Վիլլեմ դե Սիթեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիլլեմ դե Սիթեր
հոլ.՝ Willem de Sitter
Ծնվել էմայիսի 6, 1872(1872-05-06)[1][2][3][…]
Սնեկ, Ֆրիսլանդիա, Նիդերլանդներ[4]
Մահացել էնոյեմբերի 20, 1934(1934-11-20)[1][2][3][…] (62 տարեկան)
Լեյդեն, Հարավային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ[4]
ԳերեզմանՎեսթրվելդ[5]
Քաղաքացիություն Նիդերլանդների Թագավորություն[6]
Մասնագիտությունաստղագետ, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Գրոնինգենի համալսարան, Լեյդենի համալսարան[6] և Գրոնինգենի համալսարան[4]
Գործունեության ոլորտաստղագիտություն
Պաշտոն(ներ)Լեյդենի համալսարանի ռեկտոր
ԱնդամակցությունՆիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Միջազգային աստղագիտական միություն[7] և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատերԳրոնինգենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինհոլանդերեն[1]
Գիտական ղեկավարՅակոբուս Կապտեյն
Եղել է գիտական ղեկավարJan Woltjer?[8], Վիլեմ Հենդրիկ վան դեն Բոս[9], Դիրք Բրաուեր[8], Simon Cornelis van Veen?[8], Simon Cornelis van Veen?[8], Coert Hendrik Hins?[8], Պիտեր Կրեմեր[8] և Օգյուստ Ջուլիան Լեքի[8]
Պարգևներ
Երեխա(ներ)Aernout de Sitter? և Ուլբո դե Սիթեր
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Willem de Sitter Վիքիպահեստում

Վիլլեմ դե Սիտեր (անգլ.՝ Willem de Sitter, մայիսի 6, 1872(1872-05-06)[1][2][3][…], Սնեկ, Ֆրիսլանդիա, Նիդերլանդներ[4] - նոյեմբերի 20, 1934(1934-11-20)[1][2][3][…], Լեյդեն, Հարավային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ[4]), հոլանդացի մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս և աստղագետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիեզերագիտություն

Ֆրիզլանդի Սնեկ պրովինցիայում ծնված դե Սիտերը մաթեմատիկա է սովորել Գրոնինգենի համալսարանում, այնուհետև միացել Գրոնինգենի աստղագիտական լաբորատորիային։ Աշխատել է Հարավային Աֆրիկայի Քեյփ աստղադիտարանում (1897-1899)։ Այնուհետև 1908 թվականին դե Սիտերը նշանակվում է Լեյդենի համալսարանի աստղագիտության ամբիոնի վարիչի պաշտոնում։ Նա Լեյդենի աստղադիտարանի տնօրենն էր մինչև իր մահը` 1919 թվականը։

Գիտական ներդրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դե Սիտերը մեծ ներդրում է ունեցել ֆիզիկական տիեզերագիտության ոլորտում։ Նա 1932 թվականին Ալբերտ Էյնշտեյնի հետ համահեղինակել է մի աշխատություն, որտեղ նրանք քննարկում են տիեզերքի կորության վրա տիեզերական տվյալների հետևանքները։ Նա նաև հորինել է դե Սիտերի տարածության և դե Սիտերի տիեզերքի հայեցակարգը, որը լուծում է Էյնշտեյնի ընդհանուր հարաբերականության համար, որտեղ չկա նյութ և դրական տիեզերական հաստատուն։ Սա հանգեցնում է էքսպոնենցիալ ընդարձակվող, դատարկ տիեզերքի։ Դե Սիտերը հայտնի էր նաև Յուպիտերի արբանյակների շարժումների վերաբերյալ իր հետազոտություններով[10]։

Վիլեմ դե Սիտերը մահացել է կարճատև հիվանդությունից հետո 1934 թվականի նոյեմբերին[11][12][13]։

Կոչումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1912 թվականին դարձել է Նիդեռլանդների Արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամ[14]

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ջեյմս Քրեյգ Ուոթսոնի մեդալ (James Craig Watson Medal, 1929)
  • Բրյուսի մեդալ (1931)
  • Թագավորական աստղագիտական ընկերության ոսկե մեդալ (1931)
  • Ժյուլ Յանսենի անվան մրցանակ` Ֆրանսիայի աստղագիտական ընկերության Société astronomique de France-ի բարձրագույն մրցանակը (1934)։

Անվան հետ կապված անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Երազներ վհուկների տանը» (The Dreams in the Witch House) պատմվածքը, հավանաբար, ոգեշնչված է Վիլեմ դե Սիտերի «Տիեզերքի չափը» դասախոսությունից, որին Լավքրաֆթը ներկա է եղել պատմությունը գրելուց երեք ամիս առաջ[15]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիլլեմ դե Սիտերի որդիներից մեկը՝ Ուլբո դե Սիտերը (1902-1980), հոլանդացի երկրաբան էր, իսկ Ուլբոյի որդիներից մեկը՝ հոլանդացի սոցիոլոգ Ուլբո դե Սիտերն (1930-2010) էր։

Վիլլեմի մեկ այլ որդին՝ Աերնուտ դե Սիտերը (1905 - 1944 թ. սեպտեմբերի 15), եղել է Ինդոնեզիայի Լեմբանգ քաղաքում (այն ժամանակ՝ հոլանդական Արևելյան Հնդկաստան) Բոսշայի աստղադիտարանի տնօրենը, որտեղ նա ուսումնասիրել է Messier 4 Գնդաձև աստղակույտը[16]։

Հրապարակումների ընտրանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էյնշտեյնը, Էրենֆեստը, Վիլեմ դե Սիթերը, Էդինգթոնը և Լորենցը Լեյդենում (1923)
  • 1911 - «Գրավիտացիոն աստղագիտության վրա հարաբերականության սկզբունքի կրման մասին»[17]
  • 1913 - «Լույսի արագության հաստատունության ապացույց»[18]
    • «Լույսի արագության հաստատունության աստղագիտական ապացույց»[19]
  • «Լույսի արագության կայունության մասին»[20]
  • «Այն ճշտության մասին, որի շրջանակներում կարելի է պնդել, որ լույսի արագությունն անկախ է աղբյուրի շարժումից»[21]
  • Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին.
    1. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Առաջին փաստաթուղթ»[22]
    2. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Երկրորդ փաստաթուղթ»[23]
    3. «Էյնշտեյնի գրավիտացիայի տեսության և դրա աստղագիտական հետևանքների մասին. Երրորդ փաստաթուղթ»[24]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Willem de Sitter — 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Catalogus Professorum Academiae Groninganae — 2014.
  5. ↑ https://books.google.cat/books?id=WXhvDwAAQBAJ — P. 266.
  6. ↑ 6,0 6,1 Leidse Hoogleraren (նիդերլ.)
  7. ↑ Notable Names Database — 2002.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  11. ↑ Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de
  12. ↑ 1947BAN....10..287D Page 287 at articles.adsabs.harvard.edu
  13. ↑ Adriaan, Blaauw (2004). «My Cruise Through the World of Astronomy». Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 42 (1): 1–37. Bibcode:2004ARA&A..42....1B. doi:10.1146/annurev.astro.42.053102.134020.
  14. ↑ «Willem de Sitter (1872 - 1934)». Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 19-ին.
  15. ↑ de Sitter, Willem (1932-04). «The Size of the Universe». Publications of the Astronomical Society of the Pacific (անգլերեն). 44: 89. doi:10.1086/124203. ISSN 0004-6280.
  16. ↑ Obituary Notes of Astronomers at www.astro.uni-bonn.de
  17. ↑ De Sitter, W. (1911). «On the bearing of the Principle of Relativity on Gravitational Astronomy» . Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 71 (5): 388–415. doi:10.1093/mnras/71.5.388. hdl:2027/mdp.39015019246357.
  18. ↑ De Sitter, W. (1913). «A proof of the constancy of the velocity of light» . Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. 15 (II): 1297–1298. Bibcode:1913KNAB...15.1297D.
  19. ↑ «Ein astronomischer Beweis für die Konstanz der Lichtgeschwindigkeit»  [An astronomical proof of the constancy of the speed of light]. Physikalische Zeitschrift. 14: 429. 1913.
  20. ↑ «On the constancy of the velocity of light» . Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. 16 (I): 395–396. 1913.
  21. ↑ De Sitter, W. (1913). «Über die Genauigkeit, innerhalb welcher die Unabhängigkeit der Lichtgeschwindigkeit von der Bewegung der Quelle behauptet werden kann» . Physikalische Zeitschrift. 14: 1267. Bibcode:1913PhyZ...14.1267D.
  22. ↑ de Sitter, W. (1916 թ․ հուլիսի 14). «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. First Paper». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն). 76 (9): 699–728. Bibcode:1916MNRAS..76..699D. doi:10.1093/mnras/76.9.699. ISSN 0035-8711 – via Oxford University Press.
  23. ↑ de Sitter, W. (1916 թ․ դեկտեմբերի 8). «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Second Paper». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն). 77 (2): 155–184. Bibcode:1916MNRAS..77..155D. doi:10.1093/mnras/77.2.155. ISSN 0035-8711 – via Oxford University Press.
  24. ↑ de Sitter, W. (1917 թ․ նոյեմբերի 9). «On Einstein's Theory of Gravitation and its Astronomical Consequences. Third Paper». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (անգլերեն). 78 (1): 3–28. Bibcode:1917MNRAS..78....3D. doi:10.1093/mnras/78.1.3. ISSN 0035-8711 – via Oxford University Press.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մահախոսականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիլլեմ դե Սիթեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վիլլեմ_դե_Սիթեր&oldid=9772389» էջից