Վերսալյան էքսպրոմտ
| Վերսալյան էքսպրոմտ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | կատակերգություն |
| Ձև | պիես |
| Հեղինակ | Մոլիեր |
| Երկիր | Ֆրանսիա |
| Բնագիր լեզու | ֆրանսերեն |
| Գրվել է | 1663 |
| Հրատարակվել է | 1663 |
«Վերսալյան էքսպրոմտ», Մոլիերի մեկ գործողությամբ կատակերգություն, առաջին անգամ ներկայացվել է 1663 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Վերսալյան պալատի այգում։ Նոյեմբերի 4-ին կատակերգությունը խաղացել են Փարիզի Պալե-Ռոյալ թատրոնում։ Առաջին անգամ հրատարակվել է Մոլիերի մահից հետո, 1682 թվականին, Մոլիերի շարադրանքների հավաքածուում, հրատարակվել է Լագրանժի և Վինոյի կողմից։ Կատակերգությունում հնչում են Պիեռ Կոռնեյլի «Նիկոմեդ», «Հորացի», «Սերտորիուս» և «Էդիպ» ողբերգություններից բանաստեղծություններ։
Գործող դեմքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս կատակերգությունում Մոլիերի թատերախմբային դերասանները խաղում են ինքն իրենցով։
- Մոլիեր (կատակերգական մարկիզ)
- Բրեկուր (պալատականներից մեկը)
- Լագրանժ (կատակերգական մարկիզ)
- Դյու Կրուազի (պոետ)
- Լատորիլիեր (անհանգստացնող մարկիզ)
- Բեժար (շևալիե)
- Տիկին Դյուպարկ (սեթևեթող մարկիզ)
- Տիկին Բեժար (դյուրագրգիռ)
- Տիկին Մոլիեր (զգուշավոր ծաղրող)
- Տիկին Դեբրի (սրամիտ կոկետուհի)
- Տիկին Դյու–Կրուազի (քաղցրավուն չարասիրտ)
- Տիկին Էրվե (սեթևեթող աղախին)
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոլիերի թատերախումբը թագավորական ներկայացման համար փորձում է նոր կատակերգություն բեմադրել։ Դերասանները չեն հասցնում սովորել և պատրաստել դերերը, նրանց ներկայացման փորձերը անընդհատ ընդհատվում է պարապ մնացած հետաքրքրաշարժ մարկիզների պատճառով։ Թագավորի ծառաները շտապեցնում են Մոլիերին, ասելով, որ թագավորը արդեն սրահում է և սպասում է ներկայացմանը, բայց Մոլիերը անընդհատ հետաձգում է թատրոնի սկիզբը։ Վերջ ի վերջո, բարեհոգի թագավորը թույլատրում է նրանց խաղալ ցանկացած ուրիշ պիես, իսկ նորը թողնել մեկ այլ անգամվան։
Բուրգունդյան հյուրանոցի թատրոնի քննադատությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Վերսելյան էքսպրոմտ»–ում Մոլիերը Բուրգուդյան հյուրանոցի թատրոնի կողմից ենթարկվում է դաժան և հիմնականում ոչ կոռեկտ քննադատությունների, խաղալու ոճը, դերասանները (մասնավորապես Մոնֆլյորին, Բոշատոն, Վիլլեն, Օտրոշան և պարոն Բոշատոն), ռեպերտուարը։
«Վերսելյան էքսպրոմտ»–ին ի պատասխան Բուրգունդյան հյուրանոցը այդ նույն տարում ներկայացրել է «Կոնդե հյուրանի էքսպրոմտ» պիեսը, որը գրել է Մոնֆլյորին։ Այնտեղի բացման ժամանակ ծաղրանքի է ենթարկվում Մոլիերը, նրա նախասիրությունները ֆարսի հանդեպ (թատրոնի «ցածր» ժանր, որի տեղը թատրոնի բեմը չէ, այլ Պոն Նյոֆը տոնավաճառների բեմում[1]) և չէին կարողանում խաղալ ողբերգություններ (Մոլիերը եղել է անհատական խաղի կողմնակից, երբ որ Բուրգունդյան հյուրանոցի դերասանները խաղում էին պաֆոսնո ողբերգությունը); նաև ծաղրանքի առարկա է դառնում նրա անձնական կյանքը, մասնավորապես, պիեսում բացահայտորեն ծաղրում են նրա անհաջող ամուսնությունը և կնոջ (Արմանդի Բեժար) հանդեպ ունեցած անվստահությունը։
Իրականում, Մոլիերի թատերախմբի և Բուրգունդյան հյուրանոցի միջև մրցանկցությունը սկսվել է դեռևս 1658 թվականին, երբ որ Մոլիերը Լյուդովիկ XIV–ի կողմից ստացել էր Պտի–Բուրբոն սցենարը և Մեսյեի պաշտպանողությունը, Ֆիլիպ I-ի եղբայրը, և շարունակվեց մինչև 1680 թվականը, երբ հենց նույն Լյուդովիկ XIV–ի հրամանով թատերախմբերը միացվել են մեկ ընդհանուր թատրոնում խաղալու համար, ստանալով Ֆրանսեզ կատակերգություն անվանումը։ Փարիզյան հասարակությունը ուշադիր հետևում էր «դուել»–ի գործունեությանը և անհամբերությամբ սպասում էր ամեն մի նոր թատրոնային ներկայացմանը։
Մոլիերի և Բուրգունդյան հյուրանոցի առավել սուր մրցակցային պահերը[2]
| Մոլիերի թատերախմբի ներկայացումներ | Բուրգունդյան հյուրանոցի ներկայացումներ | |
|---|---|---|
| 1663 | «Կանանց դպրոցի քննադատությունը» Մոլիեր | «Գեղանկարիչի դիմանկարը, կամ Կանանց դպրոցի քննադատության դեմ» Բուրսո |
| «Վերսելյան էքսպրոմտ» Մոլիեր | «Կոնդե Հյուրանոցի Էքսպրոմտ» Մոնֆլյորի | |
| 1665 | «Կոկետկայի մայրը» Դոննո դե Վիզե | «Կոկետկայի մայրը» Կինո |
| «Ալեքսանրդ Վելիկի» Ռասինի | «Պոռուսա, կամ Շնորհակալություն Ալեքսանդրին» Բուայե | |
| 1667 | Թերեզա Դյուպարկ Մոլիերի թատերախումբը լքում է | և մասնակցում է Բուրգունդյան հյուրանոցի թատերախումբը |
| «Անդրոմախա» Ռասինա (Դյուպարկը գլխավոր դերում) | ||
| 1668 | «Անդրոմախի քննադատությունները» Սյուբլինի | |
| 1670 | «Տիտ և Բերենիկա» Կոռնելյա | «Բերենիկա» Ռասինա |
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Վերսելյան էքսպրոմտ» պիեսի տեքստը (թարգմանիչ Ա. Մ. Արգո)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||
