Վիճակը նետված է
.jpg)
Վիճակը նետված է (լատին․՝ Alea iacta est), լատիներեն արտահայտություն, որի հեղինակը Հուլիոս Կեսարն է, և մեզ է փոխանցվել Սվետոնիոսի կողմից։ Արտահայտությունն արտասանվել է մ․թ․ա․ 49 թվականի հունվարի 10-ին, երբ Կեսարը կատարել է գետանցումը Ռուբիկոնի վրայով և Հյուսիսային Իտալիայից մտել է Հարավային Իտալիա։ Այս քայլով նա խախտել է Հռոմեական հանարապետության օրենքները և երկարատև քաղաքացիական պատերազմ սկսել ընդդեմ Պոմպեոսի, օպտիմատների և Սենատի։ Արտահայտությունն ինչպես բնօրինակ լատիներենով, այնպես էլ որպես թարգմանություն մտել է մի շարք լեզուներ և օգտագործվում է այնպիսի իրավիճակների նկարագրության համար, երբ արդեն հետ դարձի ճանապարհ չկա։ Հաճախ օգտագործվում է նաև մեկ այլ տարբերակ, որտեղ բնօրինակ արտահայտության բառերի տեղերը փոխաված են (լատին․՝ The die is cast): Նույն իրադարձության ժամանակ ծնվել է նաև մեկ այլ արտահայտություն՝ «Ռուբիկոնն անցնել», որն ունի նույն իմաստը։
Իմաստ և ձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարկած կա, որ Կեսարն այս արտահայտությունը վերցրել է Մենանդրոսից, որը նրա սիրելի հույն կատակերգուն է։ Այս արտահայտությունը երևում է «Արեոֆորես» (հին հունարեն՝ Ἀρρηφόρος) ստեղծագործության մեջ[1]։ Պլուտարքոսը նշում է, որ այս խոսքերն ասվել են հունարեն․
|
Նա (Կեսարը) ներկաների մոտ բարձր ձայնով հունարեն գոչել է՝ «Վիճակը նետված է» և թույլ տվել իր զորքերին անցնել գետը։ Ἑλληνιστὶ πρὸς τοὺς παρόντας ἐκβοήσας, «Ἀνερρίφθω κύβος», [anerríphthō kýbos] διεβίβαζε τὸν στρατόν.[2] - Պլուտարքոս «Պոմպեոսի կյանքը», 60.2.9[3]
|
|
Սվետոնիոսը, որը Պլուտարքոսի ժամանակակիցն էր և գրում էր լատիներեն, հիշատակում է նման մի արտահայտության մասին․
|
|
Կեսարն ասաց․ -Վիճակը նետված է։ Caesar: '... iacta alea est,' inquit.[4] - Սվետոնիոս, «Տասներկու Կեսարների կյանքը», պարագրաֆ 32
|
|
Լատիներենով «alea» նարդի խաղի մի մասը կազմող զառն է, որը խաղացել են Կեսարի ժամանակ։ Օկտավիանոս Օգոստոսը իր նամակներից մեկում նշում է այս խաղում իր հաղթանակի մասին։ Զառերը տարածված էին Հռոմեական հանրապետությունում և նետվում էին երեք անգամ։ Դրանք երկու տեսակի էին. վեցանկյուն զառեր լատիներենով հայտնի են որպես «tesserae», իսկ քառանկյուն զառերը՝ «tali»։ Հունարենում զառը կոչվում է «κύβος kybos»։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Book 13
- ↑ Perseus Digital Library Plut. Pomp. 60.2
- ↑ See also Plutarch's Life of Caesar 32.8.4 and Sayings of Kings & Emperors 206c.
- ↑ Perseus Digital Library Suet. Jul. 32
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Տասներկու Կեսարների կյանքը», պարագրաֆ 32, Սվետոնիոսի գիրքը, որտեղ հայտնաբերվել է արտահայտությունը
- Օգոստոսի զառ խաղալու աղբյուրը
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
