նորից հանդիպեց Նորտոնի հետ։ 12 ռաունդ տևած դժվարին մենամարտում Մուհհամեդը հաղթանակ տարավ՝ էլի մրցավարների տարաձայն որոշմամբ։

Նորտոնի հետ ռևանշից հետո հող նախապատրաստվեց Ֆրեյզերի հետ երկրորդ մենամարտի համար,որը նորից պետք է տեղի ունենար «Մեդիսոն-սքվեր-գարդեն»-ում։ Դրանից առաջ Ինդոնեզիայում կայացավ Ալիի մենամարտը ընդդեմ հոլանդացի ծանրքաշային Ռուդի Լաբերսի։ Մուհամմեդը գերիշխող դիրքում էր ամբողջ մարտի ընթացքում և հաղթեց մրցավարների միաձայն որոշմամբ։ Մենամարտից մի քանի ամիս առաջ Ալին սկսեց իր ավանդական հարձակումները մամուլում։ Ֆրեյզերը ձգտում էր կենտրոնանալ մարզումների վրա և չանդրադառնալ նրա թշնամական ելույթներին։ Բայց ABC հեռուստաալիքին տված հարցազրույցի ժամանակ Ջոյի նյարդերը տեղի տվեցին, և նա կառչեց Մուհամմեդից հենց ուղիղ եթերում։ Մարտի օրը «Մեդիսոն-սքվեր-գարդեն»-ում անշլագ էր, դահլիճը լցված էր հանրահայտ դեմքերով, որոնց շարքերում էին նաև Ջոն Քեննեդի-կրտսերը և աշխարհի գործող չեմպիոն Ջորջ Ֆորմանը։ Ի տարբերություն առաջին մենամարտի, Ալին որոշեց այս անգամ մարտը չանցկացնել պարանների մոտ, այլ կենտրոնանալ ռինգում տեղաշարժվելու և հնարավորինս շատ ջեբեր հասցնելու վրա. նվազագույն վտանգ զգալու դեպքում Մուհամմեդը «կաշկանդում» էր հակառակորդի ձեռքերը և թույլ չէր տալիս նրան հարվածել։ Երկրորդ ռաունդի վերջում Ալին աջից դիպուկ հուկ իրականացրեց Ֆրեյզերի գլխին, որից նրա ծնկերը ծալվեցին։ Դիպուկ հարվածից հետո Մուհամմեդը սկսեց հարձակում զարգացնել, բայց ռինգի մրցավարը սխալ թույլ տվեց. մտածելով, որ ռաունդն ավարտվել է, նա բռնցքամարտիկներին հեռացրեց դեպի ռինգի իրենց անկյունները՝ ժամանակ տալով Ջոյին վերականգնվելու համար։ Մրցավարի այդ վրիպումը չօգնեց Ֆրեյզերին, որը ոչինչ չկարողացավ անել 12 ռաունդների ընթացքում. մրցավարները միաձայն հաղթանակը շնորհեցին Ալիին։ Մարտից հետո Ջոն չհամաձայնվեց մրցավարների որոշման հետ, բացահայտ հայտարարելով, որ իրենից գողացել են հաղթանակը, ինչպես նաև՝ որ իր մրցակիցը մենամարտի ընթացքում «կեղտոտ» է գործել։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Տուրգենևը բեմին

К середине 1850-х годов Тургенев разочаровался в своём призвании драматурга. Критика объявила его пьесы несценичными. Автор как будто согласился с мнением критики и прекратил писать для русской сцены, но в 1868—1869 годах он написал для Полины Виардо четыре французские опереточные либретто, предназначенные для постановки в баден-баденском театре. Л. П. Гроссман отмечал справедливость многих упрёков критиков по адресу пьес Тургенева за недостаток в них движения и преобладание разговорного элемента. Тем не менее, он указывал на парадоксальную живучесть тургеневских постановок на сцене. Пьесы Ивана Сергеевича свыше ста шестидесяти лет не сходят с репертуара европейского и российского театров. В них играли прославленные российские исполнители։ П. А. Каратыгин, В. В. Самойлов, В. В. Самойлова (Самойлова 2-я), А. Е. Мартынов, В. И. Живокини, М. П. Садовский, С. В. Шумский, В. Н. Давыдов, К. А. Варламов, М. Г. Савина, Г. Н. Федотова, В. Ф. Комиссаржевская, К. С. Станиславский, В. И. Качалов, М. Н. Ермолова и другие.

Тургенев-драматург был широко признан в Европе. Его пьесы имели успех на сценах парижского Театра Антуана, венского Бургтеатра, мюнхенского Камерного театра, берлинского, кёнигсбергского и других немецких театров. Тургеневская драматургия была в избранном репертуаре выдающихся итальянских трагиков։ Эрмете Новелли, Томмазо Сальвини, Эрнесто Росси, Эрмете Цаккони, австрийских, немецких и французских актёров Адольфа фон Зонненталя, Андре Антуана, Шарлотты Вольтер и Франциски Эльменрейх.

Из всех его пьес наибольший успех выпал на долю «Месяца в деревне». Дебют спектакля состоялся в 1872 году. В начале XX века во МХТе пьесу ставили К. С. Станиславский и И. М. Москвин. Художником-декоратором постановки и автором эскизов костюмов действующих лиц был художник-мироискуссник М. В. Добужинский. Эта пьеса не сходит со сцены российских театров до настоящего времени. Ещё при жизни автора театры начали с различным успехом инсценировать его романы и повести։ «Дворянское гнездо», «Степной король Лир», «Вешние воды». Эту традицию продолжают и современные театры.

Մի ամիս գյուղում բեմադրության էսքիզը, Մ. Վ. Դոբուժինսկի, 1909

1850-ական թվականների կեսերին Տուրգենևը հիասթափվեց դրամատուրգի իր կոչումից։ Քննադատությունը նրա պիեսները հայտարարեց ոչ բեմական։ Հեղինակն ասես համաձայնեց քննադատությանը և դադարեց գրել ռուսական բեմի համար, սակայն 1868-1869 թվականներին նա Պոլինա Վիարդոյի համար գրեց ֆրանսիական չորս օպերետային լիբրետո, որոնք նախատեսված էին բադեն-բադենյան թատրոնում բեմադրելու համար։ Լենոիդ Գրոսմանը նշել է շատ մեղադրանքների իրավացիությունն այն առումով, որ Տուրգենևի պիեսներում պակասում է շարժումը և գերակշռում է խոսքը։ Այդուհանդերձ, նա նաև հաստատել է տուրգենևյան բեմադրությունների պարադոքսալ կենսունակությունը։ Իվան Տուրգենևի պիեսներն ավելի քան վաթսուն տարի չեն իջնում եվրոպական և ռուսական բեմերից։ Դրանցում խաղացել են հայտնի ռուս դերասաններ Պյոտր Կարատիգինը, Վասիլի Սամոյլովը, Վերա Սամոյլովան (Սամոյլովա 2-րդը), Ա. Յա. Մարտինովը, Վասիլի Ժիվոկինին, Միխայիլ Սադովսկին, Սերգեյ Շումսկին, Նիկոլայ Դավիդովը, Կոնստանտին Վարլամովը, Գլիկերիա Ֆեդոտովը, Վերա Կոմիսարժևսկայան, Կոնստանտին Ստանիսլավսկին, Վասիլի Կաչալովը, Մարիա Երմոլովը և ուրիշներ։

Դրամատուրգ-Տուրգենևը լայն ճանաչում ստացավ Եվրոպայում։ Նրա պիեսները հաջողությամբ ցուցադրվեցին փարիզյան Անտուանի թատրոնում, Վիեննայի Բուրգթատրոնում, մյունխենյան կամերային թատրոնում, բեռլինյան, քյոնիքսբերգյան և այլ գերմանական թատրոններում։ Տուրգենևյան դրամատուրգիան իտալացի հանրահայտ ողբերգակների ընտրյալ խաղացանկում էր. Էրմետե Նովելլիի, Տոմազո Սալվինիի, Էռնեստո Ռոսիի, Էրմետե Ցակոնիի, ավստրիացի, գերմանացի և ֆրանսիացի դերասաններ Ադոլֆ ֆոն Զոնենտալի, Անդրե Անտուանի, Շարլոտա Վոլտերի և Ֆրանցիսկա Էլմենրեյխի։

Նրա պիեսներից առավել մեծ հաջողություն էր վայելում «Մի ամիս գյուղում» ստեղծագործությունը։ Ներկայացման դեբյուտը տեղի ունեցավ 1872 թվականին։ 20-րդ դարի սկզբում Մոսկվայի Գեղարվեստական թատրոնում պիեսը բեմադրել են Ս. Ստանիսլավսկին և Ի. Մ. Մոսկվինը։ Ներկայացման բեմանկարիչը և գործող անձանց հագուստների էսքիզների հեղինակը Մ. Վ. Դոբուժինսկին էր։ Այդ պիեսն առայսօր չի իջնում ռուսական թատրոնների բեմերից։ Դեռ հեղինակի կենդանության օրոք թատրոններն սկսեցին հաջողությամբ բեմադրել նրա վեպերն ու վիպակները. «Ազնվականների ապաստանը», «Տափաստանային Լիր արքան», «Գարնանային ջրեր» և այլն։ Այդ ավանդույթը շարունակում են նաև ժամանակակից թատրոնները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Ճանապարհ դեպի Անտարկտիդա

Ведение всех своих дел Руаль Амундсен вновь передал брату Леону. Ещё до выхода «Фрама» из Кристиании Леон Амундсен совершил поездку на Мадейру, где проверил количество и качество запасов для перехода команды его брата в Антарктиду, последующей зимовки и штурма полюса. «Фрам» пришёл в Фуншал 6 сентября 1910 года. На несколько дней команда была отпущена в увольнение, все (включая Л. Амундсена) собрались на борту в половине пятого вечера 9 сентября. Тогда Амундсен всего за 15 минут сообщил своей команде о радикальной смене маршрута, причём команда известия о коротком марш-броске к полюсу вместо многолетнего дрейфа приняла с большим энтузиазмом. Леон Амундсен сошёл на берег, увезя три письма брата, адресованных королю, Нансену и норвежскому народу. Характерно, что ни стортинг, ни премьер-министра Амундсен оповещать не стал, королю и Нансену послания были доставлены 1 октября. Королю послание вручал лично Л. Амундсен, он же давал необходимые объяснения, письмо для Нансена было передано Б. Хелланд-Хансену. Т. Буманн-Ларсен отмечает, что письмо Нансену было написано в умоляющих тонах, а также описывает своеобразную орфографию Амундсена, которая впервые появилась в его письмах и дневниках с осени 1909 года.

Письмо Руаля Амундсена норвежскому народу (с поправками Леона Амундсена) было перепечатано многими газетами Норвегии 2 октября. В тот же день Леон Амундсен отправил в Крайстчёрч телеграмму на английском языке за подписью брата, адресованную Роберту Скотту։ «Имею честь сообщить „Фрам“ направляется Антарктику. Амундсен». Адресата она достигла 12 октября. Новости были восприняты в Норвегии спокойно, прокомментировать заявление Амундсена попросили Карстена Борхгревинка. Полярник заявил, что северные олени — лучшая тягловая сила, чем собаки, и пожалел, что ни Амундсен, ни Скотт не используют их. Кроме того, он утверждал, что с самого начала понял, куда направлялся Амундсен, учитывая, что в списке снаряжения было 100 собак и разобранный дом с печью. О последнем писал и Ялмар Йохансен в своём дневнике, выказывая удивление, что даже Нансен не догадался об истинной цели похода, хотя и недоумевал о множестве собак.

Высадка команды Амундсена на побережье Китовой бухты прошла 15 января 1911 года, к тому времени собак естественным образом стало 116 голов. Перевозка строительных материалов проходила 15—16 января 1911 года (на ней было занято 80 собак, работавших в упряжке по 10 через день), под крышу зимовочный дом был подведён уже 21 января. Новоселье отпраздновали 28 января, дом получил имя «Фрамхейм». В этот день было перевезено более 900 ящиков с провиантом с судна на базу. 4 февраля Китовую бухту посетил барк «Терра Нова» — судно снабжения Роберта Скотта, некоторые участники экспедиции которого посетили и «Фрам», и береговую базу Амундсена.

Участник экспедиции Скотта Эпсли Черри-Гаррард писал, что, узнав новости о прибытии Амундсена, английская команда несколько часов была обуреваема желанием немедленно плыть в Китовую бухту и расправиться с норвежцами. Позднее он переменил мнение։

…Амундсен был исследователем высочайшего интеллекта, по складу ума больше напоминавшим еврея, чем скандинава; достаточно вспомнить, с какой дальновидностью, руководствуясь одной лишь логикой, он выбрал место для зимовки. Признаюсь, в тот момент мы все его недооценивали и не могли избавиться от ощущения, что он хочет опередить нас обманным путём.

Если в Англии известие о встрече конкурирующих команд вызвало смешанные чувства у публики, то в Норвегии произошёл мгновенный взрыв патриотизма и чувства конкуренции; одновременно фонд экспедиции стал быстро пополняться пожертвованиями. 5 июня 1911 года Леон Амундсен посетил Лондон, где встречался с импресарио Фритьофа Нансена — Джеральдом Кристи, а также с Эрнестом Шеклтоном и Дугласом Моусоном, которые в грядущей информационной войне приняли сторону Руаля Амундсена. Президент Королевского географического общества лорд Керзон во время встречи с Л. Амундсеном заявил։ «Пусть победит сильнейший!»

«Ֆրամ»

Իր բոլոր գործերի կառավարումը Ռուալ Ամունդսենը կրկին հանձնարարեց եղբորը՝ Լեոնին։ Նախքան Քրիստիանիայից «Ֆրամի» մեկնելը, Լեոն Ամունդսենն ուղևորվեց Մադեյրա, որտեղ ստուգեց եղբոր թիմի՝ Անտարկտիդա մեկնելու, հետագա ձմեռման և բևեռի գրոհման համար նախատեսված պաշարի քանակն ու որակը։ «Ֆրամը» Ֆունշալ ժամանեց 1910 թվականի սեպտեմբերի 6-ին։ Անձնակազմը մի քանի օրով ազատ արձակվեց։ Բոլորը, ներառյալ Լեոն Ամունդսենը, նավի վրա հավաքվեցին սեպտեմբերի 9-ին։ Ամունդսենն ընդամենը 15 րոպե առաջ իր թիմին տեղեկացրեց երթուղու կտրուկ փոփոխության մասին. անձնակազմը լավատեսորեն ընդունեց երկարամյա դրեյֆը կարճատև ուղևորությամբ փոխարինելու տեղեկությունը։ Լեոն Ամունդսենն ափ իջավ՝ տանելով թագավորին, Նանսենին և նորվեգացի ժողովրդին ուղղված եղբոր երեք նամակները։ Հատկանշական է, որ ո՛չ սթորթինգին, ո՛չ վարչապետին Ամունդսենը տեղյակ չպահեց իր որոշման մասին։ Թագավորին և Նանսենին ուղղված նամակները տեղ հասան հոկտեմբերի 1-ին։ Թագավորին նամակը հանձնեց անձամբ Լեոն Ամունդսենը, ով էլ տվեց անհրաժեշտ բացատրությունները։ Նանսենին ուղղված նամակը հանձնվեց Բ. Հելանդ-Հանսենին. Տ. Բուման-Լարսենը նշում է, որ այդ նամակը գրված էր աղերսական տոնով, միևնույն ժամանակ նկարագրում է Ամունդսենի յուրօրինակ ուղղագրությունը, որն առաջին անգամ ի հայտ եկավ նրա նամակներում և օրագրերում 1909 թվականի աշնանից։

Ռուալ Ամունդսենի նամակը՝ ուղղված նորվեգացի ժողովրդին (Լեոն Ամունդսենի սրբագրմամբ) տպագրվեց Նորվեգիայի շատ թերթերում հոկտեմբերի 2-ին։ Նույն օրը Լեոն Ամունդսենը եղբոր ստորագրությամբ անգլերեն հեռագիր ուղարկեց Ռոբերտ Սքոթին. «Պատիվ ունեմ տեղեկացնելու. «Ֆրամն» ուղևորվում է Անտարկտիկա։ Ամունդսեն»։ Հեռագիրը հասցեատիրոջը հասավ հոկտեմբերի 12-ին։ Նորվեգիայում նորությունները հանգիստ ընդունվեցին։ Ամունդսենի հայտարարությունը խնդրեցին մեկնաբանել Կարստեն Բորխգրեվինկին։ Բևեռախույզը հայտարարեց, որ հյուսիսային եղջերուն լավագույն լծկան ուժն է, և ափսոսանք հայտնեց, որ ո՛չ Ամունդսենը, ո՛չ Սքոթը այն չեն օգտագործում։ Բացի այդ, նա պնդում էր, որ հենց սկզբից հասկացել է՝ դեպի ուր է ուղևորվում Ամունդսենը՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ անհրաժեշտ պիտույքների ցուցակում կար 100 շուն և մասնատված տնակ՝ վառարանով։ Վերջին փաստի մասին իր օրագրում գրել է նաև Յալմար Յոհանսենը` զարմանք հայտնելով, որ նույնիսկ Նանսենը գլխի չէր ընկել գիտարշավի իրական նպատակի մասին, չնայած տարակուսել է մեծաքանակ շների հաշվով:

Վրաններ «Ֆրամհեյմի» վրա, որոնք նախատեսված էին շների և պաշարների պահպանման համար։ Առջևի պլանում թարմ մսի պահեստն է՝ պատված սառցե պատով

Ամունդսենի անձնակազմն ափ իջավ Կետերի ծովածոցում 1911 թվականի հունվարի 15-ին, այդ ընթացքում շների քանակը բնական ճանապարհով աճեց` հասնելով 116-ի։ Շինանյութի տեղափոխումն իրականացվեց 1911 թվականի հունվարի 15-16-ին (դրանում ներգրավվեցին 80 շներ, որոնք լծվում էին հերթով՝ 10-ական), ձմեռման համար նախատեսված տնակը կանգնեցվեց արդեն հունվարի 21-ին։ Բնակարանամուտը նշեցին հունվարի 28-ին, տունն ստացավ «Ֆրամհեյմ» անվանումը։ Այդ օրը նավից կայան տեղափոխվեցին պարենի ավելի քան 900 արկղեր։ Փետրվարի 4-ին Կետերի ծովածոց մտավ Ռոբերտ Սքոթի մատակարարող բեռնանավը՝ «Տեռա Նովան», որի գիտարշավի մի քանի մասնակիցներ այցելեցին «Ֆրամ» և Ամունդսենի ցամաքային կայան։

Սքոթի գիտարշավի մասնակից Էփսլի Չերի-Հարարդը գրել է, որ, իմանալով Ամունդսենի ժամանման մասին նորությունը, անգլիական անձնակազմն այրվում էր անմիջապես Կետերի ծովախորշ հասնելու և նորվեգացիների հետ հաշվեհարդար տեսնելու ցանկությամբ։ Ավելի ուշ նա փոխեց կարծիքը.

․․․Ամունդսենը բարձրագույն ինտելեկտով օժտված հետազոտող էր, ով մտքի կերտվածքով ավելի շատ նման էր հրեայի, քան նորվեգացու: Բավական է միայն հիշել, թե ինչպիսի հեռատեսությամբ, ղեկավարվելով միայն տրամաբանությամբ, նա ընտրեց ձմեռելու վայրը: Խոստովանում եմ, որ այդ պահին մենք բոլորս նրան թերագնահատում էինք և չէինք կարողանում ձերբազատվել այն զգացողությունից, որ նա մտադիր է խաբեությամբ առաջ ընկնել մեզնից:

Եթե Անգլիայում հակառակորդ անձնակազմերի հանդիպումը հասարակության մեջ հակասական զգացումներ առաջացրեց, ապա Նորվեգիայում այն հայրենասիրության և մրցակցության լայն ալիք բարձրացրեց. միաժամանակ գիտարշավի ֆոնդն սկսեց աճել՝ հարստանալով նվիրատվություններով։ 1911 թվականի հունիսի 5-ին Լեոն Ամունդսենն այցելեց Լոնդոն, որտեղ հանդիպեց Ֆրիտյոֆ Նանսենի իմպրեսարիոյի՝ Ջերալդ Քրիստիի, ինչպես նաև՝ Էռնեստ Շեքլտոնի և Դուգլաս Մաուսոնի հետ, որոնք ապագա տեղեկատվական պայքարում Ռուալ Ամունդսենի կողմն անցան։ Թագավորական աշխարհագրական միության նախագահ լորդ Քենզոնը Լեոն Ամունդսենի հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց. «Թող հաղթի ուժեղագույնը»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1982/1983 մրցաշար

В 1982 году Марадона перешёл в каталонскую «Барселону», которая заплатила самому Диего 3 млн долларов «подъёмных» и 200 тыс. долларов в год в качестве заработной платы; контракт был подписан на 6 лет. Сумма трансфера составила 1,2 млрд песет (8 млн долларов), при этом 66% этой суммы пошли «Архентинос Хуниорс», а оставшиеся — «Боке Хуниорс». Этот трансфер стал самым дорогим в истории футбола на тот момент.

Каталония встретила Марадону как настоящую звезду футбола։ все газеты разместили на первых полосах репортаж о прилёте Диего. Его дебютной игрой стал матч 4 сентября 1982 года с «Валенсией», в котором «Барса» проиграла 1։2. После первых матчей футболист стал настоящим идолом испанской публики, и часто местные комментаторы, характеризуя удачные индивидуальные действия игроков, говорили։ «сыграл, как Марадона». Он провёл в чемпионате Испании 15 матчей и забил 6 голов, прежде чем в декабре у него обнаружили гепатит. Из-за этой болезни Марадона на 3 месяца остался без футбола. Без Марадоны «Барселона» провела 14 матчей в чемпионате и несколько игр в Кубке Кубков, где «сине-гранатовые» вылетели на стадии 1/4 финала.

12 марта 1983 года Марадона вновь вышел на поле в матче с «Бетисом». В этом матче «Барселоной» впервые руководил новый главный тренер «Барселоны» и бывший наставник Марадоны в сборной Аргентины, Сесар Луис Менотти. Его приход на тренерский мостик «сине-гранатовых» Диего поддержал։ бывший главный тренер клуба, Удо Латтек, занимался на тренировках исключительно беговыми упражнениями на выносливость, что совсем не нравилось Марадоне. Во второй игре после возвращения Диего забил три гола в ворота «Лас-Пальмаса». Вскоре после выздоровления Марадоны и назначения Менотти главный тренером «Барселоны», клуб добился победы в Кубке Испании. Всего в своём первом сезоне в Европе Марадона провёл 35 матчей и забил 23 гола. В чемпионате «Барса» заняла четвёртое место. В том же сезоне Диего помог своему клубу выиграть Кубок испанской лиги, где забил по голу в каждом из двух матчей в ворота соперника, мадридского «Реала»; при этом гол, забитый на «Сантьяго Бернабеу», вызвал овацию со стороны поклонников «Реала», оценивших красоту момента, когда Марадона, обыграв двух защитников и вратаря, сделал паузу, в результате которой защитник «Королевского клуба» врезался в штангу, и лишь после этого забил гол.

Մարադոնայի մարզաշապիկը «Բարսելոնա ՖԱ»-ի ակումբային թանգարանում

1982 թվականին Մարադոնան տեղափոխվեց կատալոնական «Բարսելոնա», որն անձամբ Դիեգոյին վճարեց 3 մլն դոլար «մեկնադրամ» և 200 հազ. դոլար տարեկան՝ որպես աշխատավարձ. պայմանագիրը ստորագրվեց 6 տարի ժամկետով։ Տրանսֆերի չափը կազմում էր 1,2 մլրդ պեսետա (8 մլն. դոլար (8 млн долларов), ընդ որում, այդ գումարի 66%-ը գնաց «Արխենտինոս Խունիորսին», իսկ մնացածը՝ «Բոկա Խունիորսին»։ Այդ պահի դրությամբ դա ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենաթանկ տրանսֆերն էր։

Կատալոնիան Մարադոնային դիմավորեց որպես ֆուտբոլի իսկական աստղի. բոլոր թերթերն առաջին էջերում տեղադրեցին Դիեգոյի ժամանման մասին ռեպորտաժը։ Նրա դեբյուտային խաղը կայացավ 1982 թվականի սեպտեմբերի 4-ին՝ «Վալենսիայի» հետ, որում «Բարսան» պարտվեց 1։2 հաշվով։ Առաջին իսկ խաղերից հետո ֆուտբոլիստն իսպանացիների իսկական կուռքը դարձավ, և հաճախ տեղացի մեկնաբանները, բնութագրելով խաղացողների անհատական հաջող գործողությունները, ասում էին. «խաղաց, ինչպես Մարադոնան»։ Նա Իսպանիայի առաջնությունում անցկացրեց 15 խաղ և խփեց 6 գնդակ։ Դեկտեմբերին նրա մոտ հեպատիտ հայտնաբերեցին։ Հիվանդության պատճառով Մարադոնան 3 ամիս մնաց առանց ֆուտբոլի։ Առանց Մարադոնայի «Բարսելոնան» անցկացրեց 14 խաղ առաջնությունում և Գավաթների գավաթի մի քանի խաղ, որտեղ «կապտանռնագույնները» դուրս մնացին 1/4 եզրափակչից։

1983 թվականի մարտի 12-ին Մարադոնան կրկին դաշտ դուրս եկավ «Բետիսի» հետ խաղում։ Այս խաղում «Բարսելոնան» առաջին անգամ ղեկավարում էր նոր ավագ մարզիչ և Արգենտինայի հավաքականում Մարադոնայի նախկին խորհրդատու Սեսար Լուիս Մենոտին։ Նրա գալուստը Մարադոնան ողջունեց. բանն այն է, որ ակումբի նախկին մարզիչ Ուդո Լատեկը պարապմունքների ընթացքում աշխատում էր բացառապես դիմացկունությունն ամրապնդող մրցավազքային վարժությունների վրա, ինչը Մարադոնային բոլորովին դուր չէր գալիս։ Վերադառնալուց հետո, երկրորդ խաղի ընթացքում Դիեգոն երեք գնդակ խփեց «Լաս Պալմասի» դարպասը։ Շուտով, Մարադոնայի ապաքինվելուց և Մենոտիի նշանակումից հետո, «Բարսելոնան» շահեց Իսպանիայի գավաթը։ Եվրոպայում իր առաջին սեզոնի ընթացքում Մարադոնան ընդհանուր առմամբ անցկացրեց 35 խաղ և խփեց 23 գնդակ։ Առաջնությունում «Բարսան» գրավեց չորրորդ տեղը։ Նույն այդ սեզոնում Դիեգոն օգնեց իր ակումբին շահել իսպանական լիգայի գավաթը՝ «Մադրիդի Ռեալի» հետ երկու խաղերից յուրաքանչյուրում խփելով մեկական գնդակ, ընդ որում, Սանտիագո Բերնաբեուում խփած գնդակը բուռն ծափահարությունների արժանացավ նույնիսկ «Ռեալի» երկրպագուների կողմից, ովքեր գնահատեցին պահի գեղեցկությունը, երբ Մարադոնան, շրջանցելով երկու պաշտպաններին և դարպասապահին, մի պահ կանգ առավ, որի հետևանքով «Թագավորական ակումբի» պաշտպանը դիպավ դարպասաձողին, և միայն դրանից հետո Դիեգոն հարվածեց դարպասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Վանկի կառուցվածք

В хинди различают краткие и долгие слоги. Краткими называются слоги, состоящие из одного краткого гласного или из согласного и следующего за ним краткого гласного, например։ ã/ku/sī 'крючок'. Таким образом, краткие слоги в хинди бывают только открытыми. Слогораздел в хинди принято проводить после гласного, отделяя его от согласного последующего слога, например։ jā/nā 'уходить'. Одиночные конечные согласные обычно составляют отдельный слог. В случаях удвоенных согласных слогораздел проходит между ними, например։ khaț/țā 'кислый'.

Հինդիում տարբերակվում են երկար և կարճ վանկեր։ Կարճ են կոչվում մեկ կարճ ձայնավորից կամ բաղաձայնից և նրան հաջորդող կարճ ձայնավորից կազմված վանկերը. օրինակ՝ã/ku/sī 'կարթ'։ Այսպիսով, հինդիում կարճ վանկերը լինում են միայն բաց։ Վանկատումը հինդիում կատարվում է ձայնավորից հետո՝ առանձնացնելով այն հաջորդող վանկի բաղաձայնից. օրինակ՝ jā/nā 'հեռանալ'։ Բառավերջի միակ բաղաձայնները սովորաբար կազմում են առանձին վանկ։ Կրկնակի բաղաձայնների դեպքում վանկատումը կատարվում է նրանց միջև, օրինակ՝ khaț/țā 'թթու'.

Շեշտ

Ударение в хинди силовое (экспираторное), однако выражено слабее, чем, например, в русском языке, и не сопровождается удлинением гласного, если ударение падает на слог с кратким гласным. В хинди нет редукции гласных, поэтому неударный слог произносится так же четко, как и ударный. Ударение свободное и неподвижное, однако при присоединении словообразовательных суффиксов место ударения может меняться, например։ šá։nti 'мир' — šā։ntipú։rna 'мирный'.

Հինդիում շեշտն ուժական (արտաշնչական) է, սակայն ավելի թույլ է արտահայտված, քան, օրինակ, ռուսաց լեզվում, և չի ուղեկցվում ձայնավորի երկարացմամբ, եթե շեշտն ընկնում է կարճ ձայնավորով վանկի վրա։ Հինդիում չկա ձայնավորների հնչյունասղում, այդ պատճառով էլ չշեշտված վանկն արտասանվում է նույնքան հստակ, ինչքան շեշտվածը։ Շեշտն ազատ է և կայուն, սակայն բառակազմական ածանցների ավելացման դեպքում շեշտի դիրքը կարող է փոխվել. օրինակ՝ šá։nti 'խաղաղություն' — šā։ntipú։rna 'խաղաղ'։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Տուրգենևը ժամանակակիցների գնահատմամբ (19-րդ դար)

Современники давали творчеству Тургенева весьма высокую оценку. С критическим анализом его произведений выступали критики В. Г. Белинский, Н. А. Добролюбов, Д. И. Писарев, А. В. Дружинин, П. В. Анненков, Аполлон Григорьев, В. П. Боткин, Н. Н. Страхов, В. П. Буренин, К. С. Аксаков, И. С. Аксаков, Н. К. Михайловский, К. Н. Леонтьев, А. С. Суворин, П. Л. Лавров, С. С. Дудышкин, П. Н. Ткачёв, Н. И. Соловьёв, М. А. Антонович, М. Н. Лонгинов, М. Ф. Де-Пуле, Н. В. Шелгунов, Н. Г. Чернышевский и многие другие.

Так, В. Г. Белинский отмечал у писателя необыкновенное мастерство изображения русской природы. По словам Н. В. Гоголя, в русской литературе того времени больше всех таланта у Тургенева. Н. А. Добролюбов писал, что стоило Тургеневу затронуть в своей повести какой-либо вопрос или новую сторону общественных отношений, как эти проблемы поднимались и в сознании образованного общества, появляясь перед глазами у всех. М. Е. Салтыков-Щедрин заявлял, что литературная деятельность Тургенева имела для общества значение равное деятельности Некрасова, Белинского и Добролюбова. По мнению российского литературного критика конца XIX начала XX века С. А. Венгерова, писателю удавалось писать настолько реалистично, что трудно было уловить грань между литературным вымыслом и реальной жизнью. Его романами не только зачитывались — его героям подражали в жизни. В каждом из его крупных произведений есть действующее лицо, в уста которого вложено тонкое и меткое остроумие самого писателя.

Тургенев был хорошо известен и в современной ему Западной Европе. На немецкий язык его произведения были переведены ещё в 1850-х годах, а в 1870—1880-х он стал самым любимым и наиболее читаемым русским писателем в Германии, и немецкие критики его оценивали как одного из самых значительных современных новеллистов. Первыми переводчиками Тургенева были Август Видерт, Август Больц и Пауль Фукс. Переводчик многих произведений Тургенева на немецкий язык немецкий писатель Ф. Боденштедт во введении к «Русским фрагментам» (1861) утверждал, что произведения Тургенева равны произведениям лучших современных новеллистов Англии, Германии и Франции. Канцлер Германской империи Хлодвиг Гогенлоэ (1894—1900), называвший Ивана Тургенева лучшим кандидатом на должность премьер-министра России, отозвался о писателе так։ «Сегодня я говорил с самым умным человеком России».

Во Франции были популярны тургеневские «Записки охотника». Ги де Мопассан называл писателя «великим человеком» и «гениальным романистом», а Жорж Санд писала Тургеневу։ «Учитель! Мы все должны пройти через Вашу школу». Хорошо знали его творчество и в английских литературных кругах — в Англии были переведены «Записки охотника», «Дворянское гнездо», «Накануне» и «Новь». Западного читателя покорили моральная чистота в изображении любви, образ русской женщины (Елены Стаховой); поражала фигура воинствующего демократа Базарова. Писатель сумел показать европейскому обществу подлинную Россию, он познакомил зарубежных читателей с русским крестьянином, с русскими разночинцами и революционерами, с русской интеллигенцией и раскрыл образ русской женщины. Зарубежные читатели благодаря творчеству Тургенева усваивали великие традиции русской реалистической школы.

Лев Толстой дал следующую характеристику писателю в письме А. Н. Пыпину (январь 1884 г.)։ «Тургенев — прекрасный человек (не очень глубокий, очень слабый, но добрый, хороший человек), который говорит всегда то самое, что он думает и чувствует».

Տուրգենևի «Ծուխ» վեպի հիման վրա կատարված ծաղրանկար։
«Իսկրա», 1867, № 14

Ժամանակակիցները Տուրգենևի արվեստը բավականին բարձր էին գնահատում։ Նրա ստեղծագործությունների քննադատությամբ հանդես են եկել գրաքննադատներ Վ. Բելինսկին, Ն․ Դոբրոլյուբովը, Դ․ Պիսարևը, Ա․ Դրուժինինը, Պ․ Աննենկովը, Ապոլոն Գրիգորևը, Վ․ Բոտկինը, Նիկոլայ Ստրախովը, Վիկտոր Բուրենինը, Կ. Ակսակովը, Ի. Ակսակովը, Ն. Միխայլովսկին, Կ. Լեոնտևը, Ա. Սուվորինը, Պ. Լավրովը, Ս. Դուդիշկինը, Պ. Տկաչովը, Ն. Սոլովյովը, Մ. Անտոնովիչը, Մ. Լոնգինովը, Մ. Դե-Պուլեն, Ն. Շելգունովը, Ն. Չերնիշևսկին և շատ ուրիշներ։

Այսպես, Վ. Բելինսկին նշել է ռուսական բնությունը նկարագրելու՝ գրողի արտակարգ վարպետությունը։ Ն․ Գոգոլի կարծիքով, այն ժամանակվա ռուս գրականության ամենատաղանդավոր դեմքը Տուրգենևն էր։ Ն. Դոբրոլյուբովը գրել է, որ, բավական է Տուրգենևն իր վիպակում շոշափեր որևէ հարց կամ հասարակական հարաբերությունների մի նոր կողմ, և այդ խնդիրները գլուխ էին բարձրացնում կրթված հասարակության գիտակցության մեջ՝ ակնհայտ դառնալով բոլորի համար։ Մ. Սալտիկով-Շչեդրինը հայտարարում էր, որ Տուրգենևի գրական գործունեությունը հասարակության համար նույն նշանակությունն ուներ, ինչ Նեկրասովի, Բելինսկու և Դոբրոլյուբովի գործունեությունը։ 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի ռուս գրաքննադատ Սեմյոն Վենգերովի կարծիքով, գրողն այնքան ռեալիստորեն է գրում, որ դժվար է գրական հորինվածքը տարանջատել իրական կյանքից։ Նրա վեպերը ոչ միայն ընթերցվում ու վերընթերցվում էին. նրա հերոսներին ընդօրինակում էին իրական կյանքում։ Նրա յուրաքանչյուր խոշոր ստեղծագործության մեջ կա մի գործող անձ, որի շուրթերով, նուրբ և դիպուկ սրամտությամբ, խոսում է ինքը՝ հեղինակը։

Տուրգենևը լավ հայտնի էր իր ժամանակի Արևմտյան Եվրոպայում։ Դեռ 1850-ական թվականներին նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են գերմաներեն, իսկ 1870-1880-ականներին նա դարձավ ամենասիրված և ամենաընթերցվող ռուս գրողը Գերմանիայում։ Գերմանացի քննադատները նրան համարում էին ժամանակի ամենանշանակալից նովելիստներից մեկը։ Տուրգենևի առաջին թարգմանիչներն էին Ավգուստ Վիդերտը, Ավգուստ Բոլցը և Պուլս Ֆուկսը։ Տուրգենևի շատ ստեղծագործություններ գերմաներեն թարգմանած գերմանացի գրող Ֆ. Բոդենշտեդտը «Ռուսական պատառիկների» (1861) ներածականում պնդել է, որ Տուրգենևի ստեղծագործությունները նույն հարթակի վրա են Անգլիայի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի լավագույն նովելիստների ստեղծագործությունների հետ։ Գերմանական Կայսրության վարչապետ Հլոդվիգ Հոգենլոեն (1894-1900), ով Տուրգենևին համարում էր Ռուսաստանի վարչապետի պաշտոնի լավագույն թեկնածու, այսպես է արտահայտվել գրողի մասին. «Այսօր ես խոսել եմ Ռուսաստանի ամենախելացի մարդու հետ»։

Ֆրանսիայում մեծ ժողովրդականություն էր վայելում տուրգենևյան «Որսորդի հիշատակարանը»։ Գի դը Մոպասանը գրողին անվանում էր «մեծագույն մարդ» և «հանճարեղ վիպագիր», իսկ Ժորժ Սանդը Տուրգենևին գրել է. «Ուսուցի՛չ, մենք բոլորս պետք է անցնենք Ձեր դպրոցը»։ Նրա ստեղծագործությանը քաջածանոթ էին նաև անգլիական գրական միջավայրում. Անգլիայում թարգմանվեցին «Որսորդի հիշատակարանը», «Ազնվականների ապաստանը», «Նախօրեինը» և «Նորը»։ Արևմտյան ընթերցողին գրավում էր սիրո պատկերման բարոյական մաքրությունը, ռուս կնոջ կերպարը (Ելենա Ստախովայի), զարմացնում էր մարտնչող դեմոկրատ Բազարովի կերպարը։ Գրողը կարողացավ եվրոպական հասարակությանը ներկայացնել իրական Ռուսաստանը. նա արտերկրյա ընթերցողին ծանոթացրեց ռուս գյուղացու, պաշտոնյայի և հեղափոխոկանի, ռուս մտավորականության հետ և բացահայտեց ռուս կնոջ կերպարը։ Արտասահմանցի ընթերցողները Տուրգենևի ստեղծագործության շնորհիվ յուրացնում էին ռուսական ռեալիստական դպրոցի ավանդույթները։

Լև Տոլստոյը Ալեքսանդր Պիպինին ուղղված նամակում (հունվար, 1884 թվական) այսպես է բնութագրել գրողին. «Տուրգենևը հրաշալի մարդ է (նա շատ խորը, շատ թույլ, բայց բարի և լավ անձնավորություն է), որը միշտ ասում է այն, ինչ մտածում և զգում է»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Իրավիճակը տախտակամածին (23:30-0:05)

Около одиннадцати часов холлы, рестораны и курительные салоны стали пустеть. Оркестр на прощание исполнил отрывки из оперы Жака Оффенбаха «Сказки Гофмана». Пассажиры постепенно расходились по своим каютам. Так как температура за бортом резко упала, на открытых прогулочных палубах почти никого не было. 17-летний Джек Тэйер, сын Джона Тэйера, вице-президента железной дороги штата Пенсильвания, вышел на безлюдную шлюпочную палубу. Позже он вспоминал։

Была ясная ночь, полная звёзд. Луны не было, но я никогда не видел, чтобы звёзды светили так ярко. Казалось, они буквально выступают из небосвода. Они сверкали, как бриллианты… Это была ночь, когда человек испытывает радость от того, что он живёт․

Несмотря на то, что вышеописанный толчок и скрежет на верхних палубах ощущался довольно слабо, многие пассажиры пробудились ото сна. Некоторые выходили из кают и расспрашивали о странном звуке стюардов. Супругам Бишоп стюард Кроуфорд, рассмеявшись, ответил։ «Не надо ничего бояться. Мы всего лишь ударились о небольшой кусок льда и пошли дальше». В курительном салоне на палубе А, прямо под шлюпочной палубой, до позднего вечера развлекалось многочисленное общество в лице военного помощника президента США Арчибальда Батта, сына трамвайного магната Гарри Уайднера, от универмага «Ньюгент» Спенсера Силверторна и других. Почувствовав толчок, несколько мужчин выбежали на палубу, но только двое успели заметить удаляющийся айсберг. Поскольку «Титаник» продолжал движение, все вернулись обратно в салон.

Через некоторое время лайнер остановился, что многих встревожило. Люди тщетно пытались выяснить у экипажа причину остановки. Элизабет Шют спросила одного из офицеров։ «Что-то случилось? Нам грозит какая-то опасность?», на что он ей ответил։ «Насколько мне известно, нет», однако она позже рассказывала, что отчётливо слышала, как этот же офицер сказал кому-то։ «Ещё какое-то время мы продержимся». Некоторые пассажиры решили лично удостовериться в том, что всё в порядке. Они вышли на шлюпочную палубу, но, ничего особенного там не обнаружив, гонимые холодом, возвращались назад. Говард Кейс, директор лондонского филиала нефтяной компании «Вакуум ойл», весело заметил։ «Похоже, мы повредили винт, ну что ж, будет больше времени для бриджа». В салонах стали собираться люди и живо обсуждать произошедшее, кто-то из них рассказывал, что видел айсберг высотой 25-30 м, но это никого особенно не взволновало. Кто-то из пассажиров пошутил, что айсберг слегка поцарапал корпус, и капитан остановил корабль, чтобы подкрасить его. Спасшийся пассажир второго класса, учитель естественных наук Лоренс Бизли frru в своей книге писал, что уже тогда почувствовал, будто «Титаник» приобрёл лёгкий носовой дифферент. Его подозрения усилились, когда он спускался по лестнице. Чувство равновесия подсказывало, что ступени находятся уже не в горизонтальном положении, а немного наклонились вперед, но Бизли предпочёл не распространяться о своём наблюдении. Небольшой наклон судна почувствовали и некоторые другие пассажиры, но также предпочли молчать, чтобы зря не тревожить дам.

В отличие от пассажиров верхних палуб, пассажиры нижних палуб (в основном третий класс и члены экипажа) были встревожены гораздо больше. На кухне, на палубе D, где готовилась еда для обеденных салонов первого и второго классов, силы толчка было достаточно, чтобы с плиты на пол упал противень со свежей выпечкой. Сильнее всех удар почувствовали кочегары, чьи каюты располагались прямо над носовыми отсеками. Один из них вспоминал, что все они буквально выпали из коек. Старший кочегар приказал надевать всем спасательные жилеты и подниматься к шлюпкам, но наверху старпом Генри Уайлд отправил их обратно. В носовую часть палубы Е, где находились каюты экипажа, спустился судовой плотник и сказал։ «Будь я на вашем месте, я бы убрался отсюда. Судно протекает, зал для игры в мяч уже затопило». Затем появился боцман и объявил։

Вставай, ребята… Жить нам осталось менее получаса. Так сказал сам мистер Эндрюс. Только держите язык за зубами, никому ни слова․

Այսբերգը, որի հետ ենթադրաբար, բախվել է «Տիտանիկը»։ Լուսանկարված է ապրիլի 16-ի առավոտյան «Արքայազն Ադալբերտ» նավի գխավոր ստյուարդի կողմից: Դեռևս անտեղյակ աղետից, նրա ուշադրությունը գրավեցին ջրագծի շրջանում կարմիր ներկի հետքերը:

Ժամը տասնմեկի կողմերը դահլիճները, ռեստորաններն ու ծխելու սրահները սկսեցին դատարկվել։ Նվագախումբը հրաժեշտի համար կատարեց հատվածներ Ժակ Օֆենբախի «Հոֆմանի հեքիաթներ» օպերայից։ Ուղևորներն աստիճանաբար ցրվեցին իրենց նավախցեր։ Քանի որ դրսում ջերմաստիճանը կտրուկ նվազեց, բացօթյա զբոսանքի տախտակամածերին համարյա ոչ ոք չկար։ 17-ամյա Ջեկ Թեյերը՝ Փենսիլվանիա նահանգի երկաթգծի փոխնախագահ Ջոն Թեյերի որդին դուրս եկավ սակավամարդ տախտակամած։ Հետագայում նա հիշում է.

Պարզկա գիշեր էր՝ անհամար աստղերով: Լուսին չկար, բայց և ես երբեք չէի տեսել, որ աստղերը այդպես պայծառ փայլեին: Թվում էր՝ դրանք պոկվում են երկնակամարից: Նրանք փայլում էին ադամանդների նման․․․ Դա այնպիսի գիշեր էր, երբ ապրելու միտքը մարդուն բերկրանքի զգացում է պատճառում:

Չնայած նրան, որ վերը նկարագրված ցնցումն ու ճռինչը վերևի տախտակամածներին բավականին թույլ էր զգացվել, շատ ուղևորներ զարթնել էին քնից։ Ոմանք դուրս էին եկել նավախցերից և հարցուփորձ էին անում տարօրինակ ձայնի մասին ստյուարդներին։ Բիշոպ ամուսիններին ստյուարդ Քրոուֆորդը ծիծաղելով պատասխանեց,- «Պետք չէ ոչ մի բանից վախենալ: Մենք ընդամենը դիպել ենք ոչ մեծ սառցակտորի և առաջ ենք շարժվել»։ Իսկ տախտակամածի ծխելու սրահում՝ նավակային տախտակամածի ուղիղ ներքևում, մինչ ուշ երեկո զվարճանում էր բազմամարդ հասարակությունը ի դեմս ԱՄՆ-ի նախագահի ռազմական օգնականաի Արչիբալդ Բաթի, տրամվայների մագնատ Հարի Ուայդների որդու, «Նյուգենտ» հանրախանութի գնորդ Սպենսեր Սիլվերտոնի և այլն։ Մի քանի տղամարդ ցնցումն զգալով վազեցին դեպի տախտակամած, սակայն միայն երկուսը հասցրին տեսնել հեռացող այսբերգը։ Քանի որ «Տիտանիկ»-ի ընթացքը շարունակվում էր, բոլորը հետ վերադարձան սրահ։

Որոշ ժամանակ անց նավը կանգնեց, ինչը շատերին անհանգստացրեց։ Մարդիկ ապարդյուն փորձում էին անձնակազմից պարզել կանգնելու պատճառը։ Էլիզաբեթ Շյուտը հարցրեց սպաներից մեկին՝ «Ի՞նչ է պատահել: Մեզ վտանգ չի՞ սպառնում», ինչին նա պատասխանեց՝ «Որքանով ինձ հայտնի է՝ ոչ»։ Սակայն նա ավելի ուշ պատմել է, որ հստակ լսել է, թե ինչպես հենց նույն սպան ասել է ինչ-որ մեկին,- «Դեռ որոշ ժամանակ մենք կկանգնենք»։ Ուղևորներից ոմանք որոշեցին անձամբ համոզվել, որ ամեն ինչ կարգին է։ Նրանք բարձրացան տախտակամած, բայց ոչ մի արտառոց բան չնկատելով, ցրտից խուսափելով, հետ վերադարձան։ Հովարդ Քեյսը՝ Լոնդոնի նավթային «Վակուում օյլ» ընկերության տնօրենը, ուրախ-որախ նկատեց,- «Ինչպես երևում է մենք վնասել ենք պտուտակը, դե ինչ, ավելի շատ ժամանակ կունենանք բրիջ խաղալու համար»։ Սրահներում սկսեցին մարդիկ հավաքվել և աշխուժորեն քննարկել կատարվածը, նրանցից ինչ-որ մեկը պատմում էր, որ տեսել է 25-30 մ բարձրություն ունեցող այսբերգ, բայց դա ոչ մեկին առանձնապես չանհանգստացրեց։ Ուղևորներից ինչ-որ մեկը կատակեց, որ այսբերգը թեթևակի խազել է նավի իրանը, և նավապետը կանգնեցրել է նավը, որպեսզի ներկի այն։ Երկրորդ դասի փրկված ուղևորներից բնական գիտությունների ուսուցիչ Լորենս Բիզլին իր գրքում գրել է, որ դեռ այն ժամանակ զգաց, որ «Տիտանիկը» թեթև առաջնային դիֆերենտ ունի։ Նրա կասկածները խորացան, երբ նա աստիճաններով ներքև իջավ։ Հավասարակշռության զգացումը ցույց էր տալիս, որ աստիճաններն արդեն հորիզոնական դիրքում չեն, այլ փոքր-ինչ թեքվել են առաջ, բայց Բիզլին նախընտրեց իր դիտարկումները չբարձաձայնել։ Նավի ոչ մեծ թեքվածությունը զգացել էին նաև մյուս ուղևորները, սակայն նախընտրել էին լռել, որպեսզի իզուր տեղը չանհանգստացնեին տիկնանց։

Ի տարբերություն վերևի տախտակամածերի ուղևորների՝ ներքևի տախտակամածերի (հիմնականում երրորդ դասի և անձնակազմը) ավելի շատ էին անհանգստացած։ Խոհանոցում և D տախտակամածին, որտեղ կերակուր էին պատրաստում, առաջին և երկրորդ դասի ճաշասրահների համար, ցնցման ուժը բավական էր, որ սալօջախից հատակին ընկներ թարմ թխվածքով թավան։ Ամենից ուժեղ հարվածն զգացին հնոցապանները, ում նավախցերը տեղակայված էին ուղիղ առաջնային մեկուսամասերի վերևում։ Նրանցից մեկը հիշում էր, որ նրանք բոլորը տառացիորեն վայր ընկան մահճակալներից։ Ավագ հնոցապանը հրամայեց բոլորին հագնել փրկաբաճկոնները և բարձրանալ նավակների մոտ, սակայն վերևում Հենրի Ուայլդը նրանց հետ ուղարկեց։ Е տախտակամածի առաջնային մասում, որտեղ անձնակազմի նավախցերն էին, իջավ նավի փականագործն ու ասաց,- «Ես ձեր փոխարեն այստեղից կգնայի: Նավում ջուր է ներհոսում, գնդակով խաղի սրահը արդեն ջրածածկվել է»։ Հետո հայտնվեց բոցմանն ու հայտարարեց.

Ոտքի, տղաներ․․․ Մեզ կես ժամ էլ չի մնացել ապրելու: Այդպես ասաց ինքը՝ միսթր Էնդրյուսը: Միայն բերաններդ փակ պահեք, ոչ մեկին՝ ոչ մի խոսք։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Հոգևոր ճգնաժամ և քարոզչություն

В своей работе «Исповедь» Толстой писал, что с конца 1870-х годов он стал нередко мучиться неразрешимыми вопросами։ «Ну, хорошо, у тебя будет 6000 десятин в Самарской губернии — 300 голов лошадей, а потом?»; в сфере литературной։ «Ну, хорошо, ты будешь славнее Гоголя, Пушкина, Шекспира, Мольера, всех писателей в мире, — ну и что ж!». Начиная думать о воспитании детей, он спрашивал себя։ «зачем?»; рассуждая «о том, как народ может достигнуть благосостояния», он «вдруг говорил себе: а мне что за дело?» В общем, он «почувствовал, что то, на чём он стоял, подломилось, что того, чем он жил, уже нет». Естественным результатом была мысль о самоубийстве։

«Я, счастливый человек, прятал от себя шнурок, чтобы не повеситься на перекладине между шкапами в своей комнате, где я каждый день бывал один, раздеваясь, и перестал ходить с ружьём на охоту, чтобы не соблазниться слишком лёгким способом избавления себя от жизни. Я сам не знал, чего я хочу: я боялся жизни, стремился прочь от неё и, между тем, чего-то ещё надеялся от неё».

Чтобы найти ответ на постоянно волнующие его вопросы и сомнения, Толстой прежде всего взялся за исследование богословия и написал и издал в 1891 году в Женеве своё «Исследование догматического богословия», в котором подверг критике «Православно-догматическое богословие» митрополита Макария (Булгакова). Вёл беседы со священниками и монахами, ходил к старцам в Оптину Пустынь (в 1877, 1881 и 1890 годах), читал богословские трактаты, беседовал со старцем Амвросием, К. Н. Леонтьевым, горячим противником учения Толстого. В письме к Т. И. Филиппову от 14 марта 1890 г. Леонтьев сообщал, что во время этого разговора он сказал Толстому։ «Жаль, Лев Николаевич, что у меня мало фанатизма. А надо бы написать в Петербург, где у меня есть связи, чтобы вас сослали в Томск и чтобы не позволили ни графине, ни дочерям вашим даже и посещать вас, и чтобы денег вам высылали мало. А то вы положительно вредны». На это Лев Николаевич с жаром воскликнул։ «Голубчик, Константин Николаевич! Напишите, ради Бога, чтоб меня сослали. Это моя мечта. Я делаю все возможное, чтобы компрометировать себя в глазах правительства, и все сходит мне с рук. Прошу вас, напишите». Чтобы в подлиннике изучить первоисточники христианского учения, изучал древнегреческий и древнееврейский языки (в изучении последнего ему помогал московский раввин Шломо Минор). Вместе с тем он присматривался к раскольникам, сблизился с крестьянином проповедником Василием Сютаевым, беседовал с молоканами, штундистами. Лев Николаевич искал смысл жизни в изучении философии, в знакомстве с результатами точных наук. Он старался как можно больше всего упростить, жить жизнью, близкой к природе и земледельческому быту.

Постепенно Толстой отказывается от прихотей и удобств богатой жизни (опрощение), много занимается физическим трудом, одевается в простейшую одежду, становится вегетарианцем, отдаёт семье всё своё крупное состояние, отказывается от прав литературной собственности. На почве искреннего стремления к нравственному усовершенствованию создаётся третий период литературной деятельности Толстого, отличительною чертой которого является отрицание всех установившихся форм государственной, общественной и религиозной жизни.

В начале царствования Александра III Толстой письменно обратился к императору с просьбой о помиловании цареубийц в духе евангельского всепрощения. С сентября 1882 за ним устанавливается негласный надзор для выяснения отношений с сектантами; в сентябре 1883 он отказывается от исполнения обязанностей присяжного заседателя, мотивируя отказ несовместимостью со своим религиозным мировоззрением. Тогда же он получил запрет на публичное выступление в связи со смертью Тургенева. Постепенно идеи толстовства начинают проникать в общество. В начале 1885 года в России происходит прецедент отказа от военной службы со ссылкой на религиозные убеждения Толстого. Значительная часть взглядов Толстого не могла получить открытого выражения в России и в полном виде была изложена только в заграничных изданиях его религиозно-социальных трактатов.

В отношении к художественным произведениям Толстого, написанным в этот период, не было единодушия. Так, в длинном ряде небольших повестей и легенд, предназначенных преимущественно для народного чтения («Чем люди живы» и др.), Толстой, по мнению своих безусловных поклонников, достиг вершины художественной силы. В то же время, по мнению людей, упрекающих Толстого в том, что он из художника превратился в проповедника, эти написанные с определённою целью художественные поучения были грубо-тенденциозны. Высокая и страшная правда «Смерти Ивана Ильича», по мнению поклонников, ставящая это произведение в один ряд с главными произведениями гения Толстого, по мнению других, преднамеренно жёстка, в ней резко подчёркивалось бездушие высших слоёв общества, чтобы показать нравственное превосходство простого «кухонного мужика» Герасима. Противоположные отзывы вызвала и «Крейцерова соната» (написана в 1887—1889, издана в 1890 году) — анализ супружеских отношений заставил забыть об удивительной яркости и страстности, с которою написана эта повесть. Произведение было запрещено цензурой, его удалось напечатать благодаря усилиям С. А. Толстой, которая добилась свидания с Александром III. В результате повесть была опубликована в урезанном цензурой виде в Собрании сочинений Толстого по личному разрешению царя. Александр III остался доволен повестью, но царица была шокирована. Зато народная драма «Власть тьмы», по мнению поклонников Толстого, стала великим проявлением его художественной силы։ в тесные рамки этнографического воспроизведения русского крестьянского быта Толстой сумел вместить столько общечеловеческих черт, что драма с колоссальным успехом обошла все сцены мира.

Л. Н. Толстой и его помощники составляют списки крестьян, нуждающихся в помощи. Слева направо: П. И. Бирюков, Г. И. Раевский, П. И. Раевский, Л. Н. Толстой, И. И. Раевский, А. М. Новиков, А. В. Цингер, Т. Л. Толстая. Деревня Бегичевка Рязанской губернии. Фотография П. Ф. Самарина, 1892 г.

Во время голода 1891—1892 гг. Толстой организовывал в Рязанской губернии учреждения помощи голодающим и нуждающимся. Им было открыто 187 столовых, в которых кормилось 10 тысяч человек, а также несколько столовых для детей, осуществлялась раздача дров, выдача семян и картофеля для посева, покупались и раздавались земледельцам лошади (почти все хозяйства обезлошадели в голодный год), в виде пожертвований было собрано почти 150 000 рублей.

В последнем крупном произведении, романе «Воскресение», Толстой осуждал судебную практику и великосветский быт, карикатурно изображал духовенство и богослужение. Трактат «Царство Божие внутри вас…» писался Толстым с небольшими перерывами почти 3 года։ с июля 1890 г. по май 1893 г. Трактат, вызвавший восхищение критика В. В. Стасова («первая книга XIX века») и И. Е. Репина («эта вещь ужасающей силы») невозможно было издать в России из-за цензуры, и он был издан за рубежом. Книга стала нелегально распространяться в огромном количестве экземпляров в России. В самой же России первое легальное издание появилось в июле 1906 г., но и после этого оно изымалось из продажи. Трактат был включен в собрание сочинений Толстого, изданное в 1911 г., уже после его смерти.

6 декабря 1908 года Толстой записал в дневнике։ «Люди любят меня за те пустяки — „Война и мир“ и т. п., которые им кажутся очень важными».

Летом 1909 года один из посетителей Ясной Поляны выражал свой восторг и благодарность за создание «Войны и мира» и «Анны Карениной». Толстой ответил։ «Это всё равно, что к Эдисону кто-нибудь пришёл и сказал бы: „Я очень уважаю вас за то, что вы хорошо танцуете мазурку“. Я приписываю значение совсем другим своим книгам (религиозным!)». В том же году Толстой так охарактеризовал роль своих художественных произведений: «Они привлекают внимание к моим серьёзным вещам».

Некоторые критики последнего этапа литературной деятельности Толстого заявили, что художественная сила его пострадала от преобладания теоретических интересов и что творчество теперь для того только и нужно Толстому, чтобы в общедоступной форме вести пропаганду его общественно-религиозных взглядов. С другой стороны, Владимир Набоков, например, отрицает наличие у Толстого проповеднической конкретики и отмечает, что сила и общечеловеческий смысл его творчества не имеют ничего общего с политикой и попросту вытесняют его учение։ «В сущности, Толстого-мыслителя всегда занимали лишь две темы: Жизнь и Смерть. А этих тем не избежит ни один художник». Высказывалось мнение, что в его произведении «Что такое искусство?» Толстой частью совершенно отрицает и отчасти значительно умаляет художественное значение Данте, Рафаэля, Гёте, Шекспира, Бетховена и др., он прямо приходит к тому выводу, что «чем больше мы отдаёмся красоте, тем больше мы отдаляемся от добра», утверждая приоритет нравственной составляющей творчества над эстетикой.

Իր «Խոստովանություն» աշխատության մեջ Տոլստոյը գրել է, որ 1870-ական թվականների վերջերից անլուծելի թվացող հարցերն սկսել են տանջել իրեն. «Լավ, ասենք 6000 դեսյատին հող ունեցա Սամարայի նահանգում, 300 գլուխ էլ ձիեր, հետո՞», գրականության ոլորտում. «Լավ, ասենք Գոգոլից, Պուշկինից, Շեքսպիրից, Մոլիերից, աշխարհի բոլոր գրողներից ավելի ճանաչված դարձա, հետո՞ ինչ»։ Երեխաների դաստիարակության մասին մտածելիս՝ նա ինքնիրեն հարց էր տալիս՝ ինչի՞ համար։ Մտորելով այն մասին, թե «ինչպե՞ս ժողովուրդը կարող է հասնել բարեկեցության», նա «հանկարծ ինքնիրեն ասում էր. իմ ի՞նչ գործն է»։ Մի խոսքով, նա «սկսեց հասկանալ, որ այն, ինչի վրա ինքը հենվում էր, խարխլվել է, որ այն, ինչով ինքն ապրում էր, այլևս գոյություն չունի»։ Եվ այս ամենի բնական արդյունքը ինքնասպանության մասին միտքն էր։

«Ես` երջանիկ մարդս, ինքս ինձնից պահում էի պարանը, որպեսզի չկախվեմ պահարանների միջև ձգվող գերանից, սեփական սենյակումս, որտեղ ամեն օր մենակ էի լինում, և դադարեցի զենքով որսի գնալ, որպեսզի չգայթակղվեմ ինքս ինձ կյանքից զրկելու չափազանց հեշտ տարբերակով: Ինքս էլ չգիտեի` ինչ եմ ուզում. ես վախենում էի կյանքից, հեռու էի փախչում նրանից, բայց, այդուհանդերձ, դեռ ինչ-որ ակնկալիք ունեի»:

Որպեսզի գտնի իրեն հուզող հարցերի պատասխանները, Տոլստոյն սկսեց զբաղվել աստվածաբանության ուսումնասիրությամբ և գրեց ու 1891 թվականին Ժնևում հրատարակեց իր «Դոգմատիկ աստվածաբանության ուսումնասիրություն» աշխատությունը, որում քննադատության ենթարկեց միտրոպոլիտ Մակարիայի (Բուլգակովի) «Ուղղափառ-դոգմատիկ աստվածաբանությունը»։ Նա զրուցում էր հոգևորականների և վանականների հետ, այցելում էր Օպտինա անապատի անապատականներին (1877, 1881 և 1890 թվականներին), կարդում էր աստվածաբանական տրակտատներ, զրուցում էր հայր Ամվրոսիի, իր ուսմունքի մոլի հակառակորդ Կոնստանտին Լեոնտևի հետ։ 1890 թվականի մարտի 14-ին Տերտի Ֆիլիպովին ուղղված նամակում Լեոնտևը տեղեկացնում էր, որ իրենց զրույցի ժամանակ ինքը Տոլստոյին ասել է. «Ցավալի է, Լև Նիկոլաևիչ, որ ես ֆանատիկոս չեմ: Հարկ էր գրել Պետերբուրգ, որտեղ ես կապեր ունեմ, որ Ձեզ աքսորեն Տոմսկ, և որ ո՛չ կոմսուհուն, ո՛չ ձեր դուստրերին թույլ չտան այցելել Ձեզ, և որ Ձեզ քիչ գումար ուղարկեն: Քանի որ Դուք դրականորեն վնասակար եք»։ Ինչին ի պատասխան Լև Նիկոլաևիչը ջերմեռանդորեն բացականչել է. «Կոնստանտին Նիկոլաևիչ, սիրելի՛ս, գրե՛ք, ի սեր աստծո, թող ինձ աքսորեն: Դա իմ երազանքն է: Ես ամեն ինչ անում եմ, որպեսզի կառավարության առաջ վարկաբեկեմ ինքս ինձ, բայց ինձ ամենը ներվում է: Խնդրում եմ` գրե՛ք»։ Որպեսզի բնագրով ուսումնասիրի քրիստոնեական ուսուցման սկզբնաղբյուրները, Տոլստոյն ուսումնասիրում էր հին հունարեն և հին եբրայերեն (վերջինիս ուսումնասիրության հարցում նրան աջակցում էր Մոսկվայի րաբունի Շլոմո Մինորը)։ Միևնույն ժամանակ նա այցելում էր աղանդավորներին, մտերմանում գյուղացի քարոզիչ Վասիլի Սյուտաևի հետ, զրուցում մալականների, շտունդիստների հետ։ Լև Նիկոլաևիչը կյանքի իմաստն էր փնտրում փիլիսոփության ուսումնասիրությամբ, ճշգրիտ գիտությունների արդյունքներին ծանոթանալով։ Նա աշխատում էր որքան հնարավոր է պարզեցնել ամեն ինչ, ապրել բնությանը և հողագործությանը մոտ կյանքով։

Տոլստոյն աստիճանաբար հրաժարվեց հարուստ կյանքի հաճույքներից ու հարմարությունից, սկսեց զբաղվել ֆիզիկական աշխատանքով, հագնել պարզագույն հագուստ, դարձավ բուսակեր, ընտանիքին նվիրաբերեց իր ողջ կարողությունը, հրաժարվեց գրական սեփականության իրավունքից։ Բարոյական կատարելության հասնելու անկեղծ ձգտման ճանապարհին սկիզբ առավ Տոլստոյի ստեղծագործության երրորդ շրջանը, որի բնորոշ գիծը պետական, հասարակական և հոգևոր բոլոր հնացած ձևերի հերքումն էր։

Ալեքսանդր III-ի գահակալման սկզբում Տոլստոյը գրավոր դիմեց կայսրին՝ խնդրելով աստվածաշնչյան ամենաներող ոգով ներում շնորհել արքայասպաններին։ 1882 թվականի սեպտեմբերից նրա վրա գաղտնի հսկողություն սահմանվեց՝ սեկտանտների հետ նրա հարաբերությունները պարզելու համար։ 1883 թվականի սեպտեմբերին Տոլստոյը հրաժարվեց երդվյալ ատենակալի իր պարտականություններից՝ դա բացատրելով իր կրոնական համոզմունքների հետ անհամատեղելիությամբ։ Հենց այդ ժամանակ նա զրկվեց Տուրգենևի մահվան կապակցությամբ հասարակական ելույթի իրավունքից։ Աստիճանաբար տոլստոյան գաղափարներն սկսեցին ներթափանցել հասարակության մեջ։ 1885 թվականի սկզբին Ռուսաստանում Տոլստոյի կրոնական համոզմունքների հղումով զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու նախադեպը եղավ։ Տոլստոյի հայացքների զգալի մասը Ռուսաստանում հրապարակվել չէին կարող. դրանք ամբողջությամբ տեղ գտան միայն նրա կրոնական-սոցիալական տրակտատների արտասահմանյան հրատարակություններում։

Տոլստոյի՝ այդ շրջանում գրված ստեղծագործությունների հանդեպ վերաբերմունքը միանշանակ չէր։ Օրինակ, առավելապես ժողովրդական ընթերցանության համար նախատեսված ոչ մեծ վիպակներում և լեգենդներում («Ինչով են մարդիկ ապրում» և այլն) Տոլստոյը, իր անդավաճան երկրպագուների կարծիքով, հասել է գեղարվեստական կատարելության։ Միաժամանակ, այն մարդկանց կարծիքով, ովքեր Տոլստոյին մեղադրում էին այն բանում, որ նա արվեստագետից վերածվել է քարոզչի, հստակ նպատակով գրված այդ գեղարվեստական խրատները խիստ գաղափարամետ էին։ «Իվան Իլյիչի մահվան» բարձրագույն և սարսափելի ճշմարտությունը, որը, երկրպագուների կարծիքով, այդ ստեղծագործությունը հավասարեցնում է հանճար Տոլստոյի գլխավոր ստեղծագործություններին, իսկ մյուսների կարծիքով, օժտված է դիտավորյալ կոշտությամբ, ընդգծում էր հասարակության բարձր խավերի անխղճությունը և հասարակ «խոհանոցային մուժիկ» Գերասիմի բարոյական գերազանցությունը։ Հակասական արձագանքների արժանացավ նաև «Կրեյցերյան սոնատը» (գրված 1887-1889 թվականներին, հրատարակված 1890 թվականին). ամուսնական հարաբերությունների վերլուծությունը ստիպեց մոռանալ այն զարմանալի պայծառությունն ու զգացմունքայնությունը, որով գրվել էր այդ վիպակը։ Գրաքննությունն արգելեց երկի հրատարակությունը. այն հաջողվեց տպագրել միայն Ս. Տոլստայայի ջանքերով, ով կարողացավ հասնել Ալեքսանդր III-ի հետ տեսակցության։ Արդյունքում, թագավորի անձնական թույլատվությամբ, վիպակը տպագրվեց գրաքննության կողմից կրճատված տարբերակով՝ Տոլստոյի երկերի ժողովածուում։ Ալեքսանդր III-ը գոհ մնաց վիպակից, սակայն ոչ թագուհին։ Իսկ «Խավարի իշխանությունը» ժողովրդական դրաման, Տոլստոյի երկրպագուների կարծիքով, դարձավ գրողի գեղարվեստական ուժի մեծագույն արտահայտությունը. ռուսական գյուղացիական կենցաղի նեղ ժողովրդագրական վերարտադրության մեջ Տոլստոյն այնպես էր խտացրել համամարդկային գծերը, որ դրաման հսկայական հաջողություն ունեցավ աշխարհի բոլոր բեմերում։

Լ. Ն. Տոլստոյը և իր օգնականը կազմում են կարիքավոր գյուղացիների ցուցակները: Ձախից աջ` Պ. Բիրյուկովը, Գ. Ռաևսկին, Պ. Ռաևսկին, Լ. Տոլստոյը, Ի․ Ռաևսկին, Ա. Նովիկովը, Ա. Ցինգերը, Տ. Տոլստայան: Գյուղ Բեգիչևկա, Ռյազանի նահանգ: Լուսանկարը` Պ. Ֆ. Սամարինի, 1892 թվական:

1891-1892 թվականների սովի տարիներին Տոլստոյը Ռյազանի նահանգում կազմակերպեց սովյալների և կարիքավորների օգնության հաստատություններ։ Նա բացեց 187 ճաշարան, որտեղ կերակրվում էր 10 հազ. մարդ, ինչպես նաև՝ մի քանի ճաշարան երեխաների համար։ Իրականացվում էր վառելափայտի, սերմերի և սերմացու կարտոֆիլի բաշխում, գնվում և հողագործներին էին բաժանվում ձիեր (գրեթե բոլոր տնտեսություններում սովի տարում ձիերը վերացել էին), բարեգործության նպատակով հավաքվեց մոտ 150 000 ռուբլի։

Վերջին խոշոր ստեղծագործության մեջ՝ «Հարություն» վեպում, Տոլստոյը քննադատել է դատական գործընթացը և բարձրաշխարհիկ արքուբարքը, ծաղրաբար ներկայացրել հոգևորականությանն ու ժամասացությունը։

«Աստծո արքայությունը ձեր մեջ է․․․» տրակտատը Տոլստոյը գրել է ընդմիջումներով՝ գրեթե 3 տարի՝ 1890 թվականի հուլիսից մինչև 1893 թվականի մայիսը։ Գրաքննադատ Վլադիմիր Ստասովի («19-րդ դարի առաջին գիրքը») և Իլյա Ռեպինի («այս ստեղծագործությունը սարսափելի հզոր է») հիացմունքին արժանացած տրակտատը գրաքննության պատճառով հնարավոր չէր հրատարակել Ռուսաստանում, և այն հրատարակվեց արտասահմանում։ Գիրքը հսկայական քանակությամբ գաղտնի տարածվեց Ռուսաստանում։ Իսկ հենց Ռուսաստանում առաջին լեգալ հրատարակությունը հայտնվեց 1906 թվականի հուլիսին, բայց նույնիսկ դրանից հետո գիրքը հանվում էր վաճառքից։ Տրակտատն ընդգրկվեց Տոլստոյի երկերի ժողովածուում՝ հրատարակված արդեն հեղինակի մահից հետո՝ 1911 թվականին։

1908 թվականի դեկտեմբերի 6-ին Տոլստոյն իր օրագրում գրեց. «Մարդիկ սիրում են ինձ այն անարժեք բաների համար` «Պատերազմ և խաղաղություն» և այլն, որոնք նրանց շատ կարևոր են թվում»։

1909 թվականի ամռանը Յասնոյե Պոլյանայի այցելուներից մեկն իր հիացմունքն ու երախտագիտությունը արտահայտեց՝ «Պատերազմ և խաղաղություն» և «Աննա Կարենինա» վեպերի ստեղծման համար։ Տոլստոյը պատասխանեց. «Դա նույնն է, որ Էդիսոնի մոտ գան և ասեն. «Ես Ձեզ շատ եմ հարգում այն բանի համար, որ դուք լավ մազուրկա եք պարում»։ Ես մեծ նշանակություն եմ տալիս իմ բոլորովին այլ գրքերին (կրոնական)»: Այդ նույն տարում Տոլստոյն այսպես է բնութագրել իր գեղարվեստական ստեղծագործությունների դերը. «Դրանք ուշադրություն են հրավիրում իմ լուրջ գործերի վրա»։

Տոլստոյի ստեղծագործության վերջին շրջանի որոշ քննադատներ հայտարարեցին, որ նրա գեղարվեստական ուժը տուժել է տեսական հետաքրքրությունների գերակշռության արդյունքում, և որ Տոլստոյն այժմ ստեղծագործում է միայն հանրամատչելի ձևով իր հասարակական-կրոնական հայացքների քարոզչությունն իրականացնելու նպատակով։ Միևնույն ժամանակ, Վլադիմիր Նաբոկովը, օրինակ, հերքում է Տոլստոյի մոտ քարոզչական կոնկրետությունը և նշում, որ նրա ստեղծագործության ուժն ու համամարդկային իմաստը ոչ մի ընդհանրություն չունեն քաղաքականության հետ և պարզապես ճնշում են նրա ուսմունքը. «Ըստ էության, Տոլստոյ-մտածողին միշտ զբաղեցրել են երկու թեմա` կյանքը և մահը։ Իսկ այդ թեմաներից չի խուսափի և ոչ մի արվեստագետ»։ Կարծիք կար, որ «Ի՞նչ է արվեստը» աշխատության մեջ Տոլստոյը բացարձակապես հերքում է և հաճախ նսեմացնում Դանթեի, Ռաֆայելի, Գյոթեի, Շեքսպիրի, Բեթհովենի և այլոց գեղարվեստական արժեքը. նա գալիս է այն եզրակացության, որ «որքան շատ ենք մենք տրվում գեղեցկությանը, այնքան հեռանում ենք բարությունից»` հաստատելով ստեղծագործության մեջ բարոյականության գերիշխանությունը գեղեցկության նկատմամբ:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հինդի

ռուսերեն հոդված

Սանդհի

При слово- и формообразовании действуют закономерности фонетических изменений, которым подвергается конечный звук первого слова (или морфемы) и начальный звук второго слова (или морфемы) при их сочетании для образования нового слова. В соответствии с правилами сандхи образуются слова преимущественно на базе слов и морфем, заимствованных из санскрита. Случаи словообразования по правилам сандхи на основе лексики собственно хинди или смешанной (то есть санскритско-хинди или санскритско-иноязычной) крайне редки. По правилам сандхи сочетаются։

• гласные (то есть конечный гласный одного слова или морфемы с начальным гласным другого слова или морфемы);
• согласные (то есть конечный согласный одного слова или морфемы с начальным согласным другого слова или морфемы);
• висарга (։) с последующими гласными и согласными.

Բառա- և ձևակազմության հետ միասին գործում են բառի (կամ մորֆեմի) վերջնական ձայնի և հաջորդող բառի (կամ մորֆեմի) առաջնային ձայնի համադրումով նոր բառ կազմելիս ընդունված հնչյունաբանական օրինաչափությունները։ Սանդհիի կանոններին համապատասխան բառեր են կազմավորվում առավելապես սանսկրիտերենից փոխառնված մորֆեմների և բառերի բազայի վրա։ Բառակազմության դեպքերը սանդհիի կանոններով բուն կամ խառը տիպի հիդիի (այսինքն՝ սանսկրիտահինդի կամ սանսկրիտա-այլալեզու) բառաֆոնդի հիման վրա ծայրահեղ հազվադեպ են։ Սանդհիի կանոնների համաձայն համադրվում են՝

• ձայնավորները (այսինքն՝ մի բառի կամ մորֆեմի վերջին ձայնավորը՝ մյուս բառիկամ մորֆեմի առաջին ձայնավորի հետ),
• բաղաձայնները (այսինքն՝ մի բառի կամ մորֆեմի վերջին բաղաձայնը՝ մյուս բառի կամ մորֆեմի սկզբնական բաղաձայնի հետ),
• վիսարգա կամ շնչեղություն (։) հաջորդող ձայնավորի կամ բաղաձայնի հետ։

Գիր

Письменность языка хинди представляет собой позднюю модификацию одной из наиболее древних систем письма, брахми, и называется нагари (nagāri) или деванагари (devanāgarī). Письмо деванагари является буквенным; алфавит содержит буквы, соответствующие как гласным, так и согласным звукам, но его можно определить как полуслоговое։ каждая буква, обозначающая согласные, содержит также краткий гласный а. Деванагари — алфавит, в котором буквы упорядочены по характеру обозначаемых ими звуков։ сначала идут гласные буквы, затем согласные, сгруппированные по месту и способу образования соответствующих согласных.

Հինդի լեզվի գիրը համեմատաբար հնագույն համակարգերից մեկի՝ բրահմիի վերափոխված տարբերակն է և կոչվում է նահարի (nagāri) կամ դևանահարի (devanāgarī)։ Դևանահարիի գիրը տառային է. այբուբենը ներառում է տառեր, որոնք համապատասխանում են ինչպես ձայնավոր, այնպես էլ բաղաձայն հնչյուններին։ Սակայն այն կարելի է համարել կիսավանկային. յուրաքանչյուր բաղաձայն արտահայտող տառ ներառում է կարճ а ձայնավոր։ Դևենահարիի այբուբենում տառերը դասավորված են իրենց արտահայտած հնչյունների բնույթին համապատասխան. սկզբից ձայնավոր հնչյուններն են, հետո բաղաձայնները, որոնք խմբավորված են ըստ համապատասխանող բաղաձայնների տեղի և կազմավորման։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Նախադասության կառուցվածք

При наличии развитой системы флексий порядок слов в русском языке не фиксированный и может существенно варьироваться.

Զարգացած թեքամասնիկների համակարգով հանդերձ ռուսաց լեզվում բառերի շարադասությունը սահմանված չէ և կարող է էականորեն փոփոխվել։

Կետադրական նշաններ

Пунктуация касается употребимых знаков препинания. Таковы точка (.), многоточие (…), двоеточие (։), запятая (,), точка с запятой (;), восклицательный (!) и вопросительный знаки (?), тире (-), кавычки (""), скобки.

Կետադրությունը կատարվում է գործածվող կետադրական նշաններով: Դրանք են վերջակետը, ռուս՝ точка (.), բազմակետը, ռուս.՝ многоточие (…), երկու կետը, ռուս.՝ двоеточие (:), ստորակետը, ռուս.՝ запятая (,), կետ-ստորակետը, ռուս.՝ точка с запятой (;), բացականչական, ռուս.՝ восклицательный (!) և հարցական, ռուս.՝ вопросительный (?) նշանները, գծիկը, ռուս.՝ тире (-), չակերտները. ռուս.՝ кавычки (""), փակագծեր, ռուս.՝ скобки ().

Բառապաշար

С точки зрения происхождения лексика русского языка включает в себя следующие словесные пласты — общеиндоевропейский, общеславянский, восточнославянский и собственно русский, а также заимствования, особое место среди которых занимают церковнославянизмы, составляющие, согласно различным точкам зрения, от 10% до половины всего словарного запаса. Это позволяет иногда говорить о «двусоставности» русского языка, его стилевой «двуслойности».

Ռուսաց լեզվի բառաֆոնդը ծագման տեսակետից ներառում է հետևյալ բառային շերտերը՝ ընդհանուր հնդեվրոպական, ընդհանուր սլավոնական, արևելասլավոնական և բուն ռուսական, ինչպես նաև փոխառություններ, որոնց մեջ յուրահատուկ տեղ են զբաղեցնում տարբեր տեսակետներով բառապաշարի 10%-ից մինչև կեսը կազմող եկեղեցասլավոնիզմները։ Դա թույլ է տալիս երբեմն խոսել ռուսաց լեզվի «երկկազմության» և ոճական «երկշերտության» մասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Согласно преданию, иероглифы изобрёл Цан Цзе, придворный историограф мифического императора Хуан Ди. До этого китайцы якобы пользовались узелковым письмом. Упоминание об этом есть в «Даодэцзине» и комментарии к «И цзину».

Древнейшие китайские записи делались на черепаховых панцирях и лопатках крупного рогатого скота и фиксировали результаты гаданий. Такие тексты получили название цзягувэнь (甲骨文). Первые образцы китайской письменности относятся к последнему периоду правления династии Шан (наиболее древние — к XVII веку до н. э.).

Позднее возникла технология бронзового литья, и появляются надписи на бронзовых сосудах. Эти тексты получили название цзиньвэнь (金文). Надписи на бронзовых сосудах предварительно выдавливались на глиняной форме, происходила стандартизация иероглифов, они начинали вписываться в квадрат.

Спорной страницей истории китайской письменности является деятельность «историка Чжоу» 史籀 (Shĭ Zhòu), который, согласно повествованиям эп. Хань, служил при дворе чжоуского Сюань-вана (англ.)русск. 周宣王, IX—VIII вв. до н. э. Утверждается, что он стал создателем первого из классических стилей каллиграфии, получившего название дачжуань.

Археологическое изучение китайской письменности затруднено неравномерной степенью сохранности её материальных носителей. В то время как ранние надписи на костях и бронзе сравнительно хорошо сохранились, современные им надписи на бамбуковых и деревянных пластинках не известны науке. Тем не менее, о существовании таких надписей предположительно свидетельствует использование графа, соответствующего современному цэ 册 уже в эп. Шан.

Сам факт того, что письменность Шан представляет собой сравнительно развитую и устойчивую систему, говорит о существовании более ранних этапов развития письменности в Китае, о которых нет достоверных сведений.

Ցզյագուվեն

Ավանդության համաձայն, հիերոգլիֆները հայտնագործել է Ցան Ցզեն՝ առասպելական կայսր Խուան Դիի պալատական պատմագիրը։ Մինչ այդ չինացիները, իբրև թե, գործածում էին հանգուցային գիրը։ Այդ մասին հիշատակվում է «Դաո Դե Ցզին»-ում և «Ի-ցզինի» մեկնաբանություններում։

Հնագույն չինական գրությունները կատարվում էին կրիաների պատյանների և խոշոր եղջերավոր անասունների թիակների վրա և արձանագրում էին գուշակությունների արդյունքները։ Այդպիսի տեքստերը ստացել են ցզյագուվեն (甲骨文) անվանումը։ Չիանական գրավոր առաջին նմուշները համընկնում են Շան դինաստիայի կառավարման վերջին շրջանի հետ (առավել հնագույնները՝ մ.թ.ա. 17-րդ դարին)։ Ավելի ուշ առաջանում է բրոնզե ձուլվածքի տեխնոլոգիան, և գրություններ են ստեղծվում բրոնզե անոթների վրա։ Այդ տեքստերը ստացել են ցզինվեն (金文) անվանումը։ Բրոնզե անոթների վրա գրությունները նախապես դրոշմվում էին կավե կաղապարների վրա. տեղի էր ունենում հիերոգլիֆների միօրինականացում, դրանք սկսեցին պատկերվել քառակուսիներով։

Չինական գրության պատմության վիճելի էջերից է «Չժոու պատմաբանի» (史籀 (Shĭ Zhòu)) գործունեությունը, ով, համաձայն Խանի դարաշրջանի պատմության, ծառայում էր չժոույան Սյուն-վանի (周宣王) պալատում, մ.թ.ա. 9-8-րդ դարերում։ Ապացուցված է, որ նա «դաչժուան» անվանումը ստացած կալլիգրաֆիայի առաջին դասականն ոճերից մեկի ստեղծողն է։

Չինական գրության նյութական կրողների անհամաչափ պահպանվածությունը դժվարացնում է դրա հնագիտական ուսումնասիրությունը։ Այն դեպքում, երբ ոսկորների և բրոնզի վրա հնագույն գրությունները համեմատաբար լավ են պահպանվել, նույն ժամանակի բամբուկե և փայտե թերթիկների վրա գրություններ գիտությանը հայտնի չեն։ Այնուամենայնիվ, այդպիսի գրությունների գոյության մասին ենթադրելու հիմք է տալիս դեռևս Շանի դարաշրջանից գործածվող և ժամանակակից ցեին (册) համապատասխանող սյունյակի գործածումը։

Այն փաստը, որ Շանի գրությունն իրենից ներկայացնում է համեմատաբար զարգացած և կայուն համակարգ, խոսում է Չինաստանում գրության զարգացման ավելի վաղ փուլերի գոյության մասին, որոնց վերաբերյալ հավաստի տեղեկություններ չկան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Տարհանման նախապատրաստում (0:05-0:40)

В 0։05 15 апреля капитан Смит приказал расчехлить спасательные шлюпки и постепенно собирать пассажиров на шлюпочной палубе. Затем он лично пришёл в радиорубку и приказал радистам передавать сигнал бедствия, при этом сначала в эфир были переданы неточные координаты «Титаника». Погрешность составила порядка 20 км.

Тем временем вода стремительно затопляла подпалубные помещения, и около полуночи они были полностью залиты водой. Сотрудники почтового отделения тщетно пытались спасти 400.000 почтовых отправлений, перенеся часть из них на палубу G.

По свистку боцмана на шлюпочную палубу стали медленно группами по двое, по трое подниматься матросы. Подходившие не проявляли никакой поспешности, поскольку большинство из них не осознало, в каком критическом положении находится лайнер. На корабле имелось расписание по тревогам, которое регламентировало действия и место нахождения членов экипажа в чрезвычайной ситуации. Согласно нему, каждый матрос был закреплён за определённой шлюпкой. Это расписание было вывешено в нескольких местах, однако никто его подробно не изучал. Поэтому офицерам только ценой больших усилий удалось организовать работы по подготовке к эвакуации. Матросы разделились на несколько групп։ одни снимали брезент со шлюпок, другие подносили снаряжение։ фонари, компасы, жестяные коробки с галетами, третьи отдавали крепления, крепили подъёмные тали и с помощью лебёдок вываливали шлюпки за борт.

В сложившихся условиях необученному экипажу предстояло подготовить к спуску 16 шлюпок, усадить в них 1100 пассажиров и спустить их с высоты 21 м. Ввиду недостаточной квалификации команды, отсутствия чёткого алгоритма действий, сумятицы на палубе эвакуация была организована плохо. В 0։15 старшим стюардам всех классов был передан приказ капитана позаботиться о том, чтобы пассажиры потеплее оделись, захватили спасательные жилеты и покинули каюты. И все это проделать так, чтобы не создавать паники и дополнительных осложнений. На «Титанике» не было системы оповещения, поэтому стюарды начали ходить по каютам, будить спящих пассажиров и членов экипажа и сообщать им о необходимости пройти к шлюпочной палубе. Количество стюардов зависело от класса. Стюарды первого класса обслуживали всего несколько кают, тогда как на одного стюарда второго и третьего классов приходилось большое количество пассажиров. Стюарды в первом классе помогали пассажирам одеваться и проходить на палубу, успокаивали их, объясняя, что посадка в шлюпки женщин и детей будет производиться только в качестве меры предосторожности. Особое внимание уделялось одиноким женщинам и женщинам с детьми. Во втором и третьем классе стюарды просто распахивали двери и приказывали надеть спасательные жилеты под надуманным предлогом либо вовсе без объяснения причин. Пассажиры третьего класса были оставлены фактически на произвол судьбы. Им лишь сообщили о необходимости подняться наверх, и те долго блуждали по длинным коридорам нижних палуб, пытаясь найти выход.

Во избежание паники экипаж не сообщал истинных причин эвакуации. В первом часу ночи большинство пассажиров, так или иначе, узнали об айсберге, но, поскольку значительная их часть практически не ощутила столкновения, оно не воспринималось как фатальное. Те пассажиры, которые поднялись на шлюпочную палубу, спокойно наблюдали в стороне за подготовкой шлюпок к спуску. Ни малейших признаков паники в это время замечено не было. Многие пассажиры не подчинились приказу подняться на шлюпочную палубу, предпочитая оставаться в тёплых каютах. Люди не могли поверить, что «Титаник» идёт ко дну, и считали мероприятия по эвакуации лишней предосторожностью, несмотря на то, что после полуночи стал заметен дифферент на нос. Пассажиры Уильям Стед и Альберт Стьюарт открыто критиковали действия экипажа, называя подготовку к эвакуации глупостью. Супруги Спенсер в каюте В-78 вообще отказались открыть дверь стюарду. Приказ надеть всем спасательные жилеты также не был воспринят всерьёз, пассажиры не желали надевать громоздкие и неудобные жилеты, когда на судне внешне всё было в полном порядке. Несколько пассажиров третьего класса играли ледяными обломками, разбросанными по межнадстроечной носовой палубе, как в футбол.

Часть пассажиров отказывалась идти на шлюпочную палубу из-за оглушительного шума, которой создавал пар, стравливаемый из котлов через клапаны на дымовых трубах. Лоренс Бизли описывал этот звук как «неприятный, оглушающий гул, было невозможно с кем-либо разговаривать; казалось, что 20 локомотивов выпускают пар… этот неприятный звук встречал нас, когда мы выходили на верхнюю палубу». Шум был настолько громким, что экипажу, готовившему шлюпки к спуску, приходилось общаться между собой с помощью жестов.

Капитан Смит понимал, что даже при полной загруженности шлюпок больше 1000 человек останутся на тонущем корабле. Это обстоятельство повергло его в ужас. Он на некоторое время потерял решительность։ не призывал к скорейшей эвакуации, не организовывал работу команды, отдавал невнятные, противоречивые приказы, не слушал офицеров и других членов экипажа. Капитан не приказывал офицерам загружать шлюпки как можно больше, ввиду их недостаточного количества, не следил за ходом эвакуации и за выполнением своих приказов.

Многие члены экипажа долгое время не были проинформированы о том, что судно тонет. Так, рулевой на кормовом мостике Джордж Роу узнал о последствиях столкновения только после начала эвакуации. Он со своего поста связался с мостиком и спросил, почему мимо него плывут шлюпки. В третьем классе произошёл вовсе курьёзный случай։ в двери одной из кают заело замок, и её никак не удавалось открыть, поэтому пассажиры соседних кают её попросту выбили. В эту минуту появился стюард и, крайне возмущённый увиденным, пригрозил участникам взлома, что по прибытии в Нью-Йорк все они отправятся в тюрьму за порчу имущества судоходной компании.

Примерно в 0։20, когда стих оглушительный гул стравливаемого пара, началась посадка первых пассажиров в шлюпки, однако капитан сам не отдавал этого приказа. Его спросил второй офицер Лайтоллер, надрывая голос из-за шума на палубе։ «Не лучше ли начинать сажать женщин и детей в шлюпки, сэр?» В ответ Смит только кивнул. Он приказал Лайтоллеру руководить ходом эвакуации от левого борта, а Мёрдоку от правого. Капитаном им было приказано сразу спускать шлюпку, когда она будет заполнена женщинами и детьми. Мёрдок и Лайтоллер по-разному интерпретировали этот приказ։ Лайтоллер воспринял его буквально, он позволял садиться в шлюпки только женщинам и детям и спускал шлюпки полупустыми. Мёрдок же сажал женщин и детей в первую очередь и, если оставалось место, то позволял занять места в шлюпке и мужчинам. Никто из них не знал, сколько человек может выдержать шлюпка, поэтому не сажали в них максимальное количество людей. Если бы шлюпки спускались заполненными полностью, то спаслись бы ещё, по меньшей мере, 500 человек. Чтобы раньше времени не началась паника, в 0։25 капитан приказал оркестру покинуть салон первого класса и переместиться на шлюпочную палубу. Музыканты (скрипачи и виолончелисты) вышли на правый борт у носовых кильблоков и стали исполнять там различные вальсы, классические произведения и рэгтаймы.

Поначалу посадка пассажиров в шлюпки шла очень медленно. Большинство пассажиров не желали покидать корабль, и экипажу приходилось подолгу их уговаривать. Миллионер Джон Джекоб Астор заявил։ «Мы здесь в большей безопасности, чем на этой лодочке». Некоторые наотрез отказывались садиться в шлюпку. Глава компании «Уайт Стар Лайн» Джозеф Брюс Исмей, понимая крайнюю необходимость эвакуации, ходил вдоль правого борта и призывал пассажиров незамедлительно занимать места в шлюпках. Несколько женщин и мужчин удалось убедить покинуть тонущее судно, и шлюпка № 7 была спущена первой. В 0։40 по приказу капитана с верхней палубы стали пускать белые сигнальные ракеты.

За первый час после столкновения с айсбергом внутрь судна проникло порядка 11000 т океанской воды. «Титаник» уходил под воду с дифферентом на нос. За первый час «Титаник» накренился на 4,5°, в течение второго часа судно кренилось гораздо медленнее, из-за чего большинство пассажиров были уверены, что корабль останется на плаву. Сразу после столкновения с айсбергом «Титаник» накренился на правый борт, но когда вода равномерно распределилась в затопленных отсеках, судно выровнялось. На палубе Е по левому борту вдоль всего корабля шёл длинный коридор. Этот коридор ускорил затопление неповреждённых отсеков, кроме того, из-за быстрого его затопления судно начало крениться на левый борт.

Կապիտան Սմիթը հրամայում է ռադիոհաղորդներից մեկին տագնապի ազդանշան տալ

Ապրիլի 15-ի ժամը 0։05-ին նավապետ Սմիթը հրամայեց փրկանավակները հանել ծածկերից և աստիճանաբար ուղևորներին հավաքել նավակային տախտակամածին։ Հետո նա անձամբ եկավ ռադիոխցիկ և հրամայեց ռադիոհաղորդներին տագնապի ազդանշան արձակել, ընդ որում հաղորդվել էին «Տիտանիկի» սխալ կոորդինատներ։ Վրիպումը մոտավորապես 20 կմ-ի չափով էր։

Այդ ընթացքում ջուրը համառորեն ծածկում էր տախտակամածերի ներքևի շինությունները, և մոտավորապես կեսգիշերին մոտ դրանք արդեն ամբողջությամբ ջրածածկվել էին։ Փոստային բաժանմունքի աշխատակիցները փորձում էին փրկել 400.000 փոստային առաքումները՝ դրանց մի մասը տեղափոխելով G տախտակամած։

Բոցմանի սուլոցով նավակային տախտակամած դանդաղ, երկու կամ երեք հոգուց կազմված խմբերով սկսեցին բարձրանալ նավաստիները։ Մոտեցողները ոչ մի շտապողականություն չէին դրսևորում, քանի որ նրանց մեծ մասը չէր գիտակցում, թե ինչ ճգնաժամային դրության մեջ էր գտնվում նավը։ Նավի վրա կար ահազանգերի կարգացուցակ, որը կանոնակարգում էր անձնակազմի անդամների տեղերն ու գործողություններն արտակարգ իրավիճակների ժամանակ։ Դրան համաձայն՝ յուրաքանչյուր նավաստի ամրակցված էր որոշակի փրկանավակի։ Այդ կարգացուցակը կախված էր մի քանի տեղերում, սակայն ոչ ոք այն մանրամասն չէր ուսումնասիրել։ Այդ պատճառով սպաներին միայն մեծ ջանքերի գնով հաջողվեց կազմակերպել տարհանման նախապատրաստման աշխատանքները։ Նավաստիները բաժանվեցին մի քանի խմբերի. մեկը հանում էր բրեզենտը փրկանավակների վրայից, մյուսները մոտեցնում էին պիտույքները՝ լապտերներ, կողմնացույցեր, թիթեղե արկղեր գալետներով, երրորդները տալիս էին ամրակապերը, ամրակապում էին վերամբարձ բազմաճախարակը և վերհանների օգնությամբ փրկամակույկները իջեցնում էին նավից։

Տվյալ պայմաններում անվարժ անձնակազմը պետք է նախապատրաստեր 16 փրկամակույկ, դրանցում տեղավորեր 1100 ուղևոր և ջուր իջեցներ նրանց 21 մետր բարձրությունից։ Անձնակազմի ոչ լիարժեք որակավորումը, գործողությունների հաջորդականությունների հստակ հաշվարկի բացակայությունը և տախտակամածին իշխող խառնաշփոթը նկատի ունենալով՝ կարելի է ասել, որ տարհանումը վատ էր կազմակերպված։

0։15-ին բոլոր դասերի ավագ ստյուարդներին հաղորդվեց նավապետի հրամանը՝ ուղևորների տաք հագնվելու, փրկաբաճկոնները հագնելու և նավախցիկներից դուրս գալը կազմակերպելու մասին։ Ամեն ինչ պետք էր այնպես անել, որ խուճապ և լրացուցիչ բարդություններ չառաջանային։ «Տիտանիկ»-ի վրա չկար իրազեկման համակարգ, այդ պատճառով ստյուարդներն սկսեցին անցնել նավախցերով, արթնացնել քնած ուղևորներին և անձնակազմի անդամներին և հայտնել նրանց՝ նավակային տախտակամած անցնելու անհրաժեշտության մասին։ Ստյուարդների քանակը կախված էր դասից։ Առաջին դասի ստյուարդներն սպասարկում էին ընդամենը մի քանի նավախցիկ, այն դեպքում, երբ երկրորդ և երրորդ դասերի մեկ ստյուարդին բաժին էր ընկնում ուղևորների մեծ քանակ։ Առաջին դասում ստյուարդներն օգնում էին ուղևորներին հագնվել և անցնել տախտակամած, հանգստացնում էին նրանց՝ բացատրելով, որ կանանց և երեխաների նստեցումը փրկամակույկներ իրականացվում է միայն անվտանգության նկատառումներով։ Հատուկ ուշադրություն էր ցուցաբերվում միայնակ կանանց և երեխաների հետ կանանց։ Երկրորդ և երրորդ դասում ստյուարդներն ուղղակի լայն բացում էին դռները և հրամայում էին հագնել փրկաբաճկոնները որևէ հորինված պատճառաբանույամբ, կամ էլ առանց պատճառը բացատրելու։ Երրորդ դասի ուղևորները փաստացի թողնված էին ճակատագրի քմահաճույքին։ Նրանց միայն հաղորդել էին վերև բարձրանալու մասին, և նրանք երկար թափառում էին ներքևի տախտակամածերի երկար միջանցքներով՝ փորձելով գտնել ելքը։

Խուճապից խուսափելու համար անձնակազմը չէր հայտնում տարհանման իրական պատճառների մասին։ Գիշերը ժամը 1։00-ին ուղևորների մեծ մասն ինչ-որ ձևով իմացել էր այսբերգի մասին, բայց, քանի որ նրանց զգալի մասը գործնականում չէր զգացել բախումը, այն չէր ընկալվում որպես ճակատագրական։ Այն ուղևորները, ովքեր բարձրացել էին նավակային տախտակամած, կողքից հանգիստ հետևում էին նավակներն իջեցնելու նախապատրաստմանը։ Խուճապի ոչ մի նշան այդ ժամին չէր նկատվում։ Շատ ուղևորներ չենթարկվեցին տախտակամած բարձրանալու հրամանին՝ նախընտրելով մնալ տաք նավախցերում։ Մարդիկ չէին հավատում, որ «Տիտանիկը» խորտակվում է, և տարհանման միջոցառումները համարում էին ավելորդ նախազգուշություն՝ չնայած այն բանին, որ կեսգիշերից հետո նկատվել էր նավի առաջնային մասի դեֆֆերենտ։ Ուղևորներ Ուիլյամ Ստեդը և Ալբերտ Ստյուարդը բացահայտորեն քննադատում էին անձնակազմի գործողությունները՝ տարհանման նախապատրաստությունները հիմարություն անվանելով։ В-78 նավախցի Սպենսեր ամուսիններն ընդհանրապես հրաժարվեցին բացել դուռը ստյուարդի առաջ։ Բոլորին փրկաբաճկոններ հագնելու հրամանը նույնպես լրջորեն չընդունվեց․ ուղևորները չէին ցանկանում հագնել մեծածավալ և անհարմար բաճկոններ, երբ նավի վրա առերևույթ ամեն ինչ կարգին էր։ Երրորդ դասի մի քանի ուղևորներ ֆուտբոլ էին խաղում միջվերնային տախտակամածին ցրված սառցափշուրներով։

Ուղևորների մի մասը հրաժարվեց գնալ նավակային տախտակամած խլացնող աղմուկի պատճառով, որն առաջացնում էր կաթսաներից ծխնելույզների կափույրների միջոցով դուրս եկող գոլորշին։ Լորենս Բազլին այդ ձայնը նկարագրում էր որպես «տհաճ, խլացնող գվվոց․ անհնար էր ինչ որ մեկի հետ խոսել. թվում էր, թե 20 ճեպընթացներ են գոլորշի արձակում․․․ այդ տհաճ ձայնը դիմավորեց մեզ, երբ մենք բարձրացանք վերևի տախտակամած»։ Աղմուկն այնքան ուժեղ էր, որ նավակները նախապատրաստող անձնակազմի անդամներն ստիպված էին հաղորդակցվել ժեստերի լեզվով։

Նավապետ Սմիթը հասկանում էր, որ նույնիսկ փրկամակույկները լիաբեռնվածության դեպքում 1000-ից ավել մարդ կմնա խորտակվող նավի վրա։ Այդ հանգամանքը նրան սարսափ էր ներշնչում։ Նա որոշ ժամանակով կորցրեց վճռականությունը. կոչ չէր անում շուտափույթ տարհանման, չէր կազմակերպում թիմի աշխատանքը, տալիս էր անորոշ, հակասական հրամաններ, չէր լսում սպաներին և անձնակազմի մյուս անդամներին։ Նավապետը չհրամայեց սպաներին հնարավորինս շատ մարդ տեղավորել նավակներում, դրանց ոչ բավարար քանակի դեպքում, նա չէր հետևում տարհանման և իր հրամանների կատարման ընթացքին։

Անձնակազմի շատ անդամներ տևական ժամանակ իրազեկված չէին, որ նավը խորտակվում է։ Այսպես, նավախելի կամրջակի ղեկավար Ջորջ Ռոուն իմացավ բախման հետևանքների մասին միայն տարհանումն սկսելուց հետո։ Նա իր պահակակետից կապ հաստատեց կամրջակի հետ և հարցրեց, թե ինչու են իր կողքով նավակներ լողում։ Երրորդ դասում ընդհանրապես ծիծաղաշարժ դեպք տեղի ունեցավ. նավախցերից մեկի դռան փականը ոչ մի կերպ չէր հաջողվում բացել. հարևան նավախցերի ուղևորները այն պարզապես ջարդեցին։ Այդ պահին հայտնվեց ստյուարդը և, տեսածից սաստիկ բարկացած, սպառնաց ջարդողներին, որ Նյու Յորք հասնելուն պես նրանք բոլորը կուղարկվեն բանտ՝ նավատիրական ընկերության սեփականությունը փչացնելու համար։

Մոտավորապես ժամը 0։20-ին, երբ լռեց դուրս եկող գոլորշու խլացուցիչ գվվոցը, սկսվեցին առաջին ուղևորների նստեցումները նավակներ, սակայն նավապետն ինքը չէր տվել այդ հրամանը։ Նրան հարցրեց երկրորդ սպա Լայթոլլերը, տախտակամածի աղմուկի պատճառով բղավելով՝ «Ավելի լավ չէ՞ սկսել կանանց և երեխաներին նստեցնել նավակներ, սըր»։ Ի պատասխան Սմիթը միայն գլխով արեց։ Նա հրամայեց Լայթոլլերին ղեկավարել տարհանման ընթացքը ձախ նավակողից, իսկ Մյորդոկին՝ աջ նավակողից։ Նավապետի կողմից նրանց հրամայվեց փրկամակույկը կանանցով և երեխաներով լցնելուն պես իջեցնել։ Մյորդոկն ու Լայթոլլերը տարբեր կերպ մեկնաբանեցին այդ հրամանը։ Լայթոլլերն այն ընկալեց տառացիորեն. նա թույլ էր տալիս մակույկ նստել միայն կանանց և երեխաներին և նավակները կիսադատարկ էր իջեցնում։ Մյորդոկն էլ նստեցնում էր կանանց և երեխաներին առաջին հերթին, և, եթե տեղ էր մնում, ապա նավակի մեջ նաև տղամարդկանց էր թույլ տալիս տեղ զբաղեցնել։ Նրանցից ոչ ոք չգիտեր, թե քանի մարդու կարող է պահել մակույկը, դրա համար էլ նավակներում առավելագույն քանակությամբ մարդիկ չէին նստեցնում։ Եթե նավակները լիաբեռնված իջեցվեին ջուր, ապա կփրկվեին նվազագույնը 500 մարդ ավել։ Որպեսզի ժամանակից շուտ խուճապ չառաջանա, ժամը 0։25-ին նավապետը հրամայեց նվագախմբին լքել առաջին դասի սրահը և տեղավորվել նավակային տախտակամածին։ Երաժիշտները (ջութակահարները և թավջութակահարները) դուրս եկան աջ նավակող առաջնային ողնակառույցի մոտ և սկսեցին կատարել այնտեղ տարբեր վալսեր, դասական ստեղծագործություններ և ռեգթայմեր։

Սկզբից փրկամակույկներ ուղևորների նստեցումը շատ դանդաղ էր կատարվում։ Ուղևորների մեծ մասը չէր ցանկանում լքել նավը, և անձնակազմը ստիպված էր լինում երկար համոզել նրանց։ Միլիոնատեր Ջոն Ջեյկոբ Ասթորը հայտարարեց,- «Մեզ համար այստեղ ավելի անվտանգ է, քան այդ նավակի վրա»։ Ոմանք կտրականապես հրաժարվեցին նավակ նստել։ «Ուայթ Սթար Լայն» ընկերության ղեկավար Ջոզեֆ Բրյուս Իսմեյը, հասկանալով տարհանման խիստ անհրաժեշտությունը, քայլում էր աջ նավակողի երկայնքով և ուղևորներին կոչ էր անում անհապաղ տեղավորվել նավակներում։ Մի քանի կնոջ և տղամարդու հաջողվեց համոզել լքել խորտակվող նավը, և առաջինը ջուր իջեցվեց № 7 նավակը։ Ժամը 0։40-ին նավապետի հրամանով վերևի տախտակամածից սկսեցին սպիտակ ազդանշանային հրթիռներ արձակել։

Բախումից հետո մեկ ժամվա ընթացքում այսբերգի հետ միասին նավ հորդեց մոտավորապես 11000 տոննա օվկիանոսի ջուր։ «Տիտանիկը» ջրի հատակ էր անցնում առաջնային մասի դիֆֆերենտով։ Առաջին ժամվա ընթացքում այն թեքվեց 4,5°-ով։ Երկրորդ ժամվա ընթացքում նավը թեքվում էր ավելի դանդաղ, ինչի պատճառով ուղևորների մեծ մասը համոզված էին, որ այն կշարունակի նավարկել։ Այսբերգի հետ բախումից անմիջապես հետո «Տիտանիկ»-ը թեքվեց աջ նավակողին, բայց երբ ջուրը հավասարապես ջրածածկեց հատվածամասերը, նավն ուղղվեց։ Е տախտակամածին ձախ նավակողի ողջ երկայնքով երկար միջանցք էր։ Այդ միջանցքն արագացրեց չվնասված հատվածամասերի ջրածածկումը, բացի այդ, դրա արագ ջրածածկումից նավն սկսեց թեքվել ձախ նավակողին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կրիաներ

ռուսերեն հոդված

Ծագում և որոշ բրածո տեսակներ

Вопрос о происхождении черепах до сих пор остаётся открытым. Условно их предками считаются пермские котилозавры, а именно эунотозавры (Eunotosaurus) — небольшие, похожие на ящериц животные с короткими и очень широкими рёбрами, образующими подобие спинного щита. Но есть мнение, что черепахи произошли от особой группы парарептилий — потомков дискозаврисков (амфибий). Первая известная науке черепаха Odontochelys semitestacea появилась 220 миллионов лет назад в мезозойскую эру в триасовый период. Эта черепаха имела только нижнюю половину панциря, а во рту у неё были зубы, что не характерно для современных черепах. Вторая по древности черепаха Proganochelys quenstedti (210 миллионов лет назад, Триасовый период) уже имела полностью сформированный панцирь, но во рту у неё тоже присутствовали зубы.

Из 26 известных науке семейств черепах 12 существуют и сегодня. Известно множество ископаемых видов черепах, среди которых крупнейшими сухопутными черепахами были представители рода миолания (Meiolania) с длиной панциря около 2,5 м. Они имели огромный, практически одной длины с панцирем, мощный хвост, усаженный двумя рядами костяных уплощённых шипов, а на концах их треугольных черепов располагались длинные притупленные «рога», направленные назад и вбок.

Ծագում և բրածո տեսակներ

Արքելոնի կմախքը

Կրիաների ծագումնաբանության հարցը մինչև այժմ էլ բացահայտված չէ։ Պայմանականորեն նրանց նախնին են համարվում պերմյան կատիլոզավրերին պատկանող էուտոնազավրերին (Eunotosaurus), որոնք ավելի նման են մողեսներին՝ կարճ և շատ լայն կողոսկրերով, որոնք առաջացնում են մեջքային վահան։ Բայց կա կարծիք, որ կիրաները առաջացել են պարասողունների հատուկ խմբից՝ դիկոզավրիսկների (երկկենցաղների) հետնորդներից։

Գիտությանը հայտնի առաջին կրիան՝ Odontochelys semitestacea-ն առաջացել է 220 միլիոն տարի առաջ՝ մեզոզոյան դարաշրջանի Տրիասի շրջանում։ Այդ կրիան ուներ միայն պատյանի ստորին հատվածը, իսկ բերանում՝ ատամներ էին, ինչը բնորոշ չէ այժմյան կրիաներին։ Երկրորդ ամենահին կրիան՝ Proganochelys quenstedti-ն էր՝ 210 միլիոն տարի առաջ՝ Տրիասի շրջանում։ Նա արդեն ուներ ձևավորված պատյան, սակայն բերանի խոռոչում առկա էին ատամներ։

Գիտությանը հայտնի կրիաների 26 ընտանիքներից ներկայումս գոյություն ունեն 12-ը։ Բրածո տվյալներից գտնվել են մի շարք կրիաներ, որոնցից խոշարագույն ցամաքային կրիան պատկանում է Միոլանիա (Meiolania) ցեղին։ Այն ունի 2,5 մետր երկարությամբ պատյան։ Նրանք ունեցել են պատյանի երկարությանը հասնող հսկա պոչեր, որոնք կրում էին երկու շարքով դասավորված փշեր, իսկ եռանկյունաձև գանգի ծայրում կային երկար, բթացած «կոտոշներ»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մահապատիժ

ռուսերեն հոդված

Մահապատժի տեսակներ

Существует деление смертной казни на квалифицированную и неквалифицированную. При квалифицированной смертной казни за разные преступления могут назначаться разные её виды, при неквалифицированной — законодательство предусматривает один вид смертной казни для всех преступлений, за которые может быть вынесен смертный приговор.

Практикуемые в современном мире виды смертной казни։

• Расстрел
• Повешение
• Побиение камнями
• Смертельная инъекция
• Электрический стул
• Обезглавливание
• Газовая камера

Исторические виды смертной казни։

• Гильотинирование
• Четвертование
• Колесование
• Утопление
• Сварение в кипятке
• Распятие
• Казнь раскалённым железом
• Сожжение
• Погребение заживо
• Замуровывание
• Бросание к хищникам
• Разрезание на мелкие кусочки
• Удавление (испанская гаррота)
• Повешение за ребро
• Посажение на кол
• «Железная дева»
• Килевание
• Дьявольский ветер
• Красный тюльпан
• Бык Фаларида
• Приказание совершить самоубийство

Գոյություն ունեն մահապատժի երկու բաժանումներ՝ որակավորված և չորակավորված։ Որակավորված մահապատժի ժամանակ տարբեր հանցագործությունների համար կարող են նշանակվել դրա մի քանի տեսակներ, չորակավորվածի ժամանակ՝ օրենսդրությունը նախատեսում է մի տեսակ մահապատիժ բոլոր հանցագործությունների համար, որոնց համար կիրառելի է դատավճիռը։ Ժամանակակից աշխարհում կիրառվող մահապատժի տեսակներն են՝

Սրբեր Կոզմայի և Դամիանի մահապատիժը

• Գնդակահարություն
• Կախաղան
• Քարահալած
• Մահացու ներարկում
• Էլեկտրական աթոռ
• Գլխատում
• Գազախցիկ

Մահապատժի պատմական տեսակներ՝

• Հիլյոտինավորում
• Քառատում
• Կառքի հետևից կապում
• Ջրասուզում
• Եփում եռացող ջրի մեջ
• Խաչում
• Շիկացած երկաթով պատիժ
• Կիզում
• Կենդանի թաղում
• Զմռսում
• Գիշատիչների մոտ բացթողում
• Մանր կտորների բաժանում
• Խեղդամահ (իսպանական գարրոտա)
• Կողից կախում
• Ցցանստում
• «Երկաթե կույս»
• Կողաշրջում
• Սատանայական քամի
• Կարմիր կակաչ
• Ֆալարիդի ցուլ
• Հրաման ինքնասպանություն գործելու

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Մրցանակներ և անվանակարգեր

Год	Премия	Категория	Лауреат или номинант	Итог
1941	13-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Кот получает пинка»	Կաղապար:Номинация
1942	14-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Ночь перед Рождеством»	Կաղապար:Номинация
1943	15-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Звёздно-полосатая мышь»	Կաղապար:Победа
1944	16-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Мышиные неприятности»	Կաղապար:Победа
1945	17-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Соблюдайте тишину!»	Կաղապար:Победа
1946	18-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Кошачий концерт»	Կաղապար:Победа
1947	19-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Доктор Джекилл и Мистер Мышь»	Կաղապար:Номинация
1948	20-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Маленький сиротка»	Կաղապար:Победа
1949	21-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Высиживай свои неприятности»	Կաղապար:Номинация
1950	22-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Кузен Джерри»	Կաղապար:Номинация
1952	24-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Два мышкетёра»	Կաղապար:Победа
1953	25-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Мышонок Иоганн»	Կաղապար:Победа
1954	26-я церемония награждения кинопремии «Оскар»	Лучший анимационный короткометражный фильм	«Туше, месье Кот!»	Կաղապար:Номинация

Տարեթիվ	Մրցանակաբաշխություն	Կատեգորիա	Մրցանակակիր կամ թեկնածու	Արդյունք
1941	«Օսկար» 13-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Կատուն հարված է ստանում»	Առաջադրված
1942	«Օսկար» 14-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Սուրբ Ծննդյան նախորդող գիշերը»	Առաջադրված
1943	«Օսկար» 14-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Աստղագծավոր մուկ»	Հաղթանակ
1944	«Օսկար» 14-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Մկնային տհաճություններ»	Հաղթանակ
1945	«Օսկար» 17-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Պահպանե՛ք լռություն»	Հաղթանակ
1946	«Օսկար» 18-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Կատվային համերգ»	Հաղթանակ
1947	«Օսկար» 19-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Բժիշկ Ջեքիլ և Պարոն Մուկ»	Առաջադրված
1948	«Օսկար» 20-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Փոքրիկ որբուկ»	Հաղթանակ
1949	«Օսկար» 21-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Հասունացրո՛ւ քո տհաճությունները»	Առաջադրված
1950	«Օսկար» 22-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Ջերրիի զարմիկը»	Առաջադրված
1952	«Օսկար» 24-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Երկու մուկ-հրացանակիրը»	Հաղթանակ
1953	«Օսկար» 25-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Յոհան մկնիկը»	Հաղթանակ
1954	«Օսկար» 26-րդ կինոմրցանակաբաշխություն	Լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմ	«Տուշե, մսյո Կատու»	Առաջադրված

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Ձեռքբերումներ

Профессионал с 1986 года. Выиграл 60 турниров в одиночном (в том числе 8 турниров Большого шлема, 17 турниров серии Мастерс, 1 Чемпионат мира АТР и 1 Олимпийские Игры) и 1 турнир (серии Мастерс) в парном разряде. 46 из 60 титулов в одиночном разряде были завоёваны на хардовых кортах. Как победитель всех четырёх турниров Большого шлема и Олимпийских игр, Агасси стал первым в истории обладателем карьерного «Золотого шлема» в одиночном разряде среди мужчин (позже этого разультата добился также Рафаэль Надаль). Лучшие результаты в турнирах «Большого шлема»։

• Победитель Открытого чемпионата Австралии (1995, 2000, 2001, 2003) в одиночном разряде.
• Победитель Открытого чемпионата Франции (1999) в одиночном разряде, финалист (1990, 1991).
• Чемпион Уимблдонского турнира (1992) в одиночном разряде, финалист (1999).
• Победитель Открытого чемпионата США (1994, 1999) в одиночном разряде, финалист (1990, 1992, 2002, 2005).

После победы на Открытом чемпионате Франции в 1999 году Агасси стал первым теннисистом, который выиграл все турниры Большого шлема на трёх разных покрытиях в разное время — харде, грунте и траве. Это достижение десятилетие спустя повторили сначала Роджер Федерер, а затем Рафаэль Надаль. В число наиболее ярких достижений Агасси входят результаты на Открытом чемпионате Австралии, где он выиграл 26 матчей подряд, а в общей сложности одержал 48 побед при всего пяти поражениях, завоевав четыре титула. На пути к победе в 2003 году он отдал соперникам всего 19 геймов. На Открытом чемпионате США он выступал 21 год подряд.

Выиграл Чемпионат мира АТР в 1990 году. Чемпион Летних Олимпийских игр 1996 года в одиночном разряде. Выиграл 17 из 22 финалов турниров серии Мастерс, в которых участвовал, в том числе шесть — в Майами, что является рекордом турнира (интересно, что рекорд среди женщин — 5 побед — долгое время единолично удерживала его жена Штеффи Граф). В целом за карьеру Агасси выиграл 870 матчей в одиночном разряде, проиграв 274 (76 % побед). Первая ракетка мира с 10 апреля 1995 года, сохранял этот титул (с перерывами) в течение 101 недели, и в 2003 году стал самым возрастным теннисистом на первой строчке рейтинга. 16 сезонов он заканчивал в десятке сильнейших теннисистов мира, что является повторением рекорда Джимми Коннорса.

В составе сборной США Агасси дважды (в 1990 и 1992 годах) выигрывал финал Кубка Дэвиса — наиболее престижного теннисного турнира на уровне мужских национальных сборных. Ещё раз, в 1995 году, сборная стала победительницей с его помощью, но в финале он не играл из-за травмы. За 10 лет выступлений за сборную он выиграл 30 встреч, проиграв только пять. По числу побед он уступает лишь Джону Макинрою․

Завершил выступления в сентябре 2006 года, заработав за карьеру 31 152 975 долларов. Эту сумму до настоящего времени сумели превзойти только Пит Сампрас, Роджер Федерер и Рафаэль Надаль.

В 2011 году имя Андре Агасси было включено в списки Международного зала теннисной славы. На следующий год он стал членом Зала чемпионов Открытого чемпионата США; на памятной доске с его портретом стоят слова Bold, brash and bigger than life — «смелый, дерзкий и несравненный».

Պրոֆեսիոնալ 1986 թվականից։ Հաղթել է 60 անհատական մրցաշարերում (այդ թվում Մեծ սաղավարտի 8 մրցաշար, Մասթերս դասի 17 մրցաշար, ՊԹԱ-ի 1 Աշխարհի չեմպիոնատ և 1 Օլիմպիական խաղեր) և մեկ մրցաշար զուգընկերային խաղերում։ Միանձնյա խաղերում 60 կոչումներից 46-ը վաստակվել էին «հարդ» կոչվող կորտերին։

Որպես Մեծ սաղավարտի բոլոր չորս մրցաշարերի և օլիմպիական խաղերի հաղթող, Աղասիին տղամարդկանց միանձնյա խաղերում պատմության մեջ առաջինը շնորհվեց գործունեության «Ոսկե սաղավարտ» (ավելի ուշ նման արդյունքի հասավ նաև Ռաֆայել Նադալը)։

«Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերի լավագույն արդյունքները.

• Ավստրալիայի Բաց առաջնության հաղթող (1995, 2000, 2001, 2003) միանձնյա խաղերում։
• Ֆրանսիայի Բաց առաջնության հաղթող (1999) միանձնյա խաղերում, ֆինալիստ (1990, 1991).
• Ուիմբլդոնյան մրցաշարի չեմպիոն(1992) միանձնյա խաղերում, ֆինալիստ (1999).
• ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության հաղթող (1994, 1999) միանձնյա խաղերում, ֆինալիստ (1990, 1992, 2002, 2005).

1999 թվականին Ֆրանսիայի Բաց առաջնությունում տարած հաղթանակով Աղասին առաջին թենիսիստն էր, ով տարբեր ժամանակներում հաղթեց «Մեծ սաղավարտի» բոլոր մրցաշարերում երեք տարբեր ծածկույթների՝ հարդի, գրունտի և խոտի վրա։ Այդ ձեռքբերումը տասնյակներ անց կրկնեցին Ռոջեր Ֆեդերերը, իսկ հետո՝ Ռաֆայել Նադալը։ Աղասիի առավել արժեքավոր ձեռքբերումներից Ավստրալիայի բաց առաջնությունների արդյունքներն են, որտեղ նա հաղթել է անընդմեջ 26 խաղերում, ընդհանուր թվով տարել է 48 հաղթանակ ընդամենը 5 պարտությունների դեպքում՝ վաստակելով չորս կոչում։ 2003 թվականի հաղթանակին հասնելիս նա մրցակիցներին տարվել է ընդամենը 19 գեյմ։ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնությունում նա հանդես է եկել 21 տարի անընդմեջ։

Հաղթել է ՊԹԱ-ի Աշխարհի առաջնությունում 1990 թվականին։ 1996 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոն միանձնյա խաղերում։ Հաղթել է Մասթերս դասի մրցաշարերում մասնակցած 22-ից 17-ի եզրափակիչներում, այդ թվում վեցը՝ Մայամիում, ինչը մրցաշարի ռեկորդ է հանդիսանում (հետաքրքիր է, որ կանանց շրջանում 5 հաղթանակով սահմանած ռեկորդը երկար ժամանակ միանձնյա պահպանում էր կինը՝ Շտեֆֆի Գրաֆը)։ Ընդհանուր առմամբ կարիերայի ընթացքում Աղասին հաղթել է 870 միանձնյա խաղերում՝ պարտվելով 274 (հաղթանակների 76 %)-ում։ Պահպանել է աշխարհի առաջին թենիսիստի կոչումը (ընդմիջումներով) 1995 թվականի ապրիլի 10-ից 101 շաբաթների ընթացքում, և 2003 թվականի վարկանիշային աղյուսակի առաջին տողում դարձավ ամենատարեց թենիսիստը։ 16 մրցաշրջաններ նա եզրափակեց աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստների տասնյակում, կրկնելով Ջիմմի Քոննորսի ռեկորդը։

ԱՄՆ-ի հավաքականի կազմում Աղասին երկու անգամ (1990 և 1992 թվականներ) հաղթեց տղամարդկանց ազգային հավաքականների դասում հեղինակավոր թենիսի մրցաշարի՝ Դևիսի գավաթի եզրափակիչներում։ Մեկ անգամ ևս, 1995 թվականների հավաքականը հաղթող դարձավ նրա օգնությամբ, սակայն եզրափակչում նա վնասվածքի պատճառով չէր խաղում։ Հավաքականի կազմում 10 տարիների ընթացքում նա հաղթեց 30 հանդիպումներում՝ պարտվելով միայն 5-ում։ Հաղթանակների թվով նա զիջում է միայն Ջոն Մաքինրոյին։

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Թենիսի փառքի միջազգային դահլիճ մուտք գործման պատվավոր հանդիսությունը

Ելույթներն ավարտեց 2006 թվականի, գործունեության ընթացքում վաստակելով 31 152 975 դոլար։ Գումարի այդ շեմը մինչ օրս կարողացել են գերազանցել միայն Փիթ Սամփրասը, Ռոջեր Ֆեդերերը և Ռաֆայել Նադալը։

2011 թվականին Անդրե Աղասիի անունը ներառվեց Թենիս փառքի միջազգային սրահի ցուցակներում]։ Հաջորդ տարի նա դարձավ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության Չեմպիոնների սրահի անդամ. հուշատախտակին նրա դիմանկարի կողքին տեղ են գտել Bold, brash and bigger than life (համարձակ, հանդուգն և անզուգական) բառերը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

ՌԽՍՖՀ նախագահ

Почтовая марка СССР, посвящённая избранию Б. Н. Ельцина президентом Российской Федерации, 1991, 7 копеек
(ЦФА 6371, Скотт 6046)

12 июня 1991 года избран Президентом РСФСР, получив 45 552 041 голосов избирателей, что составило 57,30 процентов от числа принявших участие в голосовании, и значительно опередив Николая Ивановича Рыжкова, который, несмотря на поддержку союзных властей, получил всего лишь 16,85 процентов голосов. Вместе с Б. Н. Ельциным был избран вице-президент Александр Руцкой[24]. После избрания основными лозунгами Б. Н. Ельцина стали борьба с привилегиями номенклатуры и поддержание суверенитета России в составе СССР.

Это были первые в истории России всенародные выборы Президента. Президент СССР Горбачёв не был выбран всенародно, а был избран в результате голосования на Съезде народных депутатов СССР.

10 июля 1991 года Б. Н. Ельцин принёс присягу на верность народу России и российской Конституции, и вступил в должность Президента РСФСР. После принесения присяги выступил с программной речью, которую начал энергично и эмоционально, с пониманием торжественности момента.

Невозможно передать словами душевное состояние, которое я переживаю в эти минуты. Впервые в тысячелетней истории России Президент торжественно присягает своим согражданам. Нет выше чести, чем та, которая оказывается человеку народом, нет выше должности, на которую избирают граждане государства. <…> Я с оптимизмом смотрю в будущее и готов к энергичным действиям. Великая Россия поднимается с колен! Мы обязательно превратим её в процветающее, демократическое, миролюбивое, правовое и суверенное государство. Уже началась многотрудная для всех нас работа. Перейдя через столько испытаний, ясно представляя свои цели, мы можем быть твердо уверены: Россия возродится!

В связи с вступлением Ельцина в должность Президента РСФСР Съезд народных депутатов РСФСР освободил его от обязанностей Председателя Верховного Совета и прекратил его депутатские полномочия.

Первым указом, который подписал Ельцин, стал указ «О первоочередных мерах по развитию образования в РСФСР». В документе, подготовленном при активном участии министерства образования РСФСР, возглавляемого Э. Д. Днепровым, был намечен ряд мер по поддержке (в основном — финансовой) системы образования, носивших явный декларативный характер. Многое из заявленного в указе так и не было исполнено, например, обещание «направлять ежегодно за рубеж для обучения, стажировки, повышения квалификации не менее 10 тысяч учащихся, аспирантов, преподавателей и научно-педагогических работников».

20 июля 1991 г. Ельциным был подписан указ № 14"О прекращении деятельности организационных структур политических партий и массовых общественных движений в государственных органах, учреждениях и организациях РСФСР", ставший одним из заключительных аккордов политики департизации и деидеологизации. Ельцин начал вести переговоры о подписании нового союзного договора с Михаилом Горбачёвым и главами других союзных республик.

ԽՍՀՄ նամականիշ՝ նվիրված Բ. Ելցինի Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ ընտրվելուն, 1991, 7 կոպեկ
(ԿՖԳ 6371, Սքոթ 6046)

։

1991 թվականի հունիսի 12-ին ընտրվեց ՌԽՖՍՀ նախագահ՝ ստանալով 45 552 041 ընտրողների ձայները, որը կազմեց ընտրություններին մասնակցած ընտրողների 57,30 տոկոսը և ակնհայտորեն գերազանցելով Նիկոլայ Իվանովիչ Ռիժկովին, ով, չնայած խորհրդային իշխանությունների աջակցությանը, ստացավ ընտրողների ձայների միայն 16,85 %-ը։ Բ.Ն. Ելցինի հետ փոխնախագահ ընտրվեց Ալեքսանդր Լուցկոյը։ Ընտրվելուց հետո Բ. Ելցինի կարգախոսները դարձան բարձրաստիճան պաշտոնյաների առավելությունների դեմ պայքարը և ԽՍՀՄ կազմում Ռուսաստանի ինքնիշխանության պահպանումը։

Ռուսաստանի պատմության մեջ սրանք նախագահական առաջին համաժողովրդական ընտրություններն էին։ ԽՍՀՄ նախագահ Գորբաչյովը չէր ընտրվել համաժողովրդական ընտրություններում, այլ ԽՍՀՄ ազգային պատգամավորների Համագումարի քվեարկության արդյունքում։

1991 թվականի հուլիսի 10-ին Ելցինը Ռուսաստանի ազգին և ռուսական Սահմանադրությանը հավատարմության երդում տվեց և ստանձնեց ՌԽՖՍՀ նախագահի պաշտոնը։ Երդմնակալությունից հետո ելույթ ունեցավ ծրագրային ելույթով, որը սկսեց վճռականորեն և հուզական՝ հասկանալով պահի հանդիսավորությունը։

Անհնար է խոսքերով արտահայտել այն հոգևոր վիճակը, որը ես ունեմ այս պահին: Առաջին անգամ հազարամյա Ռուսաստանի պատմության մեջ նախագահը հանդիսավոր երդմնակալեց իր համաքաղաքացիների առջև: Չկա ավելի բարձր պատիվ, քան այն, որը ցուցաբերում է մարդուն ժողովուրդը, չկա ավելի բարձր պաշտոն, որի համար ընտրում են պետության քաղաքացիները: … Ես լավատեսորեն նայում եմ դեպի ապագան և պատրաստ եմ ակտիվ քայլերի: Մեծն Ռուսաստանը բարձրանում է ծնկած վիճակից: Մենք անպայման այն կդարձնենք բարգավաճող, ժողովրդավարական, խաղաղասեր, իրավական և ինքնիշխան պետություն: Բոլորիս համար արդեն սկսվել է բազմազբաղ աշխատանքը: Անցնելով այսքան փորձությունների միջով, հստակ պատկերացնելով մեր նպատակները՝ մենք կարող ենք վստահ լինել՝ Ռուսաստանը կվերածնվի:

Ելցինի՝ ՌԽՖՍՀ նախագահ ընտրվելու հետ կապված ՌԽՖՍՀ ազգային պատգամավորների համագումարն ազատեց նրան Գերագույն խորհրդի նախագահի պարտականություններից և դադարեցրեց նրա պատգամավորական իրավասությունները։

Առաջին հրամանագիրը, որն ստորագրեց Ելցինը, «ՌԽՖՍՀ կրթության զարգացման առաջնահերթ խնդիրների մասին» հրամանագիրն էր։ Փաստաթղթի պատրաստման գործում ակտիվ մասնակցություն ունեցավ ՌԽՖՍՀ կրթության նախարարությունը՝ Է.Դ.Դնեպրովի գլխավորությամբ, նկատվեցին կրթության համակարգին օժանդակության մի շարք միջոցներ (հիմնականում՝ ֆինանսական), որոնք կրում էին հռչակագրային բնույթ։ Հրամանագրում նշված շատ կետեր այդպես էլ անկատար մնացին, օրինակ՝ խոստումը «յուրաքանչյուր տարի արտերկիր սովորելու, պրակտիկայի, որակավորման բարձրացման ուղարկելու ոչ պակաս, քան 10 հազար սովորողների, ասպիրանտների, դասախոսների և գիտամանկավարժական աշխատակիցների»։

1991 թվականի հուլիսի 20-ին Ելցինի կողմից ստորագրված համար 14 հրամանագիրը՝ «ՌԽԴՍՀ պետական մարմիններում, հաստատություններում և կազմակերպություններում քաղաքական կուսակցությունների և հասարակական զանգվածային շարժումների կասեցման մասին»՝ դառնալով ապակուսակցականացման և ապագաղափարախոսացման քաղաքականության եզրափակիչ ակորդը։ Ելցինն սկսեց բանակցություններ նոր համագործակցային պայմանագրի շուրջ Միխայիլ Գորբաչյովի և խորհրդային մյուս հանրապետությունների ղեկավարների հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կոստանդնուպոլսի պատմությունը

ռուսերեն հոդված

Կոստանդիանոս Ա Մեծը և իր ժառանգները

Римский император Константин I Великий по достоинству оценил выгодное местоположение приморского Византия, расположенного на стыке Европы и Азии. Кроме того, на решение Константина повлияла неспокойная обстановка в самом Риме։ недовольство знати и постоянные распри в борьбе за трон. Император хотел увенчать свою реформаторскую деятельность созданием нового административного центра огромной державы. Закладка города состоялась осенью 324 года, и Константин лично решил обозначить его границы. Очерченное им пространство обнесли земляным валом, внутри которого развернулось масштабное строительство. По приказу Константина в Византий свозили известных архитекторов, живописцев и скульпторов, лучших каменщиков, штукатуров и плотников, которых освободили от иных государственных повинностей. Другим своим законом, призванным ускорить строительство столицы, император обязал всех владельцев недвижимости в городах Понта Эвксинского обзавестись также хотя бы одним домом в Византии (только при выполнении этого условия владельцы недвижимости могли завещать своё имущество наследникам).

Константин разными способами поощрял переселение в новый город жителей из различных провинций Римской империи, предоставляя им особые условия и льготы, а многих имперских сановников переводил сюда насильно. Константин установил правило, по которому всем переселенцам, которые обзавелись недвижимостью в новой столице, бесплатно полагались зерно, масло, вино и хворост. Эта так называемая «продоволственная премия» существовала около полувека и сыграла большую роль в притоке в Византий новых жителей из числа ремесленников, моряков и рыбаков. Кроме привлечения людских ресурсов, Константин позаботился и об украшении города, для чего в Византий были свезены великолепные произведения искусства со всех уголков обширной империи — из Рима и Афин, Коринфа и Дельф, Эфеса и Антиохии.

11 мая 330 года состоялась пышная церемония освящения столицы Римской империи, названной Новым Римом (текст императорского эдикта, изданного в тот же день, был высечен на мраморной колонне). Главные торжества проходили на ипподроме и включали в себя представления артистов и спортивные состязания, в том числе любимые народом гонки колесниц. Во время этих торжеств в свиту Константина Великого входило как набиравшее силу христианское духовенство, так и всё ещё влиятельное языческое жречество из числа представителей греческих коллегий. Хотя христианство и становилось господствующей религией, император, и сам не сразу порвавший со старыми традициями, не препятствовал деятельности жрецов (однако, в его царствование многие языческие храмы античного Византия были превращены в церкви и общественные здания). По случаю освящения новой столицы была отчеканена монета, на которой изображён Константин в боевом шлеме и с копьём в руке. В честь покровительницы города — Марии Богородицы — была воздвигнута стела из красного порфира на белом мраморном пьедестале. Однако наименование «Новый Рим» не прижилось, и вскоре столицу стали называть Константинополем — городом Константина.

При императоре Константине были заложены церковь Святой Софии, церковь Святой Ирины, церковь Святого Акакия у Золотого Рога и церковь Святого Мокия за пределами городской стены. Наряду с первыми церквями в Константинополе был построен внушительный храм Фортуны, обновлены несколько святилищ, возведена привезённая из римского храма Аполлона громадная колонна, на месте увенчанная статуей самого Константина в образе Аполлона (или Гелиоса), который приветствует восходящее солнце. Из Дельф была доставлена бронзовая «змеиная колонна», служившая подножием знаменитого золотого треножника, а в Константинополе украсившая арену ипподрома. Из Рима был привезён знаменитый памятник в честь богини Афины Паллады, в своё время вывезенный римлянами из Афин (его колонна была превращена в пьедестал для статуй, изображавших Константина, а затем и его преемников). В городе, которому император даровал муниципальное устройство Рима, был учреждён сенат, отныне здесь находился один из консулов. В Константинополь был перенаправлен внушительный поток египетского зерна, ранее шедший на нужды населения Рима.

К концу царствования Константина в его новой столице, которая, подобно Риму, раскинулась на семи холмах Босфорского мыса, было построено около 30 дворцов и храмов, более четырёх тысяч значительных жилых зданий знати, ипподром, цирк и два театра, более 150 бань, более сотни хлебопекарен, восемь водопроводов, а также тысячи домов простолюдинов. Севернее центральной площади Августеон на месте акрополя античного Византия располагался Капитолий, где до конца IV века сохранялись языческие храмы и святилища различных богов. При Константине и его ближайших преемниках, которые активно покровительствовали местным мореходам и купцам, большое внимание уделялось оборудованию удобных гаваней, строительству причалов, волноломов и торговых складов, увеличению флота, который вскоре вернул Константинополю торговую славу античного Византия.

После смерти Константина Великого, скончавшегося в 337 году в Никомедии, процесс разрушения и упадка Римской империи усилился. Между преемниками Константина разгорелась отчаянная борьба за власть, одним из самых драматических эпизодов которой был мятеж расквартированных в столице войск, организованный Констанцием II. Он воспользовался царившим в византийской армии недовольством неопределённостью, которая возникла после того, как Константин завещал огромную державу троим своим сыновьям (Констанцию II, Константину II и Константу) и двум племянникам (Далмацию Младшему и Ганнибалиану Младшему). В Константинополе произошла кровавая резня, во время которой были перебиты многие родственники покойного императора, в том числе оба любимых племянника (спастись смогли только Констанций Галл и Юлиан, сыновья также убитого Флавия Юлия Констанция, младшего брата Константина Великого). Констант более десяти лет удерживал власть над западной частью Римской империи, но погиб в 350 году во время борьбы с полководцем-узурпатором Магном Магненцием. Лишь после победы Констанция II над Магненцием империя вновь была восстановлена под властью одного императора. В 357 году из Патр в только что построенный константинопольский храм Святых Апостолов были торжественно перенесены мощи апостола Андрея Первозванного, положенные рядом с мощами Луки, Тимофея Эфесского и гробом Константина Великого (с момента погребения Константина и до XI века церковь Святых Апостолов служила усыпальницей византийских императоров). В 360 году рядом с центральной площадью Августеон был открыт храм, названный в народе Великим, — первый предшественник современного собора Святой Софии.

После смерти Констанция, умершего в походе против персов, в декабре 361 года в Константинополь вступил Юлиан, жестоко расправившийся с приближёнными своего предшественника. Он приступил к реставрации язычества (за что получил прозвище Отступник), провёл реформу школьного образования, основал в столице библиотеку, которая на века стала важнейшим очагом византийской культуры. Но правление Юлиана было недолгим, он погиб летом 363 года во время персидского похода, после чего войска провозгласили новым императором Иовиана. В правление династии Константина в Константинополе жили и работали врач Орибасий, ритор Либаний, богословы и церковные иерархи Александр Константинопольский, Павел Исповедник, Евсевий Никомедийский, Македоний I, Евдоксий Антиохийский, в городе бывали Афанасий Великий, Василий Великий и известный ересиарх Арий (умер здесь в 336 году).

Տե՛ս նաև՝ Բյուզանդիայի պատմություն

Կոստանդիանոսի սյունը, որը տեղադրվել է 330 թվականին

Հռոմեական կայսր Կոստանդիանոս Ա Մեծը ճիշտ գնահատեց Բյուզանդիայի՝ Եվրոպայի և Ասիայի սահմանագծին տեղակայված մերձծովյան շրջանի նպաստավոր դիրքը։ Կոստանտիանոսի որոշման վրա ազդեցություն ունեցավ նաև Հռոմում տիրող անհանգիստ իրավիճակը. երևելիների դժգոհությունները և մշտական գժտությունները գահի համար պայքարում։ Կայսրն ուզում էր իր բարեփոխիչ գործունեությունը պսակել հսկայական տերության նոր ադմինիստրատիվ կենտրոնի ստեղծմամբ։ Քաղաքի հիմնադրումը տեղի ունեցավ 324 թվականին, և Կոստանդիանոսն անձամբ որոշեց քաղաքի սահմանները։ Նրա գծանշած տարածության շուրջ հողապատնեշ ստեղծեցին, որի ներսում սկսվեց հսկայածավալ շինարարություն։ Կոստանդիանոսի հրամանով Բյուզանդիա բերեցին հայտնի ճարտարապետների, գեղանկարիչների և քանդակագործների, լավագույն որմնադիրների, սվաղողների և հյուսների, ում ազատեցին այլ պետական պարտավորություններից։ Իր մայրաքաղաքի կառուցումն արագացնելուն ուղղված մեկ այլ օրենքով կայսրը պարտավորեցրեց Եվքսինյան Պոնտոսի քաղաքներում բոլոր անշարժ գույք ունեցողներին ձեռք բերել գոնե մեկ տուն Բյուզանդիայում (միայն այդ պայմանի կատարման դեպքում անշարժ գույքի սեփականատերերը կարող էին իրենց կարողությունը կտակել ժառանգներին)։

Կոստանդիանոսը զանազան եղանակներով խրախուսում էր Հռոմեական կայսրության տարբեր գավառներից բնակիչների վերաբնակեցումը նոր քաղաքում՝ նրանց տարատեսակ արտոնություններ շնորհելով և պայմաններ ստեղծելով, իսկ շատ կայսերական աստիճանավորների այստեղ տեղափոխեցին բռնի կերպով։ Կոստանդիանոսը կանոն սահմանեց, որով նոր մայրաքաղաքում անշարժ գույք ձեռք բերած բոլոր վերաբնակներին անվճար տրամադրվում էր ցորեն, յուղ և ցախ։ Այդ, այսպես կոչված, «պարենային պարգևը» տրվեց համարյա կես դար և մեծ դեր խաղաց Բյուզանդիա նոր բնակիչների, ի դեմս արհեստավորների, նավաստիների և ձկնորսների հոսքին։ Բացի մարդկային ռեսուրսների ներգրավումից, Կոստանդիանոսը հոգ տարավ նաև քաղաքի տեսքի մասին, որի համար Բյուզանդիա բերվեցին արվեստի հրաշալի գործեր ընդարձակ կայսրության բոլոր ծայրերից՝ Հռոմից և Աթենքից, Կորինթոսից և Դելֆիից, Եփեսոսից և Անտիոքից։

Օձասյուն

330 թվականի մայիսի 11-ին կայացավ Հռոմեական կայսրության Նոր Հռոմ կոչված (հրապարակված կայսերական հրովարտակի տեքստը նույն օրը փորագրվեց մարմարե կոթողի վրա) շքեղ մայրաքաղաքի օծման արարողությունը։ Գլխավոր հանդիսություններն անցկացվեցին ձիարշավարանում և ներառում էին արտիստների ներկայացումներ և սպորտային մրցումներ, այդ թվում՝ լայն ժողովրդականություն վայելող անվակառքերի արշավը։ Այդ հանդիսությունների ժամանակ Կոստանդիանոս Մեծի շքախմբի մեջ տեղ էին գտել և՛ թափ հավաքող քրիստոնեական հոգևորականությունը, և՛ դեռևս ազդեցիկ հեթանոսական քրմությունը՝ ի դեմս հունական կոլեգիայի ներկայացուցիչների։ Չնայած քրիստոնեությունը դառնում էր գերիշխող կրոն՝ հին ավանդույթներին միանգամից վերջ չդնելով՝ կայսրը չէր խոչընդոտում քրմերի գործողությունները (սակայն նրա օրոք անտիկ շրջանի Բյուզանդիայի շատ հեթանոսական տաճարներ վերածվեցին եկեղեցիների և հասարակական կառույցների)։ Նոր մայրաքաղաքի օծման կապակցությամբ հատվեց դրամ, որի վրա պատկերված էր Կոստանդիանոսը մարտական սաղավարտով և նիզակը ձեռքում։ Քաղաքի հովանավորի՝ Մարիամ Աստվածածնի պատվին սպիտակ մարմարե պատվանդանի վրա կանգնեցվեց կարմիր ծիրանաքարից ստելլա։ Սակայն «Նոր Հռոմ» անվանումը չարմատավորվեց, և շուտով քաղաքն սկսեցին անվանել Կոստանդնուպոլիս՝ Կոստանդիանոսի քաղաք։

Կոստանդիանոս կասրի օրոք հիմնադրվեցին Սուրբ Սոֆիայի տաճարը, Սուրբ Իրինայի տաճարը, Սուրբ Ակակիայի տաճարը Ոսկեղջյուրի մոտ և Սուրբ Մոկիայի տաճարը քաղաքի պարիսպներից դուրս։ Առաջին տաճարների հետ մեկտեղ Կոստանդնուպոլսում կառուցվեց Ֆորտունայի տպավորիչ տաճարը, թարմացվեցին մի քանի սրբատեղիներ, կառուցվեց հռոմեական Ապոլլոնի տաճարից բերված հսկայական կոթողը, որը տեղում ավարտին հասցվեց արևի ծագումը ողջունող Ապոլլոնի (կամ Հելիոսի) կերպարանքը կրող Կոստանդիանոսի արձանով։ Դելֆիից բերվեց հանրահայտ ոսկյա եռոտանու ոտնակ ծառայող բրոնզե «օձասյունը», որը Կոստանդնուպոլսում զարդարեց ձիարշավարանի արենան։ Հռոմից բերվեց ժամանակին հռոմեացիների կողմից Աթենքից տեղափոխված Աթենաս Պալլասին նվիրված հանրահայտ հուշարձանը (նրա սյունը վերափոխվեց Կոստանդիանոսին, հետո նաև՝ նրա հետնորդներին մարմնավորող հուշարձանների պատվանդանի)։ Կայսրի կողմից քաղաքում սենատ կազմավորվեց, այսուհետ այստեղ էր գտնվում հյուպատոսներից մեկը։ Կոստանդնուպոլիս բերվեց նախկինում Հռոմի բնակչության կարիքների համար նախատեսված տպավորիչ քանակությամբ եգիպտական հացահատիկ։

Մինչ Կոստանդիանոսի կայսրության վախճանը, նոր մայրաքաղաքում, որը Հռոմի նմանությամբ տարածված էր Բոսֆորի նեղուցի յոթ բլուրների վրա, կառուցվեցին 30 պալատներ ու տաճարներ, երևելիների ավելի քան չորս հազար նշանավոր շինություններ, ձիարշավարան, կրկես և երկու թատրոն, ավելի քան 150 բաղնիք, հարյուրից ավել հացատներ, ութ ջրագծեր, ինչպես նաև հասարակ բնակիչների հազարավոր տներ։ Կենտրոնական Ավգուստեյոն հրապարակից հյուսիս՝ անտիկ Բյուզանդիայի ակրոպոլիսի տեղում, տեղակայվեց Կապիտոլիումը, որտեղ մինչ 4-րդ դարի վերջ պահպանվում էին հեթանոսական տաճարներ և տարբեր աստվածություննեի սրբավայրեր։ Կոստանդիանոսի և նրա տեղական ծովագնացներին ու առևտրականներին ակտիվորեն հովանավորող մերձավորների օրոք մեծ ուշադրություն էր դարձվում հարմարավետ փարոսների սարքավորումներին, նավամատույցների, ալեհատների և առևտրական պահեստների կառուցմանը, նավատորմերի մեծացմանը, ինչը շուտով վերադարձրեց Կոստանդնուպոլսին անտիկ Բյուզանդիայի առևտրական փառքը։

337 թվականին Նիկոմեդիայում Կոստանդիանոս Մեծի մահից հետո արագացավ Հռոմեական կայսրության փլուզումն ու անկումը։ Կոստանդիանոսի ժառանգորդների միջև հուսահատ պայքար սկսվեց իշխանության համար, որի ամենադրամատիկ դրվագներից մեկը Կոստանդիոս II-ի կողմից կազմակերպված մայրաքաղաքում տեղավորված զորքերի ապստամբությունն էր։ Նա օգտվեց բյուզանդական բանակում Կոստանդիանոսի հսկայական պետությունն իր երեք որդիներին (Կոնստանդիոս II-ին, Կոնստանդին II-ին և Կոնստանդին) և երկու զարմիկներին (Դալմաթիոս կրտսերին և Հանիբալիանոս կրտսերին) կտակելու պատճառով անորոշությունից առաջացած դժգոհություններով։ Կոստանդնուպոլսում տեղի ունեցան արյունոտ բախումներ, որոնց ընթացքում զոհվեցին հանգուցյալ կայսրի բազմաթիվ ազգականներ, այդ թվում և՝ երկու սիրելի զարմիկները (կարողացան փրկվել միայն Կոնստանդին Հալը և Հուլիանոս Ուրացողը՝ Կոստանդիանոս Մեծի կրտսեր եղբոր՝ նույնպես սպանված Ֆլավիոս Հուլիոս Կոնստանցիոսի որդիները)։ Կոնստանդն ավելի քան տաս տարի պահպանեց իշխանությունը Հռոմեական կայսրության արևմտյան մասում, սակայն զոհվեց 350 թվականին ուզուրպատոր զորապետ Մագնիոս Մագնենցիոսի հետ մարտի ժամանակ։ Միայն Մագնենցիոսի նկատմամբ Կոնստանդ II-ի կողմից տարած հաղթանակից հետո կայսրությունը նորից վերականգնվեց մեկ կայսրի իշխանության ներքո։ 357 թվականին Պատրասից Կոստանդնուպոլսում նոր կառուցված Սուրբ Առաքյալների տաճար հանդիսավորությամբ տեղափոխվեցին մարգարե Անդրեաս առաքյալի մասունքները, որոնք դրվեցին Ղուկասի, Տիմոֆեյ եպիսկոպոսի մասունքների և Կոստանդիանոս Մեծի աճյունի կողքին (Կոստանդիանոսի մարմինն այդ վայրում ամփոփելուց հետո մինչև 11-րդ դար Սուրբ Առաքյալների տաճարը ծառայում էր որպես բյուզանդական կայսրերի գերեզմանոց)։ 360 թվականին Ավգուստեյոն կենտրոնական հրապարակի հարևանությամբ բացվեց ժամանակակից Սուրբ Սոֆիայի նախատիպ տաճարը, որը ժողովրդի կողմից ստացավ «Մեծն» անվանումը։

Պարսիկների դեմ արշավանքների ժամանակ Կոնստանդի մահից հետո 361 թվականի դեկտեմբերին Կոստանդնուպոլիս մուտք գործեց Հուլիոսը, ով դաժան հաշվեհարդար տեսավ իր նախորդի մերձավոր շրջապատի հետ։ Նա ձեռնամուխ եղավ հեթանոսության վերականգնմանը (ինչի համար ստացավ «Ուրացող» մականունը), անցկացրեց դպրոցական կրթության բարեփոխում, մայրաքաղաքում հիմնադրեց գրադարան, որը դարեր շարունակ բյուզանդական մշակույթի կարևորագույն օջախն էր։ Բայց Հուլիոսի կառավարումը երկար չտևեց, նա զոհվեց 363 թվականին ամռանը պարսկական արշավանքի ժամանակ, ինչից հետո զորքերը նոր կայսր հռչակեցին Հովիանոսին։ Կոստանդինի դինաստիայի կառավարման տարիներին Կոստանդնուպոլսում ապրում և աշխատում էին բժիշկ Օրիբասիոսը, հռետոր Լիբանիոսը, աստվածաբան և եկեղեցական հոգևոր պետեր Ալեքսանդր Կոստանդնուպոլսեցին, Մակեդոնիոս I-ը, քաղաքում հաճախ էին լինում Աթանաս Ալեքսանդրացին, Բարսեղ Կեսարացին և հայտնի հերետիկոս Արիոսը (մահացել է քաղաքում 336 թվականին)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հայոց Ցեղասպանության ժխտում

ռուսերեն հոդված

Սադրանքների վարկած

Исторически первым аргументом против геноцида армян является т. н. «тезис провокации» (термин введён Робертом Мелсоном), утверждающий следующее։

• армяне и турки веками жили в мире, который был нарушен внешними силами в лице американских миссионеров, России и армянских революционеров, стремящихся разрушить территориальную целостность Османской империи;
• действия турецкого правительства были обусловлены армянскими восстаниями;
• таким образом, армяне сами спровоцировали свою депортацию и уничтожение.

Тезис провокации оперирует идеологическими понятиями и не пытается рассматривать какие-либо отрицательные черты османского общества. Он игнорирует также причины сопротивления армян и лояльность большинства армянского населения турецкому государству. Впервые этот тезис был выдвинут министром внутренних дел Османской империи Талаатом, оправдывающим депортацию армян ванским восстанием 1915 года. Альтернативная интерпретация была предложена послом США в Османской империи Генри Моргентау. Основываясь на донесениях американских миссионеров, описавших зверства османских солдат над армянским населением вместо преследования отступающих русских войск, Моргентау пришёл к выводу, что события в Ване послужили лишь поводом для начала целенаправленного уничтожения армянского населения Турции. Позже тезис провокации был поддержан западными историками Уильямом Лангером и Стэнфордом Шоу, а также турецкими историками, утверждавшими, что армянские революционеры сознательно жертвовали соотечественниками во имя создания независимого армянского государства.

Критики этого тезиса обращают внимание, что армянские революционные группы возникли, когда были исчерпаны иные способы борьбы за выживание армян и что эти группы были образцом и предметом восхищения для радикальных младотурок. Критики видят ещё меньше смысла в тезисе провокации, когда рассматриваются события после 1896 года и особенно после 1908 года, когда, несмотря на лояльность подавляющего большинства армянского населения и работу армянских партий в парламенте Османской империи, дискриминация и убийства армян не прекратились (наиболее известный случай резня в Адане). Дональд Блоксхэм отмечает, что этот аргумент основан на восприятии действий Османского государства только в качестве ответных, игнорировании государственной идеологии и завышении значения армянских революционеров. Историк приводит примеры многочисленных геноцидов от уничтожения гереро и нама до распада Югославии, когда убивающая сторона мотивировала свои действия сопротивлением жертвы. Возражая тезису провокации, Кристофер Уокер отмечает, что он противоречит хронологии, так как первая депортация армян произошла 8 апреля 1915 года в городе Зейтун и приводит в пример Стенфорда Шоу, который, оправдывая действия турецких властей в книге по истории современной Турции, никак не упоминает предшествующие армянскому восстанию в Ване (середина апреля 1915 года) депортации и убийства армян.

Հայերի ցեղասպանության դեմ պատմականորեն առաջին փաստարկ հետևյալը հաստատող այսպես կոչված «սադրանքների վարկածն» է (տերմինը ներդրվել է Ռոբերտ Մելսոնի կողմից)՝

• Հայերը և թուրքերը դարերով ապրել են խաղաղ, որը խախտվեց արտաքին ուժերի կողմից՝ ի դեմս հայ միսիոներների, Ռուսաստանի և հայ հեղափոխականների, որոնք ձգտում էին փլուզել Օսմանյան կայսրության տարածքային ամբողջականությունը։
• Թուրքական կառավարության գործողությունները պայմանավորված էին հայկական ապստամբություններով։
• Այսպիսով, հայերն իրենք էին սադրել իրենց արտաքսումն ու ոչնչացումը։

Սադրանքների վարկածը սնվում է գաղափարական ըմբռնումներով և օսմանյան հասարակության որևէ բացասական գիծ չի ընդունում։ Այն անտեսում է նաև հայերի դիմադրության պատճառները և հայ ազգաբնակչության մեծամասնության օրինապահությունը թուրքական պետության հանդեպ։ Առաջին անգամ այդ վարկածն առաջ քաշվեց Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար Թալեաթի կողմից, ով հայերի արտաքսումն արդարացնում էր Վանի հայերի 1915 թվականի ապստամբությամբ։ Այլընտրանքային բացատրություն էր առաջարկվում Օսմանյան կայսրությունում ԱՄՆ-ի դեսպան Հենրի Մորգենթաուի կողմից։ Հիմնվելով ռուսական զորքերի նահանջած բնակավայրերում օսմանյան զինվորների կողմից հետապնդվող հայ ազգաբնակչության նկատմամբ գազանությունների մասին ամերիկյան միսիոներների տեղեկությունների վրա՝ Մորգենթաուն եկավ այն եզրակացության, որ Վանի իրադարձությունները միայն առիթ հանդիսացան Թուրքիայի հայ ազգաբնակչության նպատակաուղղված ոչնչացման համար։ Ավելի ուշ սադրանքների վարկածն աջակցության գտավ արևմտյան պատմաբաններ Ուիլյամ Լանգերի և Ստենֆորդ Շոուի, ինչպես նաև թուրք պատմաբանների կողմից, ովքեր պնդում էին, որ հայ հեղափոխականները գիտակցաբար զոհաբերեցին իրենց հայրենակիցներին՝ հանուն անկախ հայկական պետության ստեղծման։

Այդ վարկածի քննադատներն ուշադրության են արժանացնում այն հանգամանքը, որ հայկական հեղափոխական խմբերը կազմավորվեցին, երբ այլևս չկային հայերի գոյությունն ապահովող պայքարի այլ եղանակներ, և որ այդ խմբերն օրինակ և հիացմունքի առարկա էին ծայրահեղական երիտթուրքերի համար։ Քննադատներն անիմաստ են համարում սադրանքների վարկածը 1896 թվականին և մանավանդ 1908 թվականին դիտարկվող իրադարձություններից հետո, երբ, չնայած հայ ազգաբնակչության ճնշող մեծամասնության օրինապահությանը և Օսմանյան կայսրության պառլամենտում հայկական կուսակցությունների աշխատանքին՝ հայերի նկատմամբ խտրականությունն ու սպանությունները չէին դադարում (առավել հայտնի դեպքերից է Ադանայի ջարդը)։ Դոնալդ Բլոքսհեմը նշում է, որ այդ փաստարկը միտված է Օսմանյան պետության գործողություններն ընկալելու միայն որպես պատասխան՝ պետական գաղափարախոսության անտեսման և հայ հեղափոխականների դերի բարձրացման։ Պատմաբանը բազմաթիվ ցեղասպանությունների օրինակներ է բերում՝ սկսած Հերերոների և հոտենտոտների ոչնչացումից մինչև Հարավսլավիայի փլուզում, երբ սպանող կողմն իր գործողությունների շարժառիթ է համարում զոհի դիմադրությունը։ Հակադարձելով սադրանքների վարկածին՝ Քրիստոֆեր Ջոզեֆ Ուոքերը նշում է, որ այն հակասում է ժամանակագրությանը, քանի որ հայերի առաջին արտաքսումը տեղի էր ունեցել 1915 թվականի ապրիլի 8-ին, Զեյթուն քաղաքում և օրինակ է բերում Ստենֆորդ Շոուին, ով, արդարացնելով թուրքական իշխանությունների գործողությունները Թուրքիայի ժամանակակից պատմության մասին գրքում, ոչ մի կերպ չի հիշատակում Վանի (1915 թվականի ապրիլի կեսերին) հայկական ապստամբությանը նախորդող հայերի արտաքսումները և սպանությունները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Միմինո

ռուսերեն հոդված

Գլխավոր դերերում

• Вахтанг Кикабидзе (в титрах указан как Буба Кикабидзе) — Валико Мизандари, Мимино
• Фрунзик Мкртчян — Рубик Хачикян

• Վախթանգ Կիկաբիձե (տիտրերում նշված է Բուբա Կիկաբիձե) — Վալիկո Միզինդարի, Միմինո
• Ֆրունզիկ Մկրտչյան — Ռուբիկ Խաչիկյան

Դերերում

• Елена Проклова — Лариса Ивановна, стюардесса
• Евгений Леонов — Иван Сергеевич Волохов, ветеран войны
• Котэ Даушвили — дед Валико
• Руслан Микаберидзе — Гиви Иванович Гоглидзе, начальник аэропорта Телави
• Закро Сахвадзе — Варлаам, племянник Валико
• Марина Дюжева (в титрах указана как Мария Дюжева) — Светлана Георгиевна, адвокат
• Русико Морчеладзе — Лали
• Арчил Гомиашвили — Папишвили, потерпевший

• Ելենա Պրոկոլովա — Լարիսա Իվանովնա, ուղեկցորդուհի
• Եվգենի Լեոնով — Իվան Սերգեևիչ Վոլոխով, պատերազմի վետերան
• Կոտե Դաուշվիլի — Վալիկո պապիկ
• Ռուսլան Միկաբերիձե — Գիվի Իվանովիչ Գոգլիձե, Թելավիի օդանավակայանի ղեկավար
• Զաքրո Սախվաձե — Վարլաամ, Վալիկոյի զարմիկը
• Մարինա Դյուժեվա (տիտրերում նշված է Մարիա Դյուժևա) — Սվետլան Գրիգորևնա, փաստաբան
• Ռուսիկո Մորչելաձե — Լալի
• Արչիլ Գոմաշվիլի — Պապիշվիլի, տուժող

Դրվագներում

• Алексей Алексеев — прокурор
• Владимир Басов — Синицин, оперный певец
• Валентина Титова — Таня, жена Синицина
• Борислав Брондуков — пассажир, взвешивающийся перед полётом
• Зейнаб Боцвадзе — сестра Валико
• Михаил Васьков
• Павел Винник — друг Папишвили
• Софья Гаррель — иностранная пассажирка с собачкой
• Людмила Гаврилова (в титрах указана как Л. Газиева) — организатор симпозиума эндокринологов
• Николай Граббе — чиновник, однополчанин Волохова
• Микаэла Дроздовская — жена Папишвили
• Заза Колелишвили — пастух
• Леонид Куравлёв — профессор-эндокринолог Хачикян
• Эдуард Изотов — командир экипажа Ту-144
• Савелий Крамаров — арестант у суда
• Абессалом Лория — Вано, радист в горной деревне Таркло
• Владимир Протасенко — Валера, однокурсник Валико по Воронежскому училищу
• Владимир Никитин — лётчик местных линий в Телави
• Анатолий Иванов — попутчик Рубика
• Татьяна Распутина — посетительница ресторана, танцующая лезгинку
• Марина Швыдкая (в титрах указана как М. Поляк) — стюардесса Катя
• Карло Саканделидзе — человек с курами в аэропорту Телави
• Надежда Семенцова — секретарь кадровика в Министерстве гражданской авиации
• Ипполит Хвичия — кепочник Кукуш
• Василий Чхаидзе — маляр Аристофан
• Виктор Шульгин — кадровик в Министерстве гражданской авиации
• Тамара Твалиашвили — старушка с коровой
• Рене Хобуа (в фильме не снимался, но традиционно присутствует в титрах большинства фильмов Данелии)

• Ալեքսեյ Ալեքսեև — դատախազ
• Վլադիմիր Բասով — Սինիցին, օպերային երգիչ
• Վալենտինա Տիտովա — Տանյա,Սինիցինի կինը
• Բորիսլավ Բրոնդուկով — թռիչքից առաջ կշջվող ուղևոր
• Զեյնաբ Բոցվաձե — Վալիկոյի քույրը
• Միխայիլ Վասկով
• Պավել Վիննիկ — Պապիշվիլիի ընկերը
• Սոֆյա Գարել — արտասահմանցի շնիկով ուղևորուհի
• Լյուդմիլա Գավրիլովա (տիտրերում նշված է Լ. Գազիևա) — էնդոկրինոլոգների սիմպոզիումի կազմակերպիչ
• Նիկոլայ Գրեբբե — չինովնիկ, Վոլոխովի մարտական ընկերը
• Միկաելա Դրոզդովսկայա — Պապիշվիլիի կինը
• Զազա Կոլոլիշվիլի — հովիվ
• Լեոնիդ Կուրավլյով — պրոֆեսոր-էնդոկրինոլոգ Խաչիկյան
• Էդուարդ Իզոտով — Ту-144-ի անձնակազմի հրամանատար
• Սավելի Կրամարով — կալանավոր դատարանում
• Աբեսալոմ Լորիա — Վանո, Թարկլո լեռնային գյուղի ռադիոհաղորդը
• Վլադիմիր Պրոտասենկո — Վալերա, Վալիկոյի համակուրսեցին Վորոնեժի ուսումնարանից
• Վլադիմիր Նիկիտին — Թելավիի տեղական ուղերթների օդաչու
• Անատոլի Իվանով — Պուբիկի ուղևորը
• Տատյանա Ռասպուտինա — ռեստորանի լեզգինկա պարող հաճախորդուհի
• Մարինա Շվիդկայա (տիտրերում նշված է Մ. Պոլյակ) — ուղեկցորդուհի Կատյա
• Կարլո Սեկանդելիձե — հավերով մարդ Թելավիի օդանավակայանում
• Նադեժդա Սեմենցովա — Քաղաքացիական ավիացիայի նախարարությունում կադրայինի քարտուղար
• Իպոլիտ Խվիչիա — կեպի կարող Կուկուշ
• Վասիլի Չխաիձե — ներկարար Արիստոֆան
• Վիկտոր Շուլգին — Քաղաքացիական ավիացիայի նախարարությունում կադրային
• Թամարա Թվալիաշվիլի — կովի մոտ պառավ կին
• Ռենե Խոբուա (ֆիլմում չի նկարահանվել, բայց ավանդաբար տեղ է գտել Դանելիայի բոլոր ֆիլմերի տիտրերում)

Դրվագներում (նշված չեն ենթագրերում)

• Шалва Херхеулидзе — персонаж индийского фильма «Разбитое сердце»
• Акакий Месаблишвили — господин Али, персонаж индийского фильма «Разбитое сердце»
• Татьяна Паркина — стюардесса Тимофеева
• Александр Январёв — таксист в Москве
• Татьяна Игнатова — посетительница ресторана
• Александр Новиков — музыкант в ресторане гостиницы «Россия»
• Матти Гешоннек — певец в дуэте ресторана
• Ольга Казакова — Вероника, сестра Ларисы Ивановны
• Виктор Крючков — прохожий во дворе
• Раиса Куркина — судья
• Пётр Любешкин — отец адвоката
• Вячеслав Чигарин — муж адвоката
• Таисия Литвиненко — секретарь чиновника
• Сергей Голованов — генерал в приёмной чиновника
• Георгий Данелия — пилот в московском аэропорту
• Лариса Барабанова — буфетчица в аэропорту
• Анатолий Петрицкий — пилот Ту-144

• Շալվա Խերխեուլիձե — հնդկական «Կոտրված սիրտ» ֆիլմի գործող անձ
• Ակակի Մասաբլիշվիլի — պարոն Ալի, հնդկական «Կոտրված սիրտ» ֆիլմի գործող անձ
• Տատյանա Պարկինա — ուղեկցորդուհի Տիմոֆեևա
• Ալեքսանդր Յանվարյով — տաքսիստ Մոսկվայում
• Տատյանա Պետրովնա — ռեստորանի հաճախորդուհի
• Ալեքսանդր Նովիկով — երաժիշտ «Ռոսիա» հյուրանոցի ռեստորանում
• Մատի Գեշոնեկ — երգիչ ռեստորանի դուետում
• Օլգա Կազակովա — Վերոնիկա, Լարիսա Իվանովնայի քույրը
• Վիկտոր Կրյուչկով — անցորդ բակում
• Ռաիսա Կուրկինա — դատավոր
• Պյոտր Լյուբեշկին — փաստաբանի հայրը
• Վյաչեսլավ Չիգարին — փաստաբանի ամուսինը
• Տաիսիա Լիտվինենկո — չինովնիկի քարտուղար
• Սերգեյ Գոլովանով — գեներալ չինովնիկի ընդունարանում
• Գեորգի Դանելիա — օդաչու մոսկովյան օդանավակայանում
• Լարիսա Բարաբանովա — բուֆետապանուհի օդանավակայանում
• Անատոլի Պետրիցկի — Ту-144-ի օդաչու

Հնչյունավորում

• Артём Карапетян — закадровый перевод
• Вадим Спиридонов — роли Эдуарда Изотова (командир Ту-144) и Анатолия Иванова (попутчик Хачикяна)

• Արտյոմ Կարապետյան — թարգմանություն
• Վադիմ Սպիրիդոբնով — Էդուարդ Իզոտովի (ՏՈՒ-144-ի հրամանատար) և Անատոլի Իվանովի (Խաչիկյանի ուղեկից) դերերը

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Օսմանյան Ստամբուլի պատմություն

ռուսերեն հոդված

Բայազիդ II-ի ժամանակաշրջան

В конце XV века в Стамбуле осела большая волна еврейских беженцев из Испании и Португалии (сефардов). Баязид II, узнав об изгнании евреев с Пиренейского полуострова, воскликнул։ «Фердинанд Испанский — глупый король! Он разорил свою страну и обогатил нашу». Образованные сефарды оказались полезными для империи, где высшее сословие предпочитало военную карьеру, а низы занимались земледелием. Наряду с армянами и греками евреи составили костяк торгового сословия, они занимались ремёслами и врачебным делом, некоторые устраивались при дворе в качестве советников, дипломатов или медиков. В этот же период евреи создали в городе типографию с первым в стране печатным станком. Кроме того, в Стамбуле осела и часть изгнанных из Испании мавров, которым султан передал одну из мечетей в Галате (ныне известна как Арабская мечеть). Также по велению Баязида II в Стамбул была переселена группа валахов, образовавшая свой компактный квартал недалеко от ворот Силиври. К концу XV века население османской столицы превысило 200 тыс. человек.

В начале XVI века в Стамбуле развернулась упорная борьба между «ромейскими» евреями («романиотами») и новоприбывшими сефардами за обладание титулом великого раввина, который позволял контролировать всю еврейскую общину. Более многочисленные и образованные сефарды вышли победителями, а «романиотов» постигла череда бедствий, в том числе два больших пожара, уничтоживших их кварталы с синагогами и коммерческими предприятиями (после этого древняя община рассеялась и в итоге растворилась в других еврейских общинах османской столицы). Кроме добровольных миграций большое влияние на состав населения Стамбула играла система девширме, которая в XVI веке поставляла административной системе до трети задействованных в ней «рабов султана» (куль). Из числа привезённых по девширме юношей происходило большинство османских великих визирей, чиновников, военных (особенно янычар), богословов и дворцовых слуг (в XVII веке девширме постепенно сошёл на нет и перестал играть роль поставщика «свежей крови»).

На рубеже XV—XVI веков появился новый для османского искусства тип мечетей, образцом для которого послужил византийский собор Святой Софии. Архитектура этого храма произвела неизгладимое впечатление на завоевателей и повлияла на всё дальнейшее развитие строительного искусства турок. Прибывший в Стамбул из Самарканда художник Баба Наккаш положил начало местной школе миниатюры. В сентябре 1509 года Стамбул сильно пострадал в результате мощного землетрясения. Погибли тысячи горожан, было разрушено множество домов, серьёзный урон стихия причинила сотням мечетей, караван-сараям, баням, крепостям вдоль Босфора и даже султанскому дворцу. В апреле 1512 года Баязид II под давлением янычаров отрёкся от престола в пользу сына Селима, а через месяц был отравлен по его же приказу. Похоронили Баязида в тюрбе при мечети его имени, построенной по приказу султана в 1506 году[комм. 8] возле Большого базара (в качестве образца для подражания архитекторы мечети Якуб Шах или Кемальэддин взяли именно Айя-Софию, использовав общие очертания, размеры и форму купола бывшего православного храма). Кроме того, в правление Баязида церковь Хора была преобразована в мечеть Кахрие («Мечеть победы»), церковь Святого Иоанна Студиона — в мечеть Имрахор, церковь Святых Сергия и Вакха — в мечеть Кючюк Айя-София («Малая Святая София»), церковь Святого Андрея — в мечеть Ходжа Мустафа-паши.

Բայազիդի մզկիթը

15-րդ դարի վերջերին Իսպանիայից և Պորտուգալիայից հրեական փախստականների (սեֆարդների) մեծ ալիք բնակություն հաստատեց Ստամբուլում։ Բայազիդ II-ը, իմանալով հրեաների Պիրենեյան թերակղզուց արտաքսման մասին, բացականչեց,- «Ֆերդինանդ Իսպանացին հիմար թագավոր է: Նա աղքատացրեց իր երկիրը և հարստացրեց մերը»։ Կրթված սեֆարդները կայսրության համար օգտակար եղան, որտեղ բարձր դասին պատկանողները գերադասում էին զինվորական գործունեությունը, իսկ ստորիններն զբաղվում էին հողագործությամբ։ Հայերի և հույների կողքին հրեաները կազմեցին առևտրական դասի հենարանը, նրանք զբաղվում էին արհեստներով և բժշկությամբ, ոմանք էլ համալրեցին պալատ խորհրդատուների, դիվանագետների և բժիշկների շարքերը։ Հենց այդ շրջանում հրեաները մայրաքաղաքում հիմնեցին տպարան՝ երկրում առաջին տպագրական հաստոցով։ Բացի այդ Ստամբուլում հաստատվեցին նաև Իսպանիայից արտաքսված մավրերի մի մասը, ում սուլթանը հանձնեց Գալաթայի մզկիթներից մեկը (այժմ հայտնի է որպես Արաբական մզկիթ)։ Բայազիդ II-ի կարգադրությամբ Ստամբուլում վերաբնակեցվեց նաև վալահների մի խումբ, որոնք կազմավորեցին իրենց փոքր թաղամասը Սիլիվրի դարպասների մոտակայքում։ 15-րդ դարի վերջում օսմանյան մայրաքաղաքի բնակչությունը գերազանցում էր 200 000 մարդը։

16-րդ դարի սկզբում Ստամբուլում համառ պայքար ծավալվեց «ռոմանական» հրեաների («ռոմանիոտների») և նորեկ սեֆարդների միջև մեծ ռավինի կոչմանը տիրանալու համար, որը ողջ հրեական համայնքի վրա իշխելու հնարավորություն էր ընձեռում։ Առավել մեծաքանակ և կիրթ սաֆարդները հաղթող դուրս եկան, իսկ «ռոմանիոտներին» անհաջողությունների շարք էր սպասվում, այդ թվում երկու մեծ հրդեհ, որոնք ոչնչացրին նրանց թաղամասերը սինագոգերի և առևտրային ձեռնարկությունների հետ միասին (դրանից հետո հնագույն համայնքը ցրվեց և արդյունքում ձուլվեց օսմանյան մայրաքաղաքի մյուս հրեական համայնքների հետ)։ Բացի ներգաղթից Ստամբուլի բնակչության կազմի վրա մեծ ազդեցություն ունեցավ դևշիրմեի (մանկահավաքության) համակարգը, որը 16-րդ դարում կառավարման համակարգին մատակարարում էր այնտեղ գործող «սուլթանի ստրուկների» (կուլ) մոտ մեկ երրորդ մասը։ Դևշիրմեով բերված պատանիներից էին ծագում օսմանյան վեզիրների մեծ մասը, աստիճանավորներ, զինվորականներ (հատկապես ենիչերիներ), աստվածաբաններ և պալատական ծառաներ (17-րդ դարում դևշիրմեն աստճանաբար թուլացավ և դադարեց «թարմ արյուն» մատակարարողի դեր խաղալ)։

15-16-րդ դարերի սահմանագծին հայտնվեց օսմանյան մշակույթի համար մզկիթների նոր տեսակ, որոնց համար օրինակ էր ծառայում բյուզանդական Սուրբ Սոֆիայի տաճարը։ Այդ տաճարի ճարտարապետությունն անջնջելի տպավորություն թողեց զավթողների վրա և իր ազդեցությունն ունեցավ թուրքական շինարարական արվեստի ողջ հետագա զարգացման վրա։ Սամարղանդից Ստամբուլ եկած նկարիչ Բաբա Նաքաշը տեղական մանրանկարչական դպրոցի սկիզբը դրեց։ 1509 թվականի սեպտեմբերին Ստամբուլը տուժեց ուժգին երկրաշարժից։ Զոհվեցին հազարավոր քաղաքացիներ, փլվեցին բազմաթիվ տներ, երկրաշարժը լրջագույն վնասներ հասցրեց հարյուրավոր մզկիթների, քարվան-սարայների, բաղնիքների, Բոսֆորի երկայնքով ձգված ամրություններին և նույնիսկ սուլթանական պալատին։ 1512 թվականի ապրիլին Բայազիդ II-ը ենիչերիների ճնշման տակ հրաժարվեց գահից ի օգուտ իր որդի Սելիմ I-ի, իսկ մեկ ամիս անց թունավորվեց նրա իսկ հրամանով։ Բայազիդին հուղարկավորեցին իր անունը կրող մզկիթին կից դամբարանում, որը կառուցվել էր սուլթանի հրամանով 1506 թվականին Մեծ բազարի կողքին (մզկիթի ճարտարապետներ Յակուբ Շահի կամ Քեմալեդինի համար ընդօրինակման առարկան հենց Սոֆիայի տաճարն էր, օգտագործել էին նախկին ուղղափառ եկեղեցու ընդհանուր գծագիրը, գմբեթի չափերն ու ձևերը)։ Բացի այդ, Բայազիդի օրոք Խորա եկեղեցին վերափոխվեց Կահրե («Հաղթանակի մզկիթ») մզկիթի, Սուրբ Հովհան Ստուդիոնինը՝ Իմրախոր մզկիթի, Սուրբ Սերգիի և Վակխի եկեղեցին՝ Քյուչուկ Այա-Սոֆիայի («Փոքր Այա-Սոֆիա»), Սուրբ Անդրեի եկեղեցին՝ Խոջա Մուսթաֆա փաշայի մզկիթի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ջորջ Բայրոն

ռուսերեն հոդված

Անուն

Гордон — второе личное имя Байрона, данное ему при крещении и совпадающее с девичьей фамилией матери. Отец Байрона, однако, претендуя на шотландские владения своего тестя, использовал «Гордон» как вторую часть фамилии (Байрон-Гордон), а сам Джордж был записан в школу под такой же двойной фамилией. В 10-летнем возрасте после смерти двоюродного деда Джордж стал пэром Англии и получил титул «барон Байрон», после чего, как это принято у пэров данного ранга, его обычным обиходным именем стало «лорд Байрон» или просто «Байрон». Впоследствии тёща Байрона завещала поэту имущество с условием носить её фамилию — Ноэл (Noel), и королевским патентом лорду Байрону было разрешено в порядке исключения носить фамилию Ноэл перед титулом, что он и делал, подписываясь иногда «Ноэл-Байрон». Поэтому в некоторых источниках его полное имя может выглядеть как Джордж Гордон Ноэл Байрон, хотя одновременно всеми этими именами и фамилиями он никогда не подписывался.

Գորդոն-Բայրոնը երկրորդ անձնանունն է, որը տրվել է նրան մկրտության ժամանակ և համընկնում է մոր օրիորդական ազգանվան հետ։ Բայրոնի հայրը, սակայն, հավակնելով աներոջ շոտլանդական կալվածքներին, օգտագործեց «Գորդոնը» որպես ազգանվան երկրորդ մաս (Բայրոն-Գորդոն)։ Ինքը՝ Ջորջը այդպես էլ երկակի ազգանվամբ գրանցվեց դպրոցում։ 10 տարեկան հասակում, տարեց ազգականներից մեկի մահից հետո Ջորջը դարձավ Անգլիայի պեր և ստացավ «բարոն Բայրոն» կոչումը, որից հետո էլ, ինչպես ընդունված է այդ դասի պերերի մոտ, նրա սովորական գործածական անունը դարձավ «լորդ Բայրոն»-ը, կամ ուղղակի՝ «Բայրոն»-ը։ Հետագայում Բայրոնի զոքանչը պոետին կարողություն կտակեց՝ իր Նոել (Noel) ազգանունը կրելու պայմանով։ Թագավորական արտոնագրով լորդ Բայրոնին թույլատրված էր բացառության կարգով Նոել ազգանունը կրել կոչումից առաջ, որը և նա անում էր՝ երբեմն ստորագրելով որպես «Նոել-Բայրոն»։ Դրա համար որոշ աղբյուրներում նրա լրիվ անունը կարող է նշված լինել որպես Ջորջ Գորդոն Նոել Բայրոն, չնայած որ միաժամանակ բոլոր այդ անուններով և ազգանուններով նա երբեք չէր ստորագրում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Տուրգենևը Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարանում

Роман «Отцы и дети». Изд-е 1880 г., Лейпциг, Германия

По мнению энциклопедии Брокгауза и Ефрона, «Записки охотника», помимо обычного читательского успеха, сыграли определённую историческую роль. Книга произвела сильное впечатление даже на наследника престола Александра II, который спустя несколько лет провёл ряд реформ по отмене крепостного права в России. Под впечатлением от «Записок» находились и многие представители правящих классов. Книга несла в себе социальный протест, обличая крепостное право, но непосредственно само крепостное право затрагивалось в «Записках охотника» сдержанно и осторожно. Содержание книги не было выдуманным, оно убеждало читателей, что нельзя людей лишать самых элементарных человеческих прав. Но, кроме протеста, рассказы обладали и художественной ценностью, неся в себе мягкий и поэтический колорит. По словам литературного критика С. А. Венгерова, пейзажная живопись «Записок охотника» стала одной из лучших в русской литературе того времени. Все лучшие качества таланта Тургенева получили в очерках яркое выражение. «Великий, могучий, правдивый и свободный русский язык», которому посвящено последнее из его «Стихотворений в прозе» (1878—1882), получил в «Записках» самое благородное и изящное своё выражение.

В романе «Рудин» автор сумел успешно изобразить поколение 1840-х годов. В некоторой степени сам Рудин — это образ знаменитого агитатора гегельянца М. А. Бакунина, о котором Белинский отзывался как о человеке «с румянцем на щеках и без крови в сердце». Рудин явился в эпоху, когда общество мечтало о «деле». Авторский вариант романа не был пропущен цензурой из-за эпизода смерти Рудина на июньских баррикадах, поэтому был понят критикой весьма односторонне. По замыслу автора, Рудин был богато одарённым человеком с благородными намерениями, но в то же время он совершенно терялся перед действительностью; он умел страстно воззвать и увлечь других, но сам при этом был совершенно лишён страсти и темперамента. Герой романа стал именем нарицательным для тех людей, у которых слово не согласуется с делом. Писатель вообще не особо щадил своих любимых героев, пусть даже и лучших представителей русского дворянского сословия середины XIX века. Он нередко подчёркивал пассивность и вялость в их характерах, а также черты нравственной беспомощности. В этом проявлялся реализм писателя, изображавшего жизнь такой, какова она есть.

Но если в «Рудине» Тургенев выступал только против праздно болтающих людей поколения сороковых годов, то в «Дворянском гнезде» его критика обрушилась уже против всего его поколения; он без малейшей горечи отдавал предпочтение молодым силам. В лице героини этого романа простой русской девушки Лизы показан собирательный образ многих женщин того времени, когда смысл всей жизни женщины сводился к любви, потерпев неудачу в которой, женщина лишалась всякой цели существования. Тургенев предвидел зарождение нового типа русской женщины, который и поместил в центр следующего своего романа. Российское общество того времени жило накануне коренных социально-государственных перемен. И героиня романа Тургенева «Накануне» Елена стала олицетворением характерного для первых лет эпохи реформ неопределённого стремления к чему-то хорошему и новому, без чёткого представления об этом новом и хорошем. Роман неслучайно был назван «Накануне» — в нём Шубин заканчивает свою элегию вопросом։ «Когда же наша придёт пора? Когда у нас народятся люди?» На что его собеседник выражает надежду на лучшее։ «Дай срок, — ответил Увар Иванович, — будут». На страницах «Современника» роман получил восторженную оценку в статье Добролюбова «Когда же придёт настоящий день».

В следующем романе «Отцы и дети» наиболее полно достигла выражения одна из самых характерных особенностей русской литературы того времени — теснейшая связь литературы с реальными течениями общественных настроений. Тургеневу удалось лучше других писателей уловить момент единодушия общественного сознания, хоронившего во второй половине 1850-х годов старую николаевскую эпоху с её безжизненной реакционной замкнутостью, и поворотный пункт эпохи։ последующий разброд новаторов, выделивших из своей среды умеренных представителей старшего поколения с их неопределёнными упованиями на лучшее будущее — «отцов», и жаждущего коренных перемен в общественном устройстве молодого поколения — «детей». Журнал «Русское слово» в лице Д. И. Писарева даже признал героя романа, радикально настроенного Базарова, своим идеалом. В то же время, если взглянуть на образ Базарова с исторической точки зрения, как на тип, отражающий настроение шестидесятых годов XIX века, то он скорее раскрыт не полностью, так как общественно-политический радикализм, достаточно сильный в то время, в романе почти не был затронут.

В период проживания за границей, в Париже, писатель сблизился со многими эмигрантами и с заграничной молодёжью. У него снова появилось желание писать на злобу дня — о революционном «хождении в народ», в результате чего появился его самый большой по объёму роман «Новь». Но, несмотря на старания, Тургеневу не удалось уловить наиболее характерные черты русского революционного движения. Его ошибкой стало то, что он сделал центром романа одного из типичных для его произведений безвольных людей, которые могли быть характерны для поколения 1840-х, но никак не 1870-х годов. Роман не получил высокой оценки у критиков. Из более поздних произведений писателя наибольшее внимание обратили на себя «Песнь торжествующей любви» и «Стихотворения в прозе».

«Հայրեր և որդիներ» վեպը: 1880 թվականի հրատարակություն, Լայպցիգ, Գերմանիա

Ըստ Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարանի՝ «Որսորդի հիշատակարանը», ընթերցողի կողմից բարձր գնահատականի արժանանալուց բացի, պատմական որոշակի դեր խաղաց։ Գիրքը մեծ ազդեցություն գործեց նաև գահաժառանգ Ալեքսանդր II-ի վրա, ով մի քանի տարի անց Ռուսաստանում ճորտատիրությունն արգելող մի քանի բարենորոգում իրականացրեց։ «Հիշատակարանի» ազդեցության տակ էին գտնվում նաև իշխող դասակարգի շատ ներկայացուցիչներ։ «Որսորդի հիշատակարանը» ինքնին ճորտատիրությունը մերկացնող սոցիալական բողոք էր, սակայն գրքում ճորտատիրության խնդիրն անմիջականորեն շոշափվում էր զուսպ և զգուշորեն։ Գրքի բովանդակությունը մտացածին չէր և համոզում էր ընթերցողին, որ չի կարելի մարդկանց զրկել մարդկային ամենատարրական իրավունքներից։ Սակայն, բացի բողոքի արտահայտությունից, պատմվածքներն ունեին նաև գեղարվեստական արժեք՝ իրենց մեջ կրելով մեղմ և բանաստեղծական կոլորիտ։ Գրաքննադատ Սեմյոն Վենգերովի խոսքերով, «Որսորդի հիշատակարանի» բնապատկերի «գեղանկարչությունը» լավագույններից է այն ժամանակվա ռուս գրականության մեջ։ Տուրգենևի տաղանդի բոլոր լավագույն հատկանիշներն իրենց վառ արտահայտությունն են գտել ակնարկներում։ «Մեծ, հզոր, ճշմարիտ և ազատ ռուսաց լեզուն», որին նվիրված էր նրա «Արձակ բանաստեղծություններից» (1878-1882) վերջինը, «Հիշատակարանում» գտել է իր ազնվազարմ և նրբագեղ արտահայտությունը։

«Ռուդին» վեպում հեղինակը կարողացել է հաջողությամբ պատկերել 1840-ական թվականների սերունդը։ Որոշ առումով ինքը՝ Ռուդինը, հայտնի ագիտատոր հեգելիստ Մ. Բակունինի կերպարն է, որի մասին Բելինսկին այսպես է արտահայտվել. «կարմիր այտերով և անարյուն սրտով» մարդը։ Ռուդինը հայտնվեց մի դարաշրջանում, երբ հասարակությունը երազում էր «գործի» մասին։ Վեպի հեղինակային տարբերակը գրաքննության կողմից արգելվեց՝ Ռուդինի՝ հունիսյան բարիկադների վրա մահվան դրվագի պատճառով, ուստի քննադատությունն էլ միանշանակ էր։ Ըստ հեղինակի մտահղացման՝ Ռուդինը մեծապես օժտված անձնավորություն էր՝ ազնիվ մտադրություններով, բայց, միևնույն ժամանակ, նա մոլորվում էր իրականության առաջ. նա կարողանում էր խանդավառել և ներգրավել ուրիշներին, մինչդեռ ինքը բացարձակ անկիրք ու անկրակ խառնվածքի տեր էր։ Վեպի գլխավոր հերոսն ընդհանրական անուն դարձավ այն մարդկանց համար, ում խոսքն ու գործը չեն համապատասխանում իրար։ Գրողն առանձնապես չէր խնայում իր սիրելի հերոսներին, անգամ 19-րդ դարի կեսերի ռուս ազնվականության լավագույն ներկայացուցիչներին։ Նա հաճախ էր ընդգծում նրանց բնավորության պասիվությունն ու ալարկոտությունը, ինչպես նաև բարոյական անօգնականության գծերը։ Դրանում ի հայտ էր գալիս գրողի ռեալիստական մոտեցումը՝ կյանքի պատկերումն այնպես, ինչպես որ կա իրականում։

Բայց եթե «Ռուդին» վեպում Տուրգենևը հանդես էր գալիս 40-ականների աննպատակ թափառող մարդկանց սերնդի դեմ, ապա «Ազնվականների ապաստանը» վեպում նրա քննադատությանն արժանացավ իր ժամանակակից ողջ սերունդը. նա, առանց նույնիսկ չնչին ափսոսանքի, առավելությունը տալիս էր երիտասարդ ուժերին։ Վեպի գլխավոր հերոսի՝ հասարակ ռուս աղջկա՝ Լիզայի կերպարով ներկայացված է այն ժամանակվա շատ կանանց ընդհանրական կերպարը, երբ կնոջ կյանքի ողջ իմաստն ամփոփված էր սիրո մեջ, որում անհաջողություն կրելով, կինը զրկվում էր կյանքի նպատակից։ Տուրգենևը կանխազգում էր ռուս կնոջ նոր տեսակի ծնունդը, որն էլ հենց տեղ է գտել նրա հաջորդ վեպում։ Այն ժամանակվա ռուս հասարակությունն ապրում էր պետական-սոցիալական արմատական փոփոխությունների նախօրեին՝ առանց այդ նորի ու լավի հստակ պատկերացման։ Վեպը «Նախօրեին» վերնագրվեց ոչ պատահական. նրանում Շուբինն իր էլեգիան ավարտում է հետևյալ հարցով. «Իսկ ե՞րբ կգա մեր ժամանակը: Ե՞րբ մեզ մոտ կհասունանան մարդիկ», ինչին ի պատասխան նրա խոսակիցը՝ Ուվար Իվանովիչը, հույս է հայտնում՝ ասելով. «Ժամանակ տուր. կլինի»։ «Սովրեմեննիկի» էջերում վեպը հիացական գնահատականի արժանացավ Դոբրոլյուբովի «Երբ կգա իրական օրը» հոդվածում։

Հաջորդ՝ «Հայրեր և որդիներ» վեպում առավելագույն արտահայտության է հասել այդ շրջանի ռուս գրականության բնորոշ առանձնահատկություններից մեկը՝ գրականության սերտ կապը հասարակական տրամադրությունների իրական հոսանքների հետ։ Տուրգենևին հաջողվեց մյուս գրողներից ավելի լավ որսալ 1850-ական թվականների երկրորդ կեսին հին նիկոլաևյան դարաշրջանի անկյանք հետադիմական սահմանափակվածության կապանքներից ազատագրված հասարակական գիտակցության միասնականության և դարաշրջանի շրջադարձային պահը՝ նորարարների տարաձայնությունը, որոնց միջավայրից առանձնանում էին ավագ սերնդի ոչ ծայրահեղական ներկայացուցիչները՝ լավագույն ապագայի իրենց անորոշ հորդորներով՝ «հայրերը», և հասարակական կառուցվածքում արմատական փոփոխությունների ծարավ երիտասարդ սերունդը՝ «որդիները»։ «Ռուսկոյե սլովո» ամսագիրն, ի դեմս Դմիտրի Պիսարևի, վեպի հերոս՝ վճռականորեն տրամադրված Բազարովին իր իդեալը ճանաչեց։ Միևնույն ժամանակ, եթե Բազարովի կերպարը վերլուծենք պատմական տեսանկյունից, որպես 19-րդ դարի 60-ական թվականների տրամադրություններն արտացոլող տիպար, ապա կարելի է պնդել, որ այն լիովին բացահայտված չէ, քանի որ հասարակական-քաղաքական արմատականությունը, որն այն ժամանակ բավականին հզոր էր, վեպում գրեթե չի շոշափվել։

Արտասահմանում՝ Փարիզում բնակվելու տարիներին, գրողը մտերմացավ շատ էմիգրանտների և արտասահմանցի երիտասարդների հետ։ Նրա մեջ կրկին ցանկություն առաջացավ գրել օրախնդրի մասին՝ հեղափոխականության «մուտքը ժողովրդի մեջ». արդյունքում հայտնվեց նրա ամենածավալուն վեպը՝ «Նորը»։ Սակայն, չնայած ջանքերին, Տուրգենևին չհաջողվեց ըմբռնել ռուսական հեղափոխական շարժման բնորոշ գծերը։ Նրա սխալը կայանում էր նրանում, որ որպես վեպի կենտրոնական դեմք էր ընտրել իր ստեղծագործությունների համար բնորոշ մի անկամք հերոսի, ով կարող էր հատկանշական լինել 1840-ականների սերնդի համար, բայց ոչ՝ 1870-ականների։ Վեպը քննադատների կողմից բարձր գնահատականի չարժանացավ։ Գրողի ավելի ուշ ստեղծագործություններից առավել ուշադրության արժանացան «Հաղթական սիրո երգը» և «Արձակ բանաստեղծությունները»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Եկեղեցուց հեռացնելը

Определение Синода было провозглашено 24 февраля 1901 года и опубликовано в «Церковных ведомостях»

После рождения Лев Толстой был окрещен в православие. Тем не менее, несмотря на своё отношение к Православной церкви, он, как и большинство представителей образованного общества своего времени, в юности и молодости был равнодушен к религиозным вопросам. Но в середине 1870-х он проявляет повышенный интерес к учению и богослужению Православной церкви։ «перечитал всё, что мог, об учении церкви, … строго следовал, в продолжение более года, всем предписаниям церкви, соблюдая все посты и посещая все церковные службы», следствием чего было полное разочарование в церковной вере. Поворотным в сторону от учения Православной Церкви временем для него стала вторая половина 1879 года. В 1880-е он стал на позиции однозначно критического отношения к церковному вероучению, духовенству, официальной церковности. Публикация некоторых произведений Толстого была запрещена как духовной, так и светской цензурой. В 1899 году вышел роман Толстого «Воскресение», в котором автор показывал жизнь различных социальных слоёв современной ему России; духовенство было изображено механически и наскоро исполняющим обряды, а холодного и циничного Топорова некоторые приняли за карикатуру на К. П. Победоносцева, обер-прокурора Святейшего Синода.

Своё учение Лев Толстой применял в первую очередь по отношению к собственному образу жизни. Он отрицал церковные трактовки бессмертия и отвергал церковный авторитет; он не признавал в правах государство, так как оно строится (по его мнению) на насилии и принуждении. Он критиковал церковное учение, согласно которому «жизнь, какая есть здесь, на земле, со всеми её радостями, красотами, со всею борьбой разума против тьмы, — жизнь всех людей, живших до меня, вся моя жизнь с моей внутренней борьбой и победами разума есть жизнь не истинная, а жизнь павшая, безнадежно испорченная; жизнь же истинная, безгрешная — в вере, то есть в воображении, то есть в сумасшествии». Лев Толстой был не согласен с учением церкви о том, что человек от своего рождения, по своей сущности является порочным и грешным, так как, по его мнению, такое учение «под корень подсекает все, что есть лучшего в природе человека». Видя, как церковь быстро утрачивала своё влияние на народ, писатель, по мнению К. Н. Ломунова пришёл к выводу։ «Всё живое — независимо от церкви».

В феврале 1901 года Синод окончательно склонился к мысли о публичном осуждении Толстого и об объявлении его находящимся вне церкви. Активную роль в этом сыграл митрополит Антоний (Вадковский). Как значится в камер-фурьерских журналах, 22 февраля Победоносцев был у Николая II в Зимнем дворце и беседовал с ним около часа. Некоторые историки считают, что Победоносцев прибыл к царю прямо из Синода с готовым определением.

24 февраля 1901 года в официальном органе синода «Церковные ведомости, издаваемыя при святейшем правительствующем синоде» было опубликовано «Определение святейшего синода от 20—22 февраля 1901 г. № 557, с посланием верным чадам православныя грекороссийския Церкви о графе Льве Толстом».

Текст «Определения святейшего синода»

<…> Известный миру писатель, русский по рождению, православный по крещению и воспитанию своему, граф Толстой, в прельщении гордого ума своего, дерзко восстал на Господа и на Христа Его и на святое Его достояние, явно пред всеми отрёкся от вскормившей и воспитавшей его Матери, Церкви православной, и посвятил свою литературную деятельность и данный ему от Бога талант на распространение в народе учений, противных Христу и Церкви, и на истребление в умах и сердцах людей веры отеческой, веры православной, которая утвердила вселенную, которою жили и спасались наши предки и которою доселе держалась и крепка была Русь святая. В своих сочинениях и письмах, в множестве рассеиваемых им и его учениками по всему свету, в особенности же в пределах дорогого Отечества нашего, он проповедует, с ревностью фанатика, ниспровержение всех догматов православной Церкви и самой сущности веры христианской; отвергает личного живаго Бога, во Святой Троице славимого, Создателя и Промыслителя вселенной, отрицает Господа Иисуса Христа — Богочеловека, Искупителя и Спасителя мира, пострадавшего нас ради человеков и нашего ради спасения и воскресшего из мёртвых, отрицает бессеменное зачатие по человечеству Христа Господа и девство до рождества и по рождестве Пречистой Богородицы Приснодевы Марии, не признаёт загробной жизни и мздовоздаяния, отвергает все таинства Церкви и благодатное в них действие Святаго Духа и, ругаясь над самыми священными предметами веры православного народа, не содрогнулся подвергнуть глумлению величайшее из таинств, святую Евхаристию. Всё сие проповедует граф Толстой непрерывно, словом и писанием, к соблазну и ужасу всего православного мира, и тем неприкровенно, но явно пред всеми, сознательно и намеренно отторг себя сам от всякого общения с Церковию православною. Бывшие же к его вразумлению попытки не увенчались успехом. Посему Церковь не считает его своим членом и не может считать, доколе он не раскается и не восстановит своего общения с нею. <…> Посему, свидетельствуя об отпадении его от Церкви, вместе и молимся, да подаст ему Господь покаяние в разум истины (Կաղապար:Библия). Молимтися, милосердый Господи, не хотяй смерти грешных, услыши и помилуй и обрати его ко святой Твоей Церкви. Аминь

«Лев Толстой в аду». Собрание Музея истории религии и атеизма. 1883 г. На фрагменте стенной росписи из церкви с. Тазова Курской губернии Толстой в объятиях Сатаны.

По мнению доктора церковной истории священника Георгия Ореханова, решение Синода относительно Толстого — это не проклятие писателя, а констатация того факта, что он по собственному желанию больше не является членом Церкви. Кроме того, в синодальном акте 20—22 февраля говорилось, что Толстой может вернуться в Церковь, если он принесёт покаяние. Тем не менее, писатель, его окружение и русская общественность посчитали, что это определение — неоправданно жестокий акт. Например, когда Толстой приехал в Оптину пустынь, на вопрос о том, почему он не пошел к старцам, он ответил, что не мог пойти, так как отлучён.

В «Ответе синоду» Лев Толстой подтвердил свой разрыв с церковью։ «То, что я отрёкся от церкви, называющей себя православной, это совершенно справедливо. Но отрёкся я от неё не потому, что я восстал на Господа, а напротив, только потому, что всеми силами души желал служить ему». Толстой возражал против предъявленных ему в определении синода обвинений։ «Постановление Синода вообще имеет много недостатков. Оно незаконно или умышленно двусмысленно; оно произвольно, неосновательно, неправдиво и, кроме того, содержит в себе клевету и подстрекательство к дурным чувствам и поступкам». В тексте «Ответа синоду» Толстой подробно раскрывает эти тезисы, признавая ряд существенных расхождений между догматами Православной Церкви и его собственным пониманием учения Христа.

Синодальное определение вызвало возмущение определённой части общества; в адрес Толстого шли многочисленные письма и телеграммы с выражением сочувствия и поддержки. В то же время это определение спровоцировало поток писем и от другой части общества — с угрозами и бранью.

В ноябре 1909 года он записал мысль, которая указывала на его широкое понимание религии։

«Я не хочу быть христианином, как не советовал и не хотел бы, чтобы были браманисты, буддисты, конфуционисты, таосисты, магометане и другие. Мы все должны найти, каждый в своей вере, то, что общее всем, и, отказавшись от исключительного, своего, держаться того, что обще»․

В конце февраля 2001 года правнук графа Владимир Толстой, управляющий музеем-усадьбой писателя в Ясной Поляне, направил письмо к Патриарху Московскому и всея Руси Алексию II с просьбой пересмотреть синодальное определение. В ответ на письмо в Московском Патриархате заявили, что решение об отлучении Льва Толстого от Церкви, вынесенное ровно 105 лет назад, пересмотреть невозможно, так как (по словам секретаря по взаимоотношениям Церкви Михаила Дудко), это было бы неправильным в отсутствие человека, на которого распространяется действие церковного суда. В марте 2009 года Владимир Толстой выразил своё мнение о значении синодального акта։ «Я изучал документы, читал газеты того времени, знакомился с материалами общественных дискуссий вокруг отлучения. И у меня возникло ощущение, что этот акт дал сигнал к тотальному расколу российского общества. Раскололись и царствующая семья, и высшая аристократия, и поместное дворянство, и интеллигенция, и разночинские слои, и простой люд. Трещина прошла по телу всего русского, российского народа».

սինոդի որոշումը հռչակվել է 1901 թվականի փետրվարի 24-ին և հրապարակվել «Եկեղեցական տեղեկագրերում»

Լև Տոլստոյն ի ծնե եղել է ուղղափառ քրիստոնյա։ Չնայած դրան, նա, ինչպես իր ժամանակի կրթված հասարակության ներկայացուցիչների զգալի մասը, պատանեկության և երիտասարդության տարիներին անտարբեր է եղել կրոնական հարցերի նկատմամբ։ Սակայն 1870-ական թվականների կեսերին նա սկսեց մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերել ուղղափառ եկեղեցու ուսմունքի և արարողակարգի հանդեպ. «հնարավոր ամեն ինչ կարդացի եկեղեցու ուսմունքի վերաբերյալ, ավելի քան մեկ տարի հետևեցի եկեղեցու բոլոր կանոններին` պաս պահելուց մինչև եկեղեցական բոլոր ժամերգություններին մասնակցելը»։ Այս ամենի արդյունքը եղավ բացարձակ հիասթափությունը եկեղեցու դավանանքից։ Ուղղափառ եկեղեցու ուսմունքից հրաժարվելու շրջադարձային պահը եղավ 1879 թվականի երկրորդ կեսը։ 1880-ականներին Տոլստոյը կանգնեց եկեղեցական դավանաբանության, հոգևորականության, պաշտոնական եկեղեցու հանդեպ միանշանակ քննադատական վերաբերմունքի դիրքերում։ Նրա մի շարք ստեղծագործությունների հրատարակությունն արգելվեց ինչպես հոգևոր, այնպես էլ աշխարհիկ գրաքննության կողմից։ 1899 թվականին լույս տեսավ Տոլստոյի «Հարություն» վեպը, որում հեղինակն արտացոլում է իր ժամանակի Ռուսաստանի բոլոր հասարակական խավերի կյանքը. հոգևորականությունը պատկերված է մեխանիկորեն և հապշտապ ծիսակարգերն իրականացնողի դերում, իսկ սառը և ցինիկ Տոպորովին շատերն ընդունեցին որպես Սրբազան սինոդի օպեր-պրոկուրոր Կոնստանտին Պոբեդոնոսցևի ծաղրական կերպար։

Իր ուսմունքը Տոլստոյն օգտագործում էր նախ և առաջ իր իսկ կենսակերպում։ Նա հերքում էր անմահության մասին եկեղեցական մեկնաբանությունները և մերժում եկեղեցու հեղինակությունը։ Նա չէր ընդունում այն կարգը, որը, նրա կարծիքով, կառուցված էր բռնության և հարկադրանքի վրա։ Նա քննադատում էր եկեղեցական ուսմունքը, որի համաձայն «երկրային կյանքն իր ուրախություններով, գեղեցկությամբ, խավարի դեմ գիտակցության պայքարով, մինչև ինձ ապրած բոլոր մարդկանց կյանքը, իմ ողջ կյանքը` ներքին պայքարով և մտքի հաղթանակով, ոչ թե իրական, այլ անհույս ընկած ու անպետք կյանքն է, իսկ իրական, մաքուր ու անմեղ կյանքը հավատի մեջ է, այսինքն՝ երևակայության, այսինքն՝ խելահեղության»։ Լև Տոլստոյը համաձայն չէր եկեղեցու այն տեսության հետ, որ մարդն ի ծնե, իր էությամբ, մեղավոր ու արատավոր է, քանի որ նրա կարծիքով, այդ տեսությունը «արմատապես ոչնչացնում է այն լավագույնը, որ կա մարդկայ[[ին էության մեջ»։ Տեսնելով, թե ինչպես է եկեղեցին արագ կորցնում ժողովրդի վրա իր ազդեցությունը, գրողը, Կոնստանտին Լոմունովի կարծիքով, հանգեց այն եզրակացության, որ «կենդանի ամեն բան անկախ է եկեղեցուց»։

1901 թվականի փետրվարին սինոդը վերջնականապես հանգեց Տոլստոյին հրապարակայնորեն դատելու և եկեղեցուց դուրս հայտարարելու մտքին։ Դրանում ակտիվ դեր խաղաց մետրոպոլիտ Անտոնին (Վադկովսկին)։ Ինչպես հիշատակվում է եկեղեցական-գրասենյակային մատյաններում, փետրվարի 22-ին Պոբեդոնոսցևն այցելեց Նիկոլայ II-ին` Ձմեռային պալատ և մոտ մեկ ժամ զրուցեց նրա հետ։ Որոշ պատմաբանների կարծիքով, Պոբեդոնոսցևը թագավորի մոտ էր եկել ուղիղ սինոդից` արդեն պատրաստի որոշումով։

1901 թվականի փետրվարի 24-ին սինոդի պաշտոնական մարմին հանդիսացող, «Սրբազան սինոդի կողմից հրատարակվող «Եկեղեցական տեղեկագրերում»» հրապարակվեց «Սրբազան սինոդի 1901 թվականի փետրվարի 20-21-ի № 557 որոշումը կոմս Լև Տոլստոյի մասին` հունառուսական ուղղափառ եկեղեցու հավատարիմ հետևորդներին ուղղված ուղերձով».

Տեքստ «Սրբազան սինոդի որոշումը»

{{քաղվածք|<…>Աշխարհին հայտնի գրող, ծնունդով ռուս, մկրտությամբ ու դաստիարակությամբ ուղղափառ, կոմս Տոլստոյը, մտքի հպարտությամբ գայթակղված, ըմբոստացել է Աստծո, նրա սուրբ խաչի և խոսքի դեմ, բացահայտ ուրացել է իրեն սնող մորը` ուղղափառ եկեղեցին, և աստծուց իրեն տրված շնորհն ու գրական տաղանդն օգտագործել ժողովրդի մեջ Աստծո ու եկեղեցու դեմ ուղղված գաղափարների տարածման, մարդկանց մեջ հայրական ու աստվածային հավատի կործանման համար, այն հավատի, որը հիմնել է տիեզերքը, որով ապրել և փրկվել են մեր նախնիները և որով մինչ օրս գոյատևել ու պահպանվել է սուրբ Ռուսիան։

Իր և իր աշակերտների կողմից աշխարհով մեկ, մանավանդ մեր թանկագին հայրենիքի սահմաններում տարածվող իր ստեղծագործություններում ու նամակներում նա մոլագարի նման քարոզում է ուղղափառ եկեղեցու և հենց քրիստոնեական դավանանքի բոլոր դոգմաների տապալումը, մերժում է սուրբ երրորդության մեջ փառավորված, տիեզերքի արարիչ կենդանի աստծուն, մերժում է Տեր Հիսուս Քրիստոսին՝ մարդ-աստծուն, աշխարհի փրկչին, ով զոհեց իրեն մարդկության մեղքերը քավելու և մեր փրկության համար և հարություն առավ, հերքում է Քրիստոսի աստվածային սկիզբը և Սուրբ Կույս Մարիամ աստվածածնի կուսածնությունը, չի ընդունում անդրշիրիմյան կյանքն ու հատուցումը, մերժում է եկեղեցու բոլոր խորհուրդները և դրանցում Սուրբ հոգու գոյությունը և, հայհոյելով ուղղափառ ժողովրդի նվիրական սրբությունները՝ չի վարանում ծաղրի ենթարկել խորհուրդներից մեծագույնը՝ սուրբ հաղորդությունը։ Վերը նշվածը կոմս Տոլստոյը քարոզում է անընդհատ, բանավոր և գրավոր, ի սարսափ ողջ ուղղափառ աշխարհի, և դրանով իսկ անթաքույց, բոլորի աչքի առաջ, դիտավորյալ և գիտակցաբար ինքնիրեն զրկում է ուղղափառ եկեղեցու հետ ցանկացած շփումից։

Նրան սթափեցնելու բոլոր փորձերն անհաջողության մատնվեցին։ Ուստի եկեղեցին նրան իր անդամը չի համարում և չի համարի մինչև նա չզղջա և դարձի չգա ու ինքը չվերականգնի իր շփումը եկեղեցու հետ։ <…> Այպիսով, վկայելով եկեղեցուց նրա վտարման մասին, միասին աղոթենք, որպեսզի աստված հուշի նրան ապաշխարել և ընդունել իրական ճշմարտությունը (Աստվածաշունչ, գլուխ 2, 2։25)։ Մեր աղոթքն առ աստված ողորմած. Տեր, մի՛ տար ի մահ մեղավորներին, լսի՛ր նրանց, ների՛ր և դարձի բեր նրանց առ քո սուրբ եկեղեցին։ Ամեն|

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

''<…> Известный миру писатель, русский по рождению, православный по крещению и воспитанию своему, граф Толстой, в прельщении гордого ума своего, дерзко восстал на Господа и на Христа Его и на святое Его достояние, явно пред всеми отрёкся от вскормившей и воспитавшей его Матери, Церкви православной, и посвятил свою литературную деятельность и данный ему от Бога талант на распространение в народе учений, противных Христу и Церкви, и на истребление в умах и сердцах людей веры отеческой, веры православной, которая утвердила вселенную, которою жили и спасались наши предки и которою доселе держалась и крепка была Русь святая.

В своих сочинениях и письмах, в множестве рассеиваемых им и его учениками по всему свету, в особенности же в пределах дорогого Отечества нашего, он проповедует, с ревностью фанатика, ниспровержение всех догматов православной Церкви и самой сущности веры христианской; отвергает личного живаго Бога, во Святой Троице славимого, Создателя и Промыслителя вселенной, отрицает Господа Иисуса Христа — Богочеловека, Искупителя и Спасителя мира, пострадавшего нас ради человеков и нашего ради спасения и воскресшего из мёртвых, отрицает бессеменное зачатие по человечеству Христа Господа и девство до рождества и по рождестве Пречистой Богородицы Приснодевы Марии, не признаёт загробной жизни и мздовоздаяния, отвергает все таинства Церкви и благодатное в них действие Святаго Духа и, ругаясь над самыми священными предметами веры православного народа, не содрогнулся подвергнуть глумлению величайшее из таинств, святую Евхаристию. Всё сие проповедует граф Толстой непрерывно, словом и писанием, к соблазну и ужасу всего православного мира, и тем неприкровенно, но явно пред всеми, сознательно и намеренно отторг себя сам от всякого общения с Церковию православною.

Бывшие же к его вразумлению попытки не увенчались успехом. Посему Церковь не считает его своим членом и не может считать, доколе он не раскается и не восстановит своего общения с нею. <…> Посему, свидетельствуя об отпадении его от Церкви, вместе и молимся, да подаст ему Господь покаяние в разум истины (Библия, 2Тим, 2:25). Молимтися, милосердый Господи, не хотяй смерти грешных, услыши и помилуй и обрати его ко святой Твоей Церкви. Аминь

«Լև Տոլստոյը դժոխքում»: Կրոնի և աթեիզմի պատմության թանգարանի հավաքածու, 1883: Կուրսկի նահանգի Ս. Տազով եկեղեցու որմնանկարի դրվագում Տոլստոյն է` սատանայի գրկում

Եկեղեցու պատմության դոկտոր, հոգևորական Գեորգի Օրեխանովի կարծիքով, Տոլստոյի վերաբերյալ սինոդի որոշումը ոչ թե անեծք է, այլ այն փաստի արձանագրումը, որ գրողն ինքն իր սեփական ցանկությամբ հրաժարվել է եկեղեցուց։ Բացի այդ, սինոդի՝ փետրվարի 20-22-ի վավերագրում ասվում է, որ Տոլստոյը կարող է եկեղեցի վերադառնալ, եթե դարձի գա և ապաշխարի։ Այնուամենայնիվ, գրողը, նրա շրջապատը և ռուս հասարակայնությունը համարեցին, որ այդ որոշումը անարդարացի է և դաժան։ Այսպես, երբ Տոլստոյը ժամանեց Օպտինա անապատ, այն հարցին, թե ինչու՞ չի այցելում հոգևոր հայրերին, նա պատասխանեց, որ չի կարող, քանի որ վտարված է եկեղեցուց։

«Պատասխան սինոդին»-ում Լև Տոլստոյը հաստատեց եկեղեցու հետ իր կապերը խզելու փաստը. «Այն, որ ես հրաժարվել եմ իրեն ուղղափառ համարող եկեղեցուց, լիովին արդարացի է: Բայց ես նրանից հրաժարվել եմ ո՛չ այն պատճառով, որ ապստամբել եմ աստծո դեմ, այլ, ընդհակառակը, քանի որ ողջ էությամբ ուզում եմ ծառայել աստծուն»։ Տոլստոյը հերքում էր սինոդի կողմից իրեն առաջադրված մեղադրանքները. «սինոդի որոշումն ընդհանրապես շատ թերություններ ունի. այն անօրինական է կամ դիտավորյալ երկիմաստ. այն կամայական է, անհիմն, ոչ ճշմարիտ և, բացի այդ, պարունակում է զրպարտություն և վատ զգացմունքների ու արարքների սադրանք»։ «Պատասխան սինոդին»-ում Տոլստոյը մանրամասն բացահայտում է այդ դրույթները՝ խոստովանելով ուղղափառ եկեղեցու դոգմաների և աստծո ուսմունքի իր սեփական ըմբռնման միջև մի շարք զգալի տարբերությունների մասին։

սինոդի որոշումը հասարակության որոշակի հատվածի վրդովմունքն առաջացրեց. Տոլստոյի հասցեին գալիս էին բազմաթիվ համակրական նամակներ ու հեռագրեր։ Միևնույն ժամանակ, այդ որոշումը հրահրեց նաև հասարակության մյուս հատվածի՝ սպառնալիքներով և հայհոյանքներով լի նամակների հոսքը։

1909 թվականի նոյեմբերին նա մի միտք գրառեց, որը վկայում էր կրոնի՝ նրա լայն ըմբռնման մասին.

«Ես չեմ ուզում լինել քրիստոնյա, ինչպես չեմ ուզում, որ լինեն բրահմայականներ, բուդդայականներ, կոնֆուցիականներ, տաոսիստներ, մահմեդականներ և այլն: Մեզնից յուրաքանչյուրն իր հավատի մեջ պետք է գտնի այն, ինչն ընդհանուր է բոլորի համար և, հրաժարվելով բացառիկից, սեփականից, ընդունել այն, ինչ ընդհանուր է»:

2001 թվականի փետրվարի վերջին կոմսի ծոռը՝ Վլադիմիր Տոլստոյը, ով Տոլստոյի Յասնոյե Պոլյանայի տուն-թանգարանի կառավարիչն էր, նամակով դիմեց Մոսկվայի և համայն Ռուսիո պատրիարք Ալեքսի II-ին՝ խնդրելով վերանայել սինոդի վերոհիշյալ որոշումը։ Նամակին ի պատասխան Մոսկվայի պատրիարքարանում հայտարարեցին, որ Լև Տոլստոյին եկեղեցուց արտաքսելու 105 տարի առաջ ընդունված որոշումը վերանայել հնարավոր չէ, քանի որ (եկեղեցու հետ փոխհարաբերությունների մասով քարտուղար Միխայիլ Դուդկոյի խոսքերով) դա սխալ կլինի անել այն մարդու բացակայությամբ, ում նկատմամբ կիրառվել է այդ որոշումը։ 2009 թվականի մարտին Վլադիմիր Տոլստոյն արտահայտեց սինոդի որոշման մասին իր կարծիքը. «Ես ուսումնասիրել եմ փաստաթղթերը, կարդացել այն ժամանակվա թերթերը, ծանոթացել արտաքսման շուրջ հասարակական քննարկման նյութին: Եվ ինձ մոտ այնպիսի զգացողություն է, որ այդ վավերագիրը ռուսական հասարակության մեջ համընդհանուր պառակտման ազդակ է հանդիսացել: Պառակտվել է արքայական ընտանիքը, բարձրաշխարհիկ արիստոկրատիան, կալվածատեր ազնվականությունը, մտավորականությունը, տարատոհմիկ խավերը և հասարակ ժողովուրդը: Պառակտվել է ողջ ռուս ժողովուրդը»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինարեն

ռուսերեն հոդված

Արեալ և լեզվակիրների քանակ

Распространение китайского языка в мире։
     Страны, где китайский является основным или официальным      Страны, где более 5 млн говорящих по-китайски      Страны, где более 1 млн говорящих по-китайски      Страны, где более 0,5 млн говорящих по-китайски      Страны, где более 0,1 млн говорящих по-китайски      Города со значительным числом говорящих по-китайски

Китайский язык является официальным языком КНР, Тайваня и Сингапура. Во всём мире на нём говорят свыше 1,3 млрд человек. Китайский служит одним из 6 официальных и рабочих языков ООН. Исторически это язык народности хань, которая доминирует в национальном составе КНР (более 90 % населения страны). Кроме того, десятки миллионов китайцев, сохраняющих свой язык, живут практически во всех странах Юго-Восточной Азии (в Сингапуре составляя более 75 % населения); значительная китайская диаспора рассеяна по всему миру.

В штате Нью-Йорк внесена поправка в избирательное законодательство, в соответствии с которой во всех городах штата, в которых проживает более миллиона человек, все связанные с процессом выборов документы должны переводиться на три диалекта китайского языка. Кроме китайского в список были включены испанский, корейский, филиппинский и русский языки.

Չինարեն լեզվի տարածվածությունը աշխարհում։
     Երկրներ, որտեղ չինարենը հիմնական կամ պաշտոնական լեզու է      Երկրներ, որտեղ չինարեն խոսողներն ավելի քան 5 մլն են      Երկրներ, որտեղ չինարեն խոսողներն ավելի քան 1 մլն են      Երկրներ, որտեղ չինարեն խոսողներն ավելի քան 0,5 մլն են      Երկրներ, որտեղ չինարեն խոսողներն ավելի քան 0,1 մլն են      Քաղաքներ, որտեղ չինարեն խոսողները զգալի թիվ են կազմում

Չինարենը ԿԺՀ-ի, Թայվանի և Սինգապուրի պաշտոնական լեզուն է։ Ամբողջ աշխարհում նրանով խոսում են ավելի քան 1,3 մլրդ մարդ։

Չինարենը նաև ՄԱԿ-ի աշխատանքային 6 լեզուներից մեկն է։ Պատմականորեն այն խան ժողովրդի լեզուն է, որը գերիշխում է ԿԺՀ-ի ազգային կազմում (երկրի բնակչության ավելի քան 90 %-ը)։ Բացի այդ, իրենց լեզուն պահպանած տասնյակ միլիոն չինացիներ գործնականում բնակվում են Հարավարևելյան Ասիայի բոլոր երկրներում (Սինգապուրում կազմելով բնակչության 75%-ց ավելին), մեծաթիվ չինական սփյուռքը սփռված է ամբողջ աշխարհով։

Նյու Յորք նահանգում ընտրական օրենսդրության մեջ կատարված շտկման համաձայն՝ նահանգի բոլոր միլիոնից ավել բնակչությամբ քաղաքներում ընտրական գործընթացի հետ կապված բոլոր փաստաթղթերը պետք է թարգմանվեն չինարեն լեզվի երեք բարբառներով։

Բացի չինարենից ցուցակում ներառված են իսպաներեն, կորեերեն, ֆիլիպիներեն և ռուսաց լեզուները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Отличается от алфавитной тем, что каждому знаку приписано какое-то значение (не только фонетическое), и число знаков очень велико (десятки тысяч). В Китае имеет две основные формы — старую (вэньянь) и современную (байхуа).

До 1945 года китайское письмо («хан ты» или «тьы-хан», вьетн. Chữ Hán) использовалось также для записи вьетнамского языка.

В контексте интернационализации, письменности, основанные на китайской, называют CJK (англ. Chinese, Japanese, Korean) или CJKV (с добавлением англ. Vietnamese).

Այբուբենից տարբերվում է նրանով, որ յուրաքանչյուր պատկերանիշի վերագրված է որևէ հատկանիշ (ոչ միայն հնչյունաբանական), և գրանշանների քանակը բավականաչափ մեծ է (տասնյակ հազարներ)։ Չինաստանում ունի երկու հիմնական ձև՝ հին (վենյան) և ժամանակակաից (բայխուա)։

Մինչև 1945 թվականը չինական գիրը («խան տը» կամ «տը-խան», վիետնամերեն՝ Chữ Hán) գործածվում էր նաև վիետնամերենի գրության համար։

Ինտերնացիոնալիզմի համատեքստում, չինականի վրա հիմնված գրության ձևերը կոչվում են CJK (անգլ.՝ Chinese, Japanese, Korean) կամ CJKV (անգլերենով ավելացված նաև՝ Vietnamese).

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Փոխառություններ

В современном русском языке существует множество лексических заимствований из церковнославянского (к ним относятся, например, такие привычные слова, как вещь, время, воздух, восторг, глагол, единый, изъять, награда, облако, общий, ответ, победа, работа, совет, сочинить, тщетный, чрезмерный и мн. др.), часть из которых сосуществует с собственно русскими дублетами, отличающимися от церковнославянских по значению или стилистически, ср. (церковнославянское слово приводится первым)։ власть / волость, влачить / волочить, глава / голова, гражданин / горожанин, млечный / молочный, мрак / морок, одежда / одёжа, равный / ровный, рождать / рожать, собор / сбор, страж / сторож и др. Из церковнославянского в литературный язык заимствованы и отдельные морфемы (например, глагольные приставки из-, низ-, пред- и со-) и даже отдельные грамматические формы — например, отглагольные причастия (ср. церковнославянские по происхождению причастия текущий или горящий с соответствующими им исконно русскими формами текучий и горячий, сохранившимися в современном языке в качестве прилагательных со значением постоянного свойства) или формы глаголов типа трепещет (с несвойственным собственно русским формам чередованием т/щ, ср. исконно русские хохочет или лепечет).

На лексику современного русского языка немалое влияние оказали те языки, с которыми русский (а ранее древнерусские и праславянские диалекты) длительное время контактировал. Древнейший слой заимствований — восточногерманского («готского») происхождения (это такие слова, как блюдо, буква, верблюд, гораздо, изба, князь, котёл, крест, купить, осёл, плуг, стекло, хлеб, хлев, холм, худож[ник], церковь, шлем и др.), а также немногочисленные, но важные слова, заимствованные из древних иранских языков («скифская лексика») — например, рай, собака, топор, бог. Однако следует иметь в виду, что не все эти германские и иранские этимологии считаются вполне бесспорными, например «верблюд», по версии историка Б. А. Рыбакова, — слово исконно славянское, означающее «многоходящий», «многоблуждающий», а «бог» — согласно толкованию М. Фасмера — слово индоевропейского корня, родственное др.-инд. «bhagas» и др.-перс. «baga». Германского (в основном, скандинавского) происхождения и некоторые русские личные имена, например, Глеб, Игорь, Олег, Ольга.

Следующий по времени слой составляют слова греческого (ад, грамота, дьяк, игумен, икона, катавасия, каторга, корабль, кровать, кукла, магнит, огурец, палата, парус, поп, саван, свёкла, скамья, тетрадь, уксус, фонарь и др.) и тюркского происхождения (алмаз, аркан, башка, башмак, бирюк, деньга, изюм, кабан, казна, кайма, кандалы, капкан, караул, кафтан, ковёр, колбаса, колчан, крокодил, лошадь, очаг, сарай, сундук, товар, туман, тюрьма, шалаш, шатёр, штаны, ямщик, ярлык и др.; часть этих слов, в свою очередь, восходит к арабским или персидским источникам). Следует иметь в виду, что подавляющее большинство русских личных крестильных имён также заимствованы из греческого (такие, как Александр, Алексей, Анатолий, Андрей, Аркадий, Василий, Влас, Георгий, Денис, Дмитрий, Евгений, Кирилл, Кузьма, Леонид, Лука, Макар, Никита, Николай, Пётр, Степан, Тимофей, Фёдор, Филипп; Анастасия, Варвара, Галина, Екатерина, Елена, Зоя, Ирина, Ксения, Пелагея, Прасковья, Софья, Татьяна и др.; через греческий в русский вошли и такие распространенные христианские имена древнееврейского происхождения, как Вениамин, Даниил, Иван, Илья, Матвей, Михаил, Наум, Осип, Семён, Яков; Анна, Елизавета, Мария, Марфа и др.). В XVI—XVII в. основной источник заимствований — польский, через который в русский проникает как большое число латинских, романских и германских слов (например, абстракция, алгебра, автор, аптека, Африка, винт, гвалт, гитара, гонор, казарма, клавиши, кофта, кухня, малевать, маляр, музыка, муштровать, панцирь, Париж, потрафить, почта, приватный, пудра, пунцовый, регулярно, рейтузы, рота, рынок, рыцарь, сталь, столяр, танец, тарелка, фабрика, фальшивый, фиалка, фиолетовый, фортель, цель, цех, цифра, школа, шлифовать, шпага, штука, штык, шулер, юбка, ярмарка и мн. др.), так и некоторое количество собственно польских (банка, бутылка, быдло, вензель, граница, дозволить, доконать, доскональный, если, забияка, завзятый, запальчивый, заядлый, клянчить, кролик, куртка, легавый, мещанин, отвага, отчизна, палка, паршивый, повидло, подначить, поединок, позволить, поручик, предместье, причина, пуля, пушка (спорн.), смертельный, столица, сума, фигляр, хлопец, шарить, шкодливый, шпаргалка и др.). В новый период (с XVIII в.) заимствования поступают, в основном, из нидерландского (абрикос, адмирал, апельсин, боцман, брюки, дрейф, зонтик, зюйд, кабель, каюта, койка, кофе, матрос, парик, пемза, рейс, руль, рупор, трюм, фарватер, флейта, шлюз, яхта), немецкого (абзац, айсберг, бинт, биржа, галстук, генерал, граф, егерь, зал, картофель, квартира, кино, клякса, курорт, кучер, лейтенант, мастер, мундир, мундштук, офицер, плац, рубанок, слесарь, траур, фейерверк, фельдшер, цейтнот, цемент, шахта, шина, ширма, шлагбаум, шлейф, штаб, штат, эрзац и мн. др.) и французского (абажур, авангард, аванс, альбом, актёр, барьер, бульвар, буржуазия, бюро, вуаль, гараж, дебют, дирижёр, досье, душ, жалюзи, журнал, канва, каприз, киоск, кошмар, кураж, магазин, машина, меню, негр, павильон, парашют, парк, пароль, партер, перрон, платформа, пляж, район, резина, рельеф, ремонт, ресторан, риск, роль, рояль, сезон, суп, тираж, тротуар, трюк, фасон, ферма, фея, финансы, фойе, шанс, шарм, шинель, шоссе, шофёр и мн. др.).

В настоящее время самым мощным источником заимствований является английский, некоторые заимствования из которого восходят уже к XIX — первой половине XX в. (ранние заимствования — аврал, бар, бойкот, вокзал, клуб, ковбой, коктейль, митинг, рельсы, ром, сквер, спорт, старт, танк, теннис, трусы, фешенебельный, фильм, финиш, фольклор, футбол, хулиган, шорты, более новые — бизнес, бизнесмен, брифинг, демпинг, дефолт, джинсы, дизайн, диспетчер, клиринг, комбайн, контейнер, компьютер, контент, лизинг, маркетинг, рейтинг, тренд, уик-энд, файл, холдинг и мн. др.). Некоторые английские слова были заимствованы в русский язык дважды — например, старое ленч и современное ланч; новейшие английские заимствования нередко вытесняют более ранние заимствования из других европейских языков — например, новое англ. франчайзинг и старое франц. франшиза, новое англ. боулинг и старое нем. кегельбан в том же значении, новое англ. брокер и старое нем. маклер, новое англ. офис и старое нем. контора, новое англ. слоган и старое нем. лозунг, новое англ. лобстер и старое франц. омар, новое англ. хит и старое нем. шлягер, новое англ. прайс-лист и старое нем. прейскурант, новое англ. скутер и старое нем. мотороллер и др. Из других европейских языков заимствований было существенно меньше, но в отдельных областях лексики их роль также достаточно важна. Например, ряд военных терминов заимствован из венгерского (гайдук, гусар, сабля), большое количество музыкальных, а также ряд финансовых, кулинарных и др. терминов — из итальянского (иногда через французское или немецкое посредство)։ авизо, ария, банк, браво, виолончель, казино, либретто, макароны, малярия, опера, паста, паяц, пианино, сальдо, сальто, скерцо, сольфеджио, соната, сопрано, фирма и др.

В свою очередь, древних заимствований из русского немало в финно-угорских языках (например, в финском и карельском, мордовских, марийском и др.). Ряд русских слов (в том числе по происхождению заимствованных) стал интернационализмами, заимствованными уже из русского во многие языки мира (гласность, дача, мамонт, матрёшка, перестройка, самовар, спутник, степь, царь, тройка).

Ժամանակակից ռուսաց լեզվում գոյություն ունեն բազմաթիվ բառային փոխառություններ եկեղեցասլավոնականից (դրանց շարքին են դասվում, օրինակ, այնպիսի գործածական բառեր, ինչպիսիք են вещь-իր, время-ժամանակ, воздух-օդ, восторг-հիացմունք, глагол-բայ, единый-միասնական, изъять-դուրս բերել, награда-պարգև, облако-ամպ, общий-ընդհանուր, ответ-պատասխան, победа-հաղթանակ, работа-աշխատանք, совет-խորհուրդ, сочинить-հորինել, тщетный-մանրակրկիտ, чрезмерный-շատ մեծ և բազմաթիվ այլ բառեր), որոնց մի մասը համագոյակցում է իրենց նշանակությամբ կամ ոճաբանորեն տարբերվող եկեղեցասլավոնականից ռուսական նույնանիշ բառերի հետ. համեմատենք՝ (եկեղեցասլավոնականը գրվում է սկզբից,) власть/волость (տիրապետություն), влачить/волочить (քարշ տալ), глава/голова (գլուխ), гражданин/горожанин (քաղաքացի), млечный/молочный (կաթնային), мрак/морок (խավար), одежда/одёжа (հագուստ), равный/ровный (հավասար), рождать/рожать (ծնել), собор/сбор (ժողովում), страж/сторож (պահակ) և այլն։ Եկեղեցասլավոնականից գրական լեզվում փոխառվել են նաև առանձին մորֆեմներ (օրինակ՝ բառային նախածանցներ из-, низ-, пред- և со-) և նույնիսկ առանձին քերականական ձևեր, օրինակ՝ բայական դարձվածներ (համեմատ.՝ ծագումով եկեղեցասլավոնական текущий (ընթացիկ) կամ горящий (այրվող) ածական դերբայները իրենց համապատասխանող բուն ռուսերեն, ժամանակակից լեզվում որպես կայուն հատկանիշ ունեցող ածականներ պահպանված текучий (հոսող) և горячий (տաք) ձևերի հետ), կամ трепещет բայի նման ձև ունեցող բայերը (ռուսերեն ձևերին ոչ հատուկ հնչյունների т/щ հերթագայությամբ, համեմատ.՝ բուն ռուսերեն են хохочет (քրքջում է) կամ лепечет (կարկաչում է)։

Ժամանակակից ռուսաց լեզվի բառապաշարի մեծ ազդեցություն են ունեցել այն լեզուները, որոնց հետ ռուսերենը (ավել վաղ նաև՝ հին ռուսերեն և պրասլավոնական բարբառները) տևական ժամանակ սերտ հարաբերություններ է ունեցել։ Փոխառությունների հնագույն շերտը արևելագերմանական («գոթական») ծագում ունեն (դրանցից են блюдо-ափսե, буква-տառ, верблюд-ուղտ, гораздо-առավել, изба-տնակ, князь-իշխան, котёл-կաթսա, крест-խաչ, купить-գնել, осёл-ավանակ, плуг-գութան, стекло-ապակի, хлеб-հաց, хлев-փարախ, холм-բլուր, худож[ник]-նկարիչ, церковь-եկեղեցի, шлем-սաղավարտ և այլ բառեր), նաև փոքրաթիվ, սակայն կարևոր բառեր փոխառնված են հնագույն իրանական լեզուներից («սկիֆյան բառապաշար»). օրինակ՝ рай-դրախտ, собака-շուն, топор-կացին, бог-աստված։ Սակայն պետք է հաշվի առնել՝ ոչ բոլոր գերմանական և իրանական ստուգաբանություններն են անվիճելի. օրինակ՝ «верблюд» (ուղտ) բառը պատմաբան Բորիս Ռիբակովի վարկածով բուն սլավոնական բառ է, որը նշանակում է «շատ քայլող», «շատ թափառող», իսկ «бог» (աստված) բառը ըստ Մաքս Ֆեսմերի հնդեվրոպական ծագմամբ բառ է, որ ազգակից է այլ հին-հնդկական «bhagas»-ին և հին-պարսկական «baga»։ Գերմանական (հիմնականում սկանդինավյան) ծագում ունեն որոշ ռուսական անձնանուններ. օրինակ՝ Глеб, Игорь, Олег, Ольга։ Ժամանակային մյուս շերտը կազմում են հունական (ад (դժոխք), грамота (պատվոգիր), дьяк (ատենապիր), игумен (վանահայր), икона (սրբապատկեր), катавасия (համերգություն), каторга (տաժանավայր), корабль (նավ), кровать (մահճակալ), кукла (տիկնիկ), магнит (մագնիս), огурец (վարունգ), палата (ատյան), парус (առագաստ), поп (քահանա), саван (ծածկոց), свёкла (ճակնդեղ), скамья (նստարան), тетрадь (տետր), уксус (քացախ), фонарь (լապտեր) և այլն) և թուրքական (алмаз (ադամանդ), аркан (օղաթոկ), башка (գլուխ), башмак (մաշիկ), бирюк (մենագայլ), деньга (դրամ), изюм (չամիչ), кабан (վարազ), казна (գանձարան), кайма (երիզ), кандалы (ձեռնաշղթաներ), капкан (թակարդ), караул (պահակություն), кафтан (կաֆտան), ковёр (գորգ), колбаса (երշիկ), колчан (կապարճ), крокодил (կոկորդիլոս), лошадь (ձի), очаг (օջախ), сарай (սարայ), сундук (սունդուկ), товар (ապրանք), туман (մառախուղ), тюрьма (բանտ), шалаш (քողտիկ), шатёр (վրան), штаны (տաբատ), ямщик (կառապան), ярлык (պիտակ) և այլն. այս բառերի մի մասը իրենց հերթին ունեն պարսկական կամ արաբական արմատներ) ծագում ունեցող բառերը։ Պետք է նկատի ունենալ, որ ռուսական մկրտության անձնանունների ճնշող մեծամասնությունը նույնպես փոխառնված են հունարենից (դրացից են՝ Александр, Алексей, Анатолий, Андрей, Аркадий, Василий, Влас, Георгий, Денис, Дмитрий, Евгений, Кирилл, Кузьма, Леонид, Лука, Макар, Никита, Николай, Пётр, Степан, Тимофей, Фёдор, Филипп; Анастасия, Варвара, Галина, Екатерина, Елена, Зоя, Ирина, Ксения, Пелагея, Прасковья, Софья, Татьяна և այլն. հունարենի միջոցով ռուսաց լեզու են մտել այնպիսի տարածված քրիստոնեական հնագույն հրեական ծագմամբ անուններ ինչպիսիք են Вениамин, Даниил, Иван, Илья, Матвей, Михаил, Наум, Осип, Семён, Яков; Анна, Елизавета, Мария, Марфа և այլն).

16-17-րդ դարերում փոխառությունների հիմնական աղբյուրը լեհականն էր, որի միջոցով ռուսաց լեզու են թափանցում ինչպես մեծ թվով լատինական, ռոմանական և գերմանական բառեր (օրինակ՝ абстракция-վերացականություն, алгебра-հանրահաշիվ, автор-հեղինակ, аптека (դեղատուն), Африка (Աֆրիկա), винт (պտուտակ), гвалт (աղմուկ), гитара (կիթառ), гонор (պատիվ), казарма (զորանոց), клавиши (ստեղներ), кофта (կոֆտա), кухня (խոհանոց), малевать (ներկել), маляр (ներկարար), музыка (երաժշտություն), муштровать (խստակրթել), панцирь (պատյան), Париж (Փարիզ), потрафить (գոհացնել), почта (փոստ), приватный (անձնական), пудра (դիմափոշի), пунцовый (վառ կարմիր), регулярно (կանոնավորապես), рейтузы (գործած վարտիք), рота (վաշտ), рынок (շուկա), рыцарь (ասպետ), сталь (պողպատ), столяр (հյուսն), танец (պար), тарелка (ափսե), фабрика (գործարան), фальшивый (կեղծ), фиалка (մանուշակ), фиолетовый (մանուշակագույն), фортель (ճարպիկ խաղ), цель (նպատակ), цех (արտադրամաս), цифра (թիվ), школа (դպրոց), шлифовать (հղկել), шпага (սուսեր), штука (հատիկ), штык (սվին), шулер (խաբեբա), юбка (կիսաշրջազգեստ), ярмарка (տոնավաճառ) և բազմաթիվ այլ բառեր), ինչպես նաև որոշ թվով բուն լեհերեն (банка (ապակե տարա), бутылка (շիշ), быдло (աշխատող անասուն), вензель (անվանագիր), граница (սահման), дозволить (թույլատրել), доконать (հոգին հանել), доскональный (մանրամասն), если (եթե), забияка (կռվարար), завзятый (մոլի), запальчивый (կրակոտ), заядлый (երդվյալ), клянчить (մուրալ), кролик (ճագար), куртка (կուրտկա), легавый (որսկան), мещанин (քաղքենի), отвага (քաջություն), отчизна (հայրենիք), палка (փայտ), паршивый (անպետք), повидло (պովիդլո), подначить (դրդել), поединок (մենամարտ), позволить (թույլատրել), поручик (պորուչիկ), предместье (արվարձան), причина (պատճառ), пуля (փամփուշտ), пушка (թնդանոթ (վիճելի), смертельный (մահացու), столица (մայրաքաղաք), сума (տոպրակ), фигляр (աճպարար), хлопец (տղա), шарить (պրպտել), шкодливый (վնասարար), шпаргалка (հուշաթղթիկ) և այլն)։

Նոր փուլում (18-րդ դարից) փոխառություններ են կատարվում հիմնականում նիդերլանդերենից (абрикос (ծիրան), адмирал (ծովակալ), апельсин (նարինջ), боцман (բոցման), брюки (տաբատ), дрейф (նավախոտորում), зонтик (անձրևանոց), зюйд (հարավ), кабель (մալուխ), каюта (նավախուց), койка (մահճակալ), кофе (սուրճ), матрос (նավաստի), парик (կեղծամ), пемза (չեչքար), рейс (ուղերթ), руль (ղեկ), рупор (խոսափող), трюм (նավամբար), фарватер (նավարկուղի), флейта (ֆլեյտա), шлюз (ջրարգելակ), яхта (առագաստանավ)), գերմաներենից (абзац (տողագլուխ), айсберг (սառցասար), бинт (բինտ), биржа (բորսա), галстук (փողկապ), генерал (գեներալ), граф (կոմս), егерь (որսորդ), зал (սրահ), картофель (կարտոֆիլ), квартира (բնակարան), кино (կինո), клякса (թանաքաբիծ), курорт (բուժավայր), кучер (կառապան), лейтенант (լեյտենանտ), мастер (վարպետ), мундир (համազգեստ), мундштук (ծխափող), офицер (սպա), плац (հրապարակ), рубанок (ռանդա), слесарь (փականագործ), траур (սուգ), фейерверк (հրավառություն), фельдшер (բուժակ), цейтнот (ցեյտնոտ), цемент (ցեմենտ), шахта (հանքահոր), шина (անվադող), ширма (ծածկույթ), шлагбаум (ուղեփակոց), шлейф (տափան), штаб (ղեկավար օրգան), штат (նահանգ), эрзац (փոխնյութ) և բազմաթիվ այլ բառեր) և ֆրանսերենից (абажур (լուսամփոփ), авангард (առաջավոր մաս), аванс (կանխավճար), альбом (ալբոմ), актёр (դերասան), барьер (պատնեշ), бульвар (փողոց), буржуазия (բուրժուազիա), бюро (ղեկավար մարմին), вуаль (քող), гараж (ավտոտնակ), дебют (առաջնելույթ), дирижёр (խմբավար), досье (գործ), душ (ցնցուղ), жалюзи (շերտավարագույր), журнал (ամսագիր), канва (հենք), каприз (կամակորություն), киоск (կրպակ), кошмар (մղձավանջ), кураж (սրտապնդություն), магазин (խանութ,) машина (մեքենա), меню (ճաշացանկ), негр (նեգր), павильон (տաղավար), парашют (անկարգել), парк (զբոսայգի), пароль (ծածկագիր), партер (պարտեր), перрон (կառամատույց), платформа (հիմնահարթակ), пляж (լողափ), район (շրջան), резина (ռեզին), рельеф (մակերևութապատկեր), ремонт (նորոգում), ресторан (ռեստորան), риск (համարձակություն), роль (դեր), рояль (դաշնամուր), сезон (եղանակ), суп (ապուր), тираж (տպաքանակ), тротуар (մայթ), трюк (հնարք), фасон (ձև), ферма (ագարակ), фея (փերի), финансы (ֆինանսներ), фойе (ճեմասրահ), шанс (շանս), шарм (հրապույր), шинель (շինել), шоссе (ուղի), шофёр (վարորդ) և բազմաթիվ այլ բառեր)։ Ներկայումս ամենահզոր փոխառությունների աղբյուր է հանդիսանում անգլերենը, որից որոշ փոխառություններ վերաբերում են արդեն XIX—ից XX-րդ դարի առաջին կեսին (ավելի վաղ փոխառվել են аврал (միահամուռ աշխատանք), бар (խորտկարան), бойкот (բոյկոտ), вокзал (կայարան), клуб (ակումբ), ковбой (կովբոյ), коктейль (կոկտեյլ), митинг (ցույց), рельсы (երկաթգծեր), ром (ռոմ), сквер (զբոսապուրակ), спорт (սպորտ), старт (մեկնարկ), танк (հրասայլ), теннис (թենիս), трусы (վարտիք), фешенебельный (պերճաշուքություն), фильм (ֆիլմ), финиш (եզրագիծ), фольклор (ժող. բանահյուսություն), футбол (ֆուտբոլ), хулиган (վատաբարո), шорты (շորտ), առավել նորերը՝ — бизнес (բիզնես), бизнесмен (գործարար), брифинг (ճեպազրույց), демпинг (ցածրագին վաճառք), дефолт (չկատարված պարտավորություններ), джинсы (ջինս,) дизайн (ձևավորում), диспетчер (երթակարգավար), клиринг (անկանխիկ հաշվարկ), комбайн (կոմբայն), контейнер (բեռնարկղ), компьютер (համակարգիչ), контент (ինֆորմացիայի ամբողջություն), лизинг (վարձակալում), маркетинг (շուկայագիտություն), рейтинг (վարկանիշ), тренд (միտում), уик-энд (ուիք-էնդ), файл (ֆայլ), холдинг (հոլդինգ) և շատ այլ բառեր))։

Որոշ անգլերեն բառեր փոխառության եղանակով ռուսերեն են մուտք գործել կրկնակի. օրինակ՝ հին ленч և նոր ланч։ Նորագույն անգլերեն փոխառությունները հաճախ են դուրս մղում եվրոպական մյուս լեզուներից առավել վաղ կատարված փոխառությունները. օրինակ՝ նոր անգլերեն франчайзинг-ը՝ նախկինից ֆրանսերեն франшиза-ին, նոր անգլերեն боулинг-ը գերմաներեն նույն նշանակությամբ кегельбан բառին, նոր անգլերեն брокер բառը՝ նախկինից գերմաներեն маклер-ին, նոր անգլերեն офис-ը՝ նախկին գերմաներենից контора-ին, նոր անգլերենից слоган-ը՝ նախկին գերմաներեն лозунг-ին, նոր անգլերեն лобстер-ը՝ նախկինից ֆրանսերեն омар-ին, նոր անգլերեն хит-ը՝ նախկինում գերմաներենից փոխառված шлягер-ին, նոր անգլերեն прайс-лист-ը՝ նախկինում փոխառված գերմաներեն прейскурант-ին, նոր անգլերեն скутер-ը՝ նախկինում փոխառված գերմաներեն мотороллер-ին և այլն։

Մյուս եվրոպական լեզուներից փոխառությունները էականորեն քիչ են, բայց բառաֆոնդի որոշ շրջաններում դրանց դերը բավականաչափ կարևոր են։ Օրինակ՝ մի շարք զինվորական տերմիններ փոխառված են հունգարերենից (гайдук, гусар, сабля), մեծ թվով երաժշտական տերմիններ, ինչպես նաև ֆինանսական, խոհարարական և այլ տերմինների մեծ մասը՝ իտալերենից (երբեմն ֆրանսերենի կամ գերմաներենի միջոցով). авизо, ария, банк, браво, виолончель, казино, либретто, макароны, малярия, опера, паста, паяц, пианино, сальдо, сальто, скерцо, сольфеджио, соната, сопрано, фирма և այլն։

Իրենց հերթին քիչ չեն ռուսերենից հնագույն փոխառություններ ֆիննա-ուգորյան լեզուներում (օրինակ՝ ֆիներեն և կորելերեն, մորդովերեն, մարիերեն և այլն)։ Ռուսերեն մի շարք բառեր (այդ թվում՝ ծագումով փոխառություններ) դարձել են միջազգային, որոնք ռուերենից փոխառել են աշխարհի բազմաթիվ լեզուներ (гласность, дача, мамонт, матрёшка, перестройка, самовар, спутник, степь, царь, тройка).

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Տարհանման սկիզբ (0:40-1:20)

Шлюпочная палуба «Титаника»

В 0։40 от правого борта на воду была спущена первая шлюпка (№ 7). В ней было занято 28 мест (из 65). Вслед за ней с интервалом в несколько минут были спущены шлюпки №5, 3 и 8. В 1։10 от левого борта была спущена шлюпка № 6. В ней было занято также всего 28 мест, в этой шлюпке спаслась Маргарет Браун. В первых десяти шлюпках, спущенных с «Титаника», оставалось большое количество свободных мест. Шлюпка № 5 была спущена на воду с 29 свободными местами, шлюпка № 3 с 33, шлюпка № 1 с 28, шлюпка № 8 с 37. Чарльз Лайтоллер, руководивший спуском шлюпок от левого борта, позже объяснил это тем, что, как он предполагал, после спуска на воду в шлюпки подсядут женщины и дети с нижних палуб, но входные порты в бортах судна никто не открыл, а люди в шлюпках стремились как можно скорее отгрести от тонущего судна, опасаясь возникновения большой воронки вокруг него. Часть пассажиров садилась в шлюпки с палуб A и B, пролезая через окна или ограждения.

На шлюпочной палубе на левом борту не хватало матросов, поэтому Лайтоллер обратился за помощью к добровольцам. Канадский бизнесмен Артур Годфри вызвался помочь одним из первых. Он помогал закреплять и спускать шлюпки на воду. Годфри был единственным мужчиной, которому Лайтоллер позволил сесть в шлюпку. Многие из матросов, которые должны были работать со шлюпками, были отправлены вниз, чтобы открыть ворота, ведущие на шлюпочную палубу, и порты с левого борта, чтобы женщины и дети из третьего класса смогли сесть в шлюпки. Однако многих из них больше никто не видел. Вероятно, в носовой части судна их неожиданно накрыла хлынувшая вода, и все они погибли. Первые полчаса после начала эвакуации на борту сохранялось относительное спокойствие. О том, что конструктор Томас Эндрюс дал «Титанику» не больше полутора часов, знали только капитан Смит и глава «Уайт Стар Лайн» Исмей. Среди команды и пассажиров распространялось высказывание одного из офицеров, что «Титаник» ещё продержится на плаву восемь-десять часов, а к этому времени к нему на выручку успеют прийти несколько судов, вызванных по беспроводному телеграфу.

По коридору Скотленд Роуд на палубе Е с носа на корму переходили толпы мужчин из третьего класса, чьи каюты были уже затоплены. Тем не менее большинство из них не осознавало угрожавшей им смертельной опасности. В результате у главной лестницы, ведущей с палубы Е наверх, собралась большая толпа пассажиров третьего класса. Только в 0։30 стюардам было приказано выводить женщин и детей на шлюпочную палубу. Стюардам, отвечавшим за отдельные секции третьего класса, удалось собрать часть из них, но большинство женщин отказывались идти без мужей. Так как стюарды, опасаясь паники, никому не сообщали, что судно тонет, им с большим трудом удалось убедить лишь небольшую группу женщин надеть спасательные жилеты и отправиться наверх, на шлюпочную палубу. Поскольку в лабиринте коридоров, лестниц и переходов они могли заблудиться, старший стюард третьего класса приказал выводить женщин группами.

По настоянию стюардов пассажиры преимущественно надевали тёплые вещи. Первый класс перед выходом на шлюпочную палубу облачился в свитера, твидовые костюмы, бархатные жакеты, мохеровые жилеты, пальто, шубы, шляпы. Пассажиры второго класса не располагали таким обширным гардеробом։ люди надевали простые пальто, брюки и юбки, младенцев кутали в одеяла. У пассажиров третьего класса зачастую почти не было другой одежды, помимо той, в который они отправились в плавание. Из-за того, что ночь выдалась очень холодной, многие из них были вынуждены кутаться в пледы. Определённым согревающим эффектом обладали и спасательные жилеты. Те, кого эвакуация застала врасплох, не успевали одеваться, как следует. Часто люди ограничивались тем, что надевали пальто поверх ночных сорочек, пижам и халатов.

Шлюпки с «Титаника» продолжали спускаться с интервалом в несколько минут. Краска, которой были покрашены лебедки, была свежей, и, поскольку ими ещё не пользовались, канаты прилипали к блокам. Шлюпки шли вниз рывками. Сначала резко опускалась носовая часть, потом корма. Миссис Уоррен позднее говорила, что в ту минуту она была уверена, что выпадет из шлюпки. Томас Эндрюс ходил по шлюпочной палубе и призывал женщин, которые все еще колебались, спуститься в шлюпки. «Дамы, — говорил он, — вы должны немедленно сесть. Нельзя терять ни минуты. Не будьте привередливыми в выборе шлюпок. Не раздумывайте. Садитесь, садитесь!» С самого начала эвакуации на борту происходили несчастные случаи։ пожилая француженка упала в зазор между шлюпкой № 10 и бортом судна, к счастью, двое мужчин на палубе А успели её подхватить, и со второй попытки ей удалось сесть в шлюпку. Пассажир первого класса Энни Штенгель получил перелом нескольких рёбер уже сидя в шлюпке, когда его брат и один из пассажиров, страдавший избыточным весом, прыгнули в ту же шлюпку и придавили его.

Между тем экипаж в трюме продолжал бороться с водой. Члены трюмной команды установили в носовые отсеки дополнительные насосы и продолжали откачивать воду. Инженеры, котельщики и машинисты выпускали пар из котлов в четвёртой котельной, чтобы те не взорвались во время затопления. В первых трех котельных работа не прекращалась, вырабатываемый пар поддерживал работу генераторов, благодаря чему обеспечивалось бесперебойное электроснабжение судна. Около 0։45 герметичная дверь между пятой и затопленной шестой котельной не выдержала давления и обрушилась. В результате в пятую котельную хлынул рокочущий поток океанской воды, убив двоих машинистов. Одному из стюардов чудом удалось избежать смерти, когда деревянная стенка между каютами третьего класса на палубе Е рухнула, и он оказался по пояс в воде. Многим пассажирам третьего класса на палубах G, F и E приходилось пробираться наверх через потоки воды.

«Տիտանիկի» նավակային տախտակամածը

0։40-ին աջ նավակողից ջուր իջեցվեց առաջին փրկամակույկը (№ 7)։ Այնտեղ 65-ից զբաղված էր 28 տեղ։ Նրանից հետո մի քանի րոպե անց իջեցվեցին № 5, 3 և 8 փրկամակույկները։ Ժամը 1։10-ին ձախ նավակողից իջեցվեց № 6 փրկամակույկը։ Նրանում նույնպես զբաղված էր ընդամենը 28 տեղ, այդ մակույկում փրկվեց Մարգարետ Բրաունը։ Տիտանիկից իջեցված առաջին տաս փրկամակույկներում մնացին մեծ թվով ազատ տեղեր։ № 5 փրկամակույկը ջուր իջեցվեց 29 ազատ տեղերով, № 3-ը՝ 33, № 1-ը՝ 28, իսկ № 8-ը 37 ազատ տեղերով։ Չարլզ Լայթոլերը, ով ղեկավարում էր ձախ նավակողից մակույկների իջեցումը, հետագայում դա բացատրեց նրանով, որ ինչպես ինքն էր ենթադրում, ջուր իջեցնելուց հետո մակույկներ կնստեն կանայք և երեխաներ ներքևի տախտակամածերից, բայց մուտքի նավակողանցքերը նավակողերում ոչ ոք չբացեց, իսկ նավակներում գտնվող մարդիկ ձգտում էին որքան հնարավոր է շուտ թիավարելով հեռանալ խորտակվող նավից՝ զգուշանալով նրա շուրջ մեծ ձագարափոսի առաջացումից։ Ուղևորների մի մասը մակույկներ նստեցին A և B տախտակամածերից՝ դուրս գալով լուսամուտներից կամ փակոցներից։

Նավակային տախտակամածի ձախ նավակողին նավաստիները չէին հերիքում, դրա համար էլ Լայթոլերը դիմեց կամավորականների օգնությանը։ Առաջիններից մեկը կանադացի գործարար Արթուր Գոդֆրին օգնելու պատրաստակամություն հայտնեց։ Նա օգնում էր ամրացնել և ջուր իջեցնել փրկամակույկները։ Գոդֆրին միակ տղամարդն էր, ում Լայթոլերը թույլատրեց նավակ նստել։ Նավաստիներից շատերը, ովքեր պետք է աշխատեին փրկամակույկների հետ, ուղարկվեցին ներքև՝ նավակային տախտակամած տանող դարպասները և ձախ նավակողանցքերը բացելու համար, որպեսզի երրորդ դասի կանայք և երեխաները կարողանային նավակներ նստել։ Սակայն նրանցից շատերին այլևս ոչ ոք չտեսավ։ Հավանաբար, նրանց տարել էր նավի առաջամասից անսպասելիորեն հորդած ջուրը, և նրանք բոլորը զոհվել էին։

Տարհանումն սկսելուց հետո առաջին կես ժամում նավիի վրա պահպանվում էր հարաբերական հանգստություն։ Այն մասին, որ նախագծող Թոմաս Էնդրյուսը «Տիտանիկ»-ին տվել էր 1,5 ժամից ոչ ավել, գիտեին միայն նավապետ Սմիթը և «Ուայթ Սթար Լայն»-ի ղեկավար Իսմեյը։ Անձնակազմի և ուղևորների շարքերում պտտվում էր սպաներից մեկի կարծիքը, թե «Տիտանիկ»-ը դեռևս կարող է ջրի վրա մնալ ութ-տաս ժամ, իսկ մինչ այդ նրան փրկության կհասնեն անլար հեռագրով օգնության կանչված մի քանի նավեր։

Սքոթլեդ Ռոուդ միջանցքով Е տախտակամածին առաջամասից նավախել էին անցնում երրորդ դասի տղամարդկանց և կանանց բազմությունը, ոմ նավախցերն արդեն ջրածածկված էին։ Այնուամենայնիվ, նրանցից շատերը չէին գիտակցում իրենց սպառնացող մահացու վտանգը։ Արդյունքում Е տախտակամածից վերև տանող գլխավոր աստիճանի մոտ երրորդ դասի ուղևորների մեծ բազմություն էր կուտակվել։ Միայն 0։30-ին ստյուարդներին հրամայվեց կանանց և երեխաներին դուրս բերել նավակային տախտակամած։ Երրորդ դասի առանձին բաժանմունքների պատասխանատու ստյուարդներին հաջողվեց հավաքել նրանց մի մասին, սակայն կանանց շատերը հրաժարվում էին գնալ առանց ամուսինների։ Քանի որ ստյուարդները խուճապից խուսափելու համար ոչ ոքի չէին տեղեկացրել, որ նավը խորտակվում է, նրանց մեծ դժվարությամբ հաջողվեց միայն կանանց մի փոքր խմբի համոզել փրկաբաճկոններ հագնել և բարձրանալ վերև՝ նավակային տախտակամած։ Քանի որ միջանցքների, աստիճանների և անցումների լաբիրինթում նրանք կարող էին մոլորվել, ավագ ստյուարդը հրամայեց կանաց դուրս բերել խմբերով։

Մեծամասամբ ստյուարդների խնդրանքով էին ուղևորները տաք հագուստներ հագել։ Առաջին դասը մինչ նավակային տախտակամած դուրս գալը զգեստավորվեց սվիտերներով, բրդյա կոստյումներով, թավշե ժակետներով, բրդե բաճկոններով, վերարկուներով, մուշտակներով և գլխարկներով։ Երկրորդ դասի ուղևորներն զգեստների նման բազմազանություն չունեին. մարդիկ հագել էին հասարակ վերարկուներ, տաբատներ և կիսաշրջազգեստներ, բարուրները փաթաթել էին ծածկոցներով։ Երրորդ դասի ուղևորները հիմնականում ճանապարհորդության մեկնելիս հագածից բացի այլ հագուստ չունեին։ Քանի որ բավականին ցուրտ գիշեր էր, նրանցից շատերը ստիպված էին փաթաթվել ծածկոցաշալերով։ Որոշակի ջերմացնող հատկություն ունեին նաև փրկաբաճկոնները։ Նրանց, ում տարհանումը անակնկալի էր բերել, չէին հասցրել ինչպես հարկն է հագնվել. շատերն էին պարզապես գիշերազգեստների վրայից հագել վերարկուներ։

«Տիտանիկ»-ից փրկամակույկները շարունակում էին ջուր իջնել մի քանի րոպե տարբերությամբ։ Ներկը, որով ներկված էին վերհանները, թարմ էր, և քանի որ դրանք դեռևս չէին օգտագործվել, պարանները կպչում էին կողերին։ Մակույկները ներքև էին իջնում քաշքշոցով։ Սկզբից կտրուկ իջնում էր քթամասը, հետո խելը։ Հետագայում միսս Ուորենսն ասում էր, որ այդ պահին ինքը համոզված էր, որ մակույկից ցած կընկնի։ Թոմաս էնդրյուսը քայլում էր նավակային տախտակամածով և դեռևս տատանվող կանանց կոչ էր անում իջնել նավակներ։ «Տիկնա՛յք, դուք պետք է շտապ նստե՛ք: Չի կարելի ոչ մի րոպե կորցնել: Նավակների ընտրության հարցում քմահաճ մի՛ եղեք: Մի՛ վարանեք: Նստե՛ք: Նստե՛ք»։

Տարհանման հենց սկզբից նավի վրա դժբախտ պատահարներ էին տեղի ունենում. ծեր ֆրանսուհին ընկավ № 10 նավակի և նավակողի միջև։ Բարեբախտաբար А տախտակամածի վրա երկու տղամարդ հասցրին բռնել նրան, և երկրորդ փորձից հետո նրան հաջողվեց նավակ նստել։ Առաջին դասի ուղևոր Էննի Շտենգելն ստացավ մի քանի կողերի կոտրվածք արդեն մակույկում նստած ժամանակ, երբ նրա եղբայրը և ավելորդ քաշով ուղևորներից մեկը թռան նույն այդ նավակ՝ ճզմելով նրան։

Այդուհանդերձ, նավամբարում անձնակազմը շարունակում էր պայքարել ջրի դեմ։ Անձնակազմի անդամներն առաջնային մեկուսամասերում լրացուցիչ պոմպեր տեղադրեցին և շարունակեցին ջուրը դուրս մղել։ Ինժեներները, հնոցապաններն ու մեքենավարները դուրս էին թողնում չորրորդ կաթսայանոցի կաթսաներից դուրս եկող շոգին, որպեսզի դրանք չպայթեին ջրածածկման ժամանակ։ Առաջին երեք կաթսայանոցներում աշխատանքը չէր ընդհատվում, արտադրված գոլորշին ապահովում էր գեներատորների աշխատանքը, ինչի շնորհիվ նավի էլեկտրամատակարարումն անխափան էր։ Մոտավորապես 0։45-ին հինգերորդ և վեցերորդ կաթսայանոցների մեջտեղի հերմետիկ դուռը չդիմացավ ճնշմանը և փլվեց։ Արդյունքում շառաչյունով հինգերորդ կաթսայանոց հորդեց օվկիանոսյան ջրի հոսանքը՝ սպանելով երկու մեքենավարի։ Ստյուարդներից մեկը հրաշքով փրկվեց մահից, երբ Е տախտակամածի երրորդ դասի նավախցիկների միջև փլվեց փայտե պատը, և նա մինչև գոտկատեղը հայտնվեց ջրի մեջ։ Երրորդ դասի G, F և E տախտակամածերի բազմաթիվ ուղևորներ ստիպված էին վերև բարձրանալ՝ հաղթահարելով ջրի հոսանքը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Թրիլեր Մանիլայում

Мохаммед Али со своей очередной женой Вероникой на приёме в Белом доме у президента США Джимми Картера. 1977

Третий бой между Фрейзером и Али было решено провести в Маниле, столице Филиппин. Президент страны Фердинанд Маркос, также как и Мобуту из Заира, обеспечил призовой фонд, он составлял около 14 млн долларов, которые боксёры разделили в пропорции։ 9 млн Али и 5 млн Фрейзеру. К моменту проведения поединка Мохаммед был на грани развода со своей женой Белиндой. На встрече с президентом Маркосом Али представил свою подругу Веронику Порш как жену, что вызвало широкую огласку в американских СМИ. Незадолго до боя Мохаммед начал свои издевательства над Фрейзером. Он называл его Гориллой и повсюду носил маленькую куклу обезьяны, избивая её при каждом удобном случае, для потехи публики он приговаривал։ «Ну давай, горилла, устроим триллер в Маниле». Возможно, это стало последней каплей в отношениях двух великих боксёров, после этого боя Фрейзер больше никогда не фотографировался и старался не сталкиваться с Али․ 1 октября 1975 года состоялся бой, который вошёл в историю бокса под названием «Триллер в Маниле» (англ. Thrilla in Manila). Перед поединком на ринг вынесли приз президента Маркоса, который должен был получить победитель боя, — это была золотая конструкция, которую Али, под смех в зале, тут же забрал в свой угол. Поединок проходил при невероятной жаре — более 30 градусов. Это был один из лучших боёв в истории бокса, преимущество переходило от одного боксёра к другому. Возможно, из-за того, что Али находился не в лучшей форме, именно он стремился к быстрому нокауту. Мохаммед доминировал на протяжении двух первых раундов, но Фрейзер проявил настоящую волю к победе и выровнял ход поединка. В шестом раунде Али пропустил тяжёлый левый хук в голову, удар потряс чемпиона, но он выстоял. Боксёры продолжали атаковать друг друга, и бой превратился в откровенную «рубку». После 14-го раунда тренер Фрейзера остановил поединок — гематома полностью закрыла левый глаз Фрейзера, и он практически не видел правым (рефери(?) показал три пальца и попросил их сосчитать, Джо ответил «один»). В то же время в своём углу Али сказал։ «Я очень устал, снимите с меня перчатки». По версии врача в углу чемпиона, на 15-й раунд он выйти бы не смог. После окончания боя Мохаммед упал без сознания в своём углу. В чью пользу закончился бы поединок, если бы судья не остановил его, остаётся вопросом. На этом один из величайших боёв в истории бокса был окончен, Али победил в поединке и защитил свой титул. Событие получило статус «Бой года» по версии журнала The Ring. После боя оба боксёра находились в глубоком истощении. Фрейзер плакал на диване, а в раздевалке Али случилась трагедия։ полицейский, охранявший его комнату, захотел поиграть со своим пистолетом и случайно выстрелил себе в голову, что стало настоящим шоком для вошедшего в помещение Али. Он ещё долго не мог поверить в то, что случилось на ринге в тот вечер, позднее Али заключил, что легко мог тогда погибнуть. В последующих интервью Мохаммед называл Фрейзера вторым величайшим боксёром в истории — после себя. В 1976 году Али успешно защитил свои титулы против Жана-Пьера Купмана

Մուհամմեդ Ալին իր հերթական կնոջ՝ Վերոնիկայի հետ Սպիտակ տանը ԱՄՆ-ի նախագահ Ջիմմի Կարտերի մոտ ընդունելության ժամանակ: 1977թ.

Ալիի և Ֆրեյզերի երրորդ մենամարտը որոշվել էր անցկացնել Մանիլայում՝ Ֆիլիպինների մայրաքաղաքում։ Երկրի նախագահ Ֆերդինանտ Մարկոսը, այնպես ինչպես Մոբուտուն Զաիրից, ապահովեց մրցանակային ֆոնդը. այն կազմում էր մոտավորապես 14 մլն դոլար, որը բռնցքամարտիկները բաժանեցին 9մլն-ը Ալիին և 5 մլն-ը Ֆրեյզերին համամասնությամբ։ Մենամարտն անցկացնելու պահին Մուհամմեդը ապահարզանի շեմին էր իր կնոջ՝ Բելինդայի հետ։ Նախագահ Մարկոսի հետ հանդիպման ժամանակ նա իր մտերմուհի Վերոնիկա Պորշին ներկայացրեց որպես իր կնոջ, ինչը ցնցող արձագանք գտավ ամերիկյան ԶԼՄ-ներում։ Մուհամմեդը մարտից քիչ առաջ սկսեց ծաղրանքների ենթարկել Ֆրեյզերին։ «Գորիլլա» անվանեց նրան և ամեն տեղ կապիկի փոքրիկ տիկնիկով էր գնում, հարվածելով նրան ցանկացած հարմար պահի, և հասարակությանը զվարճացնելու համար և ասում էր.- «Դե արի, գորիլա, թրեյլեր սարքենք Մանիլլայում»։ Հնարավոր է դա էլ դարձավ վերջին կաթիլը երկու մեծ բռնցքամարտիկների հարաբերություններում. այդ մարտից հետո Ֆրեյզերը այլևս երբեք չլուսանկարվեց և խուսափում էր Ալիին հանդիպելուց։

1975 թվականի հոկտեմբերի 1-ին կայացավ մարտը, որը պատմության մեջ մտավ «Թրիլլեր Մանիլայում» անվամբ (անգլ.՝ Thrilla in Manila)։ Մարտից առաջ ռինգ բերեցին նախագահ Մարկոսի մրցանակը, որը պետք է ստանար մարտի հաղթողը. դա ոսկե կոնստրուկցիա էր, որը, դահլիճի քրքջոցների տակ Ալին իսկույն տեղավորեց իր անկյունում։ Մենամարտն տեղի ունեցավ սաստիկ շոգի պայմաններում՝ 30 աստիճանից բարձր ջերմաստիճանում։ Դա բռնցքամարտի պատմության մեջ լավագույն մարտերից մեկն էր. առավելությունը մի բռնցքամարտիկից անցնում էր մյուսին։ Հնարավոր է այն պատճառով, որ Ալին լավագույն կարգավիճակում չէր, հենց ինքն էլ ձգտում էր շուտափույթ նոկաուտ իրականացնել։ Մուհամմեդը գերիշխում էր առաջին երկու ռաունդների ընթացքում, բայց Ֆրեյզերը հաղթանակի հասնելու համար իսկական կամք դրսևորեց և հավասարեցրեց մարտի ընթացքը։ Վեցերորդ ռաունդում Ալին ձախից ծանր խուկ բաց թողեց գլխին. հարվածը ցնցեց չեմպիոնին, բայց նա կանգնած մնաց։

Բռնցքամարտիկները շարունակեցին փոխադարձ հարձակումներ գործել, և մարտը վերածվեց բացահայտ «սրամարտի»։ 14-րդ ռաունդից հետո Ֆրեյզերի մարզիչը կանգնեցրեց մարտը. գեմատոման ամբողջությամբ փակել էր Ֆրեյզերի ձախ աչքը, և փաստորեն նա աջով էլ չէր տեսնում(մրցավարը ցույց տվեց երեք մատ և խնդրեց հաշվել, նա պատասխանեց ՝ «մեկ»)։ Նույն պահին Ալին իր անկյունում ասաց. «Ես շատ եմ հոգնել, հանեք իմ ձեռնոցները»։ Չեմպիոնի անկյունի բժշկի վարկածով նա չէր կարողանա 15-րդ ռաունդի դուրս գալ։ Մարտից հետո Մուհամմեդն առանց գիտակցության ընկավ իր անկյունում։ Թե ում օգտին կավարտվեր մարտը, եթե ռինգի մրցավարը չկանգնեցներ այն՝ դեռևս հարց է։ Այսպիսով ավարտվեց պատմության մեջ նշանավոր մարտերից մեկը. Ալին հաղթեց մենամարտում և պահպանեց իր կոչումը։ Իրադարձությունը «The Ring» ամսագրի վարկածով ստացավ «Տարվա մարտ» անվանումը։

Մարտից հետո երկու բռնցքամարտիկներն էլ ուժասպառ էին։ Ֆրեյզերը լացում էր բազմոցին, իսկ Ալիի հանդերձարանում ողբերգություն էր պատահել. նրա սենյակը հսկող ոստիկանը ատրճանակով խաղալիս պատահաբար կրակել էր իր գլխին, ինչը իսկական շոկ էր սենյակ մտած Ալիի համար։ Նա երկար ժամանակ չէր կարողանում հավատալ այդ երեկո ռինգում պատահածին։ Ավելի ուշ Ալին եզրակացրեց, որ այն ժամանակ կարող էր հեշտությամբ մահանալ։ Հետագա հարցազրույցներում Մուհամմեդը Ֆրեյզերին անվանեց երկրորդ մեծագույն բռնցքամարտիկ՝ իրենից հետո։

1976 թվականին Ալին հաջողությամբ պահպանեց իր կոչումները Ժան Պիեր Կուպմանի հետ մենամարտում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine 19։42,	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Նշանակությունը զանգվածային մշակույթում

«Том и Джерри» не раз пародировались в других мультсериалах, например, в «Симпсонах», где короткометражными эпизодами показывалась программа «Шоу Щекотки и Царапки», сюжет которой повествует о погоне кота за мышью. Джерри был показан в музыкальном фильме «Поднять якоря», где он танцевал с Джином Келли. Данная сцена появилась в эпизоде «Гриффинов» «Дорога к Руперту», где мышонок был заменён на Стьюи Гриффина. В другом большом экранном мюзикле, «Dangerous When Wet», главные герои плавали вместе с Эстер Уильямс. Продюсер Стивен Спилберг также планировал включить Тома и Джерри в основную сюжетную линию фильма «Кто подставил кролика Роджера», но он не смог договориться с компанией-правообладателем Turner Entertainment; однако, несмотря на это, в фильме в качестве камео появились псы Спайк и Друпи. Писатель Стивен Миллхаузер создал короткий рассказ под названием «Мышь и Кот» (англ. Cat 'n' Mouse), где дуэт противостоит друг другу и устраивает пакости.

Кроме пародий, название «Том и Джерри» стало синонимом метафоры «игра в кошки-мышки». Джонни Ноксвилл из Jackass также отметил, что бо́льшая часть трюков в кинофильмах заимствована из данного мультфильма.

«Թոմն ու Ջերին» բազմիցս ընդօրինակվել են այլ մուլտսերիալներում, օրինակ՝ «Սիմփսոններ»-ում, որտեղ կարճամետրաժ դրվագներով ցուցադրվում էր մկան հետապնդող կատվի մասին պատմող«Խուտուտիկի և Չանգռանի շոուն»: Ջերին հանդես է եկել երաժշտական «Բարձրացնել խարիսխը» ֆիլմում, որտեղ նա պարում էր Ջին Քելլիի հետ: Տվյալ տեսարանը հայտնվեց «Գրիֆոններ»-ի «Ճանապարհ դեպի Ռեպպերտ» դրվագում, որտեղ մկնիկը փոխարինվել էր Սթյուի Գրիֆֆինով։ Մեկ այլ մեծ էկրանային մյուզիքլում՝ «Dangerous When Wet»-ում գլխավոր հերոսները նավարկում էին Էսթեր Ուիլյամսի հետ։ Պրոդյուսեր Սթիվեն Սփիլբերգը նույնպես պլանավորել էր Թոմին և Ջերիին ներառել «Ով դավ նյութեց Ռոջեր ճագարի դեմ» ֆիլմի հիմնական սյուժետային գծում, սակայն նա չկարողացավ պայմանավորվածության գալ իրավատեր Turner Entertainment ընկերության հետ։ Չնայած դրան, ֆիլմում որպես կամեո հայտնվեցին Սփայք և Դրուպի շները։ Գրող Սթիվեն Միլհաուզերը ստեղծեց «Մուկը և Կատուն» (անգլ.՝ Cat 'n' Mouse) կարճ պատմությունը, որտեղ հերոսների զույգը հակադությունների մեջ է և միմյանց հանդեպ դավեր է նյութում։

Բացի ընդօրինակումներից, «Թոմ և Ջերի» անվանումը դարձավ «մուկն ու կատու խաղի» փոխաբերության հոմանիշը։ Jackass-ից Ջոննի Նոկսվիլը նույնպես նշում էր, որ ֆիլմում հնարքների մեծ մասը վերցրել է տվյալ մուլտֆիլմից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Մրցաշարեր

Легенда
-	Не проводился
НУ	Не участвовал
1K/2K/3K/4K	1/2/3/4-й круг
КЭ	Круговой этап
1/4	Четвертьфинал
1/2	Полуфинал
Ф	Финал
П	Победа

Լուսանցքագիր
-	Չի անցկացվել
ՉՄ	Չի մասնակցել
1Շ/2Շ/3Շ/4Շ	1/2/3/4-րդ շրջան
ՇՓ	Շրջափուլ
1/4	Քառորդ եզրափակիչ
1/2	Կիսաեզրափակիչ
Ե	եզրափակիչ
Հ	Հաղթանակ

Մրցաշար	1986	1987	1988	1989	1990	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	Ընդամենը	Ընդ/Հաղթ.
Մեծ Սաղավարտի մրցաշարեր
Ավստրալիայի Բաց չեմպիոնատ	-	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	Հ	1/2	ՉՄ	4Շ	4Շ	Հ	Հ	ՉՄ	Հ	1/2	1/4	ՉՄ	4/9	48-5
Ֆրանսիայի Բաց չեմպիոնատ	ՉՄ	2Շ	1/2	3Շ	Ե	Ե	1/2	ՉՄ	2Շ	1/4	2Շ	ՉՄ	1Շ	Հ	2Շ	1/4	1/4	1/4	1Շ	1Շ	ՉՄ	1/17	58-16
Ուիմբլդոնյան մրցաշար	ՉՄ	1Շ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	1/4	Հ	1/4	4Շ	1/2	1Շ	ՉՄ	2Շ	Ե	1/2	1/2	2Շ	4Շ	ՉՄ	ՉՄ	3Շ	1/14	46-13
ԱՄՆ-ի Բաց չեմպիոնատ	1Շ	1Շ	1/2	1/2	Ե	1Շ	1/4	1Շ	Հ	Ե	1/2	4Շ	4Շ	Հ	2Շ	1/4	Ե	1/2	1/4	Ե	3Շ	2/21	79-19
Ամփոփիչ մրցաշարեր և Օլիմպիական խաղեր
ՊԹԱ Չեմպիոնատ/Մասթերս Գավաթ	ՉՄ	ՉՄ	ՇՓ	ՇՓ	Հ	1/2	ՉՄ	ՉՄ	1/2	ՉՄ	ՇՓ	ՉՄ	ՇՓ	Ե	Ե	ՇՓ	ՇՓ	Ե	ՉՄ	ՇՓ	ՉՄ	1/13	22-20
Մեծ Սաղավարտի գավաթ	-				ՉՄ	ՉՄ	1Շ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	1Շ	ՉՄ	Ե	2Շ	-							0/5	4-5
Օլիմպիական խաղեր	-		ՉՄ	-			ՉՄ	-			П	-			ՉՄ	-			ՉՄ	-		1/1	6-0
Մրցաշարեր Mercedes-Benz Super 9/ATP Masters
Ինդիան-Ուելզ	Կատեգորիա չկա				Ե	3Շ	3Շ	2Շ	2Շ	Ե	1/4	1Ե	1/4	ՉՄ	1Շ	Հ	1Շ	ՉՄ	1/2	1/4	3Շ	1/17	41-16
Մայամի					Հ	4Շ	2Շ	4Շ	Ե	Ե	Ե	2Շ	Ե	2Շ	1/2	Հ	Հ	Հ	4Շ	1/2	ՉՄ	6/19	63-13
Մոնտե Կառլո					ՉՄ	2Շ	ՉՄ	ՉՄ	1Շ	ՉՄ	3Շ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	0/4	2-4
Իտալիայի Բաց չեմպիոնատ					ՉՄ	1Շ	ՉՄ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	3Շ	3Շ	1Շ	Հ	1Շ	ՉՄ	1/2	ՉՄ	1/11	33-10
Գերմանիայի բաց չեմպիոնատ					3Շ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	ՉՄ	1/4	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	1Շ	ՉՄ	0/5	5-5
Տորոնտո/Մոնրեալ					1/4	2Շ	Հ	1/4	Հ	Հ	ՉՄ	ՉՄ	1/2	1/2	1Շ	1Շ	ՉՄ	1/4	2Շ	Ե	ՉՄ	3/14	41-11
Ցինցիննատի					3Շ	3Շ	3Շ	1/2	ՉՄ	Հ	Հ	1Շ	2Շ	1/2	2Շ	1Շ	1/4	ՉՄ	Հ	ՉՄ	ՉՄ	3/13	31-10
Ստոկհոլմ/Էսսեն/Շթոտգարդ/մադրիդ					2Շ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	1/4	3Շ	1/4	1Շ	3Շ	1/2	3Շ	2Շ	Հ	ՉՄ	1/2	ՉՄ	ՉՄ	1/12	21-11
Փարիզ					ՉՄ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	Հ	ՉՄ	2Շ	ՉՄ	1/4	Հ	ՉՄ	ՉՄ	1/4	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	ՉՄ	2/6	14-4
Կոչումներ խաղաշրջանում	0	1	6	1	4	2	3	2	5	7	3	0	5	5	1	4	5	4	1	1	0
Դիրքը վարկանիշային աղյուսակում	91	25	3	7	4	10	9	24	2	2	8	110	6	1	6	3	2	4	8	7	150

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Հայոց Ցեղասպանության ժխտում

ռուսերեն հոդված

Բնակչության փոխանակում

Наиболее известным выразителем этой точки зрения является один из студентов Шоу — Джастин Маккарти. Анализируя механизмы перемещения гражданского населения во время войн 1912—1923 годов и межгосударственные соглашения об обмене населением, Маккарти приходит к выводу, что армяне стали частью общей политики «обмена населением».

Критики этого аргумента указывают, что, хотя работа Маккарти корректно описывает часто недооцениваемые историками страдания перемещаемых мусульман и показывает, что этнический национализм был свойствен не только правительству младотурок, однако, его интерпретация армянской проблемы очень спорная и неправомерно экстраполирует эту ситуацию на армян. По мнению критиков, Маккарти описывает «обмен мусульманского и армянского населения» исходя из неверных посылок что армяне имели на тот момент государство, с которым совершался этот обмен, и представления младотурок как правительства, вовлечённого в уничтожение армян непреодолимой исторической силой. Утверждение Маккарти о невозможности избежать массовой гибели армян в сложившейся практике обмена населением подрывает позиции другого способа отрицания, «тезиса провокации», поскольку предполагает массовую гибель армян вне зависимости от желания армянских революционеров спровоцировать репрессии.

Ժողովրդագրական փաստարկ

Первым историком, использовавшим демографический аргумент для отрицания геноцида армян, был Стэнфорд Шоу. В первом издании книги «History of the Ottoman Empire and modern Turkey» он оценил армянское население Османской империи в 1 300 000 человек, а число жертв в 200 000 (300 000 во втором издании). В то же время Кемаль Карпат, утверждает что османская перепись 1914 года наиболее достоверна, и оценивает число армян в империи в 1914 году в 1 165 000 человек. Джастин Маккарти, также основываясь на османской статистике, называет число в 1 493 276 армян в Османской империи, из которых 600 000, то есть около 40 % населения, погибли во время войны. Критики этого аргумента указывают что османская перепись 1844 года показала 2,4 миллиона армян, а 1881—1882 годов — 1 048 143 армян, а историки, отрицающие геноцид, не в состоянии объяснить это уменьшение армянского населения к 1880 году. Согласно критикам, Османская империя с 1880-х годов манипулировала цифрами и в политических целях в два раза занижала число армян. В качестве доказательства некорректности официальной статистики приводится и тот факт, что, согласно официальным источникам, собранный с армян налог в два раза превысил расчётный, основанный на османской статистике. Кроме того, весной 1915 года губернатор Диарбакира сообщил о депортации из вилайета 120 000 армян, в то время как согласно официальным данным армянское население составляло всего 73 226 человек.

Բնակչության փոխանակում

Այս տեսակետի առավել հարահայտ արտահայտողներից է Շոուի ուսանողներից մեկը՝ Ջասթին Մաքքարտնին։ Վերլուծելով քաղաքացիական բնակչության տեղաշարժը 1912-1923 թվականների պատերազմների ժամանակ և բնակչության փոխանակումների մասին միջպետական համաձայնագրերը, Մաքքարտնին գալիս է այն եզրակացության, որ հայերը ևս եղել են ընդհանուր «բնակչության փոխանակման» քաղաքականության մասերից մեկը։

Այս փաստարկի քննադատները մատնանշում են, որ Մաքքարտիի աշխատանքը կոռեկտորեն նկարագրում է հաճախ պատմաբանների կողմից թերագնահատված փոխանակվող մուսուլմանների տառապանքները և ցույց է տալիս, որ էթնիկ ազգայնամոլությունը հատուկ էր ոչ միայն երիտթուրքերի կառավարությանը։ Այնուամենայնիվ, նրա հայկական հարցի մեկնաբանությունը շատ վիճելի է և ոչ իրավացիորեն է ստեղծված իրավիճակը տարածում հայերի վրա։ Քննադատների կարծիքով, Մաքքարտնին ներկայացնում է «մուսուլման և հայազգի ազգաբնակչության փոխանակումը» հիմնվելով ոչ հավաստի նախադրյալների վրա. այն է՝ որ հայերն այդ ժամանակ ունեին պետություն, որի հետ կատարվել է այդ փոխանակումը, և՝ երիտթուրքերի կառավարության հայերի ոչնչացման մեջ ներքաշված լինելը արդարացնում էր անհաղթահարելի պատմական ուժով։ Մաքքարտնիի բնակչության փոխանակման ստեղծված հանգամանքներում հայերի զանգվածային ոչնչացումներից խուսափելու անհնարինության պնդումները վիժեցնում են ժխտման մյուս եղանակներից մեկը՝ «սադրանքների վարկածը», քանի որ այդ պնդումներով ենթադրվում են հայերի զանգվածային ջարդեր՝ անկախ հայ հեղափոխականների ճնշումներ հրահրելու ցանկություններից։

Ժողովրդագրական փաստարկ

Հայերի ցեղասպանության ժխտման համար ժողովրդագրական փաստարկը օգտագործող առաջին պատմաբանը Ստենֆորդ Շուն էր։ «History of the Ottoman Empire and modern Turkey» («Օսմանյան կայսրության և ժամանակակից Թուրքիայի պատմություն») գրքի առաջին հրատարակության մեջ նա Օսմանյան կայսրությունում հայերի թիվը նշել էր 1 300 000 մարդ, իսկ զոհերի թիվը 200 000 (300 000՝ երկրորդ հրատարակության մեջ)։ Միևնույն ժամանակ Քեմալ Կարպատը պնդում է, որ 1914 թվականի օսմանյան մարդահամարը առավել հավաստի է և նշում է, որ օսմանյան կայսրությունում հայերի թիվը 1 165 000 մարդ է։ Ջասթին Մաքքարտնին, նույնպես հիմնվելով օսմանյան վիճակագրության վրա, հայերի թիվը Օսմանյան կայսրությունում նշում է 1 493 276 հայ, որոնցից 600 000-ը, այսինքն՝ բնակչության 40 %-ը զոհվել են պատերազմների ժամանակ։ Այս փաստարկի քննադատները նշում են, որ օսմանյան 1844 թվականի մարդահամարը ցույց էր տալիս 2,4 միլիոն հայ, իսկ 1881-1882 թվականներին՝ 1 048 143 հայ։ Ցեղասպանությունը ժխտող պատմաբանները ի վիճակի չեն բացատրել 1880-ական թվականների հայ ազգաբնակչության այդչափ նվազումը։ Ըստ քննադատների, Օսմանյան կայսրությունը 1880-ական թվականներին կեղծում էր թվերը և քաղաքական նկատառումներով երկու անգամ նվազեցնում էր հայերի թվաքանակը։ Պաշտոնական վիճակագրության սխալների ապացույց է նաև այն փաստը, որ թվերով հայերից հավաքված հարկը երկու անգամ գերազանցում էր օսմանյան վիճակագրության վրա հիմնված հաշվարկայինին։ Բացի այդ, 1915 թվականի գարնանը Դիարբեքիրի նահանգապետը հաղորդում էր վիլայեթից 120 000 հայերի արտաքսման մասին, այն ժամանակ, երբ պաշտոնական տվյալներով հայ ազգաբնակչությունը նահանգում կազմում էր ընդամենը 73 226 մարդ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ Սարոյան	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

19-20-րդ դարեր

В конце XIX — начале XX столетия к творчеству И. С. Тургенева обращались критики и литературоведы С. А. Венгеров, Ю. И. Айхенвальд, Д. С. Мережковский, Д. Н. Овсянико-Куликовский, А. И. Незеленов, Ю. Н. Говоруха-Отрок, В. В. Розанов, А. Е. Грузинский, Е. А. Соловьёв-Андреевич, Л. А. Тихомиров, В. Е. Чешихин-Ветринский, А. Ф. Кони, А. Г. Горнфельд, Ф. Д. Батюшков, В. В. Стасов, Г. В. Плеханов, К. Д. Бальмонт, П. П. Перцов, М. О. Гершензон, П. А. Кропоткин, Р. В. Иванов-Разумник и другие.

По мнению литературоведа и театрального критика Ю. И. Айхенвальда, давшего свою оценку писателю в начале века, Тургенев не был глубоким писателем, писал поверхностно и в лёгких тонах. По мнению критика, писатель легко относился к жизни. Зная все страсти, возможности и глубины человеческого сознания, писатель, однако, не имел подлинной серьёзности։ «Турист жизни, он всё посещает, всюду заглядывает, нигде подолгу не останавливается и в конце своей дороги сетует, что путь окончен, что дальше уже некуда идти. Богатый, содержательный, разнообразный, он не имеет, однако, пафоса и подлинной серьёзности. Его мягкость — его слабость. Он показал действительность, но прежде вынул из неё её трагическую сердцевину». По мнению Айхенвальда, Тургенева легко читать, с ним легко жить, но он не хочет волноваться сам и не хочет, чтобы беспокоились его читатели. Также критик упрекал писателя за однообразие в использовании художественных приёмов. Но в то же время он называл Тургенева «патриотом русской природы» за его прославленные пейзажи родной земли.

Автор статьи об И. С. Тургеневе в шеститомной «Истории русской литературы XIX века» под редакцией профессора Д. Н. Овсянико-Куликовского (1911 г.), А. Е. Грузинский, объясняет претензии критиков к Тургеневу следующим образом. По его мнению, в творчестве Тургенева более всего искали ответы на живые вопросы современности, постановки новых общественных задач. «Этот элемент его романов и повестей один, собственно, и учитывался серьёзно и внимательно руководящей критикой 50-х — 60-х годов; он считался как бы обязательным в тургеневском творчестве». Не получив ответов на свои вопросы в новых произведениях, критика была недовольна и делала автору выговор «за неисполнение им своих общественных обязанностей». В результате автор объявлялся исписавшимся и разменивающим свой талант. Такой подход к творчеству Тургенева Грузинский называет односторонним и ошибочным. Тургенев не был писателем-пророком, писателем-гражданином, хотя он и связывал все свои крупные произведения с важными и жгучими темами своей бурной эпохи, но более всего он был художником-поэтом, а его интерес к общественной жизни имел, скорее, характер внимательного анализа.

К этому выводу присоединяется критик Е. А. Соловьёв. Он обращает внимание также на миссию Тургенева-переводчика русской литературы для европейских читателей. Благодаря ему вскоре почти все самые лучшие произведения Пушкина, Гоголя, Лермонтова, Достоевского, Толстого были переведены на иностранные языки. «Никто, заметим, не был лучше Тургенева приспособлен к этой высокой и трудной задаче. <…> Он по самому существу своего дарования был не только русский, а и европейский, всемирный писатель», — пишет Е. А. Соловьёв. Останавливаясь на способе изображения любви тургеневских девушек, он делает следующее наблюдение։ «Тургеневские героини влюбляются сразу и любят только один раз, и это уже на всю жизнь. Они, очевидно, из племени бедных Аздров, для которых любовь и смерть были равнозначащи <…> Любовь и гибель, любовь и смерть — его неразлучные художественные ассоциации». В характере Тургенева критик находит также многое из того, что писатель изобразил в своём герое Рудине։ «Несомненное рыцарство и не особенно высокое тщеславие, идеализм и склонность к меланхолии, огромный ум и надломленная воля».

Представитель декадентской критики в России Дмитрий Мережковский относился к творчеству Тургенева неоднозначно. Он не ценил романы Тургенева, предпочитая им «малую прозу», в особенности так называемые «таинственные рассказы и повести» писателя. По мнению Мережковского, Иван Тургенев — первый художник-импрессионист, предтеча поздних символистов։ «Ценность Тургенева-художника для литературы будущего <…> в создании импрессионистического стиля, которое представляет собой художественное образование, не связанное с творчеством этого писателя в целом».

Так же противоречиво относился к Тургеневу и А. П. Чехов. В 1902 году в письме к О. Л. Книппер-Чеховой он писал։ «Читаю Тургенева. После этого писателя останется одна восьмая или одна десятая из того, что он написал. Всё остальное через 25—35 лет уйдёт в архив». Однако уже в следующем году он сообщал ей же։ «Никогда раньше не тянуло так к Тургеневу, как теперь».

Поэт-символист и критик Максимилиан Волошин писал, что Тургенев благодаря своей артистической утончённости, которой он учился у французских писателей, занимает в русской литературе особое место. Но в отличие от французской литературы с её благоуханной и свежей чувственностью, чувством живой и влюблённой плоти, Тургенев стыдливо и мечтательно идеализировал женщину․ В современной Волошину литературе он видел связь прозы Ивана Бунина с пейзажными зарисовками Тургенева.

Впоследствии тема превосходства Бунина над Тургеневым в пейзажной прозе будет неоднократно подниматься литературными критиками. Ещё Л. Н. Толстой, по воспоминаниям пианиста А. Б. Гольденвейзера, сказал об описании природы в рассказе Бунина։ «идёт дождик, — и так написано, что и Тургенев не написал бы так, а уж обо мне и говорить нечего». И Тургенева, и Бунина объединяло то, что оба были писателями-поэтами, писателями-охотниками, писателями-дворянами и авторами «дворянских» повестей. Тем не менее, певец «грустной поэзии разоряющихся дворянских гнезд» Бунин, по мнению литературного критика Фёдора Степуна, «как художник гораздо чувственнее Тургенева». «Природа Бунина при всей реалистической точности его письма всё же совершенно иная, чем у двух величайших наших реалистов — у Толстого и Тургенева. Природа Бунина зыблемее, музыкальнее, психичнее и, быть может, даже мистичнее природы Толстого и Тургенева». Природа в изображении Тургенева более статична, чем у Бунина, — считает Ф. А. Степун, — при том что у Тургенева больше чисто внешней живописности и картинности.

19-րդ դարի վերջին 20-րդ դարի սկզբին Ի. Տուրգենևի ստեղծագործությանն են անդրադարձել գրաքննադատներ և գրականագետներ Ս. Վենգերովը, Յու. Այխենվալդը, Դմիտրի Մերեժկովսկին, Դմիտրի Օվսյանիկո-Կուլիկովսկին, Ալեքսանդր Նեզելենովը, Յուրի Գովորուխա-Օտրոկը, Վասիլի Ռոզանովը, Ալեքսանդր Գրուզինսկին, Եվգենի Սոլովյով-Անդրեևիչը, Լև Տիխոմիրովը, Վասիլի Չեշիխին-Վետրինսկին, Ա․ Կոնին, Արկադի Գորնֆելդը, Ֆեոդոր Բատյուշկովը, Վլադիմիր Ստասովը, Գեորգի Պլեխանովը, Կոնստանտին Բալմոնտը, Պյոտր Պերցովը, Միխայիլ Գերշենզոնը, Պյոտր Կրոպոտկինը, Ռազումնիկ Իվանով-Ռազումնիկը և ուրիշներ։

20-րդ դարի սկզբին գրողին իր գնահատականը տված, գրականագետ և թատերական քննադատ Յուրի Այխենվալդի կարծիքով, Տուրգենևը խորքային գրող չէր, գրում էր մակերեսորեն և թեթև երանգներով։ Քննադատների կարծիքով գրողը թեթև էր վերաբերվում կյանքին։ Լավատեղյակ լինելով մարդկային գիտակցության խորությանը՝ կրքերին ու հնարավորություններին, գրողը, այնուամենայնիվ, չուներ իրական լրջություն. «Կյանքի զբոսաշրջիկ. նա այցելում է ամենուր, լինում ամեն տեղ, ոչ մի տեղ երկար կանգ չի առնում և իր ճանապարհի վերջում գանգատվում է, որ ուղին ավարտված է, որ էլ տեղ չկա գնալու: Նա հարուստ է, բովանդակալից, բազմազան, սակայն չունի խանդավառություն և իրական լրջություն: Մեղմությունը նրա թուլությունն է: Նա ցույց տվեց իրականությունը` նախապես նրանից հեռացնելով ողբերգական միջուկը»։ Այխենվալդի կարծիքով Տուրգենևին հեշտ է կարդալը, նրա հետ հեշտ է ապրելը, սակայն նա ինքը չի ցանկանում հուզվել և չի ուզում, որպեսզի իր ընթերցողներն անհանգստանան։ Միաժամանակ քննադատը մեղադրում էր գրողին գեղարվեստական միջոցների օգտագործման միօրինակության մեջ։ Բայցևայնպես, նա Տուրգենևին անվանում էր «ռուսական բնության պատրիոտ»` հայրենի երկրի` նրա հանրահայտ բնապատկերների համար։

1911 թվականին պրոֆեսոր Դմիտրի Օվսյանիկո-Կուլիկովսկու խմբագրմամբ հրատարակված «19-րդ դարի ռուս գրականության պատմության» վեցհատորյակում Տուրգենևի մասին հոդվածի հեղինակ Ա․ Գրուզինսկին այդպես էր մեկնաբանում Տուրգենևի նկատմամբ քննադատների դժգոհությունը. նրա կարծիքով, Տուրգենևի ստեղծագործության մեջ ավելի շատ փնտրում էին ժամանակի կենսական հարցերի պատասխաններ, նոր հասարակական հարցադրումներ. «Նրա վեպերի և վիպակների հենց այս տարրն էր, որ լրջորեն և ուշադրությամբ հաշվի էր առնվում 50-60-ական թվականների իշխող գրական քննադատության կողմից. դա, կարելի է ասել, պարտադիր էր տուրգենևյան ստեղծագործության համար»։ Նոր ստեղծագործություններում իր հարցերի պատասխանները չստանալով՝ քննադատությունն իր դժգոհությունն է հայտնում և նկատողություն անում գրողին՝ «հասարակական պարտավորությունները չկատարելու համար»։ Արդյունքում գրողը հայտարարվում է սպառված և իր տաղանդը կորցրած։ Տուրգենևի՝ ստեղծագործության հանդեպ նման վերաբերմունքը Գրուզինսկին համարում էր միակողմանի և սխալ։ Տուրգենևը գրող-մարգարե, գրող-քաղաքացի չէր, չնայած նա իր բոլոր խոշոր ստեղծագործությունները կապում էր իր փոթորկալից դարաշրջանի կարևոր և հրատապ թեմաների հետ։ Նա, թերևս, նկարիչ-բանաստեղծ էր, իսկ հասարակական կյանքի հանդեպ նրա հետաքրքրությունն ավելի շատ վերլուծական բնույթ էր կրում։

Այս կարծիքին էր նաև գրաքննադատ Եվգենի Սոլովյովը։ Նա ուշադրություն է դարձնում նաև Տուրգենև-թարգմանչի՝ ռուս գրականությունը եվրոպական ընթերցողին հասանելի դարձնելու առաքելությանը։ Տուրգենևի շնորհիվ կարճ ժամանակում օտար լեզուներով թարգմանվեցին Պուշկինի, Գոգոլի, Լերմոնտովի, Դոստոևսկու, Տոլստոյի լավագույն ստեղծագործությունները. «Նկատենք, որ ոչ ոք Տուրգենևից լավ չէր իրագործել այդ բարդ և բարձրագույն խնդիրը: Նա իր ողջ տաղանդով և էությամբ ոչ միայն ռուս գրող էր, այլև` եվրոպացի գրող, համաշխարհային գրող», - գրում է Ե. Սոլովյովը։ Կանգ առնելով տուրգենևյան աղջիկների սիրո արտահայտման ձևի վրա՝ նա հետևյալ դիտարկումն է անում. «Տուրգենևյան հերոսուհիները սիրահարվում են միանգամից և սիրում են միայն մեկ անգամ, և դա արդեն ամբողջ կյանքի համար: Նրանք, ակնհայտորեն, աղքատ ազդրերի ցեղից են, որոնց համար սերը և մահը հավասարազոր են․․․ Սերը և զոհաբերությունը, սերը և մահը Տուրգենևին բնորոշ անքակտելի գեղարվեստական զուգակցություն են»։ Տուրգենևի բնավորության մեջ ևս քննադատը նկատում է շատ գծեր, որոնցով գրողն օժտել է իր հերոսներից մեկին՝ Ռուդինին. «Անվիճելի ասպետականություն և ոչ մեծ փառասիրություն, իդեալիզմ և մելամաղձության հակվածություն, անսահման խելք և կոտրված կամք»։

Ռուսաստանում դեկադենտյան քննադատության ներկայացուցիչ Դմիտրի Մերեժկովսկին Տուրգենևի ստեղծագործությանը վերաբերվում էր ոչ միանշանակ։ Նա չէր գնահատում Տուրգենևի վեպերը՝ գերադասելով նրա «փոքր արձակը», հատկապես, այսպես կոչված, «խորհրդավոր պատմվածքներն ու վիպակները»։ Մերեժկովսկու կարծիքով, Իվան Տուրգենևն առաջին իմպրեսիոնիստ-արվեստագետն է, ապագա սիմվոլիստների նախակարապետը. «Տուրգենև-արվեստագետի` ապագայի գրականության մեջ մեծ ներդրումը իմպրեսիոնիստական ոճի ստեղծումն է, որն իրենից ներկայացնում է, ըստ էության, այդ գրողի ստեղծագործության հետ կապ չունեցող գեղարվեստական կրթություն»։

Տուրգենևի նկատմամբ հակասական վերաբերմունք է դրսևորում նաև Անտոն Չեխովը։ 1902 թվականին Օլգա Կնիպեր-Չեխովային ուղղված նամակում նա գրել է. «Տուրգենև եմ կարդում: Այս գրողից հետո կմնա նրա գրածի մեկ ութերորդ կամ մեկ տասներորդ մասը: Մնացածը 25-30 տարի անց կմոռացվի»։ Սակայն արդեն հաջորդ տարի նա նույն Կնեպեր-Չեխովային գրել է. «Նախկինում երբեք Տուրգենևն այսպես չի ձգել, ինչպես այժմ»։

Սիմվոլիստ բանաստեղծ և քննադատ Մաքսիմիլիան Վոլոշինը գրել է, որ Տուրգենևը, ֆրանսիացի գրողներից ընդօրինակած բարձրարվեստ նրբաճաշակության շնորհիվ ուրույն տեղ է զբաղեցնում ռուս գրականության մեջ։ Սակայն, ի տարբերություն ֆրանսիական գրականության անուշաբույր և թարմ զգայականության, կենդանի մարմնական սիրո, Տուրգենևն ամոթխածորեն և երազկոտությամբ իդեալականացնում էր կնոջը։ Վոլոշինն իր ժամանակի գրականության մեջ կապ էր տեսնում Իվան Բունինի արձակի և Տուրգենևի բնանկարային ուրվագծերի միջև։{

Հետագայում բնանկարային արձակում Տուրգենևի հանդեպ Բունինի գերազանցության թեման բազմիցս կշոշափվի գրաքննադատների կողմից։ Դեռ Լև Տոլստոյը, ըստ դաշնակահար Ալեքսանդր Գոլդենվայզերի հուշերի, այսպես է արտահայտվել Բունինի պատմվածքում բնության նկարագրության մասին. «անձրև է գալիս. և այնպես է գրված, որ նույնիսկ Տուրգենևն այդպես չէր գրի, ուր մնաց թե ես գրեի»։ Ե՛վ Տուրգենևին, և՛ Բունինին միավորում էր այն, որ երկուսն էլ բանաստեղծ-գրող էին, որսորդ-գրող, ազնվական-գրող և «ազնվականական» վիպակների հեղինակ։ Այնուամենայնիվ, «սնանկացող ազնվականության տխուր պոեզիան» երգող Բունինը, գրաքննադատ Ֆեոդոր Ստեպունի կարծիքով, «որպես արվեստագետ առավել զգայական է Տուրգենևից»։ «Բունինի բնությունը, չնայած նրա գրելաոճի ռեալիստական հստակությանը, բոլորովին այլ է, քան մեր մեծ ռեալիստների` Տոլստոյի և Տուրգենևի մոտ։ Բունինի բնությունն առավել շարժուն է, երաժշտական, հոգեբանական, գուցեև առավել առեղծվածային»։ Տուրգենևի պատկերած բնությունն ավելի անշարժ է, քան Բունինի մոտ, կարծում է Ստեպունը, չնայած Տուրգենևի մոտ ավելի շատ է արտաքին գեղեցկությունն ու պատկերավորությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Յասնայա Պոլյանայից հեռանալը, մահը և թաղումը

Письмо Л.Н. Толстого жене, оставленное перед отъездом из Ясной Поляны

1910 г. Октября 28. Ясная Поляна.

Отъезд мой огорчит тебя. Сожалею об этом, но пойми и поверь, что я не мог поступить иначе. Положение мое в доме становится, стало невыносимым. Кроме всего другого, я не могу более жить в тех условиях роскоши, в которых жил, и делаю то, что обыкновенно делают старики моего возраста: уходят из мирской жизни, чтобы жить в уединении и тиши последние дни своей жизни.

Пожалуйста, пойми это и не езди за мной, если и узнаешь, где я. Такой твой приезд только ухудшит твое и мое положение, но не изменит моего решения. Благодарю тебя за твою честную 48-летнюю жизнь со мной и прошу простить меня во всем, чем я был виноват перед тобой, так же, как и я от всей души прощаю тебя во всем том, чем ты могла быть виновата передо мной. Советую тебе помириться с тем новым положением, в которое ставит тебя мой отъезд, и не иметь против меня недоброго чувства. Если захочешь что сообщить мне, передай Саше, она будет знать, где я, и перешлет мне, что нужно; сказать же о том, где я, она не может, потому что я взял с нее обещание не говорить этого никому.

Лев Толстой.

28 октября.

Собрать вещи и рукописи мои и переслать мне я поручил Саше.

Л. Т.

Ясная Поляна, где писатель прожил большую часть своей жизни

В ночь на 28 октября (10 ноября) 1910 года Л. Н. Толстой, выполняя своё решение прожить последние годы соответственно своим взглядам, тайно покинул навсегда Ясную Поляну в сопровождении лишь своего врача Д. П. Маковицкого. При этом у Толстого не было даже определённого плана действий. Своё последнее путешествие он начал на станции Щёкино. В тот же день, пересев на станции Горбачёво в другой поезд, доехал до станции Козельск, нанял ямщика и направился в Оптину Пустынь, а оттуда на следующий день — в Шамординский монастырь, где Толстой встретился со своей сестрой, Марией Николаевной Толстой. Позднее в Шамордино тайно приехала дочь Толстого Александра Львовна.

Утром 31 октября (13 ноября) Л. Н. Толстой и сопровождающие отправились из Шамордино в Козельск, где сели в уже подошедший к вокзалу поезд № 12, следующий в южном направлении. Билетов при посадке купить не успели; доехав до Белёва, приобрели билеты до станции Волово. Сопровождавшие Толстого позже также свидетельствовали, что определённой цели у путешествия не было. После совещания решили ехать к его племяннице Е. С. Денисенко, в Новочеркасск, где хотели попытаться получить заграничные паспорта и затем ехать в Болгарию; если же это не удастся — ехать на Кавказ. Однако по дороге Л. Н. Толстой простудился и заболел крупозным воспалением лёгких и вынужден был в тот же день выйти из поезда на первой большой станции рядом с населённым пунктом. Этой станцией была Астапово (ныне Лев Толстой, Липецкая область).

Известие о болезни Льва Толстого вызвало сильный переполох как в высших кругах, так и среди членов святейшего Синода. О состоянии его здоровья и положении дел систематически направлялись шифрованные телеграммы министерству внутренних дел и Московскому жандармскому управлению железных дорог. Было созвано экстренное тайное заседание Синода, на котором, по инициативе обер-прокурора Лукьянова, был поставлен вопрос об отношении церкви на случай печального исхода болезни Льва Николаевича. Но вопрос положительно так и не был решён.

Льва Николаевича пытались спасти шестеро врачей, но на их предложения помочь он лишь ответил։ «Бог всё устроит». Когда же его спросили, чего ему самому хочется, он сказал։ «Мне хочется, чтобы мне никто не надоедал». Последними осмысленными его словами, которые он произнёс за несколько часов до смерти старшему сыну, которые тому от волнения не удалось разобрать, но которые слышал врач Маковицкий։ «Серёжа… истину… я люблю много, я люблю всех…».

7 (20) ноября в 6 часов 5 минут после недели тяжёлойи мучительной болезни (задыхался) Лев Николаевич Толстой умер, в доме начальника станции И. И. Озолина.

Когда Л. Н. Толстой приезжал в Оптину пустынь перед смертью, игуменом монастыря и скитоначальником был старец Варсонофий. Толстой не решился зайти в скит, и старец поехал за ним на станцию Астапово, чтоб дать ему возможность примириться с Церковью. Но его не пустили к писателю, как не пустили к нему и некоторых из его ближайших родственников из числа православных верующих.

9 ноября 1910 года в Ясной Поляне собралось несколько тысяч человек на похороны Льва Толстого. Среди собравшихся были друзья писателя и поклонники его творчества, местные крестьяне и московские студенты, а также представители государственных органов и местные полицейские, направленные в Ясную Поляну властями, которые опасались, что церемония прощания с Толстым может сопровождаться противоправительственными заявлениями, а, возможно, что даже выльется в демонстрацию. Кроме того — в России это были первые публичные похороны знаменитого человека, которые должны были пройти не по православному обряду (без священников и молитв, без свечей и икон), как пожелал сам Толстой. Церемония прошла мирно, что было отмечено в полицейских рапортах. Провожающие, соблюдая полный порядок, с тихим пением проводили от станции до усадьбы гроб Толстого. Люди выстроились в очередь, молча входили в комнату для прощания c телом.

В этот же день в газетах была опубликована резолюция Николая II на докладе министра внутренних дел о кончине Льва Николаевича Толстого։ «Душевно сожалею о кончине великого писателя, воплотившего во время расцвета своего дарования в творениях своих образы одной из славных годин русской жизни. Господь Бог да будет ему милосердный судья».

Могила Льва Толстого

10 (23) ноября 1910 года Л. Н. Толстой был похоронен в Ясной Поляне, на краю оврага в лесу, где в детстве он вместе с братом искал «зелёную палочку», хранившую «секрет», как сделать всех людей счастливыми. Когда гроб с покойным опускали в могилу, все присутствующие благоговейно преклонили колени.

В январе 1913 года было опубликовано письмо графини С. А. Толстой от 22 декабря 1912 года, в котором она подтверждала известия в печати о том, что на могиле её супруга было совершено его отпевание неким священником в её присутствии, при этом она опровергала слухи о том, что священник был ненастоящим. В частности, графиня писала։ «Заявляю ещё, что Лев Николаевич ни разу перед смертью не выразил желания не быть отпетым, а раньше писал в своём дневнике 1895 г., как бы завещание: „Если можно, то (хоронить) без священников и отпевания. Но если это будет неприятно тем, кто будет хоронить, то пускай хоронят, как обыкновенно, но как можно подешевле и попроще“». Священником, добровольно пожелавшим нарушить волю Святейшего синода и тайно отпеть отлучённого графа, оказался Григорий Леонтьевич Калиновский, — священник села Иванькова Переяславского уезда Полтавской губернии. Вскоре он был отрешён от должности, но не за противозаконное отпевание Толстого, а «ввиду того, что он находится под следствием за убийство в нетрезвом виде крестьянина <…>, причём означенный священник Калиновский поведения и нравственных качеств довольно неодобрительных, то есть горький пьяница и способный на всякие грязные дела», — как сообщалось в агентурных жандармских сводках․

Доклад начальника Петербургского охранного отделения полковника фон Коттена министру внутренних дел Российской империи։

«В дополнение к донесениям от 8 сего ноября докладываю Вашему Высокопревосходительству сведения о происходивших 9 сего ноября волнениях учащейся молодёжи… по случаю дня погребения умершего Л. Н. Толстого. В 12 часов дня была отслужена в Армянской церкви панихида по покойном Л. Н. Толстом, на которой присутствовало около 200 человек молящихся, преимущественно армян, и незначительная часть учащейся молодёжи. По окончании панихиды молящиеся разошлись, но чрез несколько минут в церковь начали прибывать студенты и курсистки. Оказалось, что на входных дверях университета и Высших женских курсов были вывешены объявления, что панихида по Л. Н. Толстом состоится 9 ноября в час пополудни в вышеозначенной церкви. Армянское духовенство вторично совершило панихиду, к концу которой церковь уже не могла вместить всех молящихся, значительная часть которых стояла на паперти и во дворе при Армянской церкви. По окончании панихиды все находившиеся на паперти и на церковном дворе пропели „Вечная память“…»

Толстой за два года до смерти, 22 января 1909, записал в своём дневнике։

«Вчера был архиерей<…> Особенно неприятно, что он просил дать ему знать, когда я буду умирать. Как бы не придумали они чего-нибудь такого, чтобы уверить людей, что я „покаялся“ перед смертью. И потому заявляю, кажется, повторяю, что возвратиться к церкви, причаститься перед смертью, я так же не могу, как не могу перед смертью говорить похабные слова или смотреть похабные картинки, и потому все, что будут говорить о моем предсмертном покаянии и причащении, — ложь».

На смерть Льва Толстого отреагировали не только в России, но и во всем мире. В России прошли студенческие и рабочие демонстрации с портретами умершего, ставшие откликом на кончину великого писателя. Чтобы почтить память Толстого, рабочие Москвы и Санкт-Петербурга остановили работу нескольких заводов и фабрик. Происходили легальные и нелегальные сходки, собрания, выпускались листовки, отменялись концерты и вечера, на момент траура были закрыты театры и кинематографы, приостановили торговлю книжные лавки и магазины. Многие люди хотели принять участие в похоронах писателя, однако правительство, опасавшееся стихийных волнений, всячески препятствовало этому. Люди не могли осуществить своего намерения, поэтому Ясная Поляна была буквально засыпана соболезнующими телеграммами. Демократическая часть российского общества была возмущена поведением правительства, долгие годы третировавшего Толстого, запрещавшего его произведения, и, наконец, препятствовавшая чествованию его памяти.

Լ. Ն. Տոլստոյի նամակը կնոջը` թողնված Յասնայա Պոլյանայից մեկնելուց առաջ

Հոկտեմբերի 28, 1910 թվական, Յասնայա Պոլյանա

Իմ մեկնումը կվշտացնի քեզ: Ցավում եմ, բայց հասկացի՛ր և հավատա՛, որ ես չէի կարող այլ կերպ վարվել: Իմ դրությունը տանը դառնում է, դարձել է անտանելի: Բացի մնացած ամենից, ես այլևս չեմ կարող ապրել այն շքեղության մեջ, որում ապրել եմ մինչ օրս, և անում եմ այն, ինչ սովորաբար անում են իմ տարիքի ծերունիները. հեռանում եմ աշխարհիկ կյանքից, որպեսզի վերջին օրերս ապրեմ առանձնության և խաղաղության մեջ:

Խնդրում եմ, հասկացի՛ր դա և մի՛ արի հետևիցս, եթե նույնիսկ իմանաս, թե որտեղ եմ: Քո գալը կվատթարացնի իմ և քո վիճակը, բայց չի փոխի որոշումս: Շնորհակալ եմ քեզ` համատեղ ազնիվ ապրած 48 տարիների համար, և խնդրում եմ` ների՛ր ինձ այն ամենի համար, ինչում մեղավոր եմ եղել քո առաջ, ինչպես և ես եմ ներում քեզ` իմ առջև գործած բոլոր մեղքերիդ համար: Խորհուրդ եմ տալիս քեզ` հարմարվել այն նոր կարգավիճակին, որում հայտնվել ես իմ հեռանալու պատճառով, և իմ հանդեպ չարությամբ չտրամադրվել: Եթե ինչ-որ բան ունենաս ինձ հաղորդելու, փոխանցի՛ր Սաշայի միջոցով. նա գիտի` որտեղ եմ ես, և կփոխանցի` ինչ հարկավոր է: Բայց ասել, թե որտեղ եմ ես, նա չի կարող, քանի որ խոստացել է ոչ ոքի ոչինչ չասել:

Լև Տոլստոյ

Հոկտեմբերի 28

Իմ իրերն ու ձեռագրերը հավաքելն ու ինձ ուղարկելը ես հանձնարարել եմ Սաշային:

Լ. Տ.

Յասնայա Պոլյանան, որտեղ գրողն ապրել է կյանքի մեծ մասը

1910 թվականի հոկտեմբերի 28-ի (նոյեմբերի 10-ի) գիշերը Լև Տոլստոյը, իրականացնելով կյանքի վերջին տարիներն իր հայացքներին համապատասխան ապրելու որոշումը, գաղտնի և ընդմիշտ լքեց Յասնայա Պոլյանան միայն իր անձնական բժշկի՝ Դ. Մակովիցկու ընկերակցությամբ։ Այդ պահի դրությամբ Տոլստոյն անգամ գործողությունների հստակ պլան չուներ։ Իր վերջին ուղևորությունը Տոլստոյն սկսեց Շչոկինո կայարանից։ Նույն օրը, Գորբաչովո կայարանում մեկ այլ գնացք տեղափոխվելով, հասավ Կոզելսկ կայարան, կառապան վարձեց և ուղղվեց դեպի Օպտինա անապատ, իսկ այնտեղից էլ, հաջորդ օրը՝ Շամորդինյան միաբանություն, որտեղ հանդիպեց քրոջը՝ Մարիա Նիկոլաևնա Տոլստայային։ Ավելի ուշ գաղտնի Շամորդինո ժամանեց Տոլստոյի դուստրը՝ Ալեքսանդրա Լվովնան։

Հոկտեմբերի 31-ի (նոյեմբերի 13-ի) առավոտյան Տոլստոյը և իր ուղեկիցները Շամորդինոյից ուղևորվեցին դեպի Կոզելսկ, որտեղ նստեցին արդեն կայարան ժամանած դեպի հարավ մեկնող № 12 գնացքը։ Գնացք նստելիս չհասցրին տոմսեր գնել. հասնելով Բելյովա՝ տոմսեր ձեռք բերեցին մինչև Վոլովո կայարան։ Տոլստոյի ուղեկիցները հետագայում նույնպես հավաստեցին, որ ուղևորությունն ինչ-որ հստակ նպատակ չէր հետապնդում։ Խորհրդակցելուց հետո որոշեցին գնալ Տոլստոյի քրոջ աղջկա՝ Ե. Դենիսենկոյի մոտ՝ Նովոչերկասկ, որտեղ ցանկանում էին արտասահմանյան անձնագրեր ստանալ և մեկնել Բուլղարիա, իսկ եթե չստացվեր, կմեկնեին Կովկաս։ Սակայն ճանապարհին Տոլստոյը մրսեց և հիվանդացավ կրուպոզային թոքաբորբով և ստիպված հենց առաջին խոշոր բնակավայրի մոտ իջավ գնացքից։ Դա Աստապովո կայարանն էր (այժմ՝ Լև Տոլստոյ, Լիպեցկի մարզ)։

Լև Տոլստոյի հիվանդության մասին լուրը մեծ իրարանցում առաջացրեց ինչպես բարձագույն շրջանակներում, այնպես էլ՝ Սրբազան սինոդի անդամների շրջանում։ Նրա առողջականի և գործերի դրության մասին պարբերաբար ծածկագրված հեռագրեր էին ուղարկվում ներքին գործերի նախարարություն և Մոսկվայի երկաթուղային ոստիկանության վարչություն։ Սինոդի գաղտնի արտակարգ նիստ հրավիրվեց, որի ժամանակ, օբեր-պրոկուրոր Լուկյանովի նախաձեռնությամբ, հարց բարձրացվեց Լև Նիկոլաևիչի հիվանդության վատագույն ելքի դեպքում եկեղեցու դիրքորոշման վերաբերյալ։ Սակայն հարցը դրական լուծում այդպես էլ չստացավ։

Լև Նիկոլաևիչին փրկել էին ջանում վեց բժիշկներ, բայց նրանց օգնության առաջարկին գրողը միայն պատասխանեց. «Աստված ամեն ինչ կկարգավորի»։ Իսկ երբ նրան հարցրին, թե ինչ է ուզում ինքն անձամբ, նա պատասխանեց. «Ուզում եմ, որ ինձ ոչ ոք չձանձրացնի»։ Վերջին գիտակցված խոսքերը, որ Տոլստոյն արտաբերեց մահից մի քանի ժամ առաջ, ուղղված էին ավագ որդուն, ով հուզմունքից չկարողացավ հասկանալ, բայց դրանք լսեց բժիշկ Մակովիցկին. «Սերյոժա․․․ ճշմարտությունը․․․ ես շատ եմ սիրում, ես սիրում եմ բոլորին․․․»։

Նոյեմբերի 7-ին (20-ին) ժամը 06։05-ին, մեկ շաբաթ տևած ծանր, տանջալից հիվանդությունից հետո (շնչահեղձ էր լինում) Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյը վախճանվեց կայարանապետ Ի. Օզոլինի տանը։

Երբ Տոլստոյը մահից առաջ ժամանեց Օպտինո անապատ, միաբանության հոգևոր հայրը և մենաստանի կառավարիչն էր Վարսոնոֆի վանահայրը։ Տոլստոյը չհամարձակվեց մենաստան մտնել, և վանահայրը նրա հետևից մեկնեց Աստապովո կայարան, որպեսզի գրողին հնարավորություն տա հաշտվելու եկեղեցու հետ։ Սակայն նրան թույլ չտվեցին մտնել Տոլստոյի մոտ, ինչպես թույլ չտվեցին նաև ուղղափառ հավատացյալ նրա մի քանի մոտ ազգականների։

1910 թվականի նոյեմբերի 9-ին Լև Տոլստոյի թաղման արարողությանը Յասնայա Պոլյանայում մի քանի հազար մարդ էր հավաքվել։ Հավաքվածների մեջ էին գրողի ընկերներն ու նրա արվեստի երկրպագուները, տեղի գյուղացիներն ու մոսկովյան ուսանողներ, ինչպես նաև՝ պետական մարմինների ներկայացուցիչներ և ոստիկաններ, ովքեր Յասնայա Պոլյանա էին ուղարկվել իշխանության կողմից, որը մտավախություն ուներ, որ Տոլստոյի հետ հրաժեշտի արարողությունը կարող է ուղեկցվել հակապետական հայտարարություններով, հնարավոր է, նույնիսկ ցույցով։ Բացի այդ, Ռուսաստանում դա հայտնի մարդու առաջին հասարակական հուղարկավորությունն էր, որ պետք է ընթանար ոչ ուղղափառ արարողակարգով (առանց հոգևորականների ու աղոթքների, առանց մոմերի ու սրբապատկերների), ինչպես ցանկացել էր ինքը՝ Տոլստոյը։ Արարողությունը խաղաղ ընթացք ունեցավ, որը նշվեց ոստիկանական զեկուցագրերում։ Հրաժեշտ տվողները, բացարձակ կարգուկանոն պահպանելով, ցածրաձայն երգեցողությամբ ուղեկցեցին Տոլտոյի դագաղը կայարանից մինչը նրա կալվածքը։ Մարդիկ հերթով լուռ մտնում էին սենյակ՝ գրողին հրաժեշտ տալու։

Նույն օրը թերթերում հրապարակվեց Լև Տոլստոյի վախճանի մասին ներքին գործերի նախարարի հաղորդագրությունը՝ Նիկոլայ II-ի մակագրությամբ. «Խորապես ցավում եմ մեծ գրողի վախճանի կապակցությամբ, ով տաղանդի ծաղկման շրջանում իր ստեղծագործություններում արտացոլեց ռուսական կյանքի փառահեղ ժամանակաշրջանի կերպարները: Աստված հոգին լուսավորի»։

Լև Տոլստոյի գերեզմանը

1910 թվականի նոյեմբերի 10 (23)-ին Լև Տոլստոյին թաղեցին Յասնայա Պոլյանայում, անտառում, կիրճի եզրին, որտեղ մանկության տարիներին նա եղբոր հետ որոնում էր բոլոր մարդկանց երջանկացնելու գաղտնիքը պահող «կանաչ փայտիկը»։ Երբ հանգուցյալին գերեզման էին իջեցնում, բոլոր ներկաներն ակնածանքով ծնկի իջան։

1913 թվականի հունվարին հրապարակվեց կոմսուհի Ս. Տոլստայայի 1912 թվականի դեկտեմբերի 22-ի նամակը, որում նա հաստատում էր մամուլում ծավալվող այն լուրը, որ իր ամուսնու գերեզմանի վրա ոմն հոգևորական իր ներկայությամբ հուղարկավորության ծիսակարգ է կատարել, և միաժամանակ հերքում էր հոգևորականի կեղծ լինելու մասին լուրը։ Կոմսուհին մասնավորոպես գրում էր. «Նաև հայտարարում եմ, որ Լև Նիկոլաևիչը մահից առաջ երբևէ ցանկություն չի հայտնել ըստ ծիսակարգի չհուղարկավորվելու մասին, իսկ ավելի վաղ իր օրագրում գրել է. «Եթե հնարավոր է, ապա (թաղել) առանց հոգևորականների և ծիսակարգի: Բայց եթե դա տհաճ լինի ներկաների համար, ապա թող լինի սովորական հուղարկավորություն, ինչպես ընդունված է, միայն որքան հնարավոր է հասարակ և քիչ ծախսատար»։ Հոգևորականը, որը կամավոր համաձայնել էր խախտել Սրբազան սինոդի որոշումը և հուղարկավորության գաղտնի ծիսակարգ կատարել եկեղեցուց արտաքսված կոմսի գերեզմանի վրա, Գրիգորի Կալինովսկին էր՝ Պոլտավայի նահանգի Պերեյասլավսկի գավառի Իվանկով գյուղի հոգևորականը։ Շուտով նա զրկվեց պաշտոնից, բայց ոչ թե Տոլստոյի գերեզմանի վրա անօրինական ծիսակարգի, այլ «ոչ սթափ վիճակում մի գյուղացի սպանելու համար հետաքննության մեջ գտնվելու պատճառով, ընդ որում, վերը նշված հոգևորական Կալինովսկին չխրախուսվող բարոյական հատկանիշների ու վարքագծի տեր անձնավորություն է, ցանկացած կեղտոտ գործի ընդունակ մոլի հարբեցող», - այդպես էր հաղորդվում հետախուզական ժանդարմական ամփոփագրերում։

Պետերբուրգի պահակային ստորաբաժանման գնդապետ ֆոն Կոտենի զեկույցը Ռուսական կայսրության ներքին գործերի նախարարին.

«Ի հավելում ս. թ. նոյեմբերի 8-ի տեղեկությունների, Ձերդ Գերազանցությանը զեկուցում եմ նոյեմբերի 9-ին Լև Տոլստոյի հուղարկավորության օրվա առիթով տեղի ունեցած ուսանողական հուզումների մասին: Ժամը 12-ին հայկական եկեղեցում տեղի է ունեցել հոգեհանգստյան արարողություն, որին ներկա է եղել մոտ 200 մարդ-աղոթողներ, որոնց մեծամասնությունը եղել են հայեր և քիչ թվով ուսանողներ: Արարողությունից հետո աղոթողները ցրվել են, սակայն մի քանի րոպե անց եկեղեցի են սկսել գալ ուսանողներ և ուսանողուհիներ: Պարզվել է, որ համալսարանի և Կանանց բարձրագույն կուրսերի շենքի մուտքի դռան վրա հայտարարություն է փակցված եղել, որ Լ. Տոլստոյի հոգեհանգստյան արարողությունը տեղի է ունենալու նոյեմբերի 9-ին, ժամը 1-ին` վերը նշված եկեղեցում: Հայ հոգևորականությունը կրկնակի արարողակարգ իրականացրեց, որի վերջում եկեղեցին արդեն չէր տեղավորում բոլոր աղոթողներին, ում զգալի մասը կանգնած մնաց հայկական եկեղեցու գավթում և բակում: Արարողության վերջում գավթում և բակում կանգնածները երգեցին «Հավերժ հիշատակը»․․․»:

Մահվանից երկու տարի առաջ, 1909 թվականի հունվարի 22-ին Տոլստոյն իր օրագրում գրել է.

«Երեկ քահանայապետն էր եկել․․․ Հատկապես տհաճ է, որ նա խնդրում էր մահանալիս իրեն տեղյակ պահել: Հանկարծ դրանք ինչ-որ բան չհորինեն` մարդկանց հավատացնելու համար, թե իբր ես մահից առաջ «զղջացել եմ»: Ուստի նորից եմ հայտարարում, կարծես թե կրկնում եմ, որ եկեղեցի վերադառնալ և մահից առաջ հաղորդվել չեմ կարող այնպես, ինչպես չեմ կարող մահից առաջ անպարկեշտ բառեր արտասանել և անպարկեշտ նկարներ դիտել: Ուրեմն այն, ինչ կասեն մահից առաջ իմ զղջման և հաղորդվելու մասին, սուտ է»:

Տոլստոյի մահվանն արձագանքեցին ոչ միայն Ռուսաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում։ Ռուսաստանում մահացածի դիմանկարներով ուսանողական և բանվորական ցույցեր տեղի ունեցան, որոնք մեծ գրողի վախճանի արձագանքը հանդիսացան։ Տոլստոյի հիշատակը հարգելու համար Մոսկվայի և Պետերբուրգի բանվորները դադարեցրին որոշ գործարանների ու ֆաբրիկաների աշխատանքը։ Տեղի էին ունենում լեգալ և անլեգալ ժողովներ, հանդիպումներ, թռուցիկներ էին տարածվում, չեղյալ էին հայտարարվում երեկույթներն ու համերգները, սգի ընթացքում փակվել էին թատրոններն ու կինոթատրոնները, դադարեցվել էր գրախանութների և խանութների առևտուրը։ Շատերն էին ցանկանում մասնակցել գրողի հուղարկավորության արարողությանը, սակայն իշխանությունը, տարերային հուզումներից զգուշանալով, ամեն կերպ խոչընդոտում էր դրան։ Մարդիկ չէին կարողանում իրականացնել իրենց մտադրությունը, այդ պատճառով Յասնայա Պոլյանան հեղեղվել էր ցավակցական հեռագրերով։ Ռուսական հասարակության առաջադեմ հատվածը վրդովված էր տարիներ շարունակ Տոլստոյին արհամարհած, նրա ստեղծագործություններն արգելած և, վերջապես, նրա հիշատակի մեծարմանը խոչընդոտող իշխանության պահվածքից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Ձմեռում

Амундсен в эскимосской полярной экипировке. Обувь переделана под лыжное крепление Витфельда — Хёйер-Эллефсена, оставляющее пятку свободной

Список участников похода к Южному полюсу Амундсен огласил 1 декабря 1910 года, когда «Фрам» ещё находился в море. В состав зимовочного отряда вошли следующие лица։

1. Руаль Амундсен (норв. Roald Amundsen) — начальник экспедиции, начальник санной партии в походе к Южному полюсу.
2. Олаф Бьоланд (норв. Olav Bjaaland) — опытный лыжник и плотник.
3. Оскар Вистинг (норв. Oscar Wisting) — лыжник и каюр. Служил артиллеристом на Хортенской верфи. Амундсен взял его в команду, несмотря на то, что Вистинг не умел ходить на лыжах и обращаться с собаками, но быстро всему научился.
4. Йорген Стубберуд (норв. Jørgen Stubberud) — плотник, участник похода к Земле короля Эдуарда VII.
5. Кристиан Преструд (норв. Kristian Prestrud) — лейтенант ВМФ Норвегии, непосредственный начальник Вистинга на Хортенской верфи, начальник санной партии к Земле короля Эдуарда VII. В экспедиции проводил метеорологические и прочие измерения.
6. Фредерик Ялмар Йохансен (норв. Fredrik Hjalmar Johansen) — капитан запаса норвежской армии, участник Норвежской полярной экспедиции в 1893—1896 годах. Самый опытный каюр в экспедиции.
7. Хельмер Хансен (норв. Helmer Hanssen) — лыжник.
8. Сверре Хассель (норв. Sverre Hassel) — лыжник.
9. Адольф Хенрик Линдстрём (норв. Adolf Henrik Lindstrøm) — кок и провиантмейстер, участник экспедиций Свердрупа и Амундсен.

Амундсен подбирал команду исходя из двух критериев։ личной преданности начальнику и полярного опыта. В результате Преструд и Бьоланд впервые оказались в полярной экспедиции. Йохансен и Сверре Хассель представляли в команде Нансена и Свердрупа, с которыми работали раньше.

10 февраля 1911 года Амундсен, Йохансен, Хансен и Преструд отправились на 80° ю. ш. на трёх санях, достигнув места назначения 14-го числа. Они должны были заложить базовый склад для похода на Юг. Вернулись они 16 февраля, днём ранее «Фрам» покинул Китовую бухту. Последующие походы группы Амундсена на юг базировались на лагере 80-й широты. Дорога размечалась бамбуковыми вехами с чёрными флагами; когда вехи закончились, их отлично заменила сушёная треска. Остававшиеся на базе люди заготовили более 60 т тюленины. В результате трёх походов (до 11 апреля) были заложены склады вплоть до 82° ю. ш., куда были свезены свыше 3000 кг провианта, в том числе 1200 кг тюленины, и горючего. В последнем (апрельском) походе начальник не участвовал։ он страдал кровотечениями из прямой кишки и оправился только к июню. Это были последствия травмы, полученной ещё на «Йоа». Командовал последним походом Йохансен как самый опытный полярник в команде.

Складские помещения «Фрамхейма», оборудованные в леднике. На фото — Оскар Вистинг на складе керосина

Полярная ночь на широте «Фрамхейма» началась 21 апреля 1911 года и длилась до 24 августа. Зимовка проходила в благоприятной обстановке, для необходимых работ норвежцы построили подснежный городок, где была даже сауна, и могли на несколько часов в день уединяться. Зимовщики имели граммофон и набор пластинок, в основном классического репертуара. Для развлечения служили карты и дартс, а также чтение (библиотечка включала 80 книг). Амундсен вспоминал, что во «Фрамхейме» особой популярностью пользовался детектив «Экспресс Рим — Париж». Ялмар Йохансен писал в дневнике։

12 апреля: мы живём теперь поистине роскошно, при хорошей еде и хороших напитках. Сегодня подали великолепный обед: куриный суп, жареную телячью грудинку, спаржу, на десерт — пудинг, из напитков — водку, портвейн, фруктовую воду, кофе и ликёр «Бенедиктин». В двери уже стучится Пасха — впереди целая неделя отдыха и беззаботной жизни. Сегодня вечером настал черёд мне и Преструду основательно помыться: после ужина для двоих человек есть возможность принять в кухне ванну․

Всю полярную зиму шла интенсивная подготовка к походу. Бьоланд, убедившись, что поверхность ледника ровна, уменьшил вес саней с 80 до 30 кг, — изначально их предназначали для тяжёлого рельефа. Йохансен всю зиму занимался укладкой провианта, чтобы не тратить время на его распаковку и взвешивание в пути. Всего он разложил в строгом порядке 42 000 овсяных галет, вскрыл 1321 банку пеммикана, разломал кусочками 100 кг шоколада и набил 203 «колбасы» сухим молоком. В продовольственный ящик укладывалось 5400 галет или 4 ряда кусков пеммикана. Поскольку они имели форму консервной банки (12 см диаметра и 5 см высоты), ромбовидные промежутки заполнялись молочными «колбасами», а прочее пространство — кусочками шоколада. Стандартный дневной рацион команды Амундсена в походе составлял։ 40 галет (400 г), 75 г сухого молока, 125 г шоколада и 375 г пеммикана, всего 975 г твёрдой пищи. К этому следует добавить тюленину и собачину, которые также употреблялись регулярно. Энергетическая ценность рациона 4560 килокалорий (у команды Р. Скотта — 4430). Суточные энергетические расходы члена команды у Амундсена составляли примерно 4500 килокалорий (5500 килокалорий у Р. Скотта).

Ամունդսենը էսկիմոսական բևեռային հանդերձանքով: Ոտնամանները հարմարեցված են որպես դահուկակապեր` ազատ թողնելով կրունկները (ըստ Վիտֆելդ-Հյոյեր-Էլեֆսենի)

Դեպի Հարավային բևեռ արշավի մասնակիցների ցուցակն Ամունդսենը հրապարակեց 1910 թվականի դեկտեմբերի 1-ին, երբ «Ֆրամը» դեռ բաց ծովում էր։ Ձմեռող ջոկատի կազմում ընդգրկվել էին հետևյալ անձինք.

1. Ռուալ Ամունդսեն (Roald Amundsen) - գիտարշավի ղեկավար, դեպի Հարավային բևեռ արշավի սահնակային ջոկատի ղեկավար։
2. Օլաֆ Բյոլանդ (Olav Bjaaland) - հմուտ դահուկորդ և ատաղձագործ։
3. Օսկար Վիսթինգ (Oscar Wisting) - դահուկորդ և գրաստավար։ Ծառայել է Խորտենյան նավատորմում՝ որպես հրետանավոր։ Ամունդսենը նրան իր թիմ էր վերցրել, չնայած այն բանին, որ Վեսթինգը չէր կարողանում դահուկներով քայլել և չգիտեր՝ ինչպես վարվել շների հետ, սակայն շատ արագ ամեն ինչ սովորեց։
4. Յորգեն Ստուբերուդ (նորվ. Jørgen Stubberud) - ատաղձագործ, դեպի Էդուարդ VII արքայի երկիր գիտարշավի մասնակից։
5. Քրիստիան Պրեստրուդ (նորվ. Kristian Prestrud) - Նորվեգիայի ՌԾՆ լեյտենանտ, Վիսթինգի անմիջական ղեկավարը Խորտենյան նավատորմում, դեպի Էդուարդ VII արքայի երկիր արշավի սահնակային ջոկատի ղեկավար։ Գիտարշավի ընթացքում կատարում էր օդերևութաբանական և այլ կարգի չափումներ։
6. Ֆրեդերիկ Յալմար Յոհանսեն (Fredrik Hjalmar Johansen) - նորվեգական բանակի պահեստային կապիտան, 1893-1896 թվականների Նորվեգական բևեռային գիտարշավի մասնակից։ Գիտարշավի ամենահմուտ գրաստապանը։
7. Հելմեր Հանսեն (Helmer Hanssen) - դահուկորդ։
8. Սվերե Հասել (Sverre Hassel) - դահուկորդ։
9. Ադոլֆ Հենրիկ Լինդստրոմ (Adolf Henrik Lindstrøm) - նավի խոհարար և պահեստապետ, Սվերդրուպի և Ամունդսենի գիտարշավների մասնակից։

Ամունդսենն անձնակազմ էր ընտրում՝ առաջնորդվելով հետևյալ չափանիշներով. ղեկավարին անձնական նվիրվածության և բևեռային փորձի։ Արդյունքում Պրեստրուդն ու Բյոլանդն առաջին անգամ հայտնվեցին բևեռային գիտարշավում։ Յոհանսենն ու Սվերե Հասելը խմբում ներկայացնում էին Նանսենին և Սվերդրուպին, որոնց հետ աշխատել էին նախկինում։

1911 թվականի փետրվարի 10-ին Ամունդսենը, Յոհանսենը, Հանսենը և Պրեստրուդը երեք սահնակներով ուղևորվեցին հ.լ. 80°` տեղ հասնելով ամսի 14-ին: Նրանք պետք է բազային պահեստ հիմնեին` դեպի հարավ արշավի համար։ Վերադարձան փետրվարի 16-ին, «Ֆրամի»` Կետի ծովածոցը լքելուց մեկ օր առաջ: Ամունդսենի խմբի դեպի հարավ հաջորդ արշավները հիմնվում էին 80° լայնության վրա գտնվող ճամբարի վրա: Ճանապարհը նշագծվում էր սև դրոշներով հնկեղեգի նշաձողերով. երբ նշաձողերը վերջացան, դրանց հաջողությամբ փոխարինեց չորացրած ձողաձուկը: Ճամբարում մնացած անդամները ավելի քան 60 տոննա փոկի միս էին պատրաստել: Երեք արշավների արդյունքում (մինչև ապրիլի 11-ը) պահեստներ էին դրվել ընդհուպ մինչև հ. լ. 82°-ը, ուր բերվել էր ավելի քան 3000 կգ պարեն, այդ թվում` 1200 կգ փոկի միս և վառելիք։ Վերջին (ապրիլյան) արշավին ղեկավարը չէր մասնակցում. նա տառապում էր ուղիղ աղիքից արյունահոսությամբ և կազդուրվեց միայն հունիսին։ Դա դեռևս «Յոայի» վրա ստացած վնասվածքի արդյունք էր։ Վերջին արշավը, որպես անձնակազմի ամենահմուտ բեևռախույզ, ղեկավարում էր Յոհանսենը։

«Ֆրամհեյմի» սառցե պահեստները: Լուսանկարում` Օսկար Վիսթինգը կերոսինի պահեստում

«Ֆրամհեյմի» լայնության վրա բևեռային գիշերն սկսվեց 1911 թվականի ապրիլի 21-ին և տևեց մինչև օգոստոսի 24-ը։ Ձմեռումն անցնում էր բարենպաստ պայմաններում. անհրաժեշտ աշխատանքներն իրականացնելու համար նորվեգացիները ձյան տակ մի ամբողջ բնակավայր կառուցեցին, որտեղ նույնիսկ շոգեբաղնիք կար, և նրանք կարող էին օրվա ընթացքում գոնե մի քանի ժամ առանձնանալ։ Ձմեռողներն ունեին գրամոֆոն և ձայնասկավառակների հավաքածու՝ հիմնականում դասական ոճի։ Զվարճանում էին թղթախաղ և դարթս խաղալով, զբաղվում էին նաև ընթերցանությամբ (ունեին 80 գրքից բաղկացած փոքրիկ գրադարան)։ Ամունդսենը հիշում էր, որ «Ֆրամհեյմում» հատուկ ժողովրդականություն էր վայելում «Ճեպընթաց` Հռոմ-Փարիզ» դեդեկտիվը։ Յալմար Յոհանսենն իր օրագրում գրել է.

Ապրիլի 12. մենք այժմ հիրավի շռայլության մեջ ենք ապրում` լավ սնունդով և խմիչքով: Այսօր հրաշալի ճաշ մատուցեցին` հավով ապուր, հորթի տապակած կրծքամիս, ծնեբեկ, իսկ որպես աղանդեր` պուդինգ, խմիչքներից` օղի, պորտվեյն, մրգաջուր, սուրճ և «Բենեդիկտին» լիկյոր: Մոտենում է Զատիկը. առջևում հանգստի և անհոգ կյանքի մի ամբողջ շաբաթ է: Այսօր երեկոյան իմ ու Պրեստրուդի հերթը հասավ մի լավ լողանալու. ընթրիքից հետո երկու հոգու համար խոհանոցում լողանալու հնարավորություն կա:

Բևեռային ձմեռվա ողջ ընթացքում արշավի ինտենսիվ նախապատրաստական աշխատանքներ էին տարվում։ Բյոլանդը, համոզվելով, որ սառցադաշտի արտաքին մակերևույթը հարթ է, նվազեցրեց սահնակների քաշը՝ 80 կգ-ից հասցնելով 30-ի։ Դրանք ի սկզբանե նախատեսված էին բարդ մակերևույթի համար։ Յոհանսենը ողջ ձմեռ զբաղված էր պարենի դասավորությամբ, որպեսզի ճանապարհին ժամանակ չկորցնեն կապոցներ քանդելու և կշռելու վրա։ Նա, ընդհանուր առմամբ, խիստ կարգով բաշխեց 42 000 վարսակե պաքսիմատ, բացեց 1321 բանկա պեմիկան, փոքրիկ մասերի բաժանեց 100 կգ շոկոլադ և չոր կաթով 203 «երշիկ» լցրեց։ Պարենային արկղի մեջ դասավորվում էր 5400 պաքսիմատ կամ 4 շարք պեմիկանի կտորներ։ Քանի որ դրանք պահածոյի բանկայի տեսք ունեին (12 սմ տրամագծով և 5 սմ բարձրությամբ), շեղանկյունաձև արանքները լցվում էին կաթե «երշիկներով», իսկ մնացած տարածությունը՝ շոկոլադի կտորներով։ Արշավի ընթացքում Ամունդսենի խմբի ստանդարտ օրաբաժինը կազմում էր՝ 40 պաքսիմատ (400 գ), 75 գ չոր կաթ, 125 գ շոկոլադ և 375 գ պեմիկան, ընդամենը՝ 975 գ պինդ կերակուր։ Դրան հարկ է ավելացնել փոկի և շան միսը, որոնք նույնպես պարբերաբար օգտագործվում էին։ Օրաբաժնի էներգետիկ արժեքը կազմում էր 4560 կիլոկալորիա (Ռ. Սքոթի անձնակազմինը՝ 4430)։ Ամունդսենի անձնակազմի անդամի օրական էներգետիկ ծախսը կազմում էր մոտ 4500 կիլոկալորիա (Ռ. Սքոթինը՝ 5500)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1983/1984 մրցաշար

Сезон 1983/1984 стартовал для Марадоны неудачно. 24 сентября 1983 года «Барселона» встретилась в 4-м туре чемпионата Испании с клубом «Атлетик»; в этой игре, которую «Барса» выиграла 4։0, футболист получил очень тяжёлую травму։ игрок «Атлетика» Андони Гойкоэчеа, весь матч бивший Диего по ногам, на 59-й минуте встречи сломал ему лодыжку и нанёс ряд более мелких травм. Из-за этого эпизода на поле началась драка, в которой приняли участие все представители команд. Марадона был прооперирован в клинике Барселоны у доктора Гонсалеса Адрио, сказавшего, что Диего сможет вернуться на поле только через 6 месяцев. Затем Диего проходил период реабилитации у спортивного медика, Рубена Дарио Оливы. Благодаря курсу лечения этого врача, 8 января 1984 года в матче с «Севильей» Марадона вновь вернулся на поле, и, сделав два голевых паса, помог своему клубу выиграть 3։1. Несмотря на удачное возвращение, после нескольких невыразительных матчей публика, помнившая игру до травмы, начала его освистывать, в ответ на это Диего погрозил ей кулаком, что очень не понравилось фанатам «сине-гранатовых». Всего в сезоне 1983/1984 Диего провёл на поле 23 матча и забил 15 голов, а «Барселона» заняла лишь 3-е место в чемпионате.

Также «Барса» вышла в финал Кубка Испании, где ей противостоял «Атлетик», ставший чемпионом Испании, с Гойкоэчеа в составе, и проиграла 0։1. Сразу после игры Марадона напал с кулаками на игрока «Атлетика» Солу, в результате на поле завязалась драка с участием почти всех игроков команд. После игры нескольких игроков обоих клубов дисквалифицировали, Марадона как один из зачинщиков драки был дисквалифицирован на 3 месяца.

Помимо футбольных выступлений Марадоны, в прессе очень большое внимание уделялось его зарплате и поведению вне футбола. К тому же, президент команды, Хосеп Нуньес, критиковал своего игрока за частые посещения ночных клубов, что очень злило Диего. Однажды Нуньес даже забрал паспорт Марадоны, чтобы не позволить ему поехать на прощальный матч Пауля Брайтнера. Паспорт Диего вернули лишь тогда, когда он пришёл в офис клуба, где устроил скандал и разбил Кубок Тересы Эрреры. Но на прощальный матч Брайтнера Марадона отпущен не был. Вследствие всех этих обстоятельств, травм, болезней и непонимания с Нуньесом Марадона, посоветовавшись с гражданской женой Клаудией, принял решение покинуть «Барселону». Диего даже был готов выкупить у клуба свой контракт. Вскоре каталонской команде пришло предложение из Италии։ клуб «Наполи» предложил выкупить трансфер футболиста.

Всего за два сезона в «Барселоне» Марадона провёл 58 матчей и забил 38 голов. В 1999 году в честь столетия «Барсы» на каталонском телевидении был проведён опрос среди болельщиков, согласно которому Марадона — третий игрок в истории клуба; его опередили только Ладислав Кубала и Йохан Кройф. Несмотря на в целом неплохое выступление в составе «сине-гранатовых», Марадона позже сказал, что переход в «Барселону» был ошибкой․

1983-1984 սեզոնը Մարադոնան անհաջող մեկնարկեց։ 1983 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Իսպանիայի չեմպիոնատի 4-րդ մրցաշրջանում «Բարսելոնան» հանդիպեց «Ատլետիկ» ակումբի հետ։ Այդ խաղում, որը «Բարսան» հաղթեց 4։0 հաշվով, ֆուտբոլիստը ծանր վնասվածք ստացավ. «Ատլետիկի» խաղացող Անդոնի Գոյկոէչեան, որն ամբողջ խաղի ընթացքում անընդհատ հարվածում էր Դիեգոյի ոտքերին, 59-րդ րոպեին կոտրեց նրա կոճը և մի քանի ավելի մանր վնասվածք հասցրեց։ Այդ միջադեպի պատճառով դաշտում կռիվ սկսվեց՝ թիմերի բոլոր անդամների մասնակցությամբ։ Մարադոնան վիրահատվեց Բարսելոնի կլինիկայում՝ բժիշկ Գոնսալես Անդրիոյի կողմից, որն ասաց, որ Դիեգոն կարող է դաշտ վերադառնալ միայն 6 ամիս հետո։ Այնուհետև Դիեգոն վերականգնողական շրջան անցավ մարզական բժիշկ Ռուբեն Դարիո Օլիվայի մոտ։ Այս բժշկի բուժման կուրսի շնորհիվ 1984 թվականի հունվարի 8-ին «Սևիլիայի» հետ խաղում Մարադոնան դաշտ վերադարձավ և, երկու գոլային փոխանցում կատարելով, օգնեց իր թիմին հաղթել 3։1 հաշվով։ Չնայած հաջող վերադարձին, մի քանի անհետաքրքիր խաղից հետո հանդիսատեսը, որ հիշում էր մինչև վնասվածքը Դիեգոյի խաղը, սկսեց սուլել, որին ի պատասխան ֆուտբոլիստը բռունցք ցույց տվեց, ինչն, իհարկե, դուր չեկավ «կապտա-նռնագույնների» ֆանատներին։ 1983-1984 սեզոնի ընթացքում Դիեգոն, ընդհանուր առմամբ, անցկացրեց 23 խաղ՝ խփելով 15 գնդակ, իսկ «Բարսելոնան» չեմպիոնատում միայն 3-րդ տեղը գրավեց։

«Բարսան» նաև Իսպանիայի գավաթի եզրափակիչ դուրս եկավ, որտեղ նրա հակառակորդն էր «Ատլետիկը»` Գոյկոէչեայի մասնակցությամբ, և պարտվեց 0:1 հաշվով: Խաղից անմիջապես հետո Մարադոնան բռունցքներով հարձակվեց «Ատլետիկի» խաղացող Սոլուի վրա, արդյունքում ծեծկռտուք սկսվեց՝ թիմերի գրեթե բոլոր խաղացողների մասնակցությամբ։ Խաղից հետո երկու ակումբների մի քանի խաղացողներ որակազրկվեցին. Մարադոնան, որպես հրահրողներից մեկը, որակազրկվեց 3 ամսով։

Բացի Մարադոնայի ֆուտբոլային ելույթներից, մամուլում մեծ ուշադորւթյուն էր դարձվում նրա աշխատավարձին և ֆուտբոլից դուրս նրա վարքին։ Բացի այդ, թիմի նախագահ Խոսեպ Նունիեսը քննադատում էր իր խաղացողին՝ գիշերային ակումբներ հաճախակի այցելելու համար, ինչը բարկացնում էր Դիեգոյին։ Մի անգամ Նունիեսը նույնիսկ Դիեգոյի անձնագիրը վերցրեց, որպեսզի վերջինս չկարողանա գնալ Պաուլ Բրայթների հրաժեշտի խաղին։ Դիեգոյի անձնագիրը վերադարձրին միայն այն ժամանակ, երբ նա եկավ ակումբի գրասենյակ և, մեծ աղմուկ բարձրացնելով, կոտրեց Տերեսայի գավաթը։ Սակայն, միևնույն է, Բրայթների խաղին նրան այդպես էլ թույլ չտվեցին գնալ։ Այս բոլոր իրադարձությունների, վնասվածքների, հիվանդությունների և Նունիեսի հետ տարաձայնությունների արդյունքում Մարադոնան, քաղաքացիական կնոջ՝ Կլաուդիայի հետ խորհրդակցելով, որոշում ընդունեց լքել «Բարսելոնան»։ Դիեգոն պատրաստ էր անգամ հետ գնել ակումբի հետ իր պայմանագիրը։ Շուտով կատալոնյան թիմն առաջարկություն ստացավ Իտալիայից. «Նապոլի» թիմը պատրաստ էր գնել ֆուտբոլիստի տրանսֆերը։

«Բարսելոնայում» ընդամենը երկու սեզոնի ընթացքում Մարադոնան անցկացրեց 58 խաղ՝ խփելով 38 գնդակ։ 1999 թվականին, «Բարսայի» 100-ամյակի կապակցությամբ, կատալոնյան հեռուստատեսությամբ հարցում անցկացվեց երկրպագուների շրջանում, ըստ որի Մարադոնան ակումբի պատմության մեջ երրորդ խաղացողն էր. նրանից առաջ էին միայն Լադիսլավ Կուբալան և Յոհան Կրոյֆը։ Չնայած կապտա-նռնագույնների կազմում բավական լավ ելույթին, Մարադոնան ավելի ուշ հայտարարեց, որ իր՝ «Բարսելոնա» գնալը սխալ էր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Չինարեն

ռուսերեն հոդված

Խմբի բարբառներ

В китайском языке выделяется 10 диалектных групп։ северная супергруппа (北 бэй, самая многочисленная — свыше 800 млн говорящих), группы цзинь, хой, у (吴), сян (湘), гань (赣), хакка (客家), юэ (粤), пинхуа и супергруппа минь (闽). Диалекты различаются фонетически (что затрудняет междиалектное общение, хотя диалекты связаны регулярными звуковыми соответствиями), лексикой и отчасти грамматикой, хотя основы их грамматики и словарного состава едины. Средством общения носителей разных диалектов служит нормативный китайский язык, каковой в Китае называется путунхуа (普通话), в Сингапуре хуаюй (华语) в Гонконге и на Тайване — гоюй (国语), между ними существуют очень незначительные различия в фонетике, на письме в путунхуа и хуаюй используются упрощённые иероглифы, а в гоюй — традиционные.

Литературный язык опирается на северные диалекты. Современная фонетическая норма основана на пекинском произношении. Однако в прошлом существовали иные произносительные нормы, подчас весьма сильно отличные от пекинской։ напр., в эпоху династии Тан, когда было создано большинство классических китайских текстов, норма была основана на южнокитайском произношении, близком к особенностям нынешней диалектной группы хакка.

Չինարենում առանձնանում են 10 խմբի բարբառներ՝ հյուսիսային գերխումբ (北 բեյ, ամենաբազմամարդ խումբը՝ ավելի քան 800 մլն խոսող), ցզին, խոյ, ու (吴), սյան (湘), գան (赣), խակկա (客家), յուե (粤), պինխուա խմբեր և մին գերխումբ (闽)։ Բարբառները տարբերվում են հնչյունակազմությամբ (ինչն էլ դժվարեցնում է միջբարբառային շփումը, չնայած որ դրանք կապված են հնչյունական համապատասխանությամբ), բառապաշարով և որոշ չափով նաև քերականությամբ՝ չնայած դրանց միասնական քերականական հիմքին և բառային կազմին։ Տարբեր բարբառների կրողների շփման միջոց է նորմատիվ չինարենը, որը Չինաստանում կոչվում է պուտուխուա (普通话), Սինգապուրում խուայույ (华语), Հոնգկոնգում և Թայվանում՝ գոյույ (国语)։ Սրանք ունեն աննշան հնչյունակազմական տարբերություններ. պոտուհուայի և խուայույի գիրը պարզեցված հիերոգլիֆներով է, իսկ գոյույի գիրը՝ ավանդական։

Գրական լեզուն հիմնված է հյուսիսային բարբառների վրա։ Ժամանակակից հնչյունակազմական չափանիշի հիմքը պեկինյան արտասանությունն է։ Սակայն անցյալում գոյություն են ունեցել այլ արտասանական չափանիշեր, երբեմն խստորեն տարբերվող պեկինյանից. օրինակ՝ Տան դինաստիայի դարաշրջանում, երբ ստեղծվել են չինական դասական տեքստերի մեծամասնությունը, չափանիշ էր հարավչինական արտասանությունը, որը մոտ էր ներկայիս բարբառային խակկա խմբի առանձնահատկություններին։

Քննարկումներ

По мнению некоторых западных лингвистов, китайский — это не единый язык, а семейство языков, а то, что традиционалисты называют диалектами китайского, на самом деле — различные языки․

Որոշ արևմտյան լեզվաբանների կարծիքով, չինարենը միասնական լեզու չէ, այլ լեզվաընտանիք։ Իսկ նրանք, որոնց ավանդականներն անվանում են չինարենի բարբառներ, իրականում տարբեր լեզուներ են։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ջորջ Բայրոն

ռուսերեն հոդված

Ծագում

Его предки, выходцы из Нормандии, пришли в Англию вместе с Вильгельмом Завоевателем и после сражения при Гастингсе были награждены богатыми поместьями, отнятыми у саксов. Первоначальное имя Байронов — Бурунь. Это имя часто встречается в рыцарских летописях средних веков. Один из потомков этого рода уже при Генрихе II изменил, в соответствии с выговором, свою фамилию на фамилию Байрон. Особенно Байроны возвысились при Генрихе VIII, который во время упразднения католических монастырей наделил сэра Байрона по прозвищу «сэр Джон малый с большой бородой» (sir John the little with the Great Beard) имениями богатого Ньюстедского аббатства в Ноттингемском графстве.

Ньюстедское аббатство, разрушенное во время тюдоровской секуляризации, — родовое владение Байронов

В царствование Елизаветы род Байронов пресёкся, но фамилия перешла к незаконному сыну одного из них. Впоследствии, во время английской революции, Байроны отличились непоколебимой преданностью дому Стюартов, за что Карл I возвёл представителя этого рода в звание пэра с титулом барона Рочдель. Одним из самых известных представителей этой фамилии был адмирал Джон Байрон, прославившийся своими необыкновенными приключениями и странствованиями по Тихому океану; матросы, любившие его, но считавшие невезучим, прозвали его «Джек Дурная Погода» (Foulweather Jack).

Старший сын адмирала Байрона, тоже адмирал, был человеком жестоким, опозорившим своё имя։ в пьяном виде, в таверне, он убил на дуэли своего родственника Чаворта (1765); его посадили в Тауэр, осудив за неумышленное убийство, но он избежал наказания благодаря привилегии пэрства. Брат этого Вильяма Байрона, Джон, был кутила и мот. Капитан Джон Байрон (1756—1791) в 1778 году обвенчался с бывшей маркизой Комартен. Она умерла в 1784 году, оставив Джону дочь Августу (впоследствии миссис Ли), которую в дальнейшем воспитывали родственники её матери.

После смерти первой жены капитан Байрон женился вторично, из расчёта, на Екатерине Гордон, единственной наследнице богатого Джорджа Гордона, эсквайра. Она происходила из известного шотландского рода Гордонов, в жилах которого текла кровь шотландских королей (по линии Аннабеллы Стюарт). От этого, второго, брака родился в 1788 году будущий поэт.

Նրա նախնիները, ովքեր ծագումով Նորմանդիայից էին, Անգլիա էին եկել Վիլհելմ Նվաճողի հետ և Գասթինգի մոտ մարտից հետո պարգևատրվել էին սաքսերից բռնագրավված հարուստ կալվածքներով։ Բայրոնների սկզբնական անունն էր Բուրուն։ Այդ անունը հաճախ է հանդիպում միջնադարյան ասպետական տարեգրություններում։ Այդ տոհմի հետնորդներից մեկը արդեն Հենրիխ II-ի օրոք, նկատողություն ստանալով, իր ազգանունը վերափոխեց Բայրոնի։ Բայրոնները հատկապես առաջադիմեցին Հենրիխ VIII-ի օրոք, ով կաթոլիկական միաբանությունների լուծարման ժամանակ Բայրոնին «սըր Ջոն փոքր՝ մեծ մորուքով» (sir John the little with the Great Beard) մականունը տվեց և Նյուսթեդյան աբբայության հարուստ կալվածքներ շնորհեց Նոթինգեմյան կոմսությունում։

Նյուսթեդյան աբբայություն, ավերված տյուդորովյան աշխարհականացման ժամանակ, Բայրոնների տոհմական կալվածքները

Ելիզավետայի իշխանության օրոք Բայրոնների տոհմն ընդհատվեց, սակայն ազգանունը փոխանցվեց նրանցից մեկի ապօրինի որդուն։ Հետագայում, անգլիական հեղափոխության ժամանակ, Բայրոններն աչքի ընկան Ստյուարդների դինաստիային անվերապահ նվիրվածությամբ, ինչի համար էլ Չարլզ I-ը այդ տոհմի ներկայացուցչին շնորհեց պերի կոչումով բարոն Ռոչդելի տիտղոս։ Այդ ազգանվան ամենահայտնի ներկայացուցիչներից էր ծովակալ Ջոն Բայրոնը, ով հայտնի էր իր անսովոր արկածներով և Խաղաղ օվկիանոսում կատարած ճանապարհորդությամբ. նրան սիրող, բայց անհաջողակ համարող նավաստիները վերջինիս անվանեցին Foulweather Jack։

Ծովակալ Բայրոնի ավագ որդին, նույնպես ծովակալ, դաժան մարդ էր, ով պախարակել էր իր անունը. նա հարբած վիճակում, պանդոկում դուելի ժամանակ սպանեց իր ազգական Չավորտին (1765). նրան բանտարկեցին Թաուերում՝ դատապարտելով ոչ դիտավորյալ սպանության համար, բայց նա պերի արտոնությունների շնորհիվ խուսափեց պատժից։ Նույն այդ Վիլյամ Բայրոնի եղբայր Ջոնը ցոփ ու շվայտ կյանք էր վարում։ Նավապետ Ջոն Բայրոնը (1756-1791) 1778 թվականին պսակվեց նախկին մարկիզուհի Կոմարտենի հետ, ով մահացավ 1784 թվականին՝ թողնելով դստերը՝ Ավգուստային, Ջոնին, ում խնամքը հետագայում ստանձնեցին նրա մոր ազգականները։ Առաջին կնոջ մահից հետո նավապետ Բայրոնը հաշվենկատորեն կրկին ամուսնացավ էսկվայր Ջորջ Գորդոնի միակ ժառանգորդուհու՝ Եկատերինա Գորդոնի հետ։ Նա սերում էր շոտլանդական Գորդոնների հայտնի տոհմից, ում երակներում հոսում էր շոտլանդական արքաների արյունը (Անաբելլա Ստյուարտի կողմից)։ Հենց այդ երկրորդ ամուսնությունից էլ ծնվեց ապագա պոետը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Բառերի քանակ

Ввиду трудностей с определением методологии подсчета остается открытым вопрос, сколько слов в русском языке. Данный вопрос в последние годы стал предметом постоянных дискуссий, выходящих из области академической науки в общественно-политическую сферу. По мнению большинства специалистов, словарное богатство русского языка далеко выходит за пределы «Большого академического словаря» (БАС).

Новый «Большой академический словарь русского языка», издаваемый с 2004 года (планируется 33 тома, из них уже вышли 22), имеет заявленный объём 150 000 слов, однако, как предполагается, это количество будет значительно превышено. Вместе с тем, словник нового БАС не станет исчерпывающим отражением количественного состава лексем литературного языка даже самого последнего времени, поскольку, согласно русской лексикографической традиции, в академический словарь включаются только устоявшиеся образования, многие сложные слова не получают разработки в самостоятельной словарной статье, не попадают в подсчёт слов отдельные разряды наречий, не фиксируются узкоспециальные профессиональные слова. Жаргонная и диалектная лексика также по большей части не войдёт в словарь.

Созданный Далем в середине XIX века «Толковый словарь живого великорусского языка» вмещает в себя приблизительно 200 000 слов. При этом, с одной стороны, множество из них — это диалектные слова, уже не употребляющиеся в современной речи, с другой — Даль старался избегать включения в свой лексикон заимствований, кроме того, за прошедшие полтора столетия русским языком было образовано и заимствовано огромное количество новых слов.

Наибольший из существующих орфографических словарей русского языка — «Русский орфографический словарь» под редакцией Лопатина и Ивановой — содержит около 200 000 слов․

Таким образом, ≈ 200 000 слов, по-видимому, представляет собой тот минимум, от которого возможно начинать оценку количества слов в русском языке. Некоторые лингвисты говорят о 500 000 или даже о 600 000 слов.

Հաշվելու մեթոդոլոգիայի հստակեցման բարդությունը թույլ չի տալիս պատասխանել այն հարցին, թե քանի բառ կա ռուսաց լեզվում։ Տվյալ հարցը, վերջին տարիներին ակադեմիական գիտությունների շրջանակներից դուրս գալով, հասարակական-քաղաքական ոլորտում դարձել է մշտական քննարկումների առարկա։ Մասնագետների մեծամասնության կարծիքով ռուսաց լեզվի բառային հարստությունը դուրս է Մեծ ակադեմիական բառարանի(«Большой академический словарь») շրջանակներից։

2004 թվականից հրատարակվող Ռուսաց լեզվի նոր ակադեմիական բառարանը («Большой академический словарь русского языка»՝ նախատեսված է 33 հատոր, որոնցից 22-ն արդեն լույս են տեսել),նախահաստատված է 150 000 բառ ծավալով, սակայն, ինչպես ենթադրվում է, այդ քանակը զգալիորեն կավելանա։ Դրա հետ միասին, նոր բառարանի բառացանկը չի լինելու վերջին ժամանակի նույնիսկ գրական լեզվի բառույթների թվային կազմի սպառիչ արտացոլանքը, քանի որ համաձայն ռուսական բառարանագրության ավանդույթի, ակադեմիական բառարաններ ներառվում են միայն կայունացած կազմավորումները. բազմաթիվ բարդ բառեր ինքնուրույն բառահոդվածներով չեն ներկայացվի, հաշվից դուրս կմնան մակբայների առանձին խմբեր, չեն արձանագրվի առանձին մասնագիտական բառեր։ Ժարգոնային և բարբառային բառապաշարը նույնպես մեծ մասամբ չի մտնելու բառարան։

19-րդ դարի կեսերին Վլադիմիր Դալի կողմից ստեղծված բացատրական բառարանը («Толковый словарь живого великорусского языка») ներառում է մոտավորապես 200 000 բառ։ Ընդ որում, մի կողմից դրանց մեծ մասը բարբառային բառեր են, որոնք արդեն ժամանակակից խոսքում չեն գործածվում, մյուս կողմից՝ Դալը խուսափել էր իր բառաշարքում փոխառություններից։ Բացի այդ, անցած մեկ և կես հարյուրամյակի ընթացքում ռուսաց լեզվի կողմից փոխառվել են հսկայական քանակի նոր բառեր։

Ռուսաց լեզվի ոչ մեծ ուղղագրական բառարաններից Լոպատինայի և Իվանովայի խմբագրությամբ «Русский орфографический словарь»-ը բաղկացած է 200 000 բառերից։

Այսպիսով, ≈ 200 000 բառ, ըստ երևույթին, իրենից ներկայացնում է այն նվազագույնը, որից կարելի է սկսել ռուսաց լեզվում բառերի թվաքանակի գնահատականը։ Որոշ լեզվաբաններ նշում են 500 000-ի և նույնիսկ՝ 600 000-ի մասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Հիերոգլիֆների տեսակներ

Типология китайских иероглифов была впервые выстроена в словаре Шовэнь Сюй Шэня (см.ниже). Бесспорно удобным стало разделение всех иероглифов на простые вэнь 文 и составные цзы 字. Нижеследующее членение на шесть категорий является предметом академических дебатов, поскольку категории не достаточно ясно отделены одна от другой.

Չինական հիերոգլիֆների դասակարգումն առաջին անգամ կատարվել է Շովեն Սյույ Շենի բառարանում։ Անշուշտ հարմարավետ դարձավ բոլոր հիերոգլիֆների բաժանումը պարզ վեների (文) և բաղադրյալ ցզիների (字)։ Ներքոհիշյալ բաժանումը վեց կարգերի հանդիսանում է ակադեմիական բանավեճերի առարկա, քանի որ կարգերը բավականաչափ հստակ չեն տարանջատված իրարից։

Ցուցական

К таким знакам относятся, например, 上 шан и 下 ся, где их значения «верх» и «низ» обозначены вертикалью над и под горизонтальной чертой, что как бы имитирует указательный жест. Но сочетания даже простейших указательных знаков могут заимствоваться для передачи более сложных и даже абстрактных понятий. Так, выражение 上 … 下 шан … ся означает, в зависимости от контекста, не только «верхи … низы», «руководители … подчинённые», но и «с одной стороны … с другой стороны».

Այսպիսի նշանների շարքին են դասվում, օրինակ, 上 շան և 下սյա հիերոգլիֆները, որտեղ նրանց «վերև» և «ներքև» նշանակությունները ցույց են տրված հորիզոնական գծի նկատմամբ վրա և տակ ուղղահայացի դիրքով, ինչը ուցական ժեստի նմանություն ունի։ Բայց պարզագույն ցուցական նշանների համադրումը կարող են փոխառնվել ավելի բարդ և նույնիսկ աբստրակտ հասկացություններ արտահայտելու համար։ Այսպես, 上 … 下 շան ...սյա արտահայտությունը, կախված համատեքստից, նշանակում է ոչ միայն «վերևներ ... ներքևներ», «ղեկավարներ ... ենթականեր», այլև՝ «մի կողմից ... մյուս կողմից»։

Պատկերագրեր

Изначально представляли собой примитивный рисунок. Например, рот изображался полукругом, выпуклостью вниз, с поперечной линией сверху; таково происхождение иероглифа 口 коу «рот». Дуга выпуклостью вверх и точки под ней служили изображением неба и капель; такова первоначальная форма иероглифа 雨 юй «дождь». С течением времени рисунки схематизировались и в конце концов приобрели современный вид, где от первоначальной изобразительности не осталось и следа. Ни один иероглиф не сохранился в той форме, в которой он имел непосредственно понятную пиктографическую выразительность. Значение всех рисуночных знаков, а следовательно, и всех простейших лексически значимых элементов иероглифики, сейчас совершенно условно.

Ի սկզբանե իրենցից ներկայացնում էին պարզագույն պատկերներ։ Օրինակ՝ բերանը պատկերվում էր կորությունը ներքևում և վերևում լայնակի գիծ ունեցող կիսաշրջանով. այսպիսին է 口 կոու (բերան) հիերոգլիֆի ծագումը։ Վերևում կորությամբ և նրա տակ կետերով աղեղը երկնքի և կաթիլների պատկերն էր. այսպիսին էր 雨 յույ «անձրև» հիերոգլիֆի սկզբնական տեսքը։ Ժամանակի ընթացքում պատկերները սխեմայացան և վերջապես ստացան ժամանակակից տեսքը, որտեղ սկզբնական պատկերավորությունից հետք էլ չմնաց։ Անմիջական հասկանալի պատկերագրական արտահայտչականությամբ ոչ մի հիերոգլիֆ չի պահպանվել։ Բոլոր պատկերանշանների նշանակությունը, հետևաբար նաև՝ հիերոգլիֆիկայի բոլոր պարզագույն բառային նշանակություն ունեցող տարրերը այժմ բացարձակապես պայմանական են։

Պարզ գաղափարագրեր

В китайской письменности рисуночные знаки, пиктограммы, составляют ничтожное меньшинство. Гораздо значительнее число так называемых идеограмм. Например, иероглиф 立 ли первоначально имел вид рисунка человека, стоящего, расставив ноги, к этому изображению добавлена горизонтальная черта внизу; однако этот рисунок представлял собой изображение не человека как такового, а его позы, и значил «стоять». В сложной идеограмме условный смысл вытекает из соотношения значений частей. Например, иероглиф 命 мин в первоначальной форме изображал постройку — святилище или жилище правителя (верхняя часть иероглифа с чертой под ней — изображение крыши), перед ней коленопреклонённую фигуру человека и слева от неё рот (в нынешней форме части 立 и 口); всё это изображало почтительное выслушивание повеления, откуда значение иероглифа — «приказание». Как видно из этого примера, значение древней идеограммы, как правило, понятно только в свете тех культурно-исторических условий, в которых она создавалась.

Չինարեն գրում պատկերային նշանները՝ պատկերագրերը, չնչին թիվ են կազմում։ Առավել մեծ թիվ են կազմում այսպես կոչված գաղափարագրերը։ Օրինակ՝ 立 լի հիերոգլիֆը ի սկզբանե ուներ ոտքերը լայն բացված կանգնած մարդու տեսք, այդ պատկերին ավելացված է ներքևում հորիզոնական գիծ. սակայն այդ պատկերը իրենից արտահայտում էր ոչ թե ուղղակի մարդ, այլ նրա դիրքը և նշանակում էր «կանգնել»։ Բարդ գաղափարագրում պայմանական իմաստը բխում է մասնիկների նշանակությունների հարաբերակցությունից։ Օրինակ՝ 命 մին հիերոգլիֆը սկզբնական ձևով պատկերում էր շինություն՝ սրբավայր կամ կառավարչի բնակատեղի հիերոգլիֆի (վերևի մասը իր ներքևի գծով տանիքի պատկեր է), նրա առաջ ծնկաչոք մարդու պատկեր և նրանից ձախ՝ բերան (ներկայիս 立 և 口 մասնիկների ձևով). այս ամենը արտահայտում էր տիրակալին հնազանդ լսելը, որտեղից էլ առաջացել է հիերոգլիֆի «հրաման» նշանակությունը։ Ինչպես երևում է այս օրինակից, հնագույն գաղափարագրի նշանակությունը, որպես կանոն, հասկանալի է միայն դրանց ստեղծման մշակութա-պատմական պայմանների լույսի ներքո։

Բաղադրյալ գաղափարագրեր

Идеограммы продолжали составляться и из готовых графических элементов, уже утративших изобразительный характер и приобретших чисто условное значение. Таково происхождение большинства иероглифов, смысл которых в их нынешнем виде связан со значением входящих в них элементов. Таков, например, иероглиф 伐 фа, который состоит из элементов 人 жэнь «человек» и 戈 гэ «копьё», и значит теперь «рубить», а первоначально — «ударять копьём (врага)».

Գաղափարագրերը շարունակեցին կազմավորվել արդեն պատկերային բնույթը կորցրած և զուտ պայմանական նշանակություն ձեռք բերած պատրաստի գրաֆիկական տարրերից։ Այդպիսին է հիերոգլիֆների մեծ մասի ծագումը, որոնց ներկայիս ձևերի իմաստը կապված է դրանց բաղադրիչ տարրերի հետ։ Այդպիսին է, օրինակ, 伐 ֆա հիերոգլիֆը, որը կազմված է 人 կյանք «մարդ» և 戈 գե «նիզակ» տարրերից, և այժմ նշանակում է «կտրել», իսկ սկզբից ունեցել է «նիզակով հարվածել (թշնամուն)» նշանակությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինարեն

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Кита́йский язы́к-язык или языковая ветвь сино-тибетской языковой семьи, состоящая из разновидностей, которые являются взаимопонятными в различной степени. Китайский язык является наиболее распространённым современным языком с общим числом говорящих 1,213 млрд человек.

Китайский язык является одной из двух ветвей сино-тибетской семьи языков. Первоначально он был языком основной этнической группы Китая — народа хань. В своей стандартной форме китайский является официальным языком КНР и Тайваня, а также одним из шести официальных и рабочих языков ООН.

Китайский язык представляет собой совокупность весьма сильно различающихся диалектов, и потому рассматривается большинством языковедов как самостоятельная языковая ветвь, состоящая из отдельных, хотя и родственных между собой, языковых и/или диалектных групп.

Չինարենը սինո-տիբեթյան լեզվաընտանիքի լեզու է կամ ճյուղ, որը բաղկացած է փոխըմբռնելիության տարբեր աստիճաններ ունեցող բազմազանություններից։ Չինարենը ժամանակակից ամենատարածված լեզուն է՝ ընդհանոր 1,213 մլրդ խոսողներով։

Չինարեն լեզուն սինո-տիբեթական ընտանիքի ճյուղերից մեկն է։ Սկզբնական շրջանում այն Չինաստանի հիմնական էթնիկ խմբի՝ խան ազգության լեզուն է։ Իր ստանդարտ ձևով չինարենը ՉԺՀ-ի և Թայվանի պաշտոնական լեզուն, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի վեց պաշտոնական լեզուներից մեկը։

Չինարենն իրենից ներկայացնում է իրարից խիստ տարբերվող բարբառների ամբողջություն, այդ պատճառով էլ լեզվաբանների մեծ մասի կողմից համարվում է ինքնուրույն լեզվաճյուղ, որը կազմված է առանձին, չնայած և միմյանց ազգակից լեզուներից կամ բարբառային խմբերից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Թեթև իրարանցում (1:20-1:40)

«Горестная разлука» — иллюстрация 1912 года

В 1։20 вода уже начала затоплять полубак, только тогда большинство пассажиров поняли, что «Титаник» обречён и в ближайшее время неизбежно затонет. В шлюпки начали садиться женщины, которые ещё недавно отказывались или колебались. Одних провожали мужья, о других проявляли заботу друзья или знакомые, с которыми они провели вместе четыре дня плавания. Эвакуация пошла быстрее. В шлюпки по-прежнему сажали в первую очередь женщин и детей. На шлюпочной палубе они навсегда прощались со своими мужьями и отцами. Миссис Шарлотту Коллир два матроса вынуждены были буквально оторвать от мужа, чтобы препроводить в шлюпку. Селини Ясбек только в лодке обнаружила, что мужа нет рядом. Матросы уже начали спускать шлюпку, а женщина в отчаянии кричала, пытаясь всеми силами вырваться и вернуться на палубу. Однако ещё оставались пассажиры, которые продолжали надеяться на благополучный исход։ Люсьен Смит сказал своей жене։ «Усаживать женщин и детей это всего лишь формальность. Этот корабль оборудован основательно, все будут спасены». Муж Шарлотты Колер, сажая её в шлюпку, сказал։ «Иди, Лотти! Ради бога, иди смелее! Я сяду в другую шлюпку!».

Появились первые признаки паники։ люди начали перебегать с одного борта на другой в поисках свободной шлюпки, некоторые пытались запрыгнуть с палубы в шлюпку во время её спуска. В шлюпку № 14 проник мужчина в женской одежде, ещё несколько пассажиров попытались запрыгнуть в неё, когда та спускалась с 40 людьми на борту. Пятый офицер Гарольд Лоу, назначенный старшим по этой шлюпке, был вынужден сделать три предупредительных выстрела в воздух для усмирения толпы.

В 1։30 дифферент на нос составлял больше 5°, а из-за девятиградусного крена на левый борт между шлюпками на левом борту и корпусом корабля образовалась метровая щель. Дети не могли преодолеть это расстояние, и их приходилось попросту бросать в шлюпку.

Возле основных выходов на шлюпочную палубу были расставлены стюарды и матросы, которые следили за тем, чтобы первыми прошли женщины и дети. Но со временем росло гнетущее чувство опасности, усиливалась нервозность, и со стороны мужчин участились попытки проникнуть на шлюпочную палубу.

Некоторые пассажиры, понимая, что шлюпок на всех не хватит, не пытались спастись. Ида Штраус, жена миллионера, совладельца сети универмагов Macy’s Исидора Штрауса, отказалась садиться в шлюпку без мужа, заявив։ «Мы так много лет прожили вместе, теперь куда ты — туда и я». Ида Штраус уступила своё место в шлюпке горничной. Пара устроилась в шезлонге на застеклённом променаде палубы А и стала ждать там своей участи. Покинуть своего мужа отказалась и миссис Эллисон, несмотря на уговоры Лайтоллера. Бенджамин Гуггенхайм вышел на палубу в цилиндре и фраке и заявил, что желает умереть, как подобает настоящему джентльмену. Некоторые пассажиры собрались в столовой третьего класса на молитву.

Чтобы отслеживать скорость затопления лайнера, офицер Лайтоллер после спуска очередной шлюпки подбегал к аварийному трапу, ведущему со шлюпочной палубы на палубу C, по уровню воды в нём он приблизительно рассчитывал время, которое «Титаник» ещё мог оставаться на плаву. Позже он вспоминал։

Вид холодной зеленоватой воды, устрашающе ползущей по лестнице вверх, врезался в память. Вода медленно поднималась и одну за другой покрывала электрические лампочки, которые ещё какое-то время жутко и неестественно светились под водой․

Четверо из пяти спасшихся людей являлись пассажирами первого и второго классов. Ближе всех к шлюпочной палубе были пассажиры первого класса, каюты которых располагались преимущественно на верхних палубах, поэтому среди них велика доля спасённых (62 %). Большая часть пассажиров третьего класса не смогла выбраться из лабиринта коридоров нижних палуб. Они были отделены от первого и второго классов воротами, находившимися в разных частях судна, многие из которых оказались закрыты. В некоторых местах экипаж «Титаника» не давал пассажирам третьего класса прохода наверх, поскольку не был проинформирован о серьёзности положения. Многие из третьего класса обязаны своими жизнями стюарду Джону Эдварду Харту, который три раза спускался на нижние палубы и группами выводил их наверх. Изолирование третьего класса от остальных предусматривалось законом об эмиграции США в целях предотвращения возможного распространения инфекционных заболеваний. Пассажиры первых двух классов сходили с корабля на причал Манхэттена, а пассажирам третьего класса было позволено высаживаться только на остров Эллис, где они проходили обязательный санитарный контроль.

Известно, что женщинам из кают третьего класса в большинстве случаев не препятствовали выйти на шлюпочную палубу, наоборот, их всячески призывали к этому, но не всегда эти призывы находили положительный отклик. Многие из женщин, размещавшихся на корме, сначала вообще отказывались покидать свои каюты. Часть пассажиров третьего класса добиралась до шлюпочной палубы в обход барьеров, ограждавших их от остальных։ по стрелам грузоподъёмных кранов на корме, по такелажам, перелезая через леера, люди пробирались к трапам и палубам первого и второго классов, откуда беспрепятственно можно было попасть к шлюпкам.

«Ցավալի բաժանում», 1912 թվականի նկար

1։20 ջուրն արդեն սկսեց ծածկել կիսաբաքը՝ նավացռուկի վերևի տախտակամածը. միայն այդ ժամանակ ուղևորներից շատերը հասկացան, որ «Տիտանիկը» դատապարտված է և մոտակա ժամանակահատվածում անխուսափելիորեն խորտակվելու է։ Փրկամակույկներ սկսեցին նստել քիչ առաջ հրաժարվող կամ երկմտող կանայք։ Ոմանց ուղեկցում էին ամուսինները, մյուսների մասին հոգ էին տանում բարեկամները կամ ծանոթները, ում հետ նրանք չորս օր նավարկել էին։ Տարհանումն արագ ընթացավ։ Փրկամակույկներում նախկինի նման նստեցնում էին առաջին հերթին կանանց և երեխաներին։ Նավակային տախտակամածին նրանք առմիշտ հրաժեշտ էին տալիս իրենց ամուսիններին և հայրերին։ Միսիս Շարլոտա Կոլիրին երկու նավաստիներ ստիպված էին տառացիորեն պոկել ամուսնուց, որպեսզի նստեցնեն նավակ։ Սելինի Յասբեկը միայն նավակում գլխի ընկավ, որ իր ամուսինը կողքին չէ։ Նավաստիներն արդեն իջեցնում էին նավակը, իսկ կինը հուսահատ գոռում էր՝ փորձելով ամբողջ ուժով դուրս պրծնել և վերադառնալ տախտակամած։ Սակայն դեռևս կային բարեհաջող ելքի հույս ունեցող ուղևորներ. Լյուսեն Սմիթն ասում էր իր կնոջը,- «Կանաց և երեխաներին նստեցնելը միայն ձևական բնույթ է կրում: Այս նավը սարքավորված է հիմնավորապես, բոլորն էլ փրկվելու են»։ Շարլոտա Կոլերի ամուսինը, նստեցնելով նրան նավակ, ասաց.-«Գնա՛ Լոտի: Աստծո սիրուն, համարձա՛կ: Ես մեկ այլ նավակ կնստեմ»։

Ի հայտ եկան խուճապի առաջին նշանները. մարդիկ ազատ նավակներ փնտրելով սկսեցին մեկ նավակողից մյուսը վազել, ոմանք փորձում էին թռչել տախտակամածից նավակ, երբ այն արդեն իջեցնում էին։ № 14 փրկամակույկ կարողացել էր սողոսկել կանացի հագուստով տղամարդ, էլի մի քանի ուղևորներ փորձեցին թռչել այնտեղ, երբ այն 40 մարդկանցով իջեցնում էին ջուր։ Հինգորորդ սպա Հարոլդ Լոուն, ով ավագ էր նշանակված այդ նավակում, ստիպված էր օդում երեք նախազգուշական կրակոց արձակել՝ բազմությանը զսպելու համար։

1։30-ին առաջնային մասի դեֆերենտը կազմում էր 5°-ից ավել, իսկ ձախ նավակողի 9°-անոց թեքվածքի պատճառով ձախ նավակողին նավակների և նավի իրանի միջև առաջացավ մեկ մետրանոց ճեղք։ Երեխաները չէին կարողանում հաղթահարել այդ տարածությունը, և նրանց ստիպված պարզապես շպրտում էին նավակ։

Նավի տախտակամած տանող հիմնական ելքերի մոտ կանգնած էին ստյուարդներ և նավաստիներ, ովքեր հետևում էին, որպեսզի առաջին հերթին անցնեն կանայք և երեխաները։ Բայց ժամանակի ընթացքում մեծացավ վտանգավորության ճնշող զգացումը, սրվեց նյարդային վիճակը, և տղամարդկանց կողմից նավակային տախտակամած դուրս գալու փորձերը հաճախակի բնույթ կրեցին։

Որոշ ուղևորներ, հասկանալով, որ փրկամակույկները բոլորին չեն հերիքի, չէին էլ փորձում փրկվել։ Միլիոնատեր, Macy’s հանրախանութների համասեփականատեր Իսիդոր Շտրաոսի կին Իդա Շտրաուսը հրաժարվեց առանց ամուսնու նստել մակույկ՝ հայտարարելով՝ «Մենք այնքան տարիներ ենք միասին ապրել. հիմա որտեղ դու, այնտեղ էլ՝ ես»։ Իդա Շտրաուսը մակույկում իր տեղը զիջեց սպասուհուն։ Զույգը տեղավորվեց А տախտակամածի ապակեպատ զբոսավայրում, պառկելաթոռի մեջ և այնտեղ սպասեց իր ճակատագրին։ Իր ամուսնուն լքել հրաժարվեց նաև տիկին Էլիսոնը՝ չնայած Լայթոլերի հորդորներին։ Բենջամին Գուգենհայմը տախտակամած դորս եկավ լայնեզր գլխարկով և ֆրակով և հայտարարեց, որ ցանկանում է մահանալ, ինչպես վայել է իսկական ջենթլմենին։ Որոշ ուղևորներ հավաքվեցին երրորդ դասի ճաշասենյակ՝ աղոթքի։

Որպեսզի հետևեր նավի խորտակման արագությանը, սպա Լայթոլերը հերթական նավակը ջուր իջեցնելուց հետո վազեց վթարային նավակային տախտակամածից C տախտակամած տանող նավասանդուղքի մոտ. ըստ ջրի մակարդակի՝ նա մոտավորապես հաշվարկեց այն ժամանակը, թե դեռևս որքան «Տիտանիկը» կմնար ջրի երեսին։ Ավելի ուշ նա հիշում է.-

Աստիճանով վերև սողացող սարսափազդու, սառը կանաչավուն ջրի տեսքը մխրճվել է հիշողությանս մեջ. Ջուրը դանդաղ բարձրանում էր և մեկը մյուսի հետևից ծածկում էր էլեկտրական լամպերը, որոնք դեռ որոշ ժամանակ սահմռկեցուցիչ ու անբնական լույս էին տալիս ջրի մեջ:

Փրկված ուղևորների հինգից չորսը առաջին և երկրորդ դասի ուղևորներ էին։ Նավակային տախտակամածին բոլորից մոտիկ առաջին դասի ուղևորներն էին, որոնց նավախցերը տեղակայված էին առավելապես վերևի տախտակամածերին, այդ պատճառով էլ նրանց շարքերից են փրկվածների մեծ մասը (62 %)։ Երրորդ դասի ուղևորների մեծ մասը չկարողացավ դուրս գալ ներքևի տախտակամածերի միջանցքների լաբիրինթոսից։ Նրանք առաջին և երկրորդ դասից բաժանված էին նավի տարբեր հատվածներում գտնվող դարպասներով, որոնցից շատերը փակ էին։ Որոշ տեղերում «Տիտանիկի» անձնակազմը երրորդ դասի ուղևորներին վերև բարձրանալու հնարավորություն չէր տալիս, քանի որ տեղյակ չէին իրավիճակի լրջությունից։ Երրորդ դասից շատերն իրենց կյանքով պարտական են ստյուարդ Ջոն Էդվարդ Խարտուին, ով երեք անգամ իջավ ներքևի տախտակամածե և խմբերով բարձրացրեց նրանց վերև։ Երրորդ դասի մեկուսացումը մյուսներից նախատեսված էր ԱՄՆ-ի էմիգրացիայի մասին օրենքով՝ վարակիչ հիվանդությունների հնարավոր տարածումը կանխելու նպատակով։ Երկու առաջին դասերի ուղևորները նավից իջնելու էին Մանհեթենի նավամատույցում, իսկ երրորդ դասի ուղևորներին թույլատրված էր իջնել նավից միայն Էլիս կղզի, որտեղ նրանք ենթարկվում էին պարտադիր բժշկական զննության։

Հայտնի է, որ երրորդ դասի նավախցիկների կանանց մեծ մասամբ չէին խոչընդոտում բարձրանալ վերևի տախտակամածեր, ընդհակառակը, նրանց ամեն կերպ հորդորում էին, սակայն ոչ միշտ էին այդ կոչերը դրական արձագանք գտնում։ Կանանցից շատերը, ովքեր տեղավորված էին նավի վերջնամասում, սկզբից ընդհանրապես հրաժարվում էին իրենց նավախցերը լքել։ Երրորդ դասի ուղևորների մի մասը նավակային տախտակամած հասան որոշ պատնեշներ շրջանցելով. նավախելի բեռնաբարձ կռունկի սլաքներով, նավասարքերով, լեյերների վրայով անցնելով. մարդիկ մոտենում էին առաջին և երկրորդ դասի աստիճաններին և տախտակամածերին, որտեղից առանց խոչընդոտների կարելի էր հասնել փրկամակույկներին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Խորհրդային Միությունում

Русский язык Из «Стихотворений в прозе»

Во дни сомнений, во дни тягостных раздумий о судьбах моей родины, — ты один мне поддержка и опора, о великий, могучий, правдивый и свободный русский язык! Не будь тебя — как не впасть в отчаяние при виде всего, что совершается дома? Но нельзя верить, чтобы такой язык не был дан великому народу!

Июнь, 1882

В Советском Союзе творчеству Тургенева уделяли внимание не только критики и литературоведы, но также вожди и руководители советского государства։ В. И. Ленин, М. И. Калинин, А. В. Луначарский. Научное литературоведение во многом зависело от идеологических установок «партийного» литературоведения. Среди тех, кто внёс свой вклад в тургеневедение, Г. Н. Поспелов, Н. Л. Бродский, Б. Л. Модзалевский, В. Е. Евгеньев-Максимов, М. Б. Храпченко, Г. А. Бялый, С. М. Петров, А. И. Батюто, Г. Б. Курляндская, Н. И. Пруцков, Ю. В. Манн, Прийма Ф. Я., А. Б. Муратов, В. И. Кулешов, В. М. Маркович, В. Г. Фридлянд, К. И. Чуковский, Б. В. Томашевский, Б. М. Эйхенбаум, В. Б. Шкловский, Ю. Г. Оксман А. С. Бушмин, М. П. Алексеев и так далее.

Тургенева многократно цитировал В. И. Ленин, который особенно высоко ценил его «великий и могучий» язык. М. И. Калинин говорил, что творчество Тургенева имело не только художественное, но и общественно-политическое значение, которое и придавало художественный блеск его произведениям, и что писатель показал в крепостном крестьянине человека, который так же, как и все люди, достоин иметь человеческие права. А. В. Луначарский в своей лекции, посвящённой творчеству Ивана Тургенева, назвал его одним из создателей русской литературы. По мнению А. М. Горького, Тургенев русской литературе оставил «превосходное наследство».

По мнению «Большой советской энциклопедии», созданная писателем художественная система оказала влияние на поэтику не только русского, но и западноевропейского романа второй половины XIX века. Она во многом послужила основой для «интеллектуального» романа Л. Н. Толстого и Ф. М. Достоевского, в котором судьбы центральных героев зависят от решения ими важного философского вопроса, имеющего общечеловеческое значение. Заложенные писателем литературные принципы получили развитие в творчестве многих советских писателей — А. Н. Толстого, К. Г. Паустовского и других. Его пьесы стали неотъемлемой частью репертуара советских театров. Многие тургеневские произведения были экранизированы. Советские литературоведы уделяли большое внимание творческому наследию Тургенева — было опубликовано множество трудов, посвящённых жизни и творчеству писателя, изучению его роли в русском и мировом литературном процессе. Были проведены научные исследования его текстов, изданы комментированные собрания сочинений. Были открыты музеи Тургенева в городе Орле и бывшем имении его матери Спасском-Лутовинове.

По мнению академической «Истории русской литературы», Тургенев стал первым в русской литературе, кому удалось в своём произведении через картины повседневного деревенского быта и различные образы простых крестьян выразить мысль о том, что закрепощённый народ составляет корень, живую душу нации. А литературовед профессор В. М. Маркович говорил, что Тургенев одним из первых попытался изобразить противоречивость народного характера без прикрас, и он же впервые показал тот же народ достойным восхищения, преклонения и любви.

Советский литературовед Поспелов Г. Н. писал, что литературный стиль Тургенева можно назвать, несмотря на его эмоционально-романтическую приподнятость, реалистическим. Тургенев видел социальную слабость передовых людей из дворянства и искал иную силу, способную возглавить русское освободительное движение; такую силу он позже увидел в русских демократах 1860—1870 гг.

Ռուսաց լեզու «Արձակ բանաստեղծություններից»

Տարակուսանքի և վարանման ծանր պահերին, հայրենիքիս ճակատագրի մասին դժվարին մտորումներում դու ես իմ միակ նեցուկն ու հենարանը` օ՜, մե՛ծ, հզո՛ր, ճշմարի՛տ և ազա՛տ ռուսաց լեզու: Եթե դու չլինեիր, հուսահատության գիրկը կընկնեի` տեսնելով այն ամենը, ինչ կատարվում է իմ հայրենիքում: Սակայն հավատում եմ, որ այսպիսի լեզուն պետք է որ տրված լինի հզոր մի ազգի:

Հունիս, 1882

Խորհրդային Միությունում Տուրգենևի արվեստին մեծ ուշադրություն էին դարձնում ոչ միայն քննադատներն ու գրականագետները, այլ նաև հորհրդային պետության առաջնորդներն ու ղեկավարները՝ Վլադիմիր Լենինը, Մ. Կալինինը, Ա. Լունաչարսկին։ Գիտական գրականագիտությունը մեծ մասամբ կախված էր «կուսակցական» գրականագիտության գաղափարական դրույթներից։ Տուրգենևագիտության մեջ իրենց լուման են ներդրել Գ. Պոսպելովը, Նիկոլայ Բրոդսկին, Բորիս Մոձալևսկին, Վլադիսլավ Եվգենև-Մաքսիմովը, Միխայիլ Խրապչենկոն, Գրիգորի Բյալին, Սերգեյ Պետրովը, Անատոլի Բատյուտոն, Գալինա Կուրլյանդսկայան, Ն. Պրուցկովը, Յուրի Մանը, Ֆեոդոր Պրայման, Ասկոլդ Մուրատովը, Վասիլի Կուլեշովը, Վլադիմիր Մարկովիչը, Վ․ Ֆրիդլյանդը, Կորնեյ Չուկովսկին, Բորիս Տոմաշևսկին, Բորիս Էյհենբաումը, Վիկտոր Շկլովսկին, Յուլիան Օքսմանը, Ալեքսեյ Բուշմանը, Միխայիլ Ալեքսեևը և այլք։

Տուրգենևից բազմիցս մեջբերումներ է արել Լենինը, ով հատկապես բարձր էր գնահատում գրողի «հզոր և վեհասքանչ» լեզուն։ Մ. Կալինինն ասում էր, որ Տուրգենևի ստեղծագործությունն ունի ոչ միայն գեղարվեստական, այլև հասարակական-քաղաքական նշանակություն, որն էլ հենց նրա ստեղծագործություններին գեղարվեստական փայլ է հաղորդում, և որ գրողը ճորտ գյուղացու կերպարում ցույց է տվել մի մարդու, ով, ինչպես և բոլոր մարդիկ, արժանի է մարդկային իրավունքներ ունենալու։ Անատոլի Լունաչարսկին Իվան Տուրգենևին նվիրված իր դասախոսության մեջ նրան անվանել է ռուս գրականության հիմնադիրներից մեկը։ Մաքսիմ Գորկու կարծիքով, Տուրգենևը «հիանալի ժառանգություն» է թողել ռուս գրականությանը։

Ըստ «Սովետական մեծ հանրագիտարանի»՝ գրողի ստեղծած գեղարվեստական համակարգը մեծ ազդեցություն է ունեցել 19-րդ դարի երկրորդ կեսի ոչ միայն ռուսական, այլև՝ արևմտաեվրոպական վեպի վրա։ Այն նաև հիմք է հանդիսացել Լև Տոլստոյի և Ֆեոդոր Դոստոևսկու «ինտելեկտուալ» վեպի համար, որում կենտրոնական հերոսների ճակատագրերը կախված են իրենց կողմից համամարդկային բարդ փիլիսոփայական հարցի լուծումից։ Գրողի սկիզբ դրած գրական սկզբունքները հետագա զարգացում ապրեցին խորհրդային շատ գրողների՝ Ալեքսեյ Տոլստոյի, Կոնստանտին Պաուստովսկու և այլոց ստեղծագործության մեջ։ Նրա պիեսները խորհրդային թատրոնների խաղացանկի անբաժան մասը դարձան։ Տուրգենևյան շատ ստեղծագործություններ էկրանավորվեցին։ Խորհրդային գրականագետները մեծ ուշադրության էին արժանացնում Տուրգենևի ստեղծագործական ժառանգությունը. հրատարակվեցին գրողի կյանքին ու ստեղծագործությանը, ռուս և համաշխարհային գրականության մեջ նրա դերին նվիրված բազմաթիվ աշխատություններ։ Իրականացվեցին նրա տեքստերի գիտական հետազոտություններ, հրատարակվեցին ստեղծագործությունների ժողովածուներ՝ մեկնաբանություններով։ Տուրգենևի թանգարաններ բացվեցին Օրյոլ քաղաքում և գրողի մոր նախկին կալվածքում՝ Սպասկոյե-Լուտովինովում։

Ըստ «Ռուս գրականության պատմության» ակադեմիական հրատարակության՝ Տուրգենևն առաջինն էր ռուս գրականության մեջ, ով կարողացավ իր ստեղծագործություններում, գյուղական կենցաղի առօրյա պատկերներով և հասարակ գյուղացիների բազմաթիվ կերպարներով, արտահայտել այն միտքը, որ ճորտացված ժողովուրդը ազգի արմատն է, կենդանի ոգին։ Իսկ գրականագետ, պրոֆեսոր Վ. Մարկովիչն ասում էր, որ Տուրգենևն առաջիններից մեկը փորձեց պատկերել ժողովրդի հակասական բնավորությունը՝ առանց գույների, և հենց ինքն էլ ցույց տվեց այդ իսկ՝ հիացմունքի, խոնարհման և սիրո արժանի ժողովրդի բուն էությունը։

Խորհրդային գրականագետ Գենադի Պոսպելովը գրել է, որ Տուրգենևի գրական ոճը, չնայած նրա զգացմունքային-ռոմանտիկ բնույթին, կարելի է անվանել ռեալիստական։ Տուրգենևը տեսնում էր ազնվականության առաջադեմ խավի սոցիալական թուլությունը և փնտրում էր ռուսական ազատագրական շարժումը գլխավորելու ունակ այլ ուժ, որպիսին նա ավելի ուշ տեսավ 1860-1870-ական թվականների ռուս դեմոկրատների մեջ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Ընտանիք

Сёстры С. А. Толстая (слева) и Т. А. Берс (справа), 1860-е гг.

Лев Николаевич с юношеских лет был знаком с Любовью Александровной Иславиной, в замужестве Берс (1826—1886), любил играть с её детьми Лизой, Соней и Таней. Когда дочери Берсов подросли, Лев Николаевич задумался над женитьбой на старшей дочери Лизе, долго колебался, пока не сделал выбор в пользу средней дочери Софьи. Софья Андреевна ответила согласием, когда ей было 18 лет, а графу 34 года, и 23 сентября 1862 года Лев Николаевич женился на ней, предварительно признавшись в своих добрачных связях.

На некоторое время в его жизни наступает самый светлый период — он по-настоящему счастлив, во многом благодаря практичности жены, материальному благосостоянию, выдающемуся литературному творчеству и в связи с ним всероссийской и всемирной славе. В лице своей жены он нашёл помощницу во всех делах, практических и литературных — в отсутствие секретаря она по нескольку раз переписывала набело его черновики. Однако очень скоро счастье омрачается неизбежными мелкими размолвками, мимолётными ссорами, взаимным непониманием, которое с годами лишь усугублялось.

Для своей семьи Лев Толстой предложил некоторый «план жизни», согласно которому он предполагал часть дохода отдавать на бедных и школы, а образ жизни своей семьи (жизнь, пища, одежда) значительно упростить, при этом также продать и раздать «всё лишнее»։ фортепьяно, мебель, экипажи. Его супругу, Софью Андреевну, такой план явно не устраивал, на почве чего у них вспыхнул первый серьёзный конфликт и начало её «необъявленной войны» за обеспеченное будущее своих детей. А в 1892 году Толстой подписал раздельный акт и передал своей жене и детям всю недвижимость, не желая быть собственником. Тем не менее, вместе они прожили в большой любви почти пятьдесят лет.

Кроме того, его старший брат Сергей Николаевич Толстой собирался обвенчаться с младшей сестрой Софьи Андреевны — Татьяной Берс. Но неофициальный брак Сергея с цыганской певицей Марией Михайловной Шишкиной (у которой от него было четверо детей) сделал невозможным супружество Сергея и Татьяны.

Помимо этого, отец Софьи Андреевны лейб-медик Андрей Густав (Евстафиевич) Берс ещё до брака с Иславиной имел дочь Варвару от Варвары Петровны Тургеневой — матери Ивана Сергеевича Тургенева. По матери Варя была родной сестрой Ивана Тургенева, а по отцу — С. А. Толстой, таким образом, вместе с браком Лев Толстой приобрёл родство с И. С. Тургеневым․

Л. Н. Толстой с женой и детьми. 1887 год

От брака Льва Николаевича с Софьей Андреевной родилось 13 детей, пять из которых умерли в детстве.

Дети։

1. Сергей (1863—1947), композитор, музыковед.
2. Татьяна (1864—1950). С 1899 замужем за Михаилом Сергеевичем Сухотиным. В 1917—1923 была хранителем музея-усадьбы Ясная Поляна. В 1925 с дочерью эмигрировала. Дочь Татьяна Михайловна Сухотина-Альбертини (1905—1996).
3. Илья (1866—1933), писатель, мемуарист. В 1916 году покинул Россию и уехал в США.
4. Лев (1869—1945), писатель, скульптор. В эмиграции во Франции, Италии, затем в Швеции.
5. Мария (1871—1906). С 1897 замужем за Николаем Леонидовичем Оболенским (1872—1934). Умерла от воспаления легких. Похоронена в с. Кочаки Крапивенского уезда (совр. Тул. обл., Щекинский р-н, дер. Кочаки).
6. Пётр (1872—1873)
7. Николай (1874—1875)
8. Варвара (1875—1875)
9. Андрей (1877—1916), чиновник особых поручений при тульском губернаторе. Участник русско-японской войны. Скончался в Петрограде от общего заражения крови.
10. Михаил (1879—1944). В 1920 году эмигрировал, жил в Турции, Югославии, Франции и Марокко. Скончался 19 октября 1944 года в Марокко.
11. Алексей (1881—1886)
12. Александра (1884—1979). С 16 лет стала помощницей отца. По завещанию получила авторские права на его литературное наследие. За участие в Первой мировой войне награждена тремя Георгиевскими крестами и удостоена чина полковника. В 1929 году эмигрировала из СССР, в 1941 получила гражданство США. Скончалась 26 сентября 1979 года в Валлей Коттедж, штат Нью-Йорк.
13. Иван (1888—1895).

По состоянию на 2010 год в общей сложности насчитывалось более 350 потомков Л. Н. Толстого (включая как ныне живущих, так и уже умерших), живших в 25 странах мира. Большинство из них — потомки имевшего 10 детей Льва Львовича Толстого, третьего сына Льва Николаевича. Начиная с 2000 года, раз в два года в Ясной Поляне проходят встречи потомков писателя.

Քույրեր Ս. Տոլստայան (ձախից) և Տ. Բերսը (աջից), 1860-ական թվականներ

Լև Նիկոլաևիչը պատանեկան տարիներից ծանոթ էր Լյուբով Ալեքսանդրովնա Իսլավինայի հետ (ամուսնական ազգանունը՝ Բերս (1826-1886)), սիրում էր խաղալ նրա երեխաների՝ Լիզայի, Սոնյայի և Տանյայի հետ։ Երբ Բարսերի դուստրերը մեծացան, Լև Նիկոլաևիչը մտածում էր ամուսնանալ նրանց ավագ դստեր՝ Լիզայի հետ. երկար ժամանակ տատանվում էր, մինչև որ որոշում կայացրեց միջնեկ դստեր՝ Սոֆյայի օգտին։ Սոֆյա Անդրեևնան համաձայնեց ամուսնանալ, երբ ինքը 18 տարեկան էր, իսկ կոմսը՝ 34, և 1862 թվականի սեպտեմբերի 23-ին Լև Նիկոլաևիչն ամուսնացավ Սոֆյայի հետ` նախապես խոստովանելով իր նախաամուսնական կապերի մասին:

Դա նրա կյանքի ամենալուսավոր ժամանակաշրջանն էր. նա իսկապես երջանիկ էր` մեծ մասամբ կնոջ գործնականության, նյութական ապահովվածության, ստեղծագործական բացառիկ տաղանդի և, դրանով պայմանավորված, եվրոպական ու համաշխարհային հռչակի շնորհիվ։ Կնոջ մեջ նա գտավ իսկական օգնականի՝ բոլոր առումներով. քարտուղարի բացակայության ժամանակ նա մի քանի անգամ մաքրագրում էր ամուսնու սևագրությունները։ Սակայն շատ շուտով երջանկությունը խաթարվեց անխուսափելի չնչին տարաձայնություններով, անցողիկ վեճերով, փոխադարձ անհամաձայնությամբ, որը տարիների ընթացքում ավելի խորացավ։

Լև Տոլստոյն իր ընտանիքին, այսպես կոչված, «կյանքի պլան» առաջարկեց, որի համաձայն նա մտադիր էր եկամտի մի մասը հատկացնել աղքատներին և դպրոցներին, իսկ ընտանիքի կենսակերպը (կյանքը, սնունդը, հագուստը) զգալիորեն պարզեցնել, նաև վաճառել և բաժանել «ավելորդ ամեն բան»` դաշնամուրը, կահույքը, կառքերը: Կնոջը` Սոֆյա Անդրեևնային, այսպիսի պլանը ակնհայտորեն ձեռնտու չէր, որի արդյունքում նրանց միջև ծագեց առաջին լուրջ կոնֆլիկտը, և սկիզբ դրվեց կնոջ «չհայտարարված պատերազմի»` հանուն երեխաների բարեկեցիկ ապագայի: Իսկ 1892 թվականին Տոլստոյը մի առանձին վավերագիր ստորագրեց, որով կնոջն ու երեխաներին հանձնեց ողջ անշարժ գույքը` չցանկանալով սեփականատեր լինել։ Այդուհանդերձ, Տոլստոյ ամուսինները միասին սիրով ապրեցին մոտ 50 տարի։

Այդ ամենից բացի, նրա ավագ եղբայրը՝ Սերգեյ Նիկոլաևիչ Տոլստոյը, պատրաստվում էր ամուսնանալ Սոֆյա Անդրեևնայի կրտսեր քրոջ՝ Տատյանա Բերսի հետ։ Սակայն Սերգեյի ոչ պաշտոնական ամուսնությունը գնչու երգչուհի Մարիա Միխայլովնա Շիշկինայի հետ (ով նրանից չորս երեխա ուներ) անհնարին դարձրեց Սերգեյի և Տատյանայի ամուսնությունը։

Դրանից բացի, Սոֆյա Անդրեևնայի հայրը՝ պալատական բժիշկ Անդրեյ Գուստավ (Եվստաֆիևիչ) Բերսը մինչև Իսլավինայի հետ ամուսնությունը Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևի մորից՝ Վարվարա Պետրովնա Տուրգենևայից մի աղջիկ ուներ։ Մոր կողմից Վարյան Իվան Տուրգենևի հարազատ քույրն էր, իսկ հոր կողմից՝ Ս. Տոլստայայի, այսպիսով, ամուսնության հետ միասին Լև Տոլստոյը Իվան Տուրգենևի հետ բարեկամություն ձեռք բերեց։

Լև Տոլստոյը կնոջ և երեխաների հետ, 1887

Լև Նիկոլաևիչի և Սոֆյա Անդրեևնայի ամուսնությունից ծնվեց 13 երեխա, որոնցից հինգը մահացան մանուկ հասակում։

Երեխաները.

1. Սերգեյ (1863-1947), երգահան, երաժշտագետ։
2. Տատյանա (1864-1950)։ 1899 թվականին ամուսնացել է Միխայիլ Սերգեևիչ Սուխոտինի հետ։ 1917-1923 թվականներին եղել է Յասնայա Պոլյանայի դաստակերտ-թանգարանի հսկիչը։ 1925 թվականին դստեր հետ արտագաղթել է։ Դուստրը՝ Տատյանա Միխայլովնա Սուխոտինա-Ալբերտինի (1905-1996)։
3. Իլյա (1866-1933), գրող, մեմուարիստ։ 1916 թվականին լքել է Ռուսաստանը և մեկնել ԱՄՆ։
4. Լև (1869-1945), գրող, քանդակագործ։ Արտագաղթել է Ֆրանսիա, Իտալիա, այնուհետև՝ Շվեդիա։
5. Մարիա (1871-1906)։ 1897 թվականին ամուսնացել է Նիկոլայ Լեոնիդովիչ Օբոլենսկու (1872-1934) հետ։ Մահացել է թոքաբորբից։ Թաղված է Կրապիվենսկի գավառի Կոչակի գյուղում (այժմ՝ Տուլայի նահանգ, Շչեկինսկի շրջան, գյուղ Կոչակի)։
6. Պյոտր (1872-1873)։
7. Նիկոլայ (1874-1875)։
8. Վարվարա (1875-1875)։
9. Անդրեյ (1877-1916), Տուլայի նահանգապետին կից հատուկ հանձնարարությունների գծով պետական պաշտոնյա։ Ռուս-ճապոնական պատերազմի մասնակից։ Մահացել է Պետրոգրադում՝ արյան վարակումից։
10. Միխայիլ (1879-1944)։ 1920 թվականին արտագաղթել է, ապրել Թուրքիայում, Հարավսլավիայում, Ֆրանսիայում և Մարոկոյում։ Մահացել է 1944 թվականի հոկտեմբերի 19-ին Մարոկոյում։
11. Ալեքսեյ (1881-1886)։
12. Ալեքսանդրա (1884-1979)։ 16 տարեկանում դարձավ հոր օգնականը։ Ըստ կտակի՝ ստացել է հոր գրական ժառանգության հեղինակային իրավունքը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմին մասնակցության համար պարգևատրվել է Գեորգիևյան երեք խաչով և ստացել գնդապետի կոչում։ 1929 թվականին արտագաղթել է ԽՍՀՄ-ից, 1941 թվականին ստացել է ԱՄՆ քաղաքացիություն։ Մահացել է 1979 թվականին՝ Վալեյ Քոթեջում (Նյու Յորքի նահանգ)։
13. Իվան (1888-1895)։

2010 թվականի դրությամբ հայտնի է Լև Տոլստոյի, ընդհանուր առմամբ, 350 հետնորդ (ներառյալ ինչպես ապրողները, այնպես էլ՝ մահացածները), ովքեր ապրել և ապրում են աշխարհի 25 երկրներում։ Դրանց մեծ մասը 10 երեխա ունեցած Լև Լևի Տոլստոյի՝ Լև Նիկոլաևիչի երրորդ որդու հետնորդներն են։ 2000 թվականից սկսած, երկու տարին մեկ, Յասնայա Պոլյանայում կայանում են գրողի հետնորդների հանդիպումները միմյանց հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Անհաջող ելք դեպի բևեռ

К наступлению полярного дня Начальником руководило нетерпение — его команда находилась в 650 км от группы Скотта и на 96 км ближе к полюсу, поэтому нельзя было судить о погодных условиях у конкурентов (Тогда ещё не было известно, что во «Фрамхейме» было холоднее, чем на базе Скотта. Средняя зимняя температура достигала у Амундсена −38 °С, у Скотта −27 °С, но основной тягловой силой у Скотта были лошади, что определяло более поздние сроки выхода). Амундсена особенно беспокоили известия о моторных санях Скотта, поэтому он решил выступать 1 сентября 1911 года. Однако даже за 4 дня до отправления температура не поднималась выше −57 °С. Только 31 августа потеплело до −26 °С, но дальше погода опять испортилась.

В команду вошли 8 человек (кроме Линдстрёма — бессменного хранителя базы) со всеми пережившими зиму собаками, которых осталось 86. Первая попытка похода к Южному полюсу была предпринята 8 сентября 1911 года при −37 °С. Йохансен считал этот выход преждевременным, но обязан был подчиниться. Поход оказался неудачным։ при падении температуры до −56 °С лыжи не скользили, а собаки не могли спать. Взятая в поход водка замёрзла.

Полярники решили добраться до склада на 80° ю. ш., разгрузить там нарты и возвращаться во «Фрамхейм». 16 сентября Амундсен, имевший лучшую собачью упряжку, устремился обратно на базу, не позаботившись о безопасности своих людей, находившихся в более сложных условиях. Возвращение превратилось в неорганизованное бегство, в котором каждый полярник оказался предоставлен сам себе. Интервал времени между возвращением членов экспедиции во «Фрамхейм» составил 6 часов, на базе даже не был зажжён фонарь, чтобы облегчить отставшим ориентацию в пространстве. На этом пути Йохансен спас менее опытного Преструда от верной смерти в снежной метели и на экстремальном холоде −60 °C։ у того пала вся собачья упряжка. У Йохансена даже не было палатки и примуса, их одолжил ему Хассель. Результатом были обморожения ног у трёх человек, лечение которых растянулось. Характерно, что Йохансена и Преструда Амундсен встретил вопросом։ «Куда вы запропастились?!»

Наутро по возвращению во «Фрамхейм» Йохансен, основываясь на своём опыте полярных путешествий с Нансеном, подверг резкой критике руководство Амундсена. Раздражённый оппозицией, Амундсен исключил Йохансена из полярной партии, несмотря на то, что он был самым опытным каюром экспедиции. Отношения были испорчены окончательно։ Амундсен и Йохансен не разговаривали до самого 20 октября. Йохансен вместе с поддержавшими его Преструдом и Стубберудом вместо престижного похода к географическому полюсу были направлены Амундсеном во второстепенную экспедицию к Земле короля Эдуарда VII. Кроме того, капитан Йохансен отныне был подчинён заведомо менее подготовленному тридцатилетнему лейтенанту Преструду. Р. Хантфорд сравнил отношения Амундсена и Йохансена с размолвками Скотта и Шеклтона в экспедиции на «Дискавери».

Բևեռային օրվա մոտենալուն զուգահեռ Ամունդսենն ավելի անհամբեր էր դառնում. նրա արշավախումբը գտնվում էր Սքոթի խմբից 650 կմ հեռավորության վրա և 96 կմ-ով բեևռին ավելի մոտ, ուստի չէր կարելի դատել մրցակցի մոտ եղանակային պայմանների մասին (այն ժամանակ դեռ հայտնի չէր, որ «Ֆրամհեյմում» ավելի ցուրտ էր, քան Սքոթի բազայում. ձմեռվա միջին ջերմաստիճանը Ամունդսենի մոտ հասնում էր -38 °С-ի, իսկ Սքոթի մոտ՝ -27 °С-ի, բայց Սքոթի հիմնական լծկանները ձիերն էին, որը ենթադրում էր ելքի ավելի ուշ ժամկետներ)։ Ամունդսենին առավել անհանգստացնում էր Սքոթի մոտորասահնակների մասին լուրը, այդ պատճառով նա որոշեց առաջ շարժվել 1911 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։ Սակայն մեկնումից նույնիսկ 4 օր առաջ ջերմաստիճանը չէր բարձրանում -57 °С-ից։ Միայն օգոստոսի 31-ին տաքացավ մինչև -26 °С, բայց հետո նորից ցրտեց։

Խումբը կազմվեց 8 հոգուց (Լինդստրոմը բազայի անփոխարինելի պահապանն էր)` ձմեռն անցկացրած բոլոր շներով, որոնք 86-ն էին: Դեպի Հարավային բևեռ առաջին արշավը ձեռնարկվեց 1911 թվականի սեպտեմբերի 8-ին` -37 °С-ի պայմաններում։ Յոհանսենն այդ արշավը համարում էր վաղաժամ, բայց ստիպված էր ենթարկվել։ Արշավն անհաջող ստացվեց. ջերմաստիճանի մինչև -56 °С ընկնելու պատճառով դահուկները չէին սահում, իսկ շները չէին կարողանում քնել։ Արշավին վերցրած օղին սառել էր։

Բևեռախույզները որոշեցին հասնել հվ. լ. 80°-ում գտնվող իրենց պահեստին, այնտեղ բեռնաթափել շնասահնակները և վերադառնալ «Ֆրամհեյմ»։ Սեպտեմբերի 16-ին Ամունդսենը, ունենալով լավագույն շնասահնակը, վերադարձավ բազա՝ հոգ չտանելով ավելի բարդ պայմաններում գտնվող իր մարդկանց ապահովության մասին։ Վերադարձը վերածվեց անկազմակերպ փախուստի, որում յուրաքանչյուր բևեռախույզ միայն ինքն իր վրա կարող էր հույս դնել։ «Ֆրամհեյմ» վերադառնալու ինտերվալն արշավի անդամների միջև կազմեց մոտ 6 ժամ, բազայում նույնիսկ լամպ չէին վառել, որպեսզի հեշտացնեն հետ մնացողների՝ տարածության մեջ կողմնորոշվելը։ Այդ ճանապարհին Յոհանսենը ձնաբքի ու -60 °C ցրտի պայմաններում մահից փրկեց պակաս հմուտ Պրեստրուդին, ում շնասահնակը լրիվ քանդվել էր։ Յոհանսենը նույնիսկ վրան և նավթավառ չուներ, որոնք նրանց տրամադրեց Հասելը։ Այս ամենի արդյունքը եղավ խմբի երեք անդամների ոտքերի ցրտահարությունը, որոնց բուժումը ձգձգվեց։ Հատկանշական է, որ Յոհանսենին և Պրեստրուդին Ամունդսենը դիմավորեց «Ո՞ւր էիք կորել» հարցով։

«Ֆրամհեյմ» վերադառնալուց հետո, առավոտյան Յոհանսենը, հենվելով Նանսենի հետ իր բևեռային ճանապարհորդությունների փորձի վրա, խիստ քննադատության ենթարկեց Ամունդսենի գործելաոճը։ Դիմադրությունից բորբոքված՝ Ամունդսենը բևեռային խմբից հեռացրեց Յոհանսենին՝ չնայած որ վերջինս գիտարշավի ամենահմուտ գրաստապանն էր։ Հարաբերությունները վերջնականապես սրվեցին. Ամունդսենն ու Յոհանսենը չէին շփվում ընդհուպ մինչև հոկտեմբերի 28-ը։ Յոհանսենն իր համախոհներ Պրեստրուդի և Ստուբերուդի հետ դեպի աշխարհագրական բևեռ հեղինակավոր արշավի փոխարեն, Ամունդսենի կողմից ուղարկվեց դեպի Էդուարդ VII-ի երկիր՝ երկրորդական արշավի։ Բացի այդ, կապիտան Յոհանսենն այդուհետ ենթարկվում էր ակնհայտորեն ավելի քիչ պատրաստված երեսնամյա լեյտենանտ Պրեստրուդին։ Ռ. Հանթֆորդը Ամունդսենի և Յոհանսենի հարաբերությունները համեմատեց «Դիսքավերիի» գիտարշավում Սքոթի ու Շեքլտոնի տարաձայնության հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Անվանաբանություն

В русском языке для именования людей используется трёх- или двучленная формула (в зависимости от конкретных обстоятельств)։

• Имя + Фамилия или Фамилия + Имя— как правило, для обозначения третьего лица; очень широкое распространение обозначение вида Иван Петров получило в постсоветское время, хотя употреблялось с момента появления русских фамилий.
• Уменьшительное имя + Фамилия — как правило, для обозначения третьего лица несовершеннолетнего возраста; очень широко распространено обозначение вида Ваня Петров в школьной среде, сейчас, в основном, среди учителей.
• Имя + Отчество — уважительное обращение. Например, Иван Иванович.
• Имя + Отчество + Фамилия — официальное и уважительное обозначение в третьем лице. В основном, употребляется вместе с должностью, ролью, значимой для данного контекста, например, Об этом нам сообщил полковник полиции Иван Иванович Петров.
• Фамилия + Имя + Отчество (или ФИО) — обычно обозначается в официальных документах для идентификации персоны или используется при перекличке.

При неформальном общении и в семье часто также используется просто личное имя, без каких-либо дополнений, либо уменьшительное имя (гипокористика).

Обращение же только по отчеству является просторечным. При этом оно часто сокращается, иногда весьма значительно։ Анатольевич — Анатолич, Александрович — Саныч.

Ռուսաց լեզվում մարդկանց անվանելու համար գործածվում է եռա- կամ երկանդամ բանաձև (կախված կոնկրետ հանգամանքներից).

• Անուն + Ազգանուն, կամ՝ Ազգանուն + Անուն, որը որպես կանոն գործածվում է երրորդ անձ մատնանաշելիս. Иван Петров (Իվան Պետրով) ձևը լայն տարածում է գտել հետխորհրդային շրջանում՝ չնայած գործածվել է ռուսական ազգանունների ի հայտ գալուց ի վեր։
• Կրճատ անուն + Ազգանուն՝ որպես կանոն մատնանշում է անչափահաս տարիքի երրորդ անձի. լայն տարածում ունի Ваня Петров (Վանյա Պետրով) ձևը դպրոցական միջավայրում, այժմ՝ հիմնականում ուսուցիչների շրջանում։
• Անուն + Հայրանուն՝ հարգանք արտահայտող դիմելաձև. օրինակ՝ Иван Иванович (Իվան Իվանովիչ)։
• Անուն + Հայրանուն + Ազգանուն՝ հարգանք արտահայտող պաշտոնական մատնանշող ձև՝ երրորդ դեմքով։ Հիմնականում գործածվում է տվյալ համատեքստում իմաստ ունեցող պաշտոնի, դերի հետ. օրինակ՝ Об этом нам сообщил полковник полиции Иван Иванович Петров. (Այդ մասին մեզ հայտնել է ոստիկանության գնդապետ Իվան Իվանովիչ Պետրովը։)
• Ազգանուն + Անուն + Հայրանուն (կամ՝ ԱԱՀ)՝ սովորաբար գործածվում է պաշտոնական փաստաթղթերի մեջ անձի նույնականացման համար կամ գործածվում է անվանականչերի ժամանակ։

Ոչ ձևական շփումների ժամանակ և ընտանիքում հաճախ նույնպես գործածվում է անձնանունը՝ առանց լրացումների կամ կրճատ անուն (հիպոկրիստիկա)։

Միայն հայրանունով դիմելը ևս խոսակցական ձև է։ Ընդ որում այն հաճախ կրճատվում է, երբեմն զգալիորեն. Анатольевич - Анатолич (Անատոլևիչ-Անատոլիչ), Александрович - Саныч (Ալեքսանդրովիչ-Սանիչ)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Ֆոնոգաղափարագրեր

Большинство иероглифов не представляет собой ни простых изобразительных знаков, ни идеограмм, а принадлежит к третьему, смешанному типу, так называемым фоноидеограммам. Одна из частей фоноидеографического иероглифа носит название фонетик, другая — детерминатив. Слово, обозначаемое иероглифом, фонетически тождественно или близко слову, обозначаемому фонетиком; другими словами, чтение знака в целом примерно совпадает с чтением одной его части. Например, иероглифы 誹 «злословить, чернить, порочить» и 非, одно из значений которого «дурной, плохой, зло», оба произносятся фэй; знаки 柑 «апельсин» и 甘 «сладкий» читаются гань, а знак 蚶 «устрица» — хань. Другая часть знака имеет идеографическое значение, то есть определяет область, к которой относится конкретное значение данного знака, отчего и называется «детерминатив».

Существовало два способа создания фоноидеографических знаков.

• Во-первых, фоноидеографические иероглифы появлялись в результате обозначения нового производного значения какого-либо слова новым иероглифом, состоящим из первоначального иероглифа и добавленного к нему детерминатива. Звучание обоих знаков в этом случае оставалось одинаковым, так как они имели разные значения одного слова. Например, когда слово фэй 非 кроме значения «дурной, плохой, зло» приобрело значение «злословить», был создан новый знак 誹 путем прибавления детерминатива 言 янь «слово». Впоследствии наличие отдельного иероглифа для каждого значения приводило к распаду первоначально единого слова на два отдельных. Развитие каждого из них могло идти различными путями и приводить к значительному ослаблению связи между ними.
• Во-вторых, фоноидеографические иероглифы появлялись в результате обозначения некоторого слова новым иероглифом, состоящим из уже существующего иероглифа с тем же звучанием (то есть обозначающим омонимичное слово) и добавленного к нему детерминатива. Древний китайский язык был богат омонимами, поскольку число односложных слов в нём преобладало, а количество самих слогов, по условиям его фонетической системы, было ограничено. Таким образом, нетрудно было найти омонимичное слово и путем прибавления детерминатива к обозначающему его иероглифу придать последнему новое значение. Так, для обозначения слова хань 蚶 «устрица» использован в качестве фонетика сходный по звучанию знак гань 甘, значение которого «сладкий». К нему добавлен детерминатив 虫 чун, указывающий, что значение этого иероглифа относится к миру насекомых, слизняков, то есть создан знак 蚶.

Было бы довольно просто выучить чтения иероглифов, заучив чтения имеющихся в их составе фонетиков. Однако звучания первоначальных фонетиков претерпели многие изменения։ в самом Китае — на протяжении многовекового существования иероглифов, в Японии — при заимствовании иероглифов и превращении китайского слова в он. В результате этого в настоящее время почти ни один графический элемент, служащий фонетиком, не имеет постоянного чтения даже в Китае и тем более в Японии. Таким образом, из внешнего вида иероглифа нельзя в большинстве случаев ничего узнать о его чтении.

Как уже говорилось, детерминатив играл роль идеографического определителя, но с течением времени эта роль изменилась.

В древних китайских словарях слова объединялись по группам понятий. Например, в одном из древнейших китайских словарей «Эръя» (爾雅) слова были расположены по группам։ «небо» — солнце, дождь и т. д., «земля» — вода, горы, травы, деревья и т. д. Следовательно, объединялись и обозначавшие эти слова иероглифы, среди которых множество имело (по описанным выше условиям их создания) одинаковые детерминативы. Отсюда легко было перейти к мысли, что по детерминативу можно располагать иероглифы в словаре. Таким образом, детерминатив приобрел вторую функцию — определять место иероглифа в словаре, то есть служить признаком, помогающим его найти. С течением времени эта функция становилась преобладающей, а идеографическая значимость детерминатива ослабевала, и из детерминатива он превращался в «ключ», как в такой словарной функции называют этот элемент в востоковедной литературе. В связи с этим надо было, чтобы и иероглифы тех типов, которые не имели детерминатива, то есть идеографические и пиктографические, приобрели ключ; в таких иероглифах к ключу стали относить один из уже имеющихся в знаке графических элементов или заново приписывали ключ. Число таких ключей по сравнению с числом реальных детерминативов в последующих словарях, составлявшихся в Китае и в Японии, сокращалось и в XVII в. стабилизировалось в количестве 214.

При создании иероглифа звучание и значение его были нераздельны; нет сомнения, что в древнем Китае знак создавался для обозначения слова и приобретал значение этого слова. Например, знак 山 был создан для обозначения слова шань «гора», читался шань и значил то же, что шань (то есть «гора»).

Հիերոգլիֆների մեծ մասը ոչ պարզ պատկերանիշեր, ոչ էլ գաղափարագրեր են, այլ դասվում են երրորդ՝ խառը տիպին, այսպես կոչված՝ ֆոնոգաղափարագրերին։ Ֆոնոգաղափարագրերի մի մասնիկը կրում է ֆոնետիկ անվանումը, մյուսը՝ դետերմինատիվ։ Հիերոգլիֆով արտահայտված բառը հնչյունաբանորեն նույնական է կամ նման է ֆոնետիկով արտահայտված բառին. այլ կերպ ասած՝ ամբողջական նշանի կարդալը մոտավորապես համընկնում է նրա մասերից մեկի կարդալուն։ Օրինակ՝ 誹 «չարախոսել, սևացնել, արատավորել» և 非, որի նշանակություններից մեկն է «վատ, չար». երկուսն էլ արտասանվում են «ֆեյ»։ 柑 «նարինջ» և 甘 «քաղցր» նշանները կարդացվում են «գան», իսկ 蚶 «ոստրե» նշանը՝ խան։ Պատկերանշանի մյուս մասն ունի գաղափարագրական նշանակություն, այսինքն որոշում է տվյալ պատկերանշանի նշանակության ոլորտը, ինչի համար էլ կոչվում է դետերմինատիվ։

Գոյություն են ունեցել ֆոնոգաղափարագրային նշաններ ստեղծելու երկու եղանակներ.

• Ֆոնոգաղափարագրային հիերոգլիֆները ի հայտ են եկել որևէ բառի ածանցյալ նշանակությունը նոր, սկզբնական հիերոգլիֆից և նրան ավելացված դետերմինատիվից կազմված հիերոգլիֆով արտահայտելու արդյունքում։ Երկու պատկերանշանների հնչյունը այս դեպքում մնում էր նույնը, քանի որ դրանք ունեին նույն բառի տարբեր իմաստներ։ Օրինակ՝ երբ ֆեյ 非 բառը «վատ, չար» նշանակություններից բացի ձեռք բերեց նաև «չարախոսել»-ու իմաստ, 言-յան («բառ») դետերմինատիվի ավելացմամբ սստեղծվեց նոր պատկերանշան՝ 誹։ Արդյունքում, մեկ առանձին հիերոգլիֆի տարբեր իմաստներ արատահայտելու համար սկզբնական բառը կարող էր տրոհվել երկու մասերի։ Դրանցից յուրաքանչյուրի զարգացումը կարող էր տարբեր ուղղություններով գնալ և հանգեցնել նրանց միջև կապի զգալի թուլացման։
• Ֆոնոգաղափարական հիերոգլիֆներն ի հայտ են եկել որևէ բառ նոր հիերոգլիֆով արտահայտելու անհրաժեշտության արդյունքում, որը կազմված էր արդեն գոյություն ունեցող նույն հնչողությամբ հիերոգլիֆից (այսինքն՝ համանուն բառ արտահայտող) և նրան ավելացված դետերմինատիվից։ Հնագույն չինարենը հարուստ էր համանուն բառերով. քանի որ միակազմ բառերն այնտեղ գերիշխում էին, իսկ վանկերի քանակը դրա հնչյուանկան համակարգով պայմանավորված, սահմանափակ էր։ Այսպիսով, դժվար չէր գտնել համանուն բառ և այն արտահայտող հիերոգլիֆին դետերմինատիվ ավելացնելու միջոցով նրան տալ նոր իմաստ։ Այսպես, խան 蚶 «ոստրե» բառն արտահայտելու համար օգտագործվել է հնչումուվ նման 甘 (գան) նշանը, որի իմաստն է «քաղցր»։ Նրան ավելացվել է 虫չուն դետերմինատիվը, որը ցույց է տալիս, որ հիերոգլիֆի նշանակությունը վերաբերում է միջատների, կակղամաշկների աշխարհին, այսինքն՝ ստեղծվել է 蚶 նշանը։

Հիերոգլիֆներ ընթերցել սովորելը չափազանց հեշտ կլիներ՝ սերտելով նրանց կազմի մեջ մտնող ֆոնետիկները։ Սակայն սկզբնական ֆոնետիկների հնչումները շատ փոփոխությունների են ենթարկվել՝ բուն Չինաստանում հիերոգլիֆների բազմադարյա գոյության ընթացքում և Ճապոնիայում՝ հիերոգլիֆների փոխառությունների և չինական բառը օն-ի փոխարկվելու ընթացքում։ Արդյունքում, ներկայումս որպես ֆոնետիկ ծառայող համարյա ոչ մի գրաֆիկական տարր չունի կայուն ընթերցման ձև նույնիսկ Չինաստանում և մանավանդ՝ Ճապոնիայում։ Այսպիսով, հիերոգլիֆի արտաքին տեսքից մեծ մասամբ անհնար է որևէ մի բան իմանալ նրա ընթերցման ձևի մասին։

Դետերմինատիվը գաղափարագրերի սահմանման դեր է խաղացել, բայց ժամանակի ընթացքում այդ դերը փոխվել է։

Հնագույն չինական բառարաններում բառերը միավորվում էին ըստ հասկացությունների խմբերի։ Օրինակ՝ չինական հնագույն բառարաններից մեկում՝ «Էրյա»-ում (爾雅), բառերը դասավորված էին խմբերով. «երկինք»՝ արև, անձրև և այլն, «հող»՝ ջուր, սարեր, խոտեր, ծառեր և այլն։ Հետևաբար, միավորվում էին նաև այդ բառերը ցույց տվող հիերոգլիֆները, որոնց շարքերում մեծ մասն ունեին (դրանց կազմման վերը շարադրված պայմաններին համապատասխան) միանման դետերմինատիվներ։ Այստեղից կարելի է եզրակացնել, որ ըստ դետերմինատիվի՝ կարելի էր որոշել հիերոգլիֆների տեղերը բառարանում։ Այսպիսով, դետերմինատիվը ձեռք է բերել երկրորդ՝ բառարանում հիերոգլիֆի տեղը որոշելու գործառույթը, որը նաև բառը գտնելուն օժանդակող հատկանիշ է։ Ժամանակի ընթացքում այդ գործառույթը գերիշխող դարձավ, իսկ դետերմինատիվի գաղափարագրական նշանակությունը թուլացավ։ Դետերմինատիվից այն վերածվեց «բանալու»՝ ինչպես արևելյան գրականության մեջ անվանում են այդ տարրին նման բառարանային գործառույթի մեջ։ Դրա հետ կապված անհրաժեշտ էր, որ դետերմինատիվներ չունեցող գաղափարագրական ու պատկերագրական հիերոգլիֆներն ունենային «բանալի». այդպիսի հիերոգլիֆներում բանալու դերը վերագրեցին նշանում արդեն եղած գրաֆիկական տարրերից մեկին կամ ավելացրին նոր բանալի։ Այդպիսի բանալիների քանակը՝ համեմատած իրական դետերմինատիվների հետ, հետագայում Չինաստանում և Ճապոնիայում կազմված բառարաններում կրճատվեցին և 17-րդ դարում դրանց թիվը կայուն 214 էր։

Հիերոգլիֆ ստեղծելիս նրա հնչումն ու իմաստը կապակցված էին. անշուշտ, հնագույն Չինաստանում նշան ստեղծվում էր բառ արտահայտելու համար և ձեռք էր բերում այդ բառի նշանակությունը։ Օրինակ՝ 山 նշանը ստեղծվել է շան-«սար», կարդացվում էր շան և նշանակում էր այն, ինչ որ շանը (այսինքն՝ «սար»)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

Նապոլի

29 июня 1984 года бывший футболист и тогдашний менеджер клуба «Наполи» Антонио Юлиано начал переговоры с «Барселоной» на предмет перехода Марадоны. И уже на следующие сутки сделка была совершена, клубы договорились о трансфере на сумму 14 млрд лир (около 7,6 млн долларов), самую крупную на тот момент уплаченную футбольными клубами за переход игрока, и 800 тысяч самому Марадоне, подписавшему контракт до июня 1989 года.

В первый прилёт Марадоны в Неаполь его встречала огромная толпа болельщиков. Фанаты клуба подняли Марадону на руки и так пронесли его до города. 5 июля состоялась официальная презентация Марадоны как игрока «Наполи». Она проходила на стадионе Сан-Паоло, где собралось 70 тысяч зрителей, чтобы увидеть нового игрока, который, стоя в белой футболке и голубых брюках (официальные цвета «Наполи»), сначала произнёс свои первые слова по итальянски։ «Добрый вечер, жители Неаполя, я счастлив быть с вами», а затем сделал круг почёта, приветствуя фанатов на всех трибунах։ «Это был незабываемый прием и незабываемый для меня день. Я словно открывал новую страницу своей биографии, а заодно открывал новый для меня мир».

1984 թվականի հունիսի 29-ին նախկին ֆուտբոլիստ և «Նապոլի» ակումբի այն ժամանակվա մենեջեր Անտոնիա Յուլիանոն Մարադոնայի տեղափոխման հարցով բանակցություններ սկսեց «Բարսելոնայի» հետ։ Եվ արդեն հաջորդ օրը գործարքն իրականացավ. ակումբները պայմանավորվեցին 14 մլրդ լիր (մոտ 7,6 մլն դոլար) արժողությամբ տրանսֆերի շուրջ։ Այդ պահի դրությամբ դա խաղացողի տեղափոխության համար ակումբների միջև կայացած խոշորագույն գործարքն էր։ Պայմանագիրը կնքվեց մինչև 1989 թվականի հունիսը։ Անձամբ Մարադոնային վճարվեց 800 000։

Երբ Մարադոնան առաջին անգամ ժամանեց Նեապոլ, նրան դիմավորեց երկրպագուների մի ստվար բազմություն։ Ակումբի երկրպագուները Մարադոնային ձեռքերի վրա բարձրացրին և այդպես հասցրին քաղաք։ Հուլիսի 5-ին կայացավ Մարադոնայի՝ որպես «Նապոլիի» խաղացողի պաշտոնական շնորհանդեսը։ Այն տեղի ունեցավ Սան-Պաոլո մարզադաշտում, որտեղ 70 000 հանդիսատես էր հավաքվել՝ տեսնելու համար նոր խաղացողին, որը, սպիտակ շապիկով և երկնագույն անդրավարտիքով («Նապոլիի» պաշտոնական գույները), սկզբում արտասանեց իր առաջին իտալերեն բառերը՝ «Բարի երեկո, Նեապոլի բնակիչներ, ես երջանիկ եմ` ձեզ հետ լինելու համար», իսկ հետո պատվո շրջան կատարեց՝ բոլոր տրիբունաներին նստած երկրպագուներին ողջունելով. «Դա անմոռանալի ընդունելություն էր և ինձ համար անմոռանալի օր: Ես կարծես կենսագրությանս նոր էջ էի բացում` միաժամանակ ինձ համար նոր աշխարհ հայտնագործելով»։»

1984/1985

Марадона дебютировал в составе «Наполи» 16 сентября, в гостевом матче с «Вероной», который завершился со счётом 1։3. Во второй игре в составе «аззурри» Марадона поразил ворота клуба «Сампдория» и первым делом взял мяч из сетки и поцеловал его, что впоследствии стало традицией — так Марадона праздновал все свои мячи. 19 ноября на 84-й минуте гостевой встречи с «Асколи», при счёте 1։1 Марадона получил свою первую красную карточку в составе неаполитанского клуба. Он толкнул футболиста «бело-чёрных» Энрико Николини, который после этого эпизода упал на газон, схватившись за лицо, в результате оба футболиста были удалены с поля. В целом в первом сезоне с Марадоной «Наполи» играл не очень удачно։ в середине сезона клуб даже находился в зоне вылета из серии A, но после серии удачных матчей неаполитанская команда выправила положение и заняла 8-е место. В том сезоне Марадона поразил ворота 14 раз, став самым результативным в команде, забившей в общей сложности 34 гола. По окончании сезона Марадона сказал, что это стало его первой победой в Италии.

Մարադոնան «Նապոլիի» կազմում սկսեց իր առաջին խաղը սեպտեմբերի 16-ին՝ «Վերոնայի» հետ խաղում, որն ավարտվեց 1։3 հաշվով։» Երկրորդ խաղում «Ազզուրրիի» կազմում Մարադոնան գրավեց «Սամպդորիա» ակումբի դարպասը և, գնդակը ձեռքն առնելով, համբուրեց այն, որն արդյունքում ավանդույթի վերածվեց. այս կերպ Մարադոնան տոնում էր իր բոլոր խփած գնդակները։ Նոյեմբերի 19-ին, «Ասկոլիի» հետ ընկերական խաղի 84-րդ րոպեին, երբ խաղի հաշիվը 1։1 էր, Մարադոնան ստացավ նեապոլիտանյան ակումբի կազմում իր առաջին կարմիր քարտը։ Նա հրեց «սևուսպիտակների» խաղացող Էնրիկո Նիկոլինիին, ով այդ դրվագից հետո, ձեռքերի ափերով դեմքը ծածկած, ընկավ խոտածածկույթին։ Արդյունքում երկու ֆուտբոլիստներն էլ հեռացվեցին դաշտից։ Ընդհանուր առմամբ, Մարադոնայի հետ առաջին սեզոնը «Նապոլին» անհաջող խաղաց. սեզոնի ընթացքում ակումբը նույնիսկ հայտնվեց A սերիայի վտանգավոր գոտում, սակայն մի քանի հաջող խաղից հետո նեապոլիտանական ակումբը շտկեց իրավիճակը և գրավեց 8-րդ տեղը։ Այդ սեզոնի ընթացքում Մարադոնան 14 անգամ գրավեց հակառակորդի դարպասը՝ դառնալով ամենաարդյունաբերը թիմում, ով ընդհանուր առմամբ խփել էր 34 գնդակ։ Սեզոնի վերջում Մարադոնան ասաց, որ դա Իտալիայում իր առաջին հաղթանակն էր։».

1985/1986

Перед началом сезона 1985/1986 «Наполи» начал укреплять состав новыми игроками, в клуб пришли голкипер Гарелла, чемпион Италии в составе «Вероны» форвард Джордано и полузащитник Реника. Двое последних попали в команду по рекомендации Марадоны. Клуб занял в чемпионате 3-е место, а также победил в домашней игре «Ювентус» (который проиграл в том чемпионате лишь трижды) благодаря единственному голу Марадоны. В том же году Марадона забил один из самых знаменитых своих голов, поразив ворота «Вероны», чемпиона прошедшего сезона։ подбросив мяч в воздух, Марадона пробил с 40 метров, перебросив вышедшего далеко из ворот голкипера веронской команды Джулиано Джулиани.

1985-1986 սեզոնի մեկնարկից առաջ «Նապոլին» սկսեց իր դիրքերն ամրապնդել՝ նոր խաղացողներ ներգրավելով։ Ակումբ եկան դարպասապահ Գարելան, «Վերոնայի» կազմում Իտալիայի չեմպիոն դարձած հարձակվող Ջորդանոն և կիսապաշտպան Ռենիկը։ Վերջին երկուսը թիմում հայտնվեցին Մարադոնայի հանձնարարականով։ Մրցաշարում ակումբը գրավեց 3-րդ տեղը, ինչպես նաև, Մարադոնայի խփած միակ գնդակի շնորհիվ, սեփական դաշտում հաղթեց «Յուվենտուսին», որն այդ մրցաշարում պարտվեց ընդամենը երեք անգամ։ Նույն այդ տարում Մարադոնան խփեց իր ամենահայտնի գնդակներից մեկը՝ գրավելով «Վերոնայի»` նախորդ սեզոնի հաղթողի դարպասը. գնդակը վեր նետելով` Մարադոնան կտրեց-անցավ 40 մետր տարածություն՝ անցնելով դարպասից հեռացած վերոնյան թիմի դարպասապահ Ջուլիանո Ջուլիանիին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինարեն

ռուսերեն հոդված

Չինական գիր

В китайской письменности каждый иероглиф обозначает отдельный слог и отдельную морфему. Общее количество иероглифов превышает 80 тысяч, но бо́льшую часть из них можно встретить лишь в памятниках классической китайской литературы.

• Знание 500 наиболее частотных иероглифов достаточно для понимания 80 % обычного современного китайского текста, знание 1000 и 2400 знаков позволяет понять соответственно 91 % и 99 % такого текста.
• 3000 иероглифов достаточно для чтения газет и неспециализированных журналов.
• Большие однотомные двуязычные словари включают, как правило, 6000-8000 иероглифов. Среди этого объёма уже немало весьма редкоиспользуемых иероглифов, например используемые в названиях ритуальных предметов древности или медикаментов традиционной китайской медицины.
• Наиболее полный словарь иероглифов Чжунхуа цзыхай («Море китайских иероглифов» 中華字海) издания 1994 года содержит 87 019 иероглифов.

Канси цзыдянь — классический словарь китайского языка.

Китайские иероглифы состоят из графем, всего графем около 316, а графемы в свою очередь состоят из черт — от одной до 24.

В настоящее время китайские иероглифы существуют в 2 вариантах։ упрощённом, принятом в материковом Китае, и традиционном — на Тайване, в Гонконге, и в некоторых других странах.

Традиционно китайцы писали сверху вниз, а столбцы шли справа налево. В настоящее время в КНР преимущественно пишут горизонтально, слева направо, по образцу европейских языков; вертикальное письмо продолжает использоваться на Тайване наряду с горизонтальным. Однако в материковом Китае вертикальное письмо и дореформенная иероглифика по-прежнему используются как семантическая отсылка к традиционной китайской культуре — в изданиях по истории искусств, арт-периодике и т. п.

В начале мая 2004 года тайваньский парламент принял новый закон о письменности. Теперь все официальные документы должны писаться только горизонтальными строками. Как пояснил спикер, изменение связано с тем, что вписываемые в документы цифры и английские слова порождают хаос. Нововведения не коснутся художественной литературы.

Существует большое число систем транскрипции китайского языка в алфавитную письменность. Наиболее широко употребительным из них является система ханьюй пиньинь, имеющая официальный статус в КНР и ООН. Обратный процесс — перевод слов других языков в иероглифы — не так строго регулируется, поэтому у одного иностранного слова может быть несколько вариантов иероглифической записи.

Молодёжь Китая при переписке использует особые цифровые коды, звучащие похоже на осмысленные фразы (например, 520 — у эр лин = 我爱你 во ай ни, я люблю тебя).

Չինական գրի մեջ յուրաքանչյուր հիերոգլիֆ նշանակում է առանձին վանկ և առանձին ձևույթ (մորֆեմ)։ Հիերոգլիֆների ընդհանուր թիվն անցնում է 80 հազարից, բայց դրանցից մեծ մասին կարելի է հանդիպել միայն չինական դասական գրականության հուշարձաններում։

• Առավել հաճախական 500 հիերոգլիֆների իմացությունը բավական է 80 % -ով հասկանալու համար սովորական ժամանակակից չինական տեքստը, 1000 և 2400 նշանների իմացությունը թույլ է տալիս հասկանալ համապատասխանաբար 91 % և 99 % նման տեքստ։
• 3000 հիերոգլիֆներ բավական են թերթ կարդալու և ոչ մասնագիտական ամսագրեր կարդալու համար։
• Մեծ միահատոր երկլեզու բառարանները որպես կանոն ներառում են 6000-8000 հիերոգլիֆներ։ Այդ ծավալի մեջ արդեն քիչ չեն հազվադեպ գործածվող հիերոգլիֆները, օրինակ՝ հնագույն ժամանակների ծիսական առարկաների կամ ավանդական չինական բժշկության մեջ կիրառվող դեղամիջոցների անվանումներ։
• Հիերոգլիֆների առավել լիարժեք Չժունխուա Ցզըխայի բառարանը («Չինական հիերոգլիֆների ծով» 中華字海), հրատարակված 1994 թվականին ներառում է 87 019 հիերոգլիֆներ։

Կանսի ցզըդյան — Չինարեն լեզվի դասական բառարան

Չինական հիերոգլիֆները կազմված են գրույթներից (գրաֆեմաներից), ընդամենը գրաֆեմաների թիվը 316-ն է, իսկ գրաֆեմաներն իրենց հերթին կազմված են 1-24 գծերից։

Ներկայումս չինական հիերոգլիֆները գոյություն ունեն 2 եղանակներով՝ մայրցամաքային Չինաստանում ընդունված պարզեցված եղանակը և Թայվանում, Հոնգկոնգում և որոշ այլ երկրներում ընդունված ավանդական եղանակը։

Ավանդաբար չինացիները գրել են վերևից ներքև, իսկ սյունակները իրար հաջորդում էին աջից ձախ։ Ներկայումս ՉԺՀ-ում առավելապես գրում են հորիզոնական, ձախից աջ՝ եվրոպական լեզուների օրինակով. ուղղահայաց գիրը շարունակում է գործածվել Թայվանում հորիզոնականի հետ միասին։ Սակայն մայրցամաքային Չինաստանում ուղղահայաց գիրը և նախառեֆորմյան հիերոգլիֆիկան մշակույթների պատմության հրատարակություններում, արտ-պարբերական մամուլում և այլուր նախկինի պես գործածվում է որպես իմաստաբանական հղում ավանդական չինական մշակույթին։

2004 թվականի մայիսի սկզբին Թայվանի պառլամենտը գրության մասին նոր օրենք ընդունեց։ Այժմ բոլոր պաշտոնական փաստաթղթերը պետք է գրվեն միայն հորիզոնական տողերով։ Ըստ խոսնակի՝ փոփոխությունը կապված է նրա հետ, որ փաստաթղթերթում գրված թվերն ու անգլերեն բառերը քաոս են առաջացնում։ Նորամուծությունը չի վերաբերում գեղարվեստական գրականությանը։

Գոյություն ունեն չինարենի այբբենական գրության տառադարձության բազմաթիվ համակարգեր։ Նրանցից առավել լայն տարածում ունի ՉԺՀ-ում և ՄԱԿ-ում պաշտոնական կարգավիճակ ունեցող խանյույ պինին կոչվող համակարգը։ Հակառակ գործընթացը՝ այլ լեզուներով բառերի թարգմանությունը հիերոգլիֆների այնքան էլ արագ չի կարգավորվում, այդ պատճառով էլ մեկ օտար լեզվով բառը կարող է հիերոգլիֆով գրության մի քանի տարբերակ ունենալ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Արտասահմանյան գրողների քննադատություն

И. С. Тургенев — почётный доктор Оксфордского университета. Фото А. Либера, 1879 год

Из писателей и литературоведов-эмигрантов к творчеству Тургенева обращались В. В. Набоков, Б. К. Зайцев, Д. П. Святополк-Мирский. Многие зарубежные писатели и критики также оставили свои отзывы о творчестве Тургенева։ Фридрих Боденштедт, Эмиль Оман, Эрнест Ренан, Мельхиор Вогюэ, Сен-Бёв, Гюстав Флобер, Ги де Мопассан, Эдмон Гонкур, Эмиль Золя, Генри Джеймс, Джон Голсуорси, Жорж Санд, Вирджиния Вулф, Анатоль Франс, Джеймс Джойс, Уильям Рольстон, Альфонс Додэ, Теодор Шторм, Ипполит Тэн, Георг Брандес, Томас Карлейль и так далее.

Английский прозаик и лауреат Нобелевской премии по литературе Джон Голсуорси считал романы Тургенева величайшим образцом искусства прозы и отмечал, что Тургенев помог «довести пропорции романа до совершенства». Для него Тургенев был «самый утончённый поэт, который когда-либо писал романы», а тургеневская традиция имела для Голсуорси важное значение.

Другая британская писательница, литературовед и представительница модернистской литературы первой половины XX века Вирджиния Вулф отмечала, что книги Тургенева не только трогают своей поэтичностью, но и словно принадлежат сегодняшнему времени, настолько они не утратили совершенства формы. Она писала, что Ивану Тургеневу свойственно редкое качество։ чувство симметрии, равновесия, которые дают обобщённую и гармоничную картину мира. В то же время она оговаривалась, что эта симметрия торжествует вовсе не потому, что он такой уж великолепный рассказчик. Наоборот, Вулф полагала, что некоторые из его вещей рассказаны скорее плохо, так как в них встречаются петли и отступления, запутанные невразумительные сведения про прадедов и прабабок (как в «Дворянском гнезде»). Но она указывала, что тургеневские книги не последовательность эпизодов, а последовательность эмоций, исходящих от центрального персонажа, и связаны в них не предметы, а чувства, и когда дочитаешь книгу — испытываешь эстетическое удовлетворение. Ещё один известный представитель модернизма, русский и американский писатель и литературовед В. В. Набоков в своих «Лекциях по русской литературе» отзывался о Тургеневе не как о великом писателе, а называл его «милым». Набоков отмечал, что у Тургенева хороши пейзажи, обаятельны «тургеневские девушки», одобрительно он отзывался и о музыкальности тургеневской прозы. А роман «Отцы и дети» назвал одним из самых блистательных произведений XIX века. Но указал и на недостатки писателя, сказав, что тот «увязает в омерзительной слащавости». По мнению Набокова, Тургенев был зачастую чересчур прямолинеен и не доверял читательской интуиции, сам стремясь расставить точки над «i». Ещё один модернист, ирландский писатель Джеймс Джойс, особо выделял из всего творчества русского писателя «Записки охотника», которые, по его мнению, «глубже проникают в жизнь, чем его романы». Джойс считал, что именно из них Тургенев развился как большой интернациональный писатель.

По утверждению исследователя Д. Петерсона, американского читателя в творчестве Тургенева поразила «манера повествования… далёкая как от англосаксонского морализаторства, так и от французской фривольности». По мнению критика, модель реализма, созданная Тургеневым, оказала большое влияние на формирование реалистических принципов в творчестве американских литераторов конца XIX — начала ХХ века.

Ի. Ս. Տուրգենևը` Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր: Լուսանկարը` Ա. Լիբերի, 1879 թվական

Էմիգրանտ գրողներից ու գրականագետներից Տուրգենևի ստեղծագործությանն են անդրադարձել Վ. Նաբոկովը, Բորիս Զայցևը, Դմիտրի Սվյատոպոլկ-Միրսկին։ Տուրգենևի ստեղծագործության մասին իրենց արձագանքներն են թողել նաև շատ արտասահմանյան գրողներ և քննադատներ՝ Ֆրիդրիխ Բոդենշտեդտը, Էռնեստ Ռանենը, Մելխիոր Վոգյուեն, Սեն Բյովը, Գյուստավ Ֆլոբերը, Գի դը Մոպասանը, Էդմոն Հոնկուրը, Էմիլ Զոլան, Հենրի Ջեյմսը, Ջոն Գոլսուորսին, Ժորժ Սանդը, Վիրջինիա Վուլֆը, Անատոլ Ֆրանսը, Ջեյմս Ջոյսը, Ուիլյամ Ռոլսթոնը, Ալֆոնս Դոդեն, Թեոդոր Շտորմը, Իպոլիտ Տենը, Գեորգ Բրանդեսը, Թոմաս Կարլեյլը և այլք։

Անգլիացի արձակագիր և գրականության Նոբելյան մրցանակի մրցանակակիր Ջոն Գոլսուորսին Տուրգենևի վեպերը համարում էր արձակ արվեստի բարձրագույն նմուշներ, և նշում, որ Տուրգենևը կարողացել է «վեպի համամասնությունը հասցնել կատարելության»։ Նրա համար Տուրգենևն «ամենանրբաճաշակ բանաստեղծն է, ով երբևէ վեպեր է գրել», իսկ տուրգենևյան ավանդույթները Գոլսուորսիի համար մեծ նշանակություն ունեին։

Մեկ այլ բրիտանացի գրող, գրականագետ և 20-րդ դարի առաջին կեսի մոդեռն գրականության ներկայացուցիչ Վիրջինիա Վուլֆը նշել է, որ Տուրգենևի գրքերը ոչ միայն հուզում են իրենց բանաստեղծականությամբ, այլ ասես վերաբերում են հենց ներկային, քանի որ չեն կորցրել ձևի կատարելությունը։ Նա գրել է, որ Իվան Տուրգենևին բնորոշ է հազվագյուտ հատկանիշ՝ համաչափության, հավասարակշռության զգացումը, որոնք էլ ապահովում են աշխարհի ներդաշնակ և ընդհանրական պատկերի առկայությունը նրա ստեղծագործություններում։ Միևնույն ժամանակ նա վերապահություն է անում՝ ասելով, որ այդ համաչափությունը գերիշխում է ոչ այն պատճառով, որ Տուրգենևն այդչափ հրաշալի պատմող է։ Ընդհակառակը, Վուլֆը ենթադրում է, որ նրա որոշ գործեր ավելի շուտ վատ են պատմված, քանի որ դրանցում առկա են բացթողումներ և նահանջներ, անորոշ և անհեթեթ տեղեկություններ նախապապերի և նախատատերի մասին (ինչպես «Ազնվականների ապաստանում»)։ Սակայն նա նաև նշում է, որ Տուրգենևի գործերը ոչ թե դրվագների, այլ զգացմունքների հաջորդականություն են, որոնք բխում են կենտրոնական կերպարից, և դրանցում կապակցված են ոչ թե առարկաները, այլ զգացմունքները, և երբ ավարտում ես գրքի ընթերցանությունը, գեղագիտական բավարարվածություն ես զգում։ Մոդեռնիզմի մեկ այլ հայտնի ներկայացուցիչ՝ ռուս-ամերիկյան գրող և գրականագետ Վլադիմիր Նաբոկովն իր «Ռուս գրականության մասին դասախոսություններում» Տուրգենևի մասին արտահայտվել է՝ ոչ որպես մեծագույն գրողի, այլ անվանել է նրան «հաճելի» գրող։ Նաբոկովը նշում էր, որ Տուրգենևն ունի լավ բնապատկերներ, «տուրգենևյան աղջիկները» հմայիչ են, նա դրական էր արտահայտվում նաև տուրգենևյան արձակի երաժշտականության մասին։ Իսկ «Հայրեր և որդիներ» վեպը նա համարում էր 19-րդ դարի մեծագույն ստեղծագործություններից մեկը։ Սակայն նա նշել է նաև գրողի թերությունները՝ ասելով, որ վերջինս «խճճվել է զզվելի քաղցր-մեղցրության մեջ»։ Նաբոկովի կարծիքով, Տուրգենևը երբեմն չափազանց շիտակ է և չի վստահում ընթերցողի ինտուիցիային՝ ձգտելով անձամբ տալ բոլոր հարցերի պատասխանները։ Եվս մեկ մոդեռնիստ՝ իռլանդացի գրող Ջեյմս Ջոյսը, ռուս գրողի ստեղծագործությունից հատկապես առանձնացնում է «Որսորդի հիշատակարանը», որը, նրա կարծիքով, «ավելի խորն է ներթափանցում կյանք, քան նրա վեպերը»։ Ջոյսը կարծում էր, որ հենց այս ստեղծագործությամբ է Տուրգենևը դարձել միջազգային մեծ գրող։

Ըստ Դ. Պետերսոնի ուսումնասիրությունների՝ ամերիկացի ընթերցողին Տուրգենևի ստեղծագործության մեջ հիացրել է «պատմելու յուրահատուկ ոճը` հեռու ինչպես անգլոսաքսոնական բարոյաքարոզչությունից, այնպես էլ՝ ֆրանսիական անպարկեշտությունից»։ Քննադատի կարծիքով, Տուրգենևի ստեղծած ռեալիզմի մոդելը մեծ ազդեցություն է թողել 19-րդ դարի վերջի, 20-րդ դարի սկզբի ամերիկացի գրական գործիչների ստեղծագործության ռեալիստական սկզբունքների ձևավորման վրա։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Մոտակա նավեր

Ближайшие к тонущему «Титанику» суда с указанием приблизительного расстояния данного судна до «Титаника» (в км)

Имитация сигналов бедствия, подаваемых «Титаником»

По приказу капитана в 0։14 радисты начали передавать сигнал бедствия CQD, который продолжал использоваться на радиооборудовании компании «Маркони К°» после принятия в 1906 году единого радиосигнала бедствия SOS. Ближе всего к тонущему «Титанику» оказались три судна։ «Калифорниэн» в 32 км, «Маунт Тампль enru» в 80 км и «Карпатия» в 93 км.

В 23։30 после пятнадцати часов напряжённой работы единственный радист «Калифорниэна» Сирил Эванс выключил радиостанцию и отправился спать. По трагическому стечению обстоятельств это произошло всего за 10 минут до столкновения «Титаника» с айсбергом и за 40 минут до начала передачи сигнала бедствия. Поскольку у Эванса не было сменщика, единственное судно, которое могло прийти на помощь, пока «Титаник» ещё держался на плаву, не отвечало на сигналы бедствия.

В 0։19 с канадского парохода «Маунт Тампль» пришло подтверждение о приёме радиограммы, судно отправилось к терпящему бедствие «Титанику», однако из-за большого скопления айсбергов шло на небольшой скорости и прибыло к месту крушения только около 4 часов утра. В 0։30 на «Титаник» пришёл ответ с «Карпатии». Радист передал, что «Карпатия» идёт на помощь, развив предельную скорость. После получения ответа с «Карпатии» радист Брайд предложил своему коллеге Джеку Филлипсу вместо привычного сигнала бедствия подать новый — SOS. В 0։45 «Титаник» начал передавать в эфир SOS.

«Карпатия» была небольшим пассажирским пароходом, её максимальная скорость составляла всего 14 узлов. Она вышла из Нью-Йорка 11 апреля и направлялась в Геную, Неаполь и Триест. На её борту пустовала почти половина кают. Сразу после получения сигнала бедствия с «Титаника» капитан Артур Рострон приказал сменить курс и идти к тонущему судну. Чтобы развить как можно большую скорость, на «Карпатии» были отключены отопление и горячая вода. Благодаря этому, лайнер развил рекордную скорость 17,5 узла. Капитан Рострон собрал весь экипаж и приказал готовить судно к приёму более 2000 человек. Первому помощнику капитан приказал подготовить к спуску спасательные шлюпки, открыть все входные порты в бортах судна и подвести к ним свет, завести дополнительные тали, подготовить беседки для поднятия на борт раненых и больных и парусиновые стропы для приёма детей; из всех входных портов спустить забортные трапы и приготовить грузовые сетки для подъёма людей. Судовому врачу велено было подготовить все средства для оказания первой помощи, все обеденные салоны переоборудовать в медпункты. Стюардам надлежало собрать вместе всех пассажиров третьего класса, чтобы освободить как можно больше постелей для размещения пассажиров третьего класса «Титаника». Других пострадавших в случае необходимости предполагалось разместить в курительном салоне, холле и библиотеке.

С мостика «Титаника» были видны огни «Калифорниэна», который не реагировал на сигнал бедствия, поэтому капитан приказал пускать сигнальные ракеты белого цвета. Все восемь ракет, выпущенные четвёртым помощником Боксхоллом, видели на мостике «Калифорниэна», однако офицеры посчитали, что какое-то грузовое судно без телеграфа информирует о том, что оно остановилось из-за большого скопления айсбергов. Также экипаж «Титаника» пытался установить связь с помощью лампы Морзе, но на «Калифорниэне» их приняли за обычное мерцание огней судна вдалеке.

Радистам «Титаника» удалось установить связь со многими судами и передать сигнал бедствия. 7 судов сменили курс и отправились к месту бедствия. Ниже представлены некоторые радиограммы, которые заполнили радиоэфир в ночь на 15 апреля.

Պատկեր:Ships around RMS Titanic arm.png

Խորտակվող «Տիտանիկ»-ի մոտակայքում գտնվող նավերը՝ նրանից մոտավոր հեռավորության մասին տվյալներով (կմ-ով)

«Տիտանիկի» կողմից արձակված ահազանգերի կրկնօրինակումը

Նավապետի հրամանով 0։14-ին ռադիոհաղորդներն սկսեցին հաղորդել աղետի CQD ահազանգ, որը շարունակվում էր գործածվել «Մարկոնի Կ°» ընկերության ռադիոսարքավորումներով 1906 թվականին SOS միասնական աղետի ահազանգի ընդունումից հետո։ Խորտակվող Տիտանիկին ամենամոտը երեք նավեր էին. «Կալիֆորնենը»՝ 32 կմ, «Մաունթ Թամփլ»-ը՝ 80 կմ և «Կարպատիա»-ն՝ 93 կմ։

23։30-ին 15-ժամյա լարված աշխատանքից հետո «Կալիֆորնիեն»-ի միակ ռադիոհաղորդ Սիրիլ Էվանսն անջատեց ռադիոկայանը և գնաց քնելու։ Հանգամանքների ողբերգական դասավորվածությամբ դա Տիտանիկի և այսբերգի բախումից ընդամենը 10 րոպե առաջ էր և 40 րոպե նախքան աղետի ազդանշանը։ Քանի որ Էվանսը փոխարինող չուներ, միակ նավը, որը կարող էր օգնության հասնել «Տիտանիկ»-ին, դեռևս նրա ջրի վրա եղած ժամանակ, չէր պատասխանում աղետի ազդանշաններին։

0։19-ին կանադական «Մաունթ Թամփլ» շոգենավից ստացվեց ռադիոգրի ընդունման հաստատումը, նավն ուղևորվեց դեպի աղետի ենթարկված «Տիտանիկը», սակայն այսբերգների մեծ կուտակումների պատճառով շարժվում էր փոքր արագությամբ և խորտակման վայր հասավ միայն առավոտյան ժամը 4-ի կողմերը։ 0։30-ին «Տիտանիկ»-ի վրա պատասխան ստացան «Կարպատիա»-ից։ Ռադիոհաղորդը փոխանցում էր, որ «Կարպատիան», զարգացնելով առավելագույն արագություն, գալիս է օգնության։ Կարպատիայից պատասխան ստանալուց հետո ռադիոհաղորդ Բրայդը իր գործընկեր Ջեկ Ֆիլիփսին առաջարկեց սովորական աղետի ազդանշանի փոխարեն հաղորդել նոր՝ SOS ազդանշան։ 0։45-ին «Տիտանիկ»-ն սկսեց SOS հաղորդել։

«Կարպատիա»-ն ոչ մեծ մարդատար շոգենավ էր, որի առավելագույն արագությունը կազմում էր ընդամենը 14 հանգույց։ Դուրս էր եկել Նյու Յորքից ապրիլի 11-ին և ուղևորվել էր Ջենովա, Նեապոլ և Տրեստ։ «Կարպատիա»-ի վրա դատարկ էին նավախցերի համարյա կեսը։ «Տիտանիկ»-ից աղետի ազդանշան ստանալուց անմիջապես հետո նավապետ Արթուր Ռոսթրոնը հրամայեց փոխել ուղղությունը և շարժվել դեպի խորտակվող նավը։ Առավելագույն արագություն զարգացնելու համար «Կարպատիա»-ի վրա նաջատվեցին ջեռուցումն ու տաք ջուրը, ինչի շնորհիվ նավը զարգացրեց ռեկորդային արագություն՝ 17,5 հանգույց։ Նավապետ Ռոսթորնը հավաքեց ողջ անձնակազմը և հրամայեց նախապատրաստել նավը 2000 մարդ ընդունելու համար։ Նավապետն առաջին օգնականին հրամայեց նախապատրաստել փրկամակույկները ջուր իջեցնելուն, բացել նավի բոլոր մուտքային կողանցքերը և դրանց լույս մոտեցնել, գործի դնել լրացուցիչ բազմաճախարակներ, նախապատրաստել կախովի նստարանները վիրավորներին և վատառողջներին նավ բարձրացնելու համար և առագաստային քարշափոկերը՝ երեխաներ ընդունելու համար. բոլոր մուտքային կողանցքերից ցած իջեցնել նավասանդուղքները և նախապատրաստել բեռնացանցերը՝ մարդկանց բարձրացնելու համար։ Նավի բժշկին կարգադրվեց նախապատրաստել առաջին օգնություն ցուցաբերելու բոլոր միջոցները, բոլոր ճաշասրահները վերազինել բուժկետերի։ Ստյուարդները պետք է հավաքեին բոլոր երրորդ դասի ուղևորներին միասին, որպեսզի հնարավորինս շատ անկողին ազատվեր «Տիտանիկ»-ի երրորդ դասի ուղևորների համար։ Անհրաժեշտության դեպքում այլ տուժածների նախատեսվում էր տեղավորել ծխելու սրահում, դահլիճում և գրադարանում։

«Տիտանիկ»-ի կամրջակից երևում էին աղետի ազդանշանին չարձագանքող «Կալիֆորնիեն»-ի լույսերը, այդ պատճառով էլ նավապետը հրամայեց բաց թողնել սպիտակ հրթիռներ։ Չորրորդ օգնական Բոքսհոլի կողմից բաց թողնված բոլոր ութ հրթիռները տեսան «Կալիֆորնեին»-ի կամրջակին, սակայն սպաները համարեցին, որ հեռագրասարք չունեցող ինչ-որ բեռնատար նավ տեղեկացնում է, որ կանգ է առել այսբերգների մեծ կուտակումների պատճառով։ «Տիտանիկ»-ի անձնակազմը փորձեց նաև կապ հաստատել Մորզեի լամպի օգնությամբ, բայց «Կալիֆորնիեն»-ի վրա այն ընդունեցին հեռվում գտնվող նավի վրայի լույսերի սովորական առկայծում։

«Տիտանիկ»-ի ռադիոհաղորդին հաջողվեց կապ հաստատել շատ նավերի հետ և աղետի ազդանշան տալ։ 7 նավեր փոխեցին ուղղությունները և շարժվեցին դեպի աղետի վայր։ Ստորև ներկայացված են որոշ ռադիոգրեր, որոնցով լցված էր ապրիլի 15-ի գիշերվա ռադիոեթերը։

Ռադիոգրերի տեքստեր 

Ժամանակ	Նավ	Նավարկային ընկերություն	Հաղորդագրության տեքստ	Մեկնաբանություններ
0։14	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	CQD CQD CQD CQD CQD CQD DE MGY MGY MGY MGY MGY MGY 41,46 норд 50,24 вест
0։18	«Ֆրանկֆուրտ»	«Հյուսիսգերմանական Լլոյդ»	ОК. Մնացեք կապի մեջ.
0։19	«Մաունտ Թամփլ»	«Կենեդիան Պասիֆիկ Լայն»	Ձեզ հասկացանք:
0:19	«Վիրջինիան»	«Ալլայն Լայն»	Շտապում ենք օգնության։
0։19	Ռեյս հրվանդանի ռադիոկայան		Ազդանշանն ընդունված է և փոխանցված է մայրցամաք։
0։24	«Կարպատիա»	«Կունարդ Լայն»	Բարի լույս, ծերուկ։ Գիտե՞ս արդյոք, որ Կոդ հրվանդանում քեզ համար հաղորդագրություն կա։	«Կարպատիայի» ռադիոհաղորդ, - «հենց նոր վերադարձա ռադիոխցիկ և տեղյակ չեմ կատարվածից»։
0։25	«Տիտանիկ»-ը «Կարպատիա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Անհապաղ եկեք օգնության։ Մենք բախվել ենք այսբերգի։ Սա CQD, բարեկամ։ Մեր կոորդինատներն են 41,46 հյուսիս, 50,14 արևմուտք։
0։25	«Կարպատիա»-ն «Տիտանիկ»-ին	«Կունարդ Լայն»	Հաղորդե՞լ դա նավապետին։ Ձեզ օգնությու՞ն է հարկավոր։
0։25	«Տիտանիկ»-ը «Կարպատիա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Այո, շտապ եկեք։
0։27	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար լայն»	Պահանջում ենք շտապ օգնություն։ Բախվել ենք այսբերգի։ Խորտակվում ենք 41,46 հյուսիս- 50,14 արևմուտք։ Ոչինչ չի լսվում ծխնելույզների աղմուկի պատճառով։
0։30	«Կարպատիա»	«Կունարդ Լայն»	«Կարպատիա»-ն գտնվում է 58 մղոն հեռավորության վրա և ամբողջ ուժով շտապում է օգնության։.
0։33	«Տիտանիկ»-ը «Ֆրանկֆուրտ»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Դուք գալի՞ս եք մեզ օգնության։
0։34	«Ֆրանկֆուրտ»	«Հյուսիսգերմանական Լոյդ»	Ի՞նչ է պատահել ձեզ։
0։34	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	41,46 հյուսիս, 50,14 արևմուտք։ Ասա քո նավապետին, որպեսզի շտապ հասնի մեզ օգնության։ Մենք սառույցների մեջ ենք։
0։34	«Ֆրանկֆուրտ»	«Հյուսիսգերմանական Լոյդ»	Օքեյ։ Կփոխանցեմ։
0։45	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	SOS SOS SOS CQD CQD MGY
0։50	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	CQD Պահանջում եմ անհապաղ օգնություն։ 41,46 հյուսիս 50,14 արևմուտք
0։51	«Բիրմա»	«Ռուսական Արևելաասիական կազմակերպություն»	MGY, ի՞նչ է պատահել ձեզ։
0։51	«Տիտանիկ»-ը «Բիրմա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Բախվել ենք այսբերգի և սուզվում ենք. խնդրում ենք, փոխանցեք նավապետին նավարկել դեպի մեզ։
0։51	«Բիրմա»-ն «Տիտանիկ»-ին	«Ռուսական Արևելաասիական կազմակերպություն»	Մենք ձեզանից 100 մղոն հեռավորության վրա ենք, շարժվում ենք 14 հանգույցով, կհասնենք 6։30-ին։ Մեր կոորդինատներն են՝ երկ. 40,48 հյուսիս, լայն. 52,13 արևմուտք
0։51	«Տիտանիկ»-ը «Բիրմա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Օքեյ, ծերուկ — MGY
0։52	«Կարոնիա»-ն «Բալթիկ»-ին	«Կունարդ Լայն»	SOS MGY CQD 41,46 հյուսիս-, 50,14 արևմուտք։ Պահանջում է շտապ օգնել։
1։10	«Տիտանիկ»-ը «Օլիմպիկ»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Մենք բախվել ենք այսբերգի։ Մենք սուզվում ենք առաջնամասով։ Եկեք որքան հնարավոր է շուտ։ 41,46 հյուսիս, 50,14 արևմուտք։
1։10	«Տիտանիկ»-ը «Օլիմպիկ»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Նավապետը խնդրում է ձեզ պատրաստել փրկամակույկները։ Որո՞նք են ձեր կոորդինատները։
1։15	«Բալթիկ»-ը «Կարոնիա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Խնդրում ենք հաղորդել Տիտանիկին, որ մենք իր կողմ ենք շարժվում ողջ արագությամբ։
1։20	«Կարոնիա»-ն «Տիտանիկ»-ին	«Կունարդ Լայն»	«Բալթիկ»-ը գալիս է ձեզ օգնության։
1։20	Ռեյս հրվանդանի ռադիոկայան		«Վիրջինիան» գալիս է ձեզ օգնության՝ գտնվելով 170 մղոն հյուսիս։
1։25	«Օլիմպիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	40,52 հյուսիս, 61,18 արևմուտք։ Դուք մեր ուղղությամբ դեպի հարա՞վ եք շարժվում։
1։25	«Տիտանիկ»-ը «Օլիմպիկ»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Մենք կանանց փրկամակույկներ ենք նստեցնում։
1։27	«Տիտանիկ» բոլոր նավերին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Մենք կանանց փրկամակույկներ ենք նստեցնում։
1։30	«Տիտանիկ»-ը «Օլիմպիկ»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Ուղևորները նավակներ են նստում։
1։35	«Ֆրանկֆուրտ»	«Հյուսիսգերմանական Լոյդ»	Ձեզ մոտիկ արդեն ուրիշ նավեր կա՞ն։	Հարցն անտեսվեց։
1։35	«Օլիմպիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Ինչպիսի՞ եղանակ է ձեզ մոտ։
1։35	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Պարզ և հանգիստ։
1։37	«Բալթիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Շտապում ենք ձեզ մոտ։
1։40	«Օլիմպիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Շտապ վառում եմ բոլոր կաթսաների հնոցները։
1։45	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Եկեք որքան հնարավոր է շուտ. սարքավորումների բաժինը ջրածածկված է մինչև կաթսաները։	Դրանով իսկ ռադիոհաղորդը հաղորդեց, որ արդեն ջրածածկված են մի քանի կաթսայական հատվածամասեր։
1։48	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	SOS SOS SOS MGY
1։50	«Ֆրանկֆուրտ»	«Հյուսիսգերմանական Լոյդ»	Ի՞նչ է պատահել ձեզ։
1։50	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	Հիմա՛ր, լսի՛ր և մի՛ խանգարիր աշխատել։
1։55	«Վիրջինիա»-ն հրվանդանի ռադիոկայան		Մենք չենք լսում «Տիտանիկ»-ին, արդեն մոտավորապես կես ժամ է, հնարավոր է՝ նավի էլեկտրականությունն արդեն անջատվել է։
2։00	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	…խեղդվում ենք… ջուրը… ուղևորները…	Լարման անկումից ազդանշանը թուլացավ և «Կարպատիա»-ի ռադիոհաղորդը կարողացավ հասկանալ միայն մի քանի բառ։
2։05	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	MGY CQD SOS SOS SOS
2։08	«Տիտանիկ»	«Ուայթ Սթար Լայն»	V V	Ռադիոհաղորդ Ֆիլիփսը երկու անգամ V թխկացրեց ստուգելու համար իր կողմից կարգավորված ազդանշանը ցանցային թույլ լարման պայմաններում։
2։20	«Օլիմպիկ»-ը «Վիրջինիա»-ին	«Ուայթ Սթար Լայն»	Որևէ բան լսվու՞մ է MGY-ից։
2։20	«Վիրջինիան»	«Ալլայն Լայն»	Ոչ։ Խստորեն հետևում եմ, բայց այլևս ոչինչ չեմ լսում MGY-ից։ Նա չի պատասխանում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Հնչունաբանական փոխառություններ (ռեբուսներ)

Иероглифы, которые взяты для записи омофонной или почти омофонной морфемы, называются цзяцзе (кит. трад. 假借, пиньинь։ jiǎjiè, буквально։ «заимствование; присваивание», принцип примерно такой же, как при записи слова «опять» с заменой «пять» на цифру։ «о5». Например, знак кит. 來 был пиктограммой пшеницы и означал «пшеница», *mlək. Так как это слово омонимично слову *mlək «приходить», этот ханьцзы стал использоваться для записи глагола «приходить». Со временем более распространённым стало значение «приходить», а для обозначения пшеницы придумали знак кит. 麥. Современное произношение этих слов, соответственно, lái и mài.

Аналогично египетским и шумерским надписям, древнекитайские иероглифы использовались как ребусы для выражения сложных абстрактных значений. Иногда новое значение становилось более популярным, чем старое, и тогда для обозначения исходного понятия придумывали новый знак, обычно это была модификация старого. Например, кит. 又, yòu, означал «правая рука», но им воспользовались для обозначения слова yòu «снова, ещё раз», и в XX веке «又» означал только «снова», а для «правой руки» к нему добавили компонент «рот» (口) — получился иероглиф 右.

Хотя слово «цзяцзе» появилось в династию Хань, синоним тунцзя (кит. трад. 通假, пиньинь։ tōngjiǎ, буквально։ «взаимозаменяемые заимствования») впервые зафиксирован в правление династии Мин. Хотя в речи эти слова используются как синонимы, с лингвистической точки зрения они различны։ цзяцзе — фонетические заимствования для понятий, не имевших своего написания (например, запись иероглифом 東 слова «завязанная с двух концов котомка»), а тунцзя — замена одного уже существующего слова на другое։ кит. трад. 蚤, пиньинь։ zǎo, палл.։ цзао, буквально։ «блоха» на кит. трад. 早, пиньинь։ zǎo, палл.։ цзао, буквально։ «рано».

Հիերոգլիֆները, որոնք վերցված են հոմոֆոն (հնչյունական համանունություն) կամ համարյա հոմոֆոն մորֆեմների գրության համար, կոչվում են ցզյացզե (ավանդական չինարեն՝ 假借 պինյին), տառացիորեն այն նշանակում է «փոխառություն-յուրացում». սկզբունքը նույնն է, ինչ ռուսերեն «опять» բառի գրության փոփարինումը «пять» թվի։ Օրինակ՝ չինական 來 նշանը եղել է հացահատիկի պատկերագիրը և նշանակել է «հացահատիկ»,*mlək։ Քանի որ այդ բառը համանուն է *mlək «գալ» բառին, այդ խանցզին սկսեց գործածվել «գալ» բայն արտահայտելու համար։ Ժամանակի ընթացքում առավել տարածում գտավ «գալ» բայի նշանակությունը, իսկ հացահատիկի համար ստեղծվեց չինական 麥 նշանը։ Այդ բառերի ժամանակակից արտասանությունն է համապատասխանաբար lái և mài։

Եգիպտական և շումերական արձանագրությունների նմանությամբ, հնագույն չինական հիերոգլիֆները գործածվում էին որպես նկարելուկներ՝ բարդ վերացական արտահայտություններ արտահայտելու համար։ Երբեմն նոր իմաստները դառնում էին առավել հանրահայտ, քան հինը, և այդ ժամանակ ելակետային հասկացությունը արտահայտելու համար ստեղծում էին նոր նշան. սովորաբար դա լինում էր հնի վերափոխումը։ Օրինակ՝ չինարեն 又, yòu նշանակում էր «աջ ձեռք», բայց այն գործածում էին yòu «նորից, մեկ անգամ ևս» բառն արտահայտելու համար, և 20-րդ դարում «又»-ն միայն նշանակում էր «նորից», իսկ «աջ ձեռք»-ի համար նրան ավելացրին «բերան» (口) բաղադրիչը և ստացվեց 右 հիերոգլիֆը։

Ցզյացզեի օրինակներ

Պատկերագիր կամ գաղափարագիր	Նկարելուկ	Ելակետային բառ	Նոր նշան ելակետային իմաստն արտահայտելու համար
四	sì «չորս»	sì «ռունգեր»	泗 (քթի լորձ, փսլինք)
枼	yè «հարթ, բարակ»	yè «թերթ»	葉
北	běi «հյուսիս»	bèi «մարմնի հետևամաս»	背
要	yào «ցանկանալ»	yāo «իրան»	腰
少	shǎo «մի քիչ»	shā «ավազ»	沙 և 砂
永	yǒng «ընդմիշտ»	yǒng «լողալ»	泳

Չնայած «ցզյացզե» բառն ի հայտ է եկել Խան դինաստիայի ժամանակ որպես «տունցզյա» բառի հոմանիշ (ավանդական չինարեն՝ 通假, պինին-tōngjiǎ, տառացի՝ «փոխադարձ վերցված փոխառություն»), առաջին անգամ արձանագրվել է Մին դինաստիայի իշխանության օրոք։ Չնայած խոսքում այս բառերը գործածվում են որպես հոմանիշներ, լեզվաբանական տեսակետից նրանք տարբեր են. ցզյացզե-ն՝ հնչյունաբանական փոխառություն է իրենց գրության ձևը չունեցող հասկացությունների համար (օրինակ՝ 東 հիերոգլիֆով գրվող «երկու ծայրերից կապված պարկ»), իսկ տուցզյան՝ գոյություն ունեցող մի բառի փոխարինումն է մյուսով. օրինակ՝ չինական ավանդական 蚤 պինյինը՝ (zǎo, ցզաո, տառացի՝ «լու») չինարեն ավանդական գրությամբ 早, պինյինի (zǎo, ցզաո, տառացի՝ «վաղ»)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Karapetyan Karine	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է