Վիլլեմ դե Սիթեր

Վիլլեմ դե Սիթեր; հոլ.՝ Willem de Sitter
Ծնվել է	մայիսի 6, 1872[…]; Սնեկ, Ֆրիսլանդիա, Նիդերլանդներ
Մահացել է	նոյեմբերի 20, 1934[…] (62 տարեկան); Լեյդեն, Հարավային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ
Գերեզման	Վեսթրվելդ
Քաղաքացիություն	Նիդերլանդների Թագավորություն
Մասնագիտություն	աստղագետ, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Գրոնինգենի համալսարան, Լեյդենի համալսարան և Գրոնինգենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	աստղագիտություն
Պաշտոն(ներ)	Լեյդենի համալսարանի ռեկտոր
Անդամակցություն	Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Միջազգային աստղագիտական միություն և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Գրոնինգենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	հոլանդերեն
Գիտական ղեկավար	Յակոբուս Կապտեյն
Եղել է գիտական ղեկավար	Jan Woltjer?, Willem Hendrik van den Bos?, Dirk Brouwer?, Simon Cornelis van Veen?, Simon Cornelis van Veen?, Coert Hendrik Hins?, Pieter Kremer? և August Juliaan Leckie?
Պարգևներ	Քեթրին Բրյուսի մեդալ Ժուլ Ժանսենի մրցանակ և James Craig Watson Medal?
Երեխա(ներ)	Aernout de Sitter? և Ulbo de Sitter?
	Ստորագրություն;
	Willem de Sitter Վիքիպահեստում

Վիլլեմ դե Սիտեր (անգլ.՝ Willem de Sitter, մայիսի 6, 1872(1872-05-06)^[1]^[2]^[3]^[…], Սնեկ, Ֆրիսլանդիա, Նիդերլանդներ^[4] - նոյեմբերի 20, 1934(1934-11-20)^[1]^[2]^[3]^[…], Լեյդեն, Հարավային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ^[4]), հոլանդացի մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս և աստղագետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրիզլանդի Սնեկ պրովինցիայում ծնված դե Սիտերը մաթեմատիկա է սովորել Գրոնինգենի համալսարանում, այնուհետև միացել Գրոնինգենի աստղագիտական լաբորատորիային։ Աշխատել է Հարավային Աֆրիկայի Քեյփ աստղադիտարանում (1897-1899)։ Այնուհետև 1908 թվականին դե Սիտերը նշանակվում է Լեյդենի համալսարանի աստղագիտության ամբիոնի վարիչի պաշտոնում։ Նա Լեյդենի աստղադիտարանի տնօրենն էր մինչև իր մահը` 1919 թվականը։

Գիտական ներդրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դե Սիտերը մեծ ներդրում է ունեցել ֆիզիկական տիեզերագիտության ոլորտում։ Նա 1932 թվականին Ալբերտ Էյնշտեյնի հետ համահեղինակել է մի աշխատություն, որտեղ նրանք քննարկում են տիեզերքի կորության վրա տիեզերական տվյալների հետևանքները։ Նա նաև հորինել է դե Սիտերի տարածության և դե Սիտերի տիեզերքի հայեցակարգը, որը լուծում է Էյնշտեյնի ընդհանուր հարաբերականության համար, որտեղ չկա նյութ և դրական տիեզերական հաստատուն։ Սա հանգեցնում է էքսպոնենցիալ ընդարձակվող, դատարկ տիեզերքի։ Դե Սիտերը հայտնի էր նաև Յուպիտերի արբանյակների շարժումների վերաբերյալ իր հետազոտություններով^[10]։

Վիլեմ դե Սիտերը մահացել է կարճատև հիվանդությունից հետո 1934 թվականի նոյեմբերին^[11]^[12]^[13]։

Կոչումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1912 թվականին դարձել է Նիդեռլանդների Արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամ^[14]

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջեյմս Քրեյգ Ուոթսոնի մեդալ (James Craig Watson Medal, 1929)
Բրյուսի մեդալ (1931)
Թագավորական աստղագիտական ընկերության ոսկե մեդալ (1931)
Ժյուլ Յանսենի անվան մրցանակ` Ֆրանսիայի աստղագիտական ընկերության Société astronomique de France-ի բարձրագույն մրցանակը (1934)։

Անվան հետ կապված անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դե Սիտեր խառնարան Լուսնի վրա
1686 De Sitter աստերոիդ
Դե Սիտերի տիեզերք
Դե Սիտերի տարածություն
Անտի-դե Սիտերի տարածություն
Դե Սիտերի ինվարիանտ հատուկ հարաբերականության տեսություն
Այնշտայն-դե Սիտեր տիեզերք
Դե Սիտերի կրկնակի աստղի փորձ
Դե Սիտերի պրեցեսիա կամ Գեոդեզիկ էֆեկտ
Դե Սիտեր-Շվարցշիլդի չափականություն

«Երազներ վհուկների տանը» (The Dreams in the Witch House) պատմվածքը, հավանաբար, ոգեշնչված է Վիլեմ դե Սիտերի «Տիեզերքի չափը» դասախոսությունից, որին Լավքրաֆթը ներկա է եղել պատմությունը գրելուց երեք ամիս առաջ^[15]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիլլեմ դե Սիտերի որդիներից մեկը՝ Ուլբո դե Սիտերը (1902-1980), հոլանդացի երկրաբան էր, իսկ Ուլբոյի որդիներից մեկը՝ հոլանդացի սոցիոլոգ Ուլբո դե Սիտերն (1930-2010) էր։

Վիլլեմի մեկ այլ որդին՝ Աերնուտ դե Սիտերը (1905 - 1944 թ. սեպտեմբերի 15), եղել է Ինդոնեզիայի Լեմբանգ քաղաքում (այն ժամանակ՝ հոլանդական Արևելյան Հնդկաստան) Բոսշայի աստղադիտարանի տնօրենը, որտեղ նա ուսումնասիրել է Messier 4 Գնդաձև աստղակույտը^[16]։

Հրապարակումների ընտրանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էյնշտեյնը, Էրենֆեստը, Վիլեմ դե Սիթերը, Էդինգթոնը և Լորենցը Լեյդենում (1923)

1911 - «Գրավիտացիոն աստղագիտության վրա հարաբերականության սկզբունքի կրման մասին»^[17]
1913 - «Լույսի արագության հաստատունության ապացույց»^[18]
- «Լույսի արագության հաստատունության աստղագիտական ապացույց»^[19]
«Լույսի արագության կայունության մասին»^[20]
«Այն ճշտության մասին, որի շրջանակներում կարելի է պնդել, որ լույսի արագությունն անկախ է աղբյուրի շարժումից»^[21]
Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին.
1. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Առաջին փաստաթուղթ»^[22]
2. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Երկրորդ փաստաթուղթ»^[23]
3. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Երրորդ փաստաթուղթ»^[24]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Willem de Sitter — 2009.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Catalogus Professorum Academiae Groninganae — 2014.
↑ https://books.google.cat/books?id=WXhvDwAAQBAJ — P. 266.
↑ ^6,0 ^6,1 Leidse Hoogleraren (նիդերլ.)
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-25-ին։ Վերցված է 2019-03-11
↑ Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de
↑ 1947BAN....10..287D Page 287 at articles.adsabs.harvard.edu
↑ Adriaan Blaauw (2004)։ «My Cruise Through the World of Astronomy»։ Annual Review of Astronomy and Astrophysics 42 (1): 1–37։ Bibcode:2004ARA&A..42....1B։ doi:10.1146/annurev.astro.42.053102.134020
↑ «Willem de Sitter (1872 - 1934)»։ Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences։ Վերցված է 19 July 2015
↑ de Sitter Willem (1932-04)։ «The Size of the Universe»։ Publications of the Astronomical Society of the Pacific (անգլերեն) 44: 89։ ISSN 0004-6280։ doi:10.1086/124203
↑ Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de
↑ De Sitter W. (1911)։ «On the bearing of the Principle of Relativity on Gravitational Astronomy»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 71 (5): 388–415։ doi:10.1093/mnras/71.5.388
↑ De Sitter W. (1913)։ «A proof of the constancy of the velocity of light»։ Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences 15 (II): 1297–1298։ Bibcode:1913KNAB...15.1297D
↑ «Ein astronomischer Beweis für die Konstanz der Lichtgeschwindigkeit» [An astronomical proof of the constancy of the speed of light]։ Physikalische Zeitschrift 14: 429։ 1913
↑ «On the constancy of the velocity of light»։ Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences 16 (I): 395–396։ 1913
↑ De Sitter W. (1913)։ «Über die Genauigkeit, innerhalb welcher die Unabhängigkeit der Lichtgeschwindigkeit von der Bewegung der Quelle behauptet werden kann»։ Physikalische Zeitschrift 14: 1267։ Bibcode:1913PhyZ...14.1267D
↑ de Sitter W. (1916-07-14)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. First Paper»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 76 (9): 699–728։ Bibcode:1916MNRAS..76..699D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/76.9.699 – via Oxford University Press
↑ de Sitter W. (1916-12-08)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Second Paper.»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 77 (2): 155–184։ Bibcode:1916MNRAS..77..155D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/77.2.155 – via Oxford University Press
↑ de Sitter W. (1917-11-09)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Third Paper.»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 78 (1): 3–28։ Bibcode:1917MNRAS..78....3D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/78.1.3 – via Oxford University Press

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

P.C. van der Kruit Willem de Sitter (1872 – 1934) in։ History of science and scholarship in the Netherlands.
A. Blaauw, Sitter, Willem de (1872–1934), in Biografisch Woordenboek van Nederland.
Bruce Medal page
Awarding of Bruce Medal: PASP 43 (1931) 125
Awarding of RAS gold medal: MNRAS 91 (1931) 422
de Sitter's binary star arguments against Ritz's relativity theory (1913) Archived 2009-01-29 at the Wayback Machine. (four articles)

Մահախոսականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Վիլլեմ դե Սիթեր կատեգորիայում։

[_73365142986ac052-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_beba0999a21d8e5f-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ

[_b69006720ece928b-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Willem de Sitter — 2009.

[_bd1e813811c96d1a-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Catalogus Professorum Academiae Groninganae — 2014.

[_d96a40d7dbdf0a69-5] ttps://books.google.cat/books?id=WXhvDwAAQBAJ — P. 266.

[_f4e53c2d190d615d-6] 6,0 ^6,1 Leidse Hoogleraren (նիդերլ.)

[_ebf147ad3dad215e-7] Notable Names Database — 2002.

[_e47b6c03eb65e7dc-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_e3e8aa958a9ba31e-9] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[10] «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-25-ին։ Վերցված է 2019-03-11

[11] Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de

[12] 1947BAN....10..287D Page 287 at articles.adsabs.harvard.edu

[13] Adriaan Blaauw (2004)։ «My Cruise Through the World of Astronomy»։ Annual Review of Astronomy and Astrophysics 42 (1): 1–37։ Bibcode:2004ARA&A..42....1B։ doi:10.1146/annurev.astro.42.053102.134020

[14] «Willem de Sitter (1872 - 1934)»։ Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences։ Վերցված է 19 July 2015

[15] Sitter Willem (1932-04)։ «The Size of the Universe»։ Publications of the Astronomical Society of the Pacific (անգլերեն) 44: 89։ ISSN 0004-6280։ doi:10.1086/124203

[16] Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de

[17] De Sitter W. (1911)։ «On the bearing of the Principle of Relativity on Gravitational Astronomy»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 71 (5): 388–415։ doi:10.1093/mnras/71.5.388

[18] De Sitter W. (1913)։ «A proof of the constancy of the velocity of light»։ Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences 15 (II): 1297–1298։ Bibcode:1913KNAB...15.1297D

[19] «Ein astronomischer Beweis für die Konstanz der Lichtgeschwindigkeit» [An astronomical proof of the constancy of the speed of light]։ Physikalische Zeitschrift 14: 429։ 1913

[20] «On the constancy of the velocity of light»։ Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences 16 (I): 395–396։ 1913

[21] De Sitter W. (1913)։ «Über die Genauigkeit, innerhalb welcher die Unabhängigkeit der Lichtgeschwindigkeit von der Bewegung der Quelle behauptet werden kann»։ Physikalische Zeitschrift 14: 1267։ Bibcode:1913PhyZ...14.1267D

[22] Sitter W. (1916-07-14)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. First Paper»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 76 (9): 699–728։ Bibcode:1916MNRAS..76..699D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/76.9.699 – via Oxford University Press

[23] Sitter W. (1916-12-08)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Second Paper.»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 77 (2): 155–184։ Bibcode:1916MNRAS..77..155D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/77.2.155 – via Oxford University Press

[24] Sitter W. (1917-11-09)։ «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Third Paper.»։ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն) 78 (1): 3–28։ Bibcode:1917MNRAS..78....3D։ ISSN 0035-8711։ doi:10.1093/mnras/78.1.3 – via Oxford University Press

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]