Վիկտոր Ֆրանկենշտեյն

Վիկտոր Ֆրանկենշտեյն
Վիկտոր Ֆրանկենշտեյնի կերպարը գրքում
Տեսակ	գրական հերոս և horror film character?
Հեղինակ	Մերի Շելի
Ստեղծագործություն	Ֆրանկենշթեյն կամ ժամանակակից Պրոմեթևս
Ներկայացված է	Ֆրանկենշթեյն
Սեռ	արական
Ազգություն	շվեյցարացի
Քաղաքացիություն	Շվեյցարիա
Բնակության վայր	Ժենևա
Ընտանիք	հայր՝ Ալֆոնս Ֆրանկենշտեյն մայր՝ Կերոլին Բոֆորտ եղբայրներ՝ Ուիլյամ, Էռնեստ կին՝ Էլիզաբեթ
Երեխաներ	Ludwig Frankenstein? և Wolf Frankenstein?
Մականուն	Հենրի Ֆրանկենշտեյն, Չարլզ Ֆրանկենշտեյն
Գործունեություն	գիտնական
Մասնագիտություն	գիտնական
Նախատիպ	Յոհան Քոնրադ Դիպել, Ջովանի Ալդինի, Լուիջի Գալվանի
Դերը կատարել են	Քոլին Քլայվ, Փիթեր Քուշինգ, Բորիս Կարլոֆ, Ջոզեֆ Քոթեն, Քեննեթ Բրանա, Ջեյմս Մաքէվոյ և այլոք

Վիկտոր Ֆրանկենշտեյն, Մերի Շելիի «Ֆրանկենշթեյն կամ ժամանակակից Պրոմեթևս» (1818) վեպի գլխավոր հերոսը, ինչպես նաև սյուժեի գրքային, դրամատիկ և կինեմատոգրաֆիական ադապտացիաների կերպար (որ հանդես է գալիս նաև Հենրի Ֆրանկենշտեյն, Չարլզ Ֆրանկենշտեյն, բժիշկ Ֆրանկենշտեյն կամ բարոն Ֆրանկենշտեյն անուններով)։

Բնութագիր

Վեպում Վիկտոր Ֆրանկենշտեյնը, որ երիտասարդ ուսանող է Ժնևից, ստեղծում է կենդանի արարած մահացած մատերիայից, ինչի համար մահացած մարդկանց տարբեր օրգաններից հավաքում է մարդու նմանակ, իսկ հետո գտնում նրան կենդանացնելու «գիտական» միջոց՝ իրականացնելով «կյանքի ստեղծում առանց կնոջ» հայեցակարգը, սակայն պարզվում է, որ կենդանացած արարածը հրեշ է։

Ֆրանկենշտեյնի՝ որպես կերպարի համար բնութագրական գիծ է իմացության ձգտումը, որը սահմանափակված չէ էթիկական պատկերացումներով, սակայն հրեշ ստեղծելուց հետո նա հասկանում է, որ գնացել է սխալ ուղով։ Բայց հրեշն արդեն գոյություն ունի անկախ նրա կամքից, նա փորձում է ճանաչել իրեն և իր գոյության պատասխանատվությունը դնում է Ֆրանկենշտեյնի վրա։

Ֆրանկենշտեյնը և նրա իսկ ստեղծած հրեշը կազմում են գնոստիկական զույգ՝ կազմված արարողից և արարվածից, որ անխուսափելիորեն ճնշվում են չարիքով։ Վերաիմաստավորվելով քրիստոնեական բարոյագիտության տերմիններով՝ այդ զույգը պատկերում է մարդու անհաջող փորձերը՝ իր վրա վերցնելու Աստծո գործառույթները, կամ գիտակցության միջոցով Աստծուն ճանաչելու անհնարինությունը։ Եթե իրավիճակը դիտարկվի Լուսավորության դարաշրջանին հատուկ ռացիոնալության տեսանկյունից, ապա այն վերափոխվում է գիտնականի՝ իր կատարած հայտնագործության հետևանքների համար պատասխանատվություն կրելու բարոյական խնդրի։

Որոշ աղբյուրներում առաջ է քաշվում մի ենթադրություն այն մասին, որ Ֆրանկենշտեյնի համար որպես նախատիպը ծառայել է գերմանացի գիտնական Յոհան Քոնրադ Դիփելը (1673-1734), որ ծնվել է Ֆրանկենշտեյն ամրոցում։

Այլ ստեղծագործություններում

Ֆրանկենշտեյնի և նրա արարմունքի կերպարների բազմաթիվ ու ոչ միանշանակ մեկնաբանությունները նախապայմաններ են ստեղծել նրանց իմաստավորելու և վերաիմաստավորելու ստեղծագործական տարբեր ձևերում՝ նախ թատրոնում, իսկ հետո կինեմատոգրաֆիայում, որտեղ վեպի սյուժեն անցել է ադապտացիայի մի քանի փուլ և ստացել նոր կայուն մոտիվներ, որոնք գրքում ընդհանրապես բացակայում են (ուղեղի փոխպատվաստումը՝ որպես հոգու վերափոխման մետաֆորա) կամ էլ նշվել են, բայց չեն ծավալվել (օրինակ՝ Ֆրանկենշտեյնի հարսնացուի թեման)։ Հենց կինեմատոգրաֆիայում է նա դարձել «բարոն», վեպում նա բարոնի տիտղոս չունի և չէր էլ կարող ունենալ, թեկուզ այն պատճառով, որ նա Ժնևից է՝ (Ռեֆորմացիայից հետո Ժնևի կանտոնը չէր ճանաչում տիտղոսներ, թեև մնում էին ազնվականական ընտանիքները)։

Զանգվածային մշակույթում հաճախ է հանդիպում Ֆրանկենշտեյնի և նրա իսկ ստեղծած հրեշի կերպարների միավորումը, որին սխալմամբ կոչում են «Ֆրանկենշտեյն» (օրինակ, զանգվածային մշակույթի կերպարներով հագեցված «Դեղին սուզանավ» անիմացիոն ֆիլմում)։ Բացի այդ, Ֆրանկենշտեյնի կերպարն ունեցել է տարբեր շարունակություններ. հայտնվում են տարբեր որդիներ և եղբայրներ, ովքեր հանդես են գալիս տարբեր անուններով՝ Վոլֆ, Չարլզ, Հենրի, Լյուդվիգ և նույնիսկ դուստր՝ Էլզան։

Անկենդանից կենդանի արարած ստեղծելու գաղափարը, ինչպես Ֆրանկենշտեյնն է ստեղծել հրեշ, կողմնակի կերպով (իսկ որոշ սերիաներում՝ բաց) հանդիպում է «Ախ այս գիտությունը» ֆիլմում և «Գիտության հրաշքներ» ռեմեյք-սերիալում։ Դա ցուցադրվում է ամենաառաջին սերիայում, որտեղ «Ֆրանկենշտեյնի հարսնացուն» ֆիլմը մասնակիցներին ոգեշնչում է ստեղծել արհեստական կին։ Իսկ չորրորդ եթերաշրջանի առաջին սերիայում նրանք անձամբ հանդիպում են բժշկի և նրա հրեշի հետ։

«Մի անգամ հեքիաթում» հեռուստաերիալի երկրորդ եթերաշրջանի հինգերորդ սերիայում բացահայտվում է, որ դոկտոր Վեյլը այլ՝ սև-սպիտակ աշխարհից է և հանդիսանում է ոչ այլ ոք, քան Վիկտոր Ֆրանկենշտեյնը։ Նա գիտնական է, ով երազում էր վերակենդանացնել մարդկանց։ Ռումփելշթիլցխենի օգնությամբ նա վերակենդանացնում է իր եղբորը՝ Գերհարթին՝ այդ կերպ ստեղծելով հրեշ, ով ծեծելով սպանում է նրանց հորը։ Արդյունքում բժիշկը վերակենդանացնում է ևս մեկ տղամարդու, սակայն արդյունքը նույնն է։ Նրա նպատակը մարդկանց կյանք տալը և դրա դիմաց փառք ստանալն էր, բայց դրա փոխարեն նրա անունը ասոցացվում է հրեշի հետ, և հերոսը խիստ մտահոգվում է այդ թեմայով։ Հեռուստասերիալում բժիշկ Վեյլը հանդիսանում է կնամոլ և լովելաս, արտաքինից հաջողակ և երջանիկ մարդ, սակայն իրականում տառապում է սեփական ողբերգության և եղբոր հետ պատահածի պատճառով, որի մահվան պատճառը մասամբ ինքն է եղել։

«Բուլվարային սարսափներ» հեռուստասերիալում Վիկտոր Ֆրանկենշտեյնը հանդիսանում է կարևոր կերպարներից մեկը։ Նաև այնտեղ հայտնվում են Ֆրանկենշտեյնի հրեշը և Ֆրանկենշտեյնի հարսնացուն։

Ֆրանկենշտեյնի կերպարը հանդիպում նաև կորեական Noblesse մանխվայում։ Այստեղ նա ներկայացված է որպես անվանի գիտնական և ուժեղ ռազմիկ, ով տիրապետում է այնպիսի ունակությունների, որոնք շատ հեռու են մարդկային հնարավորությունունների սահմանից։

Լիամետրաժ The Empire of Corpses անիմեի սյուժեն, որի գործողությունները տեղի են ունենում ալտերնատիվ պատմության 1878-1879 թվականներին Անգլիայի, Աֆղանստանի, Ռուսական կայսրության, Ճապոնիայի և ԱՄՆ-ի տարածքներում, հիմնված է Վիկտոր Ֆրանկենշտեյնի գրությունների որոնման վրա։