Վիշապի պար
Վիշապի պար | |
|---|---|
 | |
| Անվանվել է | Չինական վիշապ |
| Տարածված է | Չինաստան |
Վիշապի պար (չին.՝ 舞龍, պարզ․՝ 舞龙, պալլ.՝ վու լուն), չինական ավանդական պար և ներկայացում: Առյուծի պարի նման, այն բավականին հաճախ օգտագործվում է տարբեր տոնակատարությունների և փառատոների ժամանակ:
Վիշապը Չինաստանում ավանդաբար խորհրդանշում է ուժն ու արժանապատվությունը, չինացիներն իրենք երբեմն իրենց անվանում են «վիշապի հետնորդներ»։ Ենթադրվում է, որ վիշապը հաջողություն է բերում մարդկանց: Վիշապի պարը չինական Նոր տարվա կարևոր պահն է, որը նշվում է ամբողջ աշխարհի չինական համայնքի կողմից:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հան դինաստիայի ժամանակ հին տեքստերը նկարագրում էին Վիշապների պարի տարբեր ձևեր։ Անձրևի պարը, որը կատարվում է երաշտի ժամանակ, կարող է ներառել նաև վիշապի կերպարների օգտագործումը, քանի որ Չինական վիշապը կապված էր հին Չինաստանում անձրևի հետ, օրինակ՝ Յինգլուն վիշապը համարվում էր անձրևի աստվածություն[1], իսկ Շենլոնգը օժտված էր քամու և անձրևի քանակը բաշխելու զորությամբ[2]։
Հան տոհմի Տոն Ճոնշունի տեքստի համաձայն՝ անձրևի կոչ անող ծեսի շրջանակներում պատրաստել են վիշապների կավե ֆիգուրներ, իսկ հետո երեխաներն ու մեծահասակները պարել են։ Վիշապների թիվը, դրանց երկարությունն ու գույնը, ինչպես նաև կատարողները կարող էին տարբեր լինել՝ կախված տարվա եղանակից[3]։ Վիշապների մասնակցությամբ այլ պարեր կարելի է գտնել Հան դինաստիայի ժամանակի զվարճանքի հանրաճանաչ ձևով, բաիշիի շոուով, տարբեր շոուներով, որտեղ կատարողներին անվանում էին «մնջախաղի կատարողներ»՝ հագնված տարբեր արարածներով, ինչպիսիք են գազանները, ձկները և վիշապները: Իր «Արևմտյան մայրաքաղաքի քնարական ակնարկ»-ում Չժան Հենգը հավաքեց տարբեր ներկայացումներ, որոնց կատարողները հագնված էին կանաչ վիշապի նման, որը նվագում էր ֆլեյտա, և վիշապ ձկների մասին, որտեղ ձուկը վերածվում է վիշապի[4][5]։ Վիշապի ձկների պարի տարբերակը, որը կոչվում է «Վիշապի ձկների ընդլայնում», կատարվել է նաև Հանի պալատում՝ օտարերկրյա հյուրերին զվարճացնելու համար. այս պարի մեջ Շենլիի առասպելական կենդանին վերածվում է թմբուկի, իսկ ավելի ուշ՝ վիշապի: Այս հնագույն պարերը, սակայն, իրենց նկարագրություններում չեն հիշեցնում ժամանակակից վիշապների պարը, և Հանի քարե ռելիեֆի փորագրությունների վրա պարերի պատկերները ենթադրում են, որ օգտագործված հենարանները նույնպես կարող էին ծանր լինել, ի տարբերություն ժամանակակից վիշապների պարի, որտեղ կատարողները օգտագործում են թեթև բուտաֆորիա[6]։ Հան դինաստիայի վիշապների հետ պիեսները հիշատակվել են նաև Թան և Սոնգ դինաստիաներում։ Վիշապի լապտերի նման նկարները, որոնք օգտագործվել են լապտերների փառատոնի ժամանակ, նկարագրվել են Սոնգ դինաստիայի «Արևելյան մայրաքաղաքի շքեղության երազանքները» աշխատության մեջ, որտեղ ցուցադրության համար տեղադրված վիշապի գործիչները կառուցվել են խոտից և գործվածքից, և որոնց ներսում կարող էին տեղադրվել բազմաթիվ մոմեր: Նման վիշապի լապտերները կարող էին նաև կրել և ցուցադրվել դրսում Գիշերային լապտերների փառատոնի ժամանակ[7]։ Վիշապի պարերի լայն բազմազանությունը զարգացել է Չինաստանի տարբեր շրջաններում[8], օրինակ՝ Չժեցյանի Ֆենգուա գործվածքների վիշապը պատրաստված էր բամբուկե շրջանակից և ծածկված էր գործվածքով, և ենթադրվում է, որ այն մշակվել է 1200-ականներին[9][10]։ Թունլյան շրջանի վիշապի պարի ձևը, որը ծագել է որպես օձի տոտեմի պաշտամունք, սկսվել է Մին դինաստիայի օրոք և հայտնի է դարձել Ցին դինաստյայում[11]։ Ժամանակակից դարաշրջանում Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարությունը հարմարեցրեց և խթանեց տարբեր ավանդական ժողովրդական պարեր[12] , որոնք նպաստեցին վիշապի պարի ներկայիս ձևի ժողովրդականությանը, որը ներկայումս տարածված է Չինաստանում, ինչպես նաև ամբողջ աշխարհի չինական համայնքներում: Բացի վիշապի պարի հանրաճանաչ ձևից, այլ շրջանների վիշապների պարերում, ինչպիսիք են Չժանցզյան քաղաքում, Գուանդուն նահանգում, վիշապի մարմինը ձևավորվում է ամբողջությամբ տասնյակ հարյուրավոր կատարողների մարդկային շղթայից, իսկ Չժեցյան նահանգի Պույանգ շրջանում վիշապի մարմինը ձևավորվում է փայտե աթոռակների միջոցով[13]։ Վիշապի տարբեր պարերի թիվը կազմում էր ավելի քան 700:
Կատարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատկերացումն այն է, որ մարդկանց հատուկ թիմը, որը երբեմն հասնում է 50 հոգու, վիշապին պահելով ձողերի վրա, շարժվում է այնպես, որ վիշապը ալիքաձև շարժումներ կատարի: Թիմի հիմնական խնդիրն է վիշապի անկենդան մարմնին կյանք և շարժում ներշնչել: Օձանման մարմինը բաժանված է հատվածների, որոնցից յուրաքանչյուրին կցվում են ձողեր, մարմնի առջևի և հետևի մասում ամրացվում են դեկորատիվ գլուխ և պոչ։ Ավանդաբար, վիշապները պատրաստվում էին փայտից և բամբուկե օղակներից, այնուհետև ծածկվում էին գործվածքներով: Ժամանակակից Վիշապների արտադրության համար օգտագործվում են ավելի թեթև նյութեր՝ պլաստիկ և ալյումին[14]։
Վերահսկել վիշապին բավականին դժվար է, այն պահանջում է հատուկ հմտություններ՝ մասնակիցներից մեկի ցանկացած սխալ կարող է փչացնել ամբողջ գործը: Մոտ 34 մ երկարությամբ մարմինը սովորաբար բաժանվում է 9 հիմնական հատվածների, մինչդեռ օղակների քանակը հասնում է 81-ի, իսկ օղակների միջև հեռավորությունը՝ 35 սանտիմետր:
Վիշապի գլուխը, որի քաշը երբեմն հասնում է 14 կգ-ի, պետք է համագործակցի մարմնի հետ, պոչը նույնպես պետք է շարժվի գլխի հետ ռիթմով: Վիշապի երկարությունը սովորաբար 25-35 մետր է, բայց հատկապես խոշոր փառատոների համար օգտագործվում են ավելի երկար մոդելներ: Առասպելների համաձայն, ենթադրվում է, որ որքան երկար է վիշապը, այնքան ավելի շատ հաջողություն կբերի:
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Lihui Yang, Deming An Handbook of Chinese Mythology. — Oxford University Press, 2008. — С. 104. — ISBN 978-0195332636
- ↑ Jeremy Roberts Chinese Mythology A to Z: [A Young Reader's Companion]. — Infobase Publishing, 2004. — С. 31. — ISBN 9780816048700
- ↑ Lihui Yang, Deming An Handbook of Chinese Mythology. — Oxford University Press, 2008. — С. 107—108. — ISBN 978-0195332636
- ↑ Richard Gunde Culture and Customs of China. — Greenwood, 2001. — С. 104. — ISBN 978-0313361180
- ↑ Chinese Theories of Theater and Performance from Confucius to the Present / Faye Chunfang Fei. — University of Michigan Press, 2002. — С. 24—25. — ISBN 978-0472089239
- ↑ Wang Kefen The History of Chinese Dance. — China Books & Periodicals, 1985. — С. 25—27. — ISBN 978-0835111867
- ↑ Lihui Yang, Deming An Handbook of Chinese Mythology. — Oxford University Press, 2008. — С. 109. — ISBN 978-0195332636
- ↑ «Dragon Dance». Confucius Institute Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-04-ին. Վերցված է 2017-04-25-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Mary Ellen Snodgrass The Encyclopedia of World Folk Dance. — Rowman & Littlefield, 2016. — С. 80—81. — ISBN 9781442257498
- ↑ «Fenghua Cloth Dragon». Ningbo.China. 2009-07-23. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-04-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Luo Li Intellectual Property Protection of Traditional Cultural Expressions: Folklore in China. — Springer, 2014. — С. 141. — ISBN 978-3319045245
- ↑ Wang Kefen The History of Chinese Dance. — China Books & Periodicals, 1985. — С. 103. — ISBN 978-0835111867
- ↑ Janet Descutner Asian Dance. — Infobase Publishing. — С. 100. — ISBN 978-1604134780
- ↑ Collected information and archive of history and performance of Chinese dragon dancing.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիշապի պար» հոդվածին։ |