Վիոլետա Պալչինսկայտե

Վիոլետա Պալչինսկայտե
Ծնվել է	նոյեմբերի 20, 1943 (80 տարեկան)
Ծննդավայր	Կաունաս, Լիտվա
Մասնագիտություն	թարգմանչուհի և սցենարիստ
Լեզու	լիտվերեն
Քաղաքացիություն	Լիտվա

Վիոլետա Պալչինսկայտե (լիտ.՝ Violeta Palčinskaitė, նոյեմբերի 20, 1943(1943-11-20), Կաունաս, Լիտվա), լիտվացի բանաստեղծուհի, թարգմանիչ, դրամատուրգ և սցենարիստ, երեխաների համար ստեղծագործությունների հեղինակ։ Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր (1978), Լիտվայի Հանրապետության կառավարության մրցանակ մշակույթի և արվեստի բնագավառում (2018)։

Կենսագրություն

1960-1964 թվականներին սովորել է Վիլնյուսի համալսարանում։ Առաջին անգամ տպագրվել է 1958 թվականին։ Պալչինսկայտեի բանաստեղծությունների «Žemė kėlė žolę» առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1961 թվականին^[1]։ 1964 թվականից Լիտվայի գրողների միության անդամ է^[2]։

Ստեղծագործական ուղի

Պալչինսկայտեի վաղ շրջանի բանաստեղծություններին բնորոշ են բնական մոտիվները և ինտիմ ապրումները։ Ավելի ուշ պոեզիայում հայտնվում են մելամաղձոտ անցողիկության ու հավերժության («Akmenys žydi», 1963, «Aikštės», 1965, «Kreidos bokštai», 1969, «Laiptai», 1985 ժողովածուներ) և հոգևոր փորձառության („Beldimas į duris“, 1979) թեմաներ։

Մանկության և առօրյա կյանքի մոտիվները գերակշռում են մանկական բանաստեղծական և դրամատիկական ստեղծագործություններում («Žirnių namelis», 1965, երկրորդ հրատարակություն 1967, «Einu per miestą», 1966, „Braškių karalienė“ 1967, ժողովածուներ), կյանքի իմաստի մասին խոսում է երեխաների համար մատչելի ձևով («Baltosios nykštukės», 1970, երկրորդ հրատարակություն 1981 պոեմում, «Ku-kū, pagalvėlė pūkų!», 1972, «Lietaus nykštukės», 1980, 1987, «Visi ką nors turi», 1988, «Sapnų taškuota sraigė», 1997 ժողովածուներում)։ Բանաստեղծություններին բնորոշ են անսպասելի անձնավորումները, քնարականության և հումորի համադրությունը, երաժշտականությունը, վերափոխման ձևերի բազմազանությունը^[1]։

Որպես դրամատուրգ իր դեբյուտը կատարել է 1966 թվականին բեմադրված «Keistuolio planeta» պիեսի սցենարով։ Սցենարը հետագայում վերանայվել է և վերածվել «Ri-ku Ta-ku» պիեսի, որը բեմադրվել և հրատարակվել է նույն թվականին։ Պիեսներին բնորոշ է քնարական և հոգեբանական դրամատիզմը, երեխաների նկատմամբ ռոմանտիկ վերաբերմունքը, ռեալիստական խաղի և հեքիաթի միջև հավասարակշռությունը։ «Aš vejuos vasarą» (բեմադրվել է 1968, 1977, 1983, 2009 թվականներին, հրատարակվել՝ 1969 թվականին), «Septynios snieguolės ir vienas nykštukas» (բեմադրվել է 1976 թվականին, հրատարակվել՝ 1976 թվականին, հրատարակվել՝ 1978, 1986 թվականներին, հրատարակվել է 1969 թվականին) պիեսները մոտ են թատերականացված խաղերին։ „Andrius“ (բեմադրվել և հրատարակվել է 1978), „Kristiano Anderseno rožė“ (հրատարակվել է 1978 թվականին, բեմադրվել՝ 1982 թվականին) պիեսները վերաբերվում են հոգեբանական լուծման ավելի բարդ խնդիրներին։ Կենցաղային տեսարանները զուգորդվում են ռոմանտիկ բարձր ձգտումների բանաստեղծականացման հետ^[1]։

Վիոլետա Պալչինսկայտեի պիեսները բեմադրվել են Լիտվայի, ինչպես նաև Կիևի, Լվովի, Մինսկի, Մոսկվայի, Թբիլիսիի և Հելսինկիի թատրոններում^[1]։

Սցենարներ է գրել „Andrius“ (1980), «Traukinys į Belzibarą» (1986), «Geležinė princesė» (1988) ֆիլմերի համար։ Բոլոր երեք ֆիլմերի ռեժիսորը եղել է Ալգիրդաս Արամինասը։ Վիլնյուսի Երիտասարդական թատրոնում մասնակցել է անգլիացի ռեժիսոր Սթիվեն Պաուելի «Դոն Կիխոտ» պիեսի բեմադրությանը^[3]։

Բացի բանաստեղծություններից և պիեսներից, գրել է կոմպոզիտոր Էդուարդաս Բալսիսի «Մի դիպեք կապույտ գլոբուսին» («Nelieskite mėlyno gaublio», հրատարակվել է 1970 թվականին) լիբրետոն, օրատորիայի տեքստը, «Muzika troliui» (2011, երկրորդ հրատարակություն 2012) վիպակը, «Atminties babilonai, arba Aš vejuos vasarą» հուշերի գիրքը (2015)։

Երեխաների համար անգլերենից թարգմանել է ստեղծագործություններ անգլիական բանահյուսությունից և գրողներ Ռոալդ Դալի, Լեմոնի Սնիքետի և մյուսների ստեղծագործությունները։ Լիտվերեն է թարգմանել Վերոնիկա Տուշնովայի պոեզիան։

Պալչինսկայտեի քնարերգությունը և ստեղծագործությունները երեխաների համար թարգմանվել են անգլերեն, ռուսերեն և այլ լեզուներով^[2]։

Պարգևներ և կոչումներ

1966 - Կոմերիտմիության հանրապետական մրցանակ „Ri-ku Ta-ku“ մանկական պիեսի համար,
1978 - Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակ «Namai namučiai» գրքի համար,
1982 - ոսկե մեդալ Մանկապատանեկան միջազգային կինոփառատոնում (Իտալիա) «Անդրիուս» („Andrius“) ֆիլմի սցենարի համար,
1988 - Մանկապատանեկան գրականության միջազգային խորհրդի (IBBY) դիպլոմ eilėraščių knygą vaikams «Senamiesčio lėlės» մանկական բանաստեղծությունների գրքի համար,
2004 - Վիտաուտաս Մեծի շքանշանի ասպետական խաչ,
2009 - Մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպության ոսկե մեդալ մանկական գրականության և պոեզիայի բնագավառում բացառիկ նվաճումների համար,
2012 - Մանկական գրականության մրցանակ^[2],
2018 – Լիտվայի կառավարության մրցանակ՝ մշակույթի և արվեստի բնագավառում։

Գրքեր

Žemė kėlė žolę: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1961.
Akmenys žydi: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1963.
Aikštės: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1965.
Kreidos bokštai: eilėraščiai. – Vilnius: Vaga, 1969.
Beldimas į duris: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1979.
Laiptai: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1985.
Žirnių namelis: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1966.
Einu per miestą: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1968.
Braškių karalienė: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1969.
Baltosios nykštukės: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1970.
Namai namučiai: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1977, 1984.
Kristiano Anderso rožė: pjesės. Vilnius: Vaga, 1978.
Aš vejuos vasarą: pjesės. Vilnius: Vyturys, 1982.
Senamiesčio lėlės: eilėraščiai. Vilnius: Vyturys, 1987.
Visi ką nors turi. Vilnius: Vyturys, 1988.
Spyruoklinis kareivėlis. Vilnius: Vyturys, 1990.
Sapnų taškuota sraigė: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1997.
Skersgatvio palangės: poezijos ir pjesių rinktinė. Vilnius: Alma littera, 2003.
Karalius pamiršo raidyną: mano abėcėlė: eilėraščiai vaikams. Vilnius: Alma littera, 2007.
Stebuklinga Mocarto fleita: pasaka pagal V. A. Mocarto operą „Užburtoji fleita“. Vilnius: Kronta, 2008.
Po kabančiu pasakos tiltu (sudarė G. Skabeikytė-Kazlauskienė). Vilnius: Gimtasis žodis, 2010.
Muzika troliui: apysaka, skirta visiems, kurie ilgisi nuotykių. Vilnius: Nieko rimto, 2011.
Dėmesio! Žiūrėk į mane: 37 Poviliuko fotografijos su linksmais aprašymais: apsakymėliai (kartu su K. Saja). Vilnius: Alma littera, 2013.
Vaikų kambarys: eilėraščių rinktinė. Vilnius: Nieko rimto, 2013.
Atminties babilonai, arba Aš vejuos vasarą: atsiminimai. Vilnius: Tyto alba, 2015.
Eilėraščiai iš namų. Vilnius: Tyto alba, 2017.
Karalius pamiršo raidyną: mano abėcėlė: eilėraščiai vaikams. Vilnius : Alma littera, 2017.
Vaikų kambarys: eilėraščių rinktinė. 3-iasis leid. Vilnius: Nieko rimto, 2017.
Visi ką nors turi: eilėraščiai. Vilnius: Alma littera, 2018.

Թարգմանություններ անգլերենից

Motulės Žąsies eilėraščiai: britų tautosaka vaikams. Vilnius: Vaga, 1998.
P. Flemming. Antis. Kaunas: Šviesa, 1998.
P. Flemming. Pingvinas. Kaunas: Šviesa, 1998.
P. Flemming. Pelėda. Kaunas: Šviesa, 1998.
P. Flemming. Papūga. Kaunas: Šviesa, 1998.
R. Dahl. Čarlis šokolado rojuje: apysaka. Vilnius: Homo faber, 1998.
R. Dahl. Čarlis stikliniame lifte: apysaka. Vilnius: Homo faber, 2000.
J. Donaldson. Grufas: pasaka. Vilnius: Alma littera, 2004, 2013.
K. DiCamillo. Jei ne Vinis Diksis: romanas. Vilnius: Alma littera, 2004, 2014.
L. Snicket. Bloga pradžia: apysaka. Vilnius: Presvika, 2004.
J. Wilson. Vidurnaktis: apysaka. Vilnius: Alma littera, 2005.
R. Dahl. Čarlis ir šokolado fabrikas: apysaka. Vilnius: Garnelis, 2008.
J. Salamon. Kalėdų eglutė: gražiausia šventinė istorija. Vilnius: Metodika, 2011.
D. Bisset. Aukštyn kojom: 2-oji pasakų knyga (kartu su L. Vanagiene). Vilnius: Nieko rimto, 2012.
D. Bisset. Aukštyn kojom: 3-oji pasakų knyga (kartu su L. Vanagiene). Vilnius: Nieko rimto, 2012.
J. Donaldson. Kam sugalvota skraidanti šluota: pasaka. Vilnius: Baltos lankos, 2012.
Muminukas ir žiemos sniegas: pasakojimas pagal originalias Tove Jansson knygas. Vilnius: Nieko rimto, 2012.
Sh. Silverstein. Dovanų medis: istorija apie nesavanaudiškos meilės dovanas. Vilnius: Tyto alba, 2013.
D. Underwood. Tylioji knygelė. Vilnius: Nieko rimto, 2014.
D. Bisset. Tigras nori dar: pasakos. Vilnius: Nieko rimto, 2014.
J. Boyne. Baisus dalykas, nutikęs Barnabiui Broketui: romanas. Vilnius: Tyto alba, 2014.
J. Donaldson, A. Scheffler. Rudens takais su Grufu: gamtos tyrinėtojo Grufo knyga. Vilnius: Nieko rimto, 2015.
J. Donaldson, A. Scheffler. Grufo užduočių knygelė. Vilnius: Nieko rimto, 2015.
J. Donaldson, A. Scheffler. Grufo vaikelis. Vilnius: Nieko rimto, 2015.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 VLE
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Rašytojai
↑ «Violeta Palčinskaitė: „Dar ir dabar mintyse kartoju: „Šurna, kelkis! Kelkis ir sugrįžk pas mus..."». Moteris (լիտվերեն). GM Media Invest. 2019. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 19-ին.

Արտաքին հղումներ

Laima Arnatkevičiūtė (2010 թ․ հունիսի 15). «Violeta Palčinskaitė». Visuotinė lietuvių enciklopedija (լիտվերեն). Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 5-ին.
«Palčinskaitė Violeta». Lietuvos rašytojų sąjunga (անգլերեն). Lietuvos rašytojų sąjunga. 2015 թ․ դեկտեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 5-ին.

[VLE———-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 VLE

[Rašytojai———-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Rašytojai

[3] «Violeta Palčinskaitė: „Dar ir dabar mintyse kartoju: „Šurna, kelkis! Kelkis ir sugrįžk pas mus..."». Moteris (լիտվերեն). GM Media Invest. 2019. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 19-ին.

[1]

[2]

[3]